Unit 8

PEMODULATAN FREKUENSI E2002/ 8 / 1
UNIT
UNIT88
Mengetahui dan memahami prinsip dan proses

Objektif Am pemodulatan frekuensi, penggunaan jadual fungsi
bessel serta teknik pengesanan pemodulatan
frekuensi.
Pada akhir unit ini, anda sepatutnya akan dapat :

Objektif
Khusus  Memberi menakrifkan pemodulatan frekuensi
(FM).
 Menyatakan ungkapan matematik pemodulatan
frekuensi.
 Mengetahui penggunaan fungsi bessel, untuk
melukis spektrum frekuensi.
 Menerangkan teknik pengesanan menggunakan
litar pengesan nisbah.
 Menerangkan prinsip stereo pemodulatan
frekuensi dengan berpandukan gambarajah blok.
PEMODULATAN
FREKUENSI
(FM)
8.0 PENGENALAN
Apa kena dengan tv
ni!, baru aje beli
semalam , tak kanlah
dah rosak !!!
Bolehkah anda fikirkan, bagaimana berlakunya

fenomena di atas. Wak Dogol, seolah-olah
menganggap tv yang baru sahaja dibelinya
sudah rosak. Tetapi sebenarnya ada faktor lain
yang yang perlu kita fikirkan…Perkara yang
utama ialah siaran yang diterima kurang baik,
Ini bermakna isyarat yang diterima terlau
mudah menerima gangguan…BAGAIMANA
ANDA SETUJU ???
Para pelajar, keadaan di atas berlaku, mungkin
salah satu sebabnya ialah bentuk pemodulatan
yang digunakan untuk penghantaran isyarat
mudah dipengaruhi oleh hingar!, iaitu
pemodulatan amplitud (AM), Bagi mengatasi
masalah ini, PEMODULATAN FREKUENSI
digunakan sebagai salah satu alternatif.
Wow! Cantiknya gambar , ini mesti

menggunakan teknik pemodulatan
frekuensi.
KESIMPULAN :
Pemodulatan frekuensi merupakan alternatif kepada pemodulatan
amplitud, disebabkan oleh hingarnya yang kurang jika dibandingkan
dengan pemodulatan amplitud, seterusnya dapat memperbaiki prestasi
sistem perhubungan radio.
8.1 TAKRIF PEMODULATAN FREKUENSI (FM)
 FM ialah proses mengubah frekuensi pembawa dari frekuensi asal kepada

nilai-nilai yang tertentu berkadaran kepada nilai ketika amplitud isyarat
maklumat.
 Apabila amplitud isyarat maklumat tinggi, maka frekuensi pembawa akan
meningkat, dan sebaliknya, ini bermakna frekuensi pembawa akan
berubah-ubah, manakala amplitudnya adalah tetap.
Rajah di bawah akan dapat membantu pelajar, memahami lagi konsep FM ini:
5
v
Isyarat
2 maklumat
v
-
2v
Vp
Isyarat
pembawa
Ayunan frekuensi min
Vp Isyarat
Termodulat
frekuensi
Ayunan
Frekuensi
max
RAJAH 8.1 BENTUK GELOMBANG FM
8.1.1 Ungkapan Matematik Pemodulatan Frekuensi (FM).
Untuk mendapatkan ungkapan bagi pemodulatan frekuensi, jadikan frekuensi

pembawa ketika sebagai ;
p = Vp sin p t
di mana, Vp = voltan puncak pembawa
p = frekuensi ketika pembawa
dan isyarat audio, m = Vm sin m t
frekuensi ketika isyarat pembawa, p = 2  fp
= d (p t +  )
dt
Oleh itu, fp = 1 d (p t +  )
2 dt
= p + 1 d 
2 2 dt
Sekiranya isyarat ini digunakan untuk memodulatkan frekuensi pembawa,
1 d   Vm cos m t
2 dt
1 d  = fD cos m t ; fD  Vm
2 dt
d  = 2  fD cos m t
dt
melalui kamilan,
 = 2   fD cos m t
= 2  fD sin m t
a
= 2  fD sin m t
2  fm
 = fD sin m t
fm
fD
dimana, mf = f ,
m
fD = kfVm
di mana :-
kf = angkatap pemodulat, unit Hz/V,
Vm = amplitud maklumat
fD = sisihan frekuensi isyarat FM
fm = frekuensi isyarat maklumat

mf = indeks pemodulatan FM
Oleh itu persamaan gelombang termodulat FM ialah :
Vfm = Vp sin (p t + mf sin m t )

= Vp sin (p t - mf cos m t )
CONTOH 8.1
Dapatkan nilai indeks pemodulatan bagi isyarat FM, yang mempunyai sisihan frekuensi 30
Khz, ketika frekuensi isyarat maklumat yang digunakan ialah 10 Khz.
Penyelesaian :
fD = 30 Khz
fm = 10 Khz
maka,
f D 30 Khz
m  3
f m 10 Khz
CONTOH 8.2
Suatu persamaan gelombang termodulat pemodulatan frekuensi diberikan sebagai :
Vfm = 2 sin (5 X 106 t + 3 sin 1250t), kirakan frekuensi sisihan maksima.
Penyelesaian :
Bandingkan persamaan yang diberi dengan persamaan am isyarat FM :
Persamaan am : Vfm = Vp sin (p t + mf sin m t )

Dari soalan : Vfm = 2 sin (5 X 106 t + 3 sin 1250 t)
Didapati :
mf = 3
m = 2fm = 1250
1250
maka, fm = 2
= 198.9 Hz
fD
Diketahui : mf = ,
fm
maka fD = mffm
= 3 X 198.9 Hz = 596.7 Hz
8.1.2 Spektrum Frekuensi dan Jadual Fungsi Bessel
Secara teori FM mempunyai frekuensi dan jalur-jalur sisi yang tidak

terhingga. Jalur-jalur sisi ini dipisahkan di antara satu sama lain oleh fm,
2fm, 3fm dan seterusnya.
fp- fp-2fm fp-fm fp fp+f fp+2f fp+3f

3fm m m m
f
m
2f
m 3f m
RAJAH 8.2 : SPEKTRUM FREKUENSI FM
Di mana :-
J0 = Pembawa ; J1 = Jalur sisi pertama (atas & bawah)
J2 = Jalur sisi kedua (atas & bawah) J3 = Jalur sisi ketiga (atas & bawah):
Di mana, Amplitud Pembawa = J0 mf

Amplitud Jalursisi = wp ± n wm { n = 1, 2, 3, .....
= Jn m f
 Persamaan berikut boleh digunakan untuk menyelesaikan
sebarang jalursisi komponen frekuensi Jn.:
  mf 
2
 mf 
4
 mf 
6

 
 
 
 
 
 
 
mf n  1  2   2   2  
J (m ) = ( ) 
 n! 1! n  1)!    .....
2! n  2)! 3! n  3)!
n f
2
 
 
 
Namun begitu untuk memudahkan pengiraan, kita

boleh menggunakan Jadual fungsi Bessel untuk
mendapatkan nilai amplitiud bagi setiap jalur sisi.
8.1.3 Jadual Fungsi Bessel
 Jadual 8.1 di bawah menunjukkan sebahagian daripada Jadual

Fungsi Bessel. Cara untuk membacanya adalah dengan melihat pada
bahagian lajur dan baris dimana lajur mewakili indeks pemodulatan
(mf) bagi FM. Manakala baris pula mewakili bilangan jalur sisi
yang terdapat pada setiap indeks pemodulatan. Untuk pengiraan
jalur sisi yang digelapkan tidak di ambil dalam pengiraan hanya
jalur sisi berkesan (ketara) sahaja di ambil iaitu bahagian yang tidak
digelapkan.
JADUAL 8.1 : JADUAL FUNGSI BESSEL

mf J0 J1 J2 J3 J4
0.00 1.000
0.10 0.9975 0.0499 0.0013 0.0001
0.20 0.9900 0.0995 0.0050 0.0002 0.0001
0.25 0.9845 0.1241 0.0078 0.0003 0.0001
0.30 0.9776 0.1484 0.0111 0.0006 0.0001
0.40 0.9604 0.1961 0.0197 0.0013 0.0001
0.50 0.9385 0.2423 0.0305 0.0026 0.0002
 Jalur sisi bererti (Significant sidebands) ialah jalur-jalur sisi

yang penting/utama. Untuk gambarajah diatas, jumlah jalur
sisi yang utama ialah 3 pasang iaitu J1 , J2 & J3 . (J0 tidak
diambil kira)
 Untuk
NOTA PENTING : FM indeks pemodulatan, m akan menentukan bilangan
jalur sisi yang penting (significant), sidebands) yang perlu
diambil kira semasa membuat lakaran spektrum frekuensi
ataupun spektrum kuasa. Jika nilai m bertambah, maka
bilangan jalur sisi juga akan bertambah.
 Amplitud isyarat meningkat, sisihan frekuensi meningkat
frekuensi isyarat maklumat meningkat, kadar perubahan
sisihan frekuensi meningkat.
CONTOH 8.3
Jika m = 0.25, Lukiskan spektrum frekuensi yang terhasil, dengan menggunakan jadual
fungsi Bessel.
Penyelesaian :
J0 = amplitud pembawa = 0.98
J1 = amplitud jalur sisi = 0.12
J2, J3, J4 - mempunyai nilai-nilai yang boleh diabaikan.
m = 0.25
0. 98 Vp
0. 12 Vp 0.12 Vp
f
f1 fp f1
CONTOH 8. 4
Jika m = 0.5, Lukiskan spektrum frekuensi yang terhasil.
Penyelesaian :
Berpandukan jadual fungsi Bessel:

J0 = amplitud pembawa = 0.94
J3, J4 - mempunyai nilai-nilai yang boleh diabaikan.
0.94 V
0.24 V 0.24 V
0.03 V 0.03 V
f2 f1 fp f1 f2
 Untuk nilai m yang lebih kecil iaitu bagi nilai m  0.25, bidangruang FM adalah
sama dengan bidang ruang AM.
8.1.4 Lebar Jalur FM
Secara teori, FM mempunyai lebarjalur yang tidak terhingga. Tetapi, secara

praktikal lebarjalurnya boleh dikira dengan menggunakan kaedah terperinci
(Fungsi Bessel) ataupun menggunakan kaedah anggaran (Aturan Carson).
FUNGSI BESSEL, B = 2 ( n x fm )
ATURAN CARSON, B = 2 ( f d + fm )
di mana, n = bilangan jalur sisi yang perlu diambil kira (gunakan m untuk
cari n)
 Untuk AM, amplitud pembawa tidak akan berubah selepas proses pemodulatan.
Tetapi, untuk FM amplitud pembawa (J0 ) akan berubah-ubah bergantung kepada
nilai m.
 Adalah satu perkara yang memungkinkan bagi gelombang/frekuensi pembawa
untuk lenyap sama sekali jika nilai-nilai m yang tertentu digunakan untuk FM.
AKTIVITI 8A
1. Sebuah pemodulat FM yang mempunyai nilai mf = 1,

isyarat audio; Vm = 5 sin 21000t, dan pembawa tak termodulat; Vp =10 sin 2500kt.
a. Tentukan bilangan frekuensi-frekuensi sisi yang ketara.
b. Tentukan amplitud frekuensi-frekuensi sisi ini.
c. Lukiskan spektrum frekuensi.
2. Untuk isyarat pembawa yang telah termodulat, di mana sisihan frekuensinya ialah
6kHz. Frekuensi audio, 1 kHz. Kirakan indeks pemodulatan dan bidang ruang bagi
sistem FM ini.
Ungkapan pemodultan frekuensi diberikan sebagai ;
Vfm = 50 sin ( 2  x 107 t - 10 cos 2  x 10 3 t )
Kirakan sisihan frekuensi dan tentukan lebarjalur frekuensi.
3. Satu isyarat termodulat frekuensi mempunyai ungkapan seperti berikut :-

V fm = 10 sin ( 2  x 10 6 t - 2 cos 2  x 10 3 t )
i. Cari bilangan pasangan jalursisi jika hanya pasangan yang amplitudnya lebih
dari 1 %
sahaja diambilkira.
ii. Amplitud isyarat pembawa.
iii. Frekuensi isyarat maklumat.
iv. Sisihan frekuensi.
v. Nilai kepekaan pemodulat jika sisihan frekuensi memerlukan 100 mV.
vi. Lakarkan spektrum frekuensi bagi isyarat termodulat.
vii. Kirakan lebarjalur bagi isyarat ini.
MAKLUM BALAS AKTIVITI 8A
1. a. Merujuk rajah Fungsi Bessel mf = 1, ia menghasilkan komponen pembawa yang

menurun dan 3 pasang frekuensi-frekuensi jalur sisi.
b. Amplitud :- J0 = 0.77 ( Vp ) = 7.7 Vpuncak

J1 = 0.44 ( 10 ) = 4.4 Vpuncak
J2 = 0.11 ( 10 ) = 1.1 Vpuncak
J3 = 0.02 ( 10 ) = 0.2 Vpuncak
c. 7.7V
4.4V 4.4V
1.1V 1.1V
0.2V 0.2V
kHz
497 498 499 500 501 502 503
2. Diberi sisihan frekuensi , fd = 6 kHz ; fa = 1 kHz

mf = fd / fa
= 6k/1k
= 6.
Bidangruang, B = 2 x 6 kHz
= 12 kHz.
3. V fm = 10 sin ( 2  x 10 6 t - 2 cos 2  x 10 3 t )
= Vp sin ( 2  fp t - m f kos 2  f a t )
i. Dengan menggunakan Rangkap Bessel, Bilangan jalur sisi ialah = 4 pasang

ii. V p = 10 V. iii. f a = 1000 Hz.
iv. m f = 2 vii. Lebarjalur, B = 2 ( f d + f a )

f d = mf x fa = 2 (2 k + 1 k )
= 2 x 1000 = 6 kHz.
= 2 kHz.
v. Kepekaan pemodulat,
S = fd / Va
= 2000 Hz / 100 mV
= 20 Hz / mV.
0.576 0.576
0.352 0.352
0.223
0.128 0.128
0.034 0.034
(kHz)
996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004

SISTEM
PEMANCARAN DAN
PENERIMAAN FM
8.2 SISTEM PEMANCARAN PEMODULATAN FREKUENSI (FM)
PENGAYUN RF
ISYARAT LITAR PEMODULAT PENGHAD PENDARAB PENGUAT

MAKLUMAT PRATEGASAN FREKUENSI AMPLITUD FREKUENSI
FREKUENSI
KAWALAN
AUTOMATIK
RAJAH 8.3 :GAMBARAJAH BLOK SISTEM PEMANCAR FM
Gambarajah di atas menunjukkan sistem pemancaran FM, yang biasa digunakan

untuk penyiaran audio dalam jalur VHF, isyarat video di dalam penyiaran televisyen
baris 625, sistem bergerak(mobile system) dan juga sistem telefoni pelbagai saluran
yang beroperasi dalam jalur UHF.
8.2.1 FUNGSI-FUNGSI GAMBARAJAH BLOK SISTEM PEMANCAR FM
Litar Fungsi
Litar Menguatkan komponen-komponen frekuensi tinggi isyarat audio di
prategasan sampingkan mengekalkan paras hingar sediaada, seterusnya dapat
meningkatkan nisbah S/N.
Pengayun Untuk menghasilkan frekuensi yang tinggi iaitu frekuensi pembawa.
RF
Pemodulat Untuk mengubah frekuensi pengayun RF berdasarkan frekuensi dan
Frekuensi amplitud isyarat audio.
Penghad Untuk menapis sebarang turun naik amplitud yang mungkin berlaku semasa
Amplitud proses pemodulatan.
FM
FM & HINGAR
HINGAR
Apabila melalui litar penghad, maka : Isyarat FM, bebas dari

hingar(hingar dipangkas)
LITAR
PENGHAD
RAJAH 8.4 : KESAN LITAR PENGHAD TERHADAP HINGAR
Litar Fungsi
Pendarab Untuk meningkatkan (menaikkan) frekuensi kepada nilai yang dikehendaki.

Frekuensi Di mana frekuensi keluarannya adalah berbilang kepada frekuensi masukan.
Diperlukan bagi mengatasi masalah perubahan frekuensi RF kerana
pengayun Rf mempunyai kecenderungan untuk hanyut.
fin fout = 2 fin
PENDARAB
FREKUENSI
X2
fin
PENDARAB
FREKUENSI
X3
RAJAH 8.5 : KESAN LITAR PENDARAB FREKUENSI
Penguat Untuk menguatkan isyarat FM yamg terhasil supaya sesuai untuk

pemancaran.
Kawalan Untuk menstabilkan frekuensi gelombang pembawa.
Frekuensi
Otomatik
(AFC)
8.3 SISTEM PENERIMAAN PEMODULATAN FREKUENSI (FM)
PENGUAT KUASA PEMBESAR

& AF SUARA
NYAHTEGASAN
PENGUAT PENCAMPUR PENGUAT PENGHAD PEMBEZALAYAN

RF IF
AGC
PENGAYUN
TEMPATAN
RAJAH 8.8 :GAMBARAJAH BLOK SISTEM PENERIMAAN FM
 Menggunakan prinsip superheterodin.

 Fungsi pencampur, pengayun tempatan dan penguat IF sama seperti dalam sistem
penerimaan AM.
 Piawaian universal IF untuk FM ialah 10.7 MHz. ( IF AM = 455 / 465 kHz. )
8.3.1 Penguat RF
 Diperlukan untuk menguatkan isyarat masukan 1V ( FM boleh
menerima isyarat masukan serendah 1 V dibandingkan dengan AM,
minima 30 V ) kepada sekurang-kurangnya 20 V atau lebih sebelum
dimasukkan ke dalam pencampur. Oleh sebab itu ia mesti digunakan di
dalam FM tetapi tidak semestinya di dalam AM.
 Juga diperlukan untuk memilih isyarat yang diperlukan dan

menyingkirkan isyarat yang tidak diperlukan kesannya :
a. Menghasilkan gandaan yang lebih tinggi dan kepekaan yang lebih
baik,
b. Memperbaiki penolakkan frekuensi bayangan,
c. Memperbaiki nisbah S/N.
d. Memperbaiki penolakkan isyarat bersebelahan yang tidak
diperlukan (hasilnya : pemilihan yang lebih baik ).
e. Menyediakan gandingan yang lebih baik di antara penerima -

antena , sangat penting pada julat VHF dan ke atas).
f. Mengelak frekuensi lancung daripada masuk ke pencampur.
g. Mengelak radiation pengayun tempatan melalui antena penerima
dan untuk mengurangkan kesan `capture’.
8.3.1.1 KESAN ‘CAPTURE’
Di dalam FM, kesan ‘capture’ akan berlaku bila terdapat

stesyen yang beroperasi dengan frekuensi yang sama atau
hampir sama dengan frekuensi yang diperlukan pada bahagian
penerima.
AM FM
Frek Frek
. .
RAJAH 8.9 : KESAN ‘CAPTURE EFFECT’
Bila kekuatan kedua-dua isyarat ini adalah sama, penerima

akan menerima isyarat secara selang seli di antara kedua-dua
stesyen ini. Sekiranya kekuatan isyarat tidak sama, hanya
isyarat yang lebih kuat saja akan ditangkap oleh penerima,
manakala isyarat yang lemah pula akan disingkir.
8.3.2 Penghad
Untuk menghasilkan amplitud keluaran yang malar iaitu dengan

menyingkirkan lebihan perubahan amplitud dan isyarat AM yang disebabkan
oleh hingar.
PENGHAD
RAJAH 8.10 : KESAN LITAR PENGHAD TERHADAP ISYARAT
8.3.3 Pembezalayan / Penyahmodulat / Pengesan
Merupakan proses penukaran perubahan frekuensi kepada perubahan voltan.

Magnitud voltan keluaran dari penyahmodulat frekuensi adalah berkadar terus
kepada sisihan frekuensi.
amplitud
keluaran
pembezalayan
+ had sisihan
- 75 kHz + 75 kHz f
fp
RAJAH 8.11 : GELOMBANG KELUARAN LITAR PENGESAN

Isyarat
maklumat
+
Gelombang Termodulat FM
Isyarat
pembawa
RAJAH 8.12 : GELOMBANG FM
PEMBEZALAYAN
Isyarat maklumat
Gelombang Termodulat FM
RAJAH 8.13: FUNGSI LITAR PEMBEZA LAYAN
Jenis-jenis pembezalayan FM yang digunakan ialah :-
 Pengesan cerun ( Slope Detector )

 Pengesan Nisbah ( Ratio Detector )
 Pengesan Foster-Seely
 Pengesan Phase Lock Loop ( PLL )
8.3.1 PENGESAN NISBAH
C1
D1 A
E2 E4 C3
C2 B o/p C5 R1
Fmin E1
E3 E5 C4
+
D2 C
RAJAH 8.14 : LITAR PENGESAN NISBAH
 Pengesan Nisbah merupakan litar di mana ia hanya akan bertindakbalas

terhadap perubahan frekuensi isyarat masukan. Perbezaan yang paling
ketara di antara pengesan nisbah dan Foster-Seely ialah dari segi
kedudukan diod yang berbalik (reversal). Aliran arus penerusan melalui
diod D1 dan D2 akan menyebabkan voltan melintangi R1 susut dengan
kekutuban negatif pada anod D1.
 C5 digunakan supaya nilai voltan melintangi R1 dapat dikekalkan. Oleh itu
voltan di antara titik A & C akan dapat dikekalkan (malar). Akibatnya
perubahan amplitud tidak akan memberikan sebarang kesan terhadap
keluaran.
 Voltan penerus melintangi C3  E4
 Voltan penerus melintangi C4  E5
 Magnitud E4 dan E5 akan berubah berdasarkan kepada perubahan
frekuensi.
 Litar ini dinamakan pengesan nisbah kerana ia berasaskan kepada
perubahan nisbah voltan yang melintangi C3 dan C4 . Bagaimanapun
hasilcampur kedua-dua voltan ini tetap sama.
CONTOH 8.5
i. Terangkan apakah yang dimaksudkan dengan penyahmodulatan frekuensi

ii. Huraikan bagaimana litar pembeza pengesan nisbah beroperasi.
Penyelesaian
i. Penyahmodulatan frekuensi merupakan penukaran perubahan frekuensi kepada

voltan,dimana magnitud voltan keluaran dari litar penyahmodulat adalah berkadar
dengan sisihan frekuensi.
ii. Rujuk nota ms 22
8.3.2 SISTEM STEREOFONIK FM
 Muzik stereo boleh dipancarkan melalui stesen pemancar FM yang

menggunakan sisihan frekuensi puncak  75 kHz. . Oleh kerana lebarjalur
yang ditetapkan untuk muzik adalah 15 kHz, spektrum frekuensi selebih
daripada 15 kHz boleh digunakan untuk memuatkan saluran audio yang
lain. Saluran tersebut merupakan saluran isyarat tercampur kiri, L dan
kanan, R. Isyarat-isyarat tersebut dicampurkan di dalam litar matriks
untuk mengeluarkan isyarat mono dan stereo, ( L + R ) dan ( L - R ).
 Isyarat ( L + R ) akan berada pada lebar jalur frekuensi sehingga 15 kHz,
sementara isyarat ( L - R ) akan diubah oleh subpembawa 38 kHz kepada
jalur frekuensi di antra 23 kHz dan 53 kHz, seperti ditunjukkan di dalam
rajah di bawah:
Amplitud
PEMBAWA PANDU SUBPEMBAWA SUBPEMBAWA
SALURAN AUDIO
L+R L-R L-R SCA

LSB USB f (Hz)
0 30 / 50 15 k 19 k 23 k 38 k 53 k 60 k 67 k 74 k
RAJAH 8.15 :SPEKTRUM JALUR FREKUENSI GELOMBANG FM STEREO

Isyarat pembawa pandu, boleh didapati daripada pengayun 19 kHz yang digandakan
kepada 38 kHz. Kemudian ia dimodulatkan dengan isyarat ( L - R ) di dalam
pemodulat seimbang untuk meghasilkan isyarat DSBSC (rujuk rajah di bawah).
KE PEMANCAR
FM UTAMA
ISYARAT
KOMPOSIT
L - CH. IN LINEAR
+ PENCAMPUR LITAR COMBINING
PRATEGASAN LENGAH NETWORK
+ L+R
PRATEGASAN - PENCAMPUR PEMODULAT

SEIMBANG
R - CH. IN
+ L-R
X2 PENGAYUN
PENDARAB 19 kHz
RAJAH 8.16 : RAJAH BLOK PENJANAAN FM STEREO

8.3.3 PENERIMAAN STEREOFONIK FM

 Pada bahagian penerima, isyarat ternyahmodulat dan pembawa pandu
akan disuapkan kepada pengesan segerak untuk mendapatkan isayarat ( L
+ R ) dan ( L - R ) yang asal. Pada bahagian keluaran, isyarat diproseskan
untuk mendapatkan hasiltambah dan hasiltolak di antara ( L + R ) dan ( L -
R ) yang asal. Ini dilakukan oleh litar matriks yang akan menghasilkan
isyarat L & R untuk pembear suara yang berasingan. (Rujuk rajah di
bawah)
DRP. PENERIMA
FM
PENERIMA MONO
ISYARAT
PEMBEZALAYAN KOMPOSIT LITAR PENGUAT L-R SPEAKER
FREKUENSI PRATEGASAN AUDIO (L+R)
PENERIMA STEREO
SPEAKER
KIRI,L
L
PENAPIS LALUAN L+R LITAR MATRIKS
RENDAH & ( PEMYAHKOD
MASA LENGAH STEREO ) R
L-R
SPEAKER
PENAPIS JALUR JALURSISI PENGESAN DARAB KANAN, R
LULUS L-R SEIMBANG
23 - 53 kHz
PENAPIS JALUR PENDARAB X 2

LULUS 19 kHz &
PENGUAT
RAJAH 8.17 :PENERIMAAN FM

STUDIO STUDIO
MIKROFON
MIKROFON KIRI MIKROFON KANAN
PEMANCAR FM
PEMANCAR FM
FM FM
RUMAH
RUMAH
PENERIMA FM
PENERIMA FM
SPEAKER
SPEAKER SPEAKER
KIRI KANAN
PENERIMA FM MONO PENERIMA FM STEREO
RAJAH 8.18 : RAJAH PENERIMA FM MONO & STEREO
 Keluaran daripada pembezalayan merupakan isyarat-isyarat yang terdapat pada spektrum

jalur frekuensi FM stereo. Di dalam pemprosesan isyarat mono, kesemua maklumat yang
terdapat dalam saluran stereo L + R akan dimasukkan ke speaker ( L + R ) selepas ia
mengalami proses penapisan dan penguatan. Sebaliknya untuk bahagian stereo pula,
isyarat maklumat akan dimasukkan ke penyahmodulat stereo, di mana saluran-saluran L
dan R akan dipisahkan, seterusnya disuapkan ke speaker yang berasingan. Saluran stereo
L+R , L-R dan pembawa pandu 19 kHz dipisahkan daripada isyarat komposit dengan
menggunakan penapis-penapis yang bersesuaian. Penapis jalur lulus Q-tinggi digunakan
untuk menapis pembawa pandu 19 kHz, seterusnya dimasukkan ke penyahmodulat L - R
selepas mengalami proses pendaraban frekuensi dan penguatan. Saluran stereo L + R

pula ditapis oleh penapis laluan rendah yang mempunyai frekuensi potong atas (upper
cut-off frequency) 15 kHz. Isyarat DSBSC (L - R) dipisahkan dengan menggunakan
penapis jalur lulus tertala, kemudian dicampur isyarat pembawa 38 kHz di dalam
pemodulat seimbang bagi menghasilkan maklumat audio L - R. Rangkaian matrik pula,
akan mengabungkan isyarat-isyarat L + R dan L - R dan seterusnya menyebabkan kedua-
dua isyarat ini dipisahkan kepada isyarat audio L dan R dan akhirnya dimasukkan ke
speaker-speaker yang bersesuaian selepas melalui rangkaian nyahtegasan.
L+R + 2L LITAR 2R PENGUAT SPEAKER

PENCAMPUR NYAHTEGASAN AUDIO L
+
+ 2R LITAR 2R PENGUAT SPEAKER

PENCAMPUR NYAHTEGASAN AUDIO R
L-R -
RANGKAIAN MATRIKS
RAJAH 8.19 : PENYAHKOD RANGKAIAN MATRIKS STEREO
Berpandukan gambarajah blok di atas, saluran audio L - R dicampur

terus dengan saluran audio L + R. Keluaran daripada pencampur ialah :-
(L+R)+(L-R)= 2L
Saluran audio L - R diterbalikkan, kemudian dicampurkan dengan saluran

audio L + R . Keluaran daripada pencampur ialah :-
(L+R)-(L-R)= 2R
PENILAIAN KENDIRI
1. Ungkapan sesuatu isyarat pemodulatan frekuensi Vfm diberikan sebagai :-
V fm = 20 sin ( 200 x 10 6  t - 5 kos 30 x 10 3  t )

Nyatakan yang berikut :-
i. Amplitud pembawa
ii. Indeks pemodulatan
iii. Frekuensi pemodulatan
iv. Frekuensi pembawa
2. Satu pemancar FM menghasilkan satu gelombang termodulat FM dan dipancarkan ke

ruang bebas oleh satu antena yang mempunyai rintangan 50 . Jika persamaan
gelombang tersebut ialah :-
V fm = 100 cos ( 2  10 6 t - 0.5 cos 2  10 4 t )
Kirakan :-
i. Jumlah kuasa
ii. Indeks pemodulatan
iii. Sisihan frekuensi
iv. Spektrum frekuensi
v. Kepekaan pemodulatan jika sisihan frekuensi memerlukan 200 mv.
vi. Lebarjalur.
vii. Kuasa pada jalur sisi terkecil.
viii. Jumlah kuasa maklumat.
3. Bagi persamaan isyarat termodulat pemodulatan frekuensi di bawah, dapatkan frekuensi

sisihan maksimanya. Juga dapatkan nilai frekuensi pembawa dan frekuensi maklumat.
V fm = 12 sin ( 6 x 10 6 t + 2 sin 1250 t )
4. Proses penyahmodulat frekuensi dapat dilaksanakan dengan bantuan litar pengesan

Nisbah. Lukiskan litar tersebut.
5. Dengan menggunakan gambarajah blok, lakarkan sistem pemancar pemodulatan

frekuensi.. Terangkan fungsi setiap blok.
6. Apakah perbezaan di antara Wideband FM dan Narrowband FM ? Jelaskan perbezaan

dari segi ciri-ciri dan juga lebarjalur.Kenapakah lebarjalur yang besar disediakan untuk
sistem penyiaran FM berbanding AM.
MAKLUM BALAS PENILAIAN KENDIRI
Soalan 1
i. Vp = 20V
ii. mf = 5
iii. fa = 15 Khz
iv. fp = 200 Mhz
Soalan 2
i. Jumlah kuasa, P =100 Watt

ii. mf = 0.5
iii. fd = 5 Khz
iv. Spektrum frekuensi :
94 V
24 V 24 V
3V 3V
f2 f1 fp f1 f2
v. Lebar jalur, B = 30 Khz

vi. Kuasa terkecil, P = 0.09 watt
Soalan 3
Frekuensi pembawa, fp = 954.92 Khz

Frekuensi maklumat, fm = 198.94 Hz
Sisihan frekeunsi maksima, fd = 397.89 Hz
Soalan 4
Rujuk Nota 8.3.1
Soalan 5
Rujuk rajah 8.5
Soalan 6
Narrow band FM : mempunyai lebar menyerupai AM, iaitu lebih kurang 2x FM, atau lebih
tepat lagi 2(f +fm).
Ia merupakan bentuk pemodulatan yang linear, seperti AM,spektrum
frekuensinya terdiri daripada pembawa dan jalur sisinya berada pada
fp±fm.
Wideband FM : mempunyai nilai mf jauh lebih besar dari 1, mempunyai jalur frekuensi yang
banyak, oleh itu lebar jalurnya adalah luas, spektrum frekuensinya terdiri
daripada komponen-komponen jalur sisi yang banyak, iaitu fp ±fm, fp
±2fm, fp 3±fm, dan seterusnya.
Tahniah !! Anda telah tamat unit

Pemodulatan Frekuensi. Diharap
anda telah memahaminya. Jika
terdapat sebarang masalah sila
rujuk dengan pensyarah anda….

Unit 8

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Unit 8

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

PEMODULATAN FREKUENSI E2002/ 8 / 1

Mengetahui dan memahami prinsip dan proses

Pada akhir unit ini, anda sepatutnya akan dapat :

Bolehkah anda fikirkan, bagaimana berlakunya

Wow! Cantiknya gambar , ini mesti

8.1 TAKRIF PEMODULATAN FREKUENSI (FM)

 FM ialah proses mengubah frekuensi pembawa dari frekuensi asal kepada

Ayunan frekuensi min

8.1.1 Ungkapan Matematik Pemodulatan Frekuensi (FM).

Untuk mendapatkan ungkapan bagi pemodulatan frekuensi, jadikan frekuensi

di mana, Vp = voltan puncak pembawa

p = frekuensi ketika pembawa

dan isyarat audio, m = Vm sin m t

frekuensi ketika isyarat pembawa, p = 2  fp

fm = frekuensi isyarat maklumat

Oleh itu persamaan gelombang termodulat FM ialah :

Vfm = Vp sin (p t + mf sin m t )

Suatu persamaan gelombang termodulat pemodulatan frekuensi diberikan sebagai :

Vfm = 2 sin (5 X 106 t + 3 sin 1250t), kirakan frekuensi sisihan maksima.

Persamaan am : Vfm = Vp sin (p t + mf sin m t )

8.1.2 Spektrum Frekuensi dan Jadual Fungsi Bessel

Secara teori FM mempunyai frekuensi dan jalur-jalur sisi yang tidak

fp- fp-2fm fp-fm fp fp+f fp+2f fp+3f

RAJAH 8.2 : SPEKTRUM FREKUENSI FM

Di mana, Amplitud Pembawa = J0 mf

Namun begitu untuk memudahkan pengiraan, kita

8.1.3 Jadual Fungsi Bessel

 Jadual 8.1 di bawah menunjukkan sebahagian daripada Jadual

JADUAL 8.1 : JADUAL FUNGSI BESSEL

 Jalur sisi bererti (Significant sidebands) ialah jalur-jalur sisi

Berpandukan jadual fungsi Bessel:

8.1.4 Lebar Jalur FM

Secara teori, FM mempunyai lebarjalur yang tidak terhingga. Tetapi, secara

1. Sebuah pemodulat FM yang mempunyai nilai mf = 1,

3. Satu isyarat termodulat frekuensi mempunyai ungkapan seperti berikut :-

MAKLUM BALAS AKTIVITI 8A

1. a. Merujuk rajah Fungsi Bessel mf = 1, ia menghasilkan komponen pembawa yang

b. Amplitud :- J0 = 0.77 ( Vp ) = 7.7 Vpuncak

2. Diberi sisihan frekuensi , fd = 6 kHz ; fa = 1 kHz

i. Dengan menggunakan Rangkap Bessel, Bilangan jalur sisi ialah = 4 pasang

iv. m f = 2 vii. Lebarjalur, B = 2 ( f d + f a )

996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004

8.2 SISTEM PEMANCARAN PEMODULATAN FREKUENSI (FM)

ISYARAT LITAR PEMODULAT PENGHAD PENDARAB PENGUAT

RAJAH 8.3 :GAMBARAJAH BLOK SISTEM PEMANCAR FM

Gambarajah di atas menunjukkan sistem pemancaran FM, yang biasa digunakan

8.2.1 FUNGSI-FUNGSI GAMBARAJAH BLOK SISTEM PEMANCAR FM

Apabila melalui litar penghad, maka : Isyarat FM, bebas dari

RAJAH 8.4 : KESAN LITAR PENGHAD TERHADAP HINGAR

Pendarab Untuk meningkatkan (menaikkan) frekuensi kepada nilai yang dikehendaki.

Penguat Untuk menguatkan isyarat FM yamg terhasil supaya sesuai untuk

8.3 SISTEM PENERIMAAN PEMODULATAN FREKUENSI (FM)

PENGUAT KUASA PEMBESAR

PENGUAT PENCAMPUR PENGUAT PENGHAD PEMBEZALAYAN

RAJAH 8.8 :GAMBARAJAH BLOK SISTEM PENERIMAAN FM

 Menggunakan prinsip superheterodin.

 Juga diperlukan untuk memilih isyarat yang diperlukan dan

e. Menyediakan gandingan yang lebih baik di antara penerima -

8.3.1.1 KESAN ‘CAPTURE’

Di dalam FM, kesan ‘capture’ akan berlaku bila terdapat

Bila kekuatan kedua-dua isyarat ini adalah sama, penerima

Untuk menghasilkan amplitud keluaran yang malar iaitu dengan

RAJAH 8.10 : KESAN LITAR PENGHAD TERHADAP ISYARAT

8.3.3 Pembezalayan / Penyahmodulat / Pengesan