Sipil SV UGM
2.1. Definisi
Kolom adalah unsur vertikal
struktur yang berfungsi sebagai
pemikul gaya-gaya dari balok
dan/atau struktur di atasnya, dan
meneruskannya ke struktur atau
elemen struktur di bawahnya
Kolom harus memiliki
kekakuan dan kekuatan
yang cukup agar memenuhi
syarat sebagai unsur vertikal
struktur dengan fungsi
tersebut di atas
kolom-kolom yang
dimanfaatkan sebagai
penyangga bak tandon air
Hotma PS - Diploma T.Sipil SV UGM
P
Hotma PS - Diploma T.Sipil SV UGM
Hubungan antara distribusi tegangan tekan beton dan regangan beton boleh
diasumsikan berbentuk persegi, trapesium, parabola, atau bentuk lainnya
yang menghasilkan perkiraan kekuatan yang cukup baik jika dibandingkan
dengan pengujian
f =P/A
titik puncak
titik patah
P
D
fy
li
lo
ey
strain hardening
elastic
region
e = D / lo
necking
plastic
region
Hotma PS - Diploma T.Sipil SV UGM
Jika regangan
bajatulangan
nilainya kurang
dari regangan
lelehnya, maka
tegangannya
harus mengikuti
Hukum Hooke.
Untuk regangan
bajatulangan
yang nilainya
lebih dari
regangan
lelehnya, maka
tegangannya
adalah fy
fy
PLASTIC REGION
f
= fy
ELASTIC REGION
berlaku hukum Hooke
f
= e . E
(E = modulus elastik)
ey
Hotma PS - Diploma T.Sipil SV UGM
e
8
Regangan
a=b.c
Tegangan Faktual
a
0.85 fc
Tegangan Ekuivalen
Hotma PS - Diploma T.Sipil SV UGM
l
Pc
Pc(max) = C . fc. Ac
Pc = fc . Ac
Ps
Ps(max) = fy . Ast
e
P
Max P = P0
Pc
Ps
10
Pn
kapasitas
aksial murni
A [ 0 , Pno ]
PATAH TEKAN
B [ Mnb , Pnb ]
kapasitas
seimbang
PATAH TARIK
C [ Mno , 0 ]
Hotma PS - Diploma T.Sipil SV UGM
Mn
kapasitas
lentur murni
11
c > cb
Pn
B [ Mnb , Pnb ]
C [ Mno , 0 ]
Hotma PS - Diploma T.Sipil SV UGM
c = cb
0.003
TAMPANG
SEIMBANG
0.003
PATAH
TEKAN
PATAH
TARIK
Mn
c < cb
0.003
A [ 0 , Pno ]
12
Pn0
13
S T = S C , sehingga
d
Pn= 0
0.003
C CC
Cc
SCST=0
T T
Pn =
S M terhadap titik
14
d
0.003
c
e
Pn
Pn = S C S T
Selanjutnya Mn = Pn.e adalah S M
adalah
SF
=0, sehingga
C CC
Cc
15
Contoh Soal
400
12 D 19
400
fc = 25 MPa
fy = 300 MPa
ey = 0.0015
50
350
50
16
Contoh Soal
1. Mencari nilai Pn0
Ac = 400 x 400 = 160000 mm2
400
12 D 19
400
50
350
50
= 4,348.308 kN
Pn0 = 4,348.308 kN
Hotma PS - Diploma T.Sipil SV UGM
17
Contoh Soal
2. Mencari nilai Pnb dan Mnb
400
cb =
12 D 19
400
600
600 + fy
350 = 233.333 mm
ab = b. cb = 193.333 mm
50
350
18
a = ab = b cb = 198.333 mm
Lapis
As
(mm)
(mm)
(mm2)
beton
50
Tegangan
(f), MPa
-21.25
50
19
1134
-0.00236
-278.750
150
19
567
-0.00107
-193.036
250
19
567
0.00021
42.857
350
19
1134
0.00150
300.000
50
0.00107
0.003
0.000214
0.0015
19
a = ab = b cb = 198.333 mm
Lapis
As
(mm)
(mm)
(mm2)
Tegangan
(f), MPa
beton
50
50
Cs3 Cs4
O
Ts1 Ts2
-21.25
50
19
1134
-0.00236
-278.750
150
19
567
-0.00107
-193.036
250
19
567
0.00021
42.857
350
19
1134
0.00150
300.000
Gaya
Gaya Internal
(N)
Lengan ke O
(mm)
100.8333
Momen Internal Mn
(Nmm)
Cc
-1,685,833.093
169,988,194.043
Cs4
-316,134.542
150
47,420,181.261
Cs3
-109,462.313
50
5,473,115.664
Cs2
24,302.515
50
1,215,125.762
Cs1
340,234.484
150
51,035,172.658
Total
-1,746,892.948
275,131,789.388
20
x
(mm)
D
(mm)
As
(mm2)
beton
Tegangan
(f), MPa
Gaya Internal
(N)
Lengan
ke O
(mm)
Momen Internal Mn
(Nmm)
-21.25
-722,500.000
157.5
113,793,750.000
50
19
1134
-0.00150
-278.750
-316,134.542
150
47,420,181.261
150
19
567
0.00150
300.000
170,117.242
-50
-8,505,862.110
250
19
567
0.00450
300.000
170,117.242
50
8,505,862.110
350
19
1134
0.00750
300.000
340,234.484
150
51,035,172.658
Pn =
-358,165.573
Mn =
212,249,103.919
Gaya Internal
(N)
Lengan
ke O
(mm)
Momen Internal Mn
(Nmm)
93.75
169,335,937.500
x
(mm)
D
(mm)
As
(mm2)
beton
Tegangan
(f), MPa
-21.25
-1,806,250.000
50
19
1134
-0.00240
-278.750
-316,134.542
150
47,420,181.261
150
19
567
-0.00120
-218.750
-124,043.822
50
6,202,191.122
250
19
567
0.00000
0.000
0.000
50
0.000
350
19
1134
0.00120
240.000
272,187.588
150
40,828,138.126
Pn =
-1,974,240.777
Mn =
263,786,448.009
21
50
0.003
es1
22
As
(mm2)
Beton
50
50
Tegangan
(f), MPa
Gaya Internal
(N)
Lengan ke
O (mm)
Momen Internal Mn
(Nmm)
-21.25
-507,998.171
170.118
86,419,553.217
Cs4
1134
-0.00087
-152.076
-172,470.798
150
25,870,619.663
Ts3
567
0.00340
300.000
170,117.242
-50
-8,505,862.110
Ts2
567
0.00767
300.000
170,117.242
50
8,505,862.110
Ts1
1134
0.01193
300.000
340,234.484
150
51,035,172.658
163,325,300.538
0.003
es1
23
x
(mm)
D
(mm)
As
(mm2)
beton
Tegangan
(f), MPa
-21.25
Gaya Internal
(N)
-1,083,750.000
Lengan ke O
(mm)
Momen Internal Mn
(Nmm)
136.25
147,660,937.500
-316,134.542
150
47,420,181.261
0.000
-50
0.000
50
19
1134
-0.00200
-278.750
150
19
567
0.00000
0.000
250
19
567
0.00200
300.000
170,117.242
50
8,505,862.110
350
19
1134
0.00400
300.000
340,234.484
150
51,035,172.658
Pn =
-889,532.815
Mn =
254,622,153.528
Lengan ke O
(mm)
Momen Internal Mn
(Nmm)
x
(mm)
D
(mm)
As
(mm2)
beton
Tegangan
(f), MPa
-21.25
Gaya Internal
(N)
-2,167,500.000
72.5
157,143,750.000
50
19
1134
-0.00250
-278.750
-316,134.542
150
47,420,181.261
150
19
567
-0.00150
-278.750
-158,067.271
50
7,903,363.543
250
19
567
-0.00050
-78.750
-44,655.776
-50
-2,232,788.804
350
19
1134
0.00050
100.000
113,411.495
150
17,011,724.219
Pn =
-2,572,946.094
Mn =
227,246,230.220
24
Contoh Soal
fc = 25 MPa
fy = 300 MPa
400
12 D 19
50
350
400
50
No
c (mm)
Pn (kN)
Mn (kNm)
4,348.308
300
2,572.946
227.2462
250
1,974.241
263.7864
233.3333
1,746.893
275.1318
150
889.533
254.6222
100
358.166
212.2491
70.3112
163.3254
25
Contoh Soal
Pn (kN)
fc = 25 MPa
fy = 300 MPa
5,000
4,000
400
3,000
12 D 19
400
2,000
50
350
50
1,000
No
c (mm)
Pn (kN)
Mn (kNm)
4,348.308
300
2,572.946
227.2462
250
1,974.241
263.7864
233.3333
1,746.893
275.1318
150
889.533
254.6222
100
358.166
212.2491
70.3112
163.3254
100
200
300
Mn (kNm)
Diagram Interaksi
Hotma PS - Diploma T.Sipil SV UGM
26
j = acs ( 1 2a / h)
A = h2 ( j sin j . cos j ) / 4
j
z=
z
h
h . sin3j
3 ( j sin j . cos j )
a = tinggi tembereng
h = diameter lingkaran
j = sudut tembereng (dalam radian)
A = luas tembereng
Hotma PS - Diploma T.Sipil SV UGM
27
28
29
150
maksimum
135o
30
31
Vertical bars
min. cover
= 1 bar diameter
min
(a) 4 Bars
x
(c) 8 Bars
(b) 6 Bars
Note : ties shown dashed in (b) (c) and (d)
may be omitted if x < 6 in
x
x
(d) 8 Bars
(e) 12 Bars
3-bar bundles
(f) 12 Bars
32
Spiral
Sengkang biasa
33
P
Tul. Utama leleh
Kolom berspiral
Kolom bersengkang
e (tekan)
34
Shell spalls
Load
Spiral breaks
Spiral column
Tied column
1.0
0.5
Axial shortening (in)
35
Load (kips)
300
200
As = 1.24 in2
fy = 43900 psi
100
As = 4.8 in2
fy = 43800
0
0
1
2
Lateral deflection at midheight (in)
36
maksimum
135o
37
Concrete core
spiral
f1
fs
f2
f2
fs
f2
fsp
fsp
f1
f2
Dc
f2
Spiral
f2
f1
f2
f1
38
db
Asp p ( Dc db )
0.25 p Dc2 s
rs < 0.45
Ag
Ac
fc
-1
fsy
39
U = kuat perlu
f = faktor kekuatan < 1
N = kuat nominal
Pn
A [ 0 , Pno ]
A [ 0 , fPno ]
B [ fMnb , fPnb ]
B [ Mnb , Pnb ]
0.1 fc Ag
C [ fMno , 0 ]
C [ Mno , 0 ]
Mn
40
0.70
0.65
41
42
43
44
45
46
2008
tipe / jenis
struktur
48
Tekuk ( buckling )
Batang Tekan
Ialah batang yang mengalami gaya aksial tekan
(batang yang dibebani gaya aksial tekan)
Persyaratan umum ialah:
Gaya tekan
P
f=
< a.fa
= fk
pengaruh tekuk
Hotma PS - Diploma T.Sipil SV UGM
49
Tekuk ( buckling )
A
MA
MA
MB
B
single curvature
double curvature
fk = a.fa
faktor reduksi
kekuatan bahan
mereduksi kekuatan
atau tegangan bahan
50
Tekuk ( buckling )
p2 EI
Pk =
lk2
p2 EI
p2 E
fk = P k / A = 2
=
lk . A ( lk / i)2
p2 E
l2
l
fk = a.fa
51
Tekuk ( buckling )
tekuk selalu terjadi menurut sumbu yang lebih lemah, sehingga i (radius girasi) yang
digunakan di dalam rumus tekuk adalah i yang minimum
sumbu kuat
sumbu lemah
52
Kelangsingan Kolom
fk
KOLOM PANJANG
(second order analysis)
KOLOM PANJANG
KOLOM PENDEK
l
Standar (SNI)
angka kelangsingan
l = lk / r = k lu / r
Hotma PS - Diploma T.Sipil SV UGM
53
l=
k lu
KOLOM PENDEK
KOLOM PANJANG
100
34 12 M1/M2 , untuk struktur braced frames
22, untuk struktur unbraced frames
54
Pu
Hu
1u
A
Pu
Hu
Pu
A
A
sMA
MA
hs
hs
Hu
Pu
2u
MB
Hu
B
Pu
B
Pu
sMB
B
Pu
1u < 2u
Analisis order 1 (first order analysis )
55
MA
MA
MB
MA
MA
MA
MA
MB
MB
MB
Single Curvature
( kelengkungan tunggal )
MB
MB
Double Curvature
( kelengkungan ganda )
56
panjang efektif
lk = k . lu
P
panjang teoritis
panjang teoritis
panjang efektif
faktor tekuk
panjang efektif
Hotma PS - Diploma T.Sipil SV UGM
57
lk = k . lu
Diagram Jackson dan Moreland
panjang teoritis
faktor tekuk
panjang efektif
58
kLu = Lu
Lu
kLu = 0.7 Lu
Lu
kLu = Lu
P
P
Lu
kLu = 0.7 Lu
Lu
kLu < Lu
P
P
Lu
Lu
Lu
kLu = Lu
kLu > 2 Lu
kLu = 2 Lu
Partial restrained
Lu
P
Lu
62
( kLu )
Lu
63
Lu
64
H1
Ic1
Iba1
H2
Kolom yang
ditinjau
Ibb1
H3
Iba2
YA =
Ic2
B
Ibb2
YB =
Ic3
Ec = modulus elastik beton kolom
Eb = modulus elastik beton balok
L1
L2
Hotma PS - Diploma T.Sipil SV UGM
65
k=
20 - Yavg
1 + Yavg
20
k = 0.90
1 + Yavg
2. Jika salah satu ujung kolom bersendi, dapat juga digunakan rumusan BRITISH CODES
K = 2 + 0.30 Ytumpuan
66
67
A
50.0
B
1.0
10.0
10.0
5.0
5.0
3.0
0.9
2.0
20.0
50.0
100.0
10.0
50.0
100.0
50.0
30.0
5.0
30.0
20.0
4.0
20.0
10.0
9.0
8.0
3.0
10.0
9.0
8.0
3.0
2.0
0.8
1.0
1.0
0.8
0.8
7.0
6.0
7.0
6.0
0.7
0.7
5.0
5.0
0.6
0.6
0.7
0.5
0.5
0.4
0.4
0.3
0.3
4.0
2.0
4.0
3.0
3.0
2.0
2.0
0.6
0.2
0.2
1.5
1.0
0.1
1.0
0.1
0.5
68
Single Curvature
M=P.D
D2
D1
M = P . D2
M = P . D1
Double Curvature
M=P.D
69
M2
M1
M2
M2
M= P. D
Single Curvature
(analoog untuk Double Curvature)
M+M=dM
d adalah faktor pembesaran momen
atau moment magnifier factor
70
M1
M1
M2
M
M= P. D
Single Curvature
(analoog untuk Double Curvature)
M+M=dM
d adalah faktor pembesaran momen
atau moment magnifier factor
71
Pu
A
MA
MA
Pu
single curvature
MB
Pu
double curvature
72
Nilai
Ps. 8.5(1)
0.35 Ig
2. Kolom
0.70 Ig
3. Dinding
3.1. Tidak Retak
0.70 Ig
3.2. R e t a k
0.35 Ig
0.25 Ig
03 Luas
1.0 Ag
73
l=
dns = 1
k lu
Mc = dns . M2
40
KOLOM PENDEK
KOLOM PANJANG
34 12 M1/M2
Cm
dns =
1
> 1.0
Pu
100
Pc =
0.75 Pc
Hotma PS - Diploma T.Sipil SV UGM
p2 EI
( k lu
)2
EI =
0.40 Ec Ig
1 + bd
74
Pu
A
MA
MA
Cm = 0.60 + 0.40
M1
M2
> 0.40
Pu
MB
Pu
M1 / M2 > 0
single curvature
MA
B
MB
Pu
M1 / M2 < 0
Cm = 1
Hu
dan
double curvature
MB
Pu
75
Mc = M2ns + ds . M2s
M1 = M1ns + ds . M1s
M2 = M2ns + ds . M2s
Mi s
s
ns
Pu
Hu
Pu
A
MA
hs
Hu
Pu
MB
B
Pu
76
Mc = M2ns + ds . M2s
Hotma Prawoto (2000), menyederhanakan tinjauan M ns dan Ms sebagai berikut:
NO
Dns
Ds
Mns
Ms
DD + DL
DE
MD + ML
ME
a. Alternatif 1 ( DD > DL )
DL
DD DE
ML
MD ME
b. Alternatif 2 ( DD < DL )
DD
DL DE
MD
ML ME
DL + DD DE
MD + ML ME
TIPE PORTAL
SIMETRIS
II
TIDAK SIMETRIS
III
SEMBARANG
Tinjauan usulan Hotma ini hanya untuk keperluan yang sangat praktis; Jika terdapat
keraguan di dalam penggunaannya hendaknya dikonsultasikan dengan Ahlinya
77
Mc = M2ns + ds . M2s
s
ns
Pu
Pu
Hu
1
ds =
MA
hs
Hu
Pu
l=
MB
B
Pu
ds = 1
k lu
ds > 1
KOLOM PENDEK
k>1
SPu
0.75 SP
> 1.0
KOLOM PANJANG
22
100
78
l
Untuk kolom dengan u >
r
35
Pu
fc ' Ag
yang dihitung dari rumusan berikut ini:
Pc =
Cm
Mc =
1
Pu
( M2ns + ds . M2s )
0.75 Pc
EI =
p2 EI
( k lu ) 2
0.40 Ec Ig
1 + bd
79
80
Analisis Biaxial
1/Pn
III (0 , 0, 1/Pno )
II (0 , ey2 , 1/Pnx )
IV (ex , ey , 1/Pni )
III
1/Pno
1/Pny
ex
II
ey
81
Analisis Biaxial
1/Pn
1
1
1
1
+
=
Pni
Pnx
Pny
Pno
I
III
1/Pno
1/Pny
ex
II
1/Pnx
ey
82
83
84
85
86
Mn
5
12
x1 = 0 x2
x3
x4
x5
x6
ecu = 0.003
d-c
x7
Tension
Neutral
Comprssn
87
Mn
Tension Zone
c
5
12
esi =
ecu = 0.003
d-c
4
es4 = 0
x1 = 0 x2
x3
x4
x5
x6
x7
(d c) - xi
c
0.003
Compression Zone
esi =
xi - (d c)
c
0.003
88
Z+
X , Y , Z , X , Y , Z , ..
Mz+
X,YZ
My+
Mx+
Y+
X+
89
Z
Y
MxY
My+
X
MxMy+
X
90