a R
nA
maka didefinisikan :
a a a a ... a sebanyak n faktor.
a disebut bilangan pokok (dasar) dan n disebut eksponen (pangkat)
n
dan
25 dan
3
1
25 = ..
4
= ..
Contoh 2 : Dengan menguraikan menjadi perkalian, tentukan bentuk eksponen yang paling sederhana
dari :
a)
2 2
b)
37
32
c)
d)
23
2
e)
3
pq 5
Jawab : a)
2 3 2 4 = .
37
b) 2 = .
3
3
c) 2
= .
pq = ..
d)
e)
a m . a n ....
am
2.
...
an
m
3. a
4. ab ....
5.
....
....
x2 .x7
n7
b) 2
n
2
d) x y
2 p2
e)
-2-
2
c) x
Jawab
3
2
f) 2 xy . x y
: a)
x 2 . x 7 = ...
n7
b) 2 = ...
n
2
c) x
d) x y
2
2 p2
= ....
3
= ...
4
e)
= ....
3
2
f) 2 xy . x y = ...
4
LATIHAN SOAL
1. Sederhanakan
6
4
a) p p
f)
b) 4a 2a 3
5
8k 5:2 k 2
h) 4 d 3x 2 d 2 : d 4
2
j) 2 p
m) 3 p 2 q 3
10
2
3
i) 12 a : 2 a .3a
e)
2
l) 2 5 p
g)
2
5
c) 2 p p 6 p
1
d)
2
3
k) 3k
x10 : x 3
n)
o)
4 p qr
5 3
8 pq 2 r 2
2 x2 y3
8x 5 y 4
2. Sederhanakan
a)
a n 1
a
n 2
p n 1
b) 2 p
c)
d)
2x 3
5.2 2 x 1
23
35
b)
23
35
23
: a) 3 = ..
2
35
b) 5 =
3
a)
Jawab
c)
23
= ..
25
d)
32
= .
36
c)
23
25
d)
32
36
-3-
1.
a 0 ...
2. a n ...
Contoh 2: Sederhanakan dan jadikan pangkat positif dari :
a)
Jawab
b)
53
1
2 3
c)
2 x y
2
: a)
53 = ...
1
b) 3 = ...
2
2 x y
c)
= ...
LATIHAN SOAL
1. Sederhanakan dan nyatakan dengan eksponen positif dari :
a)
f) a
b)
3k 2
5q 2
k)
h3
8x 2 y 3
j)
16x 5 y
l) 3a 2 b 3
8a 6
h)
2a 4
56t 5
i)
7 t 2
4
x 3
e) 4 a
b a b
4
g) 4m 7 n 4 2m 6 n 3
2 4
k
c)
5
d)
5 p 2 q 3r
m)
6 pq 5r 3
2a 4
b)
2bc
3 2
a 2 b 5 4c
c)
b 3c a 2
4a
2 3 8 maka 2 3 8
a n x m/ n
a n x ....
Jadi :
......
x m / n .......
sehingga
x1/ n .......
-4-
c)
2 x 3/ 2
: a)
21/ 2 = ....
b) 63/ 5 = ....
c) 2 x 3/ 2 = ....
: a)
b)
x2
3 = ...
1
3
x2
= .....
b)
163/ 4
3/ 4
= .....
163/ 4 = .......
= .........
LATIHAN SOAL
1. Ubah menjadi bentuk akar
a) 31/ 2
b) 51/ 3
c)
1 2 / 3
x
3
4 3/ 4
d)
x4/9
d)
e)
b)
1
2
c)
52
e)
25 x 2
7
3. Tentukan nilainya
a)
64
b)
c)
2/3
32
3/ 5
d)
3/ 8
81
27
64
2/3
e)
2 3/ 4 .21/ 8
b)
c) 2 2 . 18
d)
2
2
e)
12
2. 3
b b 2 4 ac
2a
2. BENTUK AKAR
2.1 OPERASI BENTUK AKAR
Bentuk akar termasuk bilangan irasional, yaitu bilangan yang tidak dapat dinyatakan dengan
pecahan a/b, a dan b bilangan bulat dan b 0
-5-
2 , 3 , 5 , 3 2 , 3 4 , 5 7 dsb
4 , 9 , 3 8 , 4 16 dsb
a0
a
b
Contoh 1: Sederhanakan :
a)
Jawab
: a)
b)
3
a8
b) 4 3 7 3 5 3
c)
8 18
: a) 3 2 4 2 = ...
b) 4 3 7 3 5 3 = ...
c) 8 18 = ....
Contoh 3 : Sederhanakan :
a)
Jawab
d)
x3
a 8 = ....
Contoh 2: Sederhanakan :
a) 3 2 4 2
Jawab
c)
75
20 = ...
75 = ....
x 3 = ....
c)
d)
b)
20
: a)
b)
c)
6
6
b)
3
3 = ....
5 3
2 2 3
5
2
c)
= ....
= ....
LATIHAN SOAL
1. Sederhanakan
a)
72
b)
f) 3 12 a 5b 3 g)
160
c)
1200
d) 2 80
2
2
h)
9
3
i)
d)
72 180
45 18
8
9
e)
j) 2
8x 2
a 3b 2
4 c4
2. Sederhanakan
a)
12 50
48
-6-
b) 2 16 3 18
c)
2x 2 x 8
4x
e)
27
3 20 4 45
2 5
3. Sederhanakan
2 3
2 3
a)
b)
5 3
5 3
c) 3 5 2 3 3 5 2 3
d)
1. Pecahan Bentuk
a
b
b
b
2
2
b)
3
3 3
2
2
: a)
=
x ... = .....
3
3
2
2
b)
=
x ...
= .....
3 3
3 3
a)
Jawab
2. Pecahan Bentuk
a
b c
b
b
8
3 5
8
8
=
x ...
3 5
3 5
3. Pecahan Bentuk
c
c
= ....
a
b c
b
b
c
c
12 3
=
6 2
12 3
x ....
6 2
12 3
6 2
= ........
-7-
LATIHAN SOAL
1. Rasionalkan penyebutnya
a)
12
3
10
5
b)
c)
2 3
d)
7 3
7
e)
4 3
5 2
2 5
7 13
e)
4 6
8 2 3
2. Rasionalkan penyebutnya
a)
9
5 7
b)
20
4 6
c)
5
11 6
d)
c)
8 3
11 7
d)
3. Rasionalkan penyebutnya
a)
10
2 7
14
b)
10 13
6
3 2
e)
10 2 3
3 54 2
a f ( x ) a p maka f(x) = p
2. Jika a f ( x ) a g ( c ) maka f(x) = g(x)
1. Jika
: a)
42x 3 8
2
....
2x 3
............
82 x 1 163x 2
b)
b)
....
2....
= ....
..... = ....
...... = .....
x = ....
...
..........= ....
x = ...
HP:{............}
82 x 1 163x 2
HP:{ .......
LATIHAN SOAL
Tentukan HP dari :
1.
2.
27 x 2 812 x 5
8
2 x 1
6.
5x 9 253 x
1
7.
82 x
-8-
4x 5
3. 9
4. 52x
5.
1
1253x 2
x
25
8
2 x 1
x 1
9. 16
2
1
27
8.
5
5
x5
10.
82 x 3
1
8
4
32
3. LOGARITMA
3.1PENGERTIAN LOGARITMA
Seperti telah kita ketahui bahwa :
Jika 52 25 maka 5 =
Untuk itu diperlukan notasi yang disebut Logaritma untuk menyatakan pangkat dengan bilangan
pokok (basis) dengan hasil pangkat (numerus).
Jadi jika
2
23 8 maka 3 log 8 dibaca 2 log 8
a x y maka x = .
syarat :
a 0, a 1 dan y 0
a : basis logaritma
y : numerus
x : hasil logaritma
Khusus untuk bilangan pokok 10, bisa dituliskan bisa juga tidak.
Jadi jika log 5 maksudnya
10
log 5 .
34 81 4 = .
b. 2 n 128 n = .
c. a b c b = .
: a.
-9-
a.
4 3 log 81
b. log 100 = 2
c.
log q r
4 3 log 81 .
b. log 100 = 2 .
p
c. log q r .
Jawab
: a.
Contoh 3:Hitunglah :
a.
log 64
b.
e.
log1
f.
1
2
log
1
8
c. log 1000
g.
log 4
1
3
log
log 64 = x = 64 x = .
1
2
b. log = x = x = .
8
c. log 1000 = x = x = .
d. 3 log 27 = x = x = .
Jawab
: a.
e.
d.
log 27
1
81
log1 = x = x = .
log 4 = x = x = .
1
1
g. 3 log
= x = x = .
81
f.
1
2
LATIHAN SOAL
1.
5 25
2
b.
c.
5 1
0
d.
1/ 2
1
e.
1
16
b.
log
1
4
16
log 3
c.
log1 0
d.
c.
log1
d. log 0,1
h.
1
2
log 1
i.
m.
3 3
1
2
e.
1
4
log
1
2
16
log 625
b.
f.
log 16
g.
k.
log 8
log 4
1
27
1
3
log
l.
81
3
log
1
2
log 8
1
4
1
1
j. 2 log
8
e.
log
log 9
3.2SIFAT-SIFAT LOGARITMA
a 0, b 0, c 0 dan a 1 , maka :
a
log bc a log b a log c
5. a log b b
b
n
a
am
log a log b a log c
log b n a log b
6.
c
m
a
a
b
a
log b c c a log b
7. log b. log c log c
c
1
log b
a
a
log b b
8. log b c
log a
log a
Jika
1.
2.
3.
4.
-10-
Bukti :
log b m b ....
a
log c n c ....
a
Maka bc = .
= . log bc .....
Sifat 1: Misal
Sifat 6: Misal
Sifat 8: Misal
Contoh 1: Sederhanakan :
a.
d.
g.
log 5
b.
log 3
c.
log 210
f.
25
Jawab
: a.
b.
c.
d.
e.
log 4 3
log16
log 3
log 256
3
3 log 5 = .
5
25 log 3 = ..
2
log 3 2 log 6 2 log 2 = .
2
log 3.5 log 8.3 log 5 = ..
2
log 210 = ..
2
f.
g.
e.
2
8
log 4 3
log16 = .
log 3
log 256 = .
Contoh 2: Jika log 2 = 0,3010 dan log 3 = 0,4771, maka tentukan log 24
Jawab
: log 24 = .
Contoh 3: Jika
Jawab
LATIHAN SOAL
1.
Sederhanakan
d.
f.
16
log 625
-11-
e.
j.
b. log 500
c. log 40
3. Jika
d.
log 5
e.
d.
log 25
e.
125
log 8
log 4