Alur Cerita Ketoprak Pati Lakon Andha Rante

SARI
Sunardi. 2011. Alur Cerita Ketoprak Pati Lakon Andha Rante.
Skripsi Jurusan Bahasa dan Sastra Jawa, Program Studi
Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa, Fakultas Bahasa dan
Seni, Universitas Negeri Semarang. Pembimbing I: Drs.
Bambang Indiatmoko, M.Si. Pembimbing II: Sucipto Hadi
Purnomo, S.Pd., M.Pd.
Kata kunci: ketoprak Pati, alur, Andha Rante.
Kaya dene ing drama modern, kethoprak uga duwe alur
kang padha karo drama modern kalebu uga kethoprak Pati.
Ing kethoprak kuwi akeh lakon kang dadi langganan, salah
sawijine yaiku lakon Andha Rante. Andha Rante kuwi tokoh
utama kang antagonis kang rumangsa paling bener. Kuwi
kang narik kawigaten kanggo diteliti.
Masalah ing panaliten iki yaiku kepiye alur crita ing
Kethoprak Pati lakon “Andha Rante”. Panaliten iki ngrembug
babagan rangkaian peristiwa minangka unsur pambentuk alur
ing naskah kethoprak Pati lakon “Andha Rante” kalebu
tahapan alur lan jinising alur ing crita Andha Rante. Tujuan
panaliten iki yaiku kanggo mangerteni rangkaian peristiwa
minangka unsur pambentuk alur lan kanggo mangerteni
bentuk alur kasebut ing wujud gambar. Manfaat kang bisa
dirasakake ing panaliten naskah kethoprak Pati lakon “Andha
Rante” yaiku ngembangake khasanah ilmu pengetahuan,
khususe khasanah sastra Jawa tradisional.
Metode pangumpulan data kang dienggo ing panaliten
iki yaiku metode simak. Metode simak kang dienggo kanggo
ntranskrip data utama, yaiku VCD kethoprak Pati Lakon
“Andha Rante” dening S.W. Ketoprak Sri Kencono Budoyo
Pati. Metode analisis data kang dienggo ana papat tahapan
yaiku, tahap analisis naskah ing saben adegan, tahap
penjabaran naskah manut teori kang dienggo, tahap
interpretasi data hasil analisis, lan kang pungkasan tahap
penarikan simpulan.
Alur kang dienggo lakon “Andha Rante” yaiku alur
maju. Dibuktikake karo rincian tahapan alur mulai saka
tahap ekposisi nalika ing adegan ngarep tokoh Andha Rante
sambat lan sambate Andha Rante kuwi mau dadi prolog cerita
kang bakal ditampilke. Banjur ing tahap konflik nalika Andha
Rante ketemu karo Tumenggung Sumba Pradan utusan Bupati
Pati banjur gelut, kuwi mau dadi konflik kang pisanan metu.
Komplikasi nalika Bupati Mangun Oneng sowan ing
Kasultanan Mataram kanggo njaluk tulung marang Sultan
Agung supaya bisa menehi pitulungan nyekel Andha Rante.
Tahap krisis utawa klimaks kuwi nalika kabeh utusan Bupati
Pati lan utusan Sultan Agung ora bisa nyekel Andha Rante lan
nganti patine Ustadz Makdum Alatas. Tahap sabanjure yaiku
resolusi utawa peleraian kuwi solusi kanggo ngrampungi
perkara kang wis metu sadurunge, yaiku nalika Syeh
Jangkung njaluk pitulungan karo Buranti putrine Tumenggung
Sumba Pradan kanggo njebak Andha Rante. Banjur tahap
kang pungkasan yaiku tahap keputusan utawa penyelesaian
yaiku kabeh perkara wis bisa dirampungke lan Andha rante
bisa dipateni kanti cara dijebak digawe mabuk banjur banda
nganggo rante emas banjur digeret nganggo gajah. Ing sajrone
crita kang dipentaske ora ana kilas balik crita utawa flash
back.
Kethoprak minangka media komunikasi kudu tetep
dijaga kahanane ing konteks budaya saiki lan ing tembe.
Minangka tontonan kang sifate tradisional, sutradara kudu
nyesuaikake manut majuning jaman. Inovasi kasebut yaiku
babagan garap alur lakon kang dienggo. Supaya kethoprak
ora kelangan daya pikat penontone.
CRITA BANDUNG BANDAWASA

Lakuning kodrat manungso seneng miradat. Pestha manungso hambudidoyo pesthi saka
kersaning Gusti.

Urip wujudin lelakon kang lumaku pinurbo ing Pangeran, lakon tinulis para pujonggo nut
jaman kelakone.

Rikala abad 9, ing Jawa Dwipa. Isih tuwuh glagah alang – alang. Akeh madeg kraton kang
darbe gegebengan dhewe – dhewe. Tan prabedo Ratu Buto soko Wana Segoro Prabu Gupolo
kang kayuyun Putri Condro Wati ing Pengging Witoradyo. Ing mangko Putri Candra Wati
wus ginarwo Prabu Damar Maya. Peputri siji wujud bayi abang, kang diwenehi pusoko asma
Joko Bandung.

Ing wanci candra kolo, Dewi CandraWati lagi ngudang Joko Bandung ono ing plataran Prabu
Gupolo kang wus nunggu lan ngindik ing gegumbulan niat bakal ngrebut jabang bayi. Prabu
Gupolo klakon ngrebut jabang bayi, digowo mlayu nglebu alas gung liwang liwung. Dewi
Candra Wati lan Prabu Damar Maya sungkowo penggalihe.

Lakune Prabu Gupolo

Tekan tengah alas, wus ditunggu para buto – buto andahane. Prabu Gupolo teko gowo jabang
bayi, Prabu Gupolo dhawuh supoyo jabang bayi dipateni. Para buto banjur tumandang
nganggo dolanan bayi sak durunge dipateni. Nanging jabang bayi ora mati, keporo malah
soyo gedhe. Pungkasane Betoro Narodo nyaut jabang bayi di gowo munggah mekayangan.
Para buto padha bingung goleki ilange jabang bayi.

Ing kayangan, jabang bayine Bandung di jedhi ing kawah Candra Dimuko dadi Joko Bagus
lan diwenehi aji Bondowoso, mulo banjur dijenengi Bandung Bondowoso Sak wuse katon
cukup ngelmuni lan digdoyo, Bandung banjur dikongkon bantu Ramane Prabu Damar Maya
ing Pengging Witoradyo nyirnakake Prabu Gupolo kang isih ngayunake Dewi Candra Wati
ibune Bandung Bondowoso

Kacarito lakune Bandung Bondowoso ngadep wong tuwane yo Ratu ing Pengging Witoradyo
di tompo banjur di kongkon nyirnakake Prabu Gupolo ing Wana Segoro. Bandung banjur
goleki Prabu Gupolo.

Ringkesing carito, Prabu Gupolo klakon ayun – ayunan tanding marang Bandung
Bondowoso. Sirno margolayu, kuwandane dijuwing – juwing dining Bandung Bondowoso.

- tangane dibuang tibo ngalor ono tlatah Jeporo,

- tutuke tibo ing wewengkon Semarang

- rikmane tibo ing tlatah Sumbing

- garbane dibuang tibo ing wewengkon Kedu

- otake tibo ing Gunung Gamping

- sikile tibo ing Wonosari, lan sak pinunggalane

bakune bangke tibo ing liyo papan jalaran yen nganti isih cerak Gupolo biso urip maneh.

Sak wise nyempal – nyempal bangkene Prabu Gupolo, Bandung Bondowoso niat mlebu
Kraton ing Wana Segoro ngoyak para nayakane projo kang podo keplayu niate bakal
dikalahke kabeh.

Bareng tekan taman Wana Segoro, Bandung Bondowoso ketemu maring kadange enom
Prabu Gupolo kang aran Dewi Roro Jonggrang, wanita ayu, manis, kulit langsep, rikmo
ngandan – andan, bebasan Kinang Candra Kinah Rupa. Roro Jonggrang ora gelem jalaran
serik atine menawa Bandung Bandowoso wis mateni kakange yo Prabu Gupolo. Semonoa
Bandung Bondowoso tetep ngoyak lan tresno. Roro Jonggrang saguh waton Bandung gelem
jupuke Gatheng Kencono kang tibo ke jegur sumur. Nanging kabeh mau mung kanggo
pawadan anggone bakal nampik lan mateni Bandung Bondowoso kanggo malesake sedane
kakange.

Gandheng Bandung tresno banget marang Roro Jonggrang, Bandung saguh banjur jegur
sumur. Jonggrang dhawuh para buto supoyo nablek sumur kasebut. Panganggepe Jonggrang,
menowo Bandung mati ana ing jero sumur.

Kacarito Bandung kang ana jero sumur kaget lan rumongso di apusi dening Roro Jonggrang.
Watu – watu kang kanggo nablek ditebak aji Bondowoso. Sumur biso kabuka. Sumur kasebut
dijenengi sumur Bandung

Bandung jumangkah goleki Roro Jonggrang.

Kacarito Roro Jonggrang nganake pesto tekane Bandung. Jonggrang kaget, Bandung nesu –
nesu ditompo kanthi seneng dening Jonggrang. Bandung nagih janji, Jonggrang saguh waton
biso gawekake wujud candi sewu cacahe sewengi dadi.

Bandung saguh, banjur semedi ngundang para Jin – jin kang bantu kesaguhane Bandung.
Wektu iku dino malem Sukro Manis. Jonggrang tansah ngulati tabuh loro candi sewu meh
dadi. Jonggrang golek cara supoyo anggone gawe candi badar. Banjur kongkonan para bolo
lan wong pradesan nabuh lesung lan gawe obor gedhe pratanda yen wis gagat esuk. Bandung
kaget, banjur goleki Jonggrang masrahke Candi. Bareng Candi di itung, lagi gunggung 999.
Bandung kaget lan gempung atine. Jonggrang disepatani dadi genepe Candi Sewu.

Yo Candi sabdane Bandung kasebut kang den arani Candi Roro Jonggrang.

Lakuning kodrat manungso seneng miradat. Pestha manungso hambudidoyo pesthi saka
kersaning Gusti.

Urip wujudin lelakon kang lumaku pinurbo ing Pangeran, lakon tinulis para pujonggo nut
jaman kelakone.

Rikala abad 9, ing Jawa Dwipa. Isih tuwuh glagah alang – alang. Akeh madeg kraton kang
darbe gegebengan dhewe – dhewe. Tan prabedo Ratu Buto soko Wana Segoro Prabu Gupolo
kang kayuyun Putri Condro Wati ing Pengging Witoradyo. Ing mangko Putri Candra Wati
wus ginarwo Prabu Damar Maya. Peputri siji wujud bayi abang, kang diwenehi pusoko asma
Joko Bandung.

Ing wanci candra kolo, Dewi CandraWati lagi ngudang Joko Bandung ono ing plataran Prabu
Gupolo kang wus nunggu lan ngindik ing gegumbulan niat bakal ngrebut jabang bayi. Prabu
Gupolo klakon ngrebut jabang bayi, digowo mlayu nglebu alas gung liwang liwung. Dewi
Candra Wati lan Prabu Damar Maya sungkowo penggalihe.

Lakune Prabu Gupolo

Tekan tengah alas, wus ditunggu para buto – buto andahane. Prabu Gupolo teko gowo jabang
bayi, Prabu Gupolo dhawuh supoyo jabang bayi dipateni. Para buto banjur tumandang
nganggo dolanan bayi sak durunge dipateni. Nanging jabang bayi ora mati, keporo malah
soyo gedhe. Pungkasane Betoro Narodo nyaut jabang bayi di gowo munggah mekayangan.
Para buto padha bingung goleki ilange jabang bayi.

Ing kayangan, jabang bayine Bandung di jedhi ing kawah Candra Dimuko dadi Joko Bagus
lan diwenehi aji Bondowoso, mulo banjur dijenengi Bandung Bondowoso Sak wuse katon
cukup ngelmuni lan digdoyo, Bandung banjur dikongkon bantu Ramane Prabu Damar Maya
ing Pengging Witoradyo nyirnakake Prabu Gupolo kang isih ngayunake Dewi Candra Wati
ibune Bandung Bondowoso

Kacarito lakune Bandung Bondowoso ngadep wong tuwane yo Ratu ing Pengging Witoradyo
di tompo banjur di kongkon nyirnakake Prabu Gupolo ing Wana Segoro. Bandung banjur
goleki Prabu Gupolo.

Ringkesing carito, Prabu Gupolo klakon ayun – ayunan tanding marang Bandung
Bondowoso. Sirno margolayu, kuwandane dijuwing – juwing dining Bandung Bondowoso.

- tangane dibuang tibo ngalor ono tlatah Jeporo,

- tutuke tibo ing wewengkon Semarang

- rikmane tibo ing tlatah Sumbing

- garbane dibuang tibo ing wewengkon Kedu

- otake tibo ing Gunung Gamping

- sikile tibo ing Wonosari, lan sak pinunggalane

bakune bangke tibo ing liyo papan jalaran yen nganti isih cerak Gupolo biso urip maneh.

Sak wise nyempal – nyempal bangkene Prabu Gupolo, Bandung Bondowoso niat mlebu
Kraton ing Wana Segoro ngoyak para nayakane projo kang podo keplayu niate bakal
dikalahke kabeh.

Bareng tekan taman Wana Segoro, Bandung Bondowoso ketemu maring kadange enom
Prabu Gupolo kang aran Dewi Roro Jonggrang, wanita ayu, manis, kulit langsep, rikmo
ngandan – andan, bebasan Kinang Candra Kinah Rupa. Roro Jonggrang ora gelem jalaran
 serik atine menawa Bandung Bandowoso wis mateni kakange yo Prabu Gupolo. Semonoa
Bandung Bondowoso tetep ngoyak lan tresno. Roro Jonggrang saguh waton Bandung gelem
jupuke Gatheng Kencono kang tibo ke jegur sumur. Nanging kabeh mau mung kanggo
pawadan anggone bakal nampik lan mateni Bandung Bondowoso kanggo malesake sedane
kakange.

Gandheng Bandung tresno banget marang Roro Jonggrang, Bandung saguh banjur jegur
sumur. Jonggrang dhawuh para buto supoyo nablek sumur kasebut. Panganggepe Jonggrang,
menowo Bandung mati ana ing jero sumur.

Kacarito Bandung kang ana jero sumur kaget lan rumongso di apusi dening Roro Jonggrang.
Watu – watu kang kanggo nablek ditebak aji Bondowoso. Sumur biso kabuka. Sumur kasebut
dijenengi sumur Bandung

Bandung jumangkah goleki Roro Jonggrang.

Kacarito Roro Jonggrang nganake pesto tekane Bandung. Jonggrang kaget, Bandung nesu –
nesu ditompo kanthi seneng dening Jonggrang. Bandung nagih janji, Jonggrang saguh waton
biso gawekake wujud candi sewu cacahe sewengi dadi.

Bandung saguh, banjur semedi ngundang para Jin – jin kang bantu kesaguhane Bandung.
Wektu iku dino malem Sukro Manis. Jonggrang tansah ngulati tabuh loro candi sewu meh
dadi. Jonggrang golek cara supoyo anggone gawe candi badar. Banjur kongkonan para bolo
lan wong pradesan nabuh lesung lan gawe obor gedhe pratanda yen wis gagat esuk. Bandung
kaget, banjur goleki Jonggrang masrahke Candi. Bareng Candi di itung, lagi gunggung 999.
Bandung kaget lan gempung atine. Jonggrang disepatani dadi genepe Candi Sewu.

Yo Candi sabdane Bandung kasebut kang den arani Candi Roro Jonggrang.

Naskah Drama Ande-Ande Lumut dalam Bahasa Jawa

1. Tema : Golek Garwa

2. Cerita apa : Ande-ande Lumut
3. Ceritane kaya piye :
Panji Asmara Bangun mangembarra kanggo golek pengalaman uri lan garwa
sisihaning gesang. Nalika mangembara dheweke ketemu karo Mbok Rondho Dhadhapan,
lajeng dipek anak lan dijenengi Ande-ande Lumut. Mbok Rondho Dhadhapan golekna garwa
kanggo Ande-nde Lumut kanthi cara nganakna saembara nyanyi kang diarani “Sinden Idol”.
Sing melu saembara yaiku Klenting abang, Klenting ijo, Klenting biru lan Klenting kuning.
Sanajan Klenting abang, klenting ijo lan klenting biru ayu-ayu, nanging wis disisani yuyu
kangkang. Lha bedo karo klenting kuning, dheweke rupane digawe elek mbok rondho
klenting, ambune ora enak nanging ora sisane yuyu kangkang lan uga sae penggalihe.
Akhire Klenting kuning sing dipilih Ande-ande lumut dadi garwane.
4. Tokoh :
a. Pangeran (ande-ande lumut) : wicaksana, sae penggalihipun lan satriya.
b. Bejo : manut marang junjungane lan lucu.
c. Mbok Rondho Dhadhapan : kasih marang putra.
d. Mbok Rondho Klenting : pilih kasih, angkuh lan seneng nyiksa.
e. Klenting abang : edan donya, kemenyek, angkuh lan seneng nyiksa.
f. Klenting ijo : manja, edan donya, kemenyek, angkuh lan seneng
nyiksa.
g. Klenting biru : edan donya, kemenyek, angkuh lan seneng nyiksa.
h. Klenting kuning : sabar, lan sae penggalihipun.
i. Widodari : welas asih.
j. Yuyu kangkang : gelem nulung yen ana imbalane (pamrih).
5. Alur : Maju
Konflik :
a. Mbok rondho klenting >< klenting kuning
 Mbok rondho klenting nyiksa klenting kuning.
b. Konflik batine klenting kuning
 Rumangsa digawe susah utawa diseksa.
c. Klenting kuning >< yuyu kangkang
 Yuyu kangkang ngenyek rupane klenting kuning.
d. Mbok rondho dhadhapan >< klenting kuning
 Mbok rondho dhadhapan ora setuju yen ande-ande lumut mlih klenting kuning.
e. Klenting-klenting >< klenting kuning
 Klenting-klenting ngremehake klenting kuning.
6. Setting/latar
a. Panggonan :
 Ing alas
 Ing omahe mbok rondho klenting
 Ing kali
 Ing omahe mbok rondho dhadhapan
b. Wekdal : Esuk, awan, sore
c. Swasana :
 Bingung
 Susah
 Gething
 Seneng

“Ande-ande Lumut”

PROLOG :

KADADOSAN ING NEGARI INGKANG GEMAH RIMPAH LOH JINAWI, TATA TENTREM
KERTA RAHARJA. WONTEN SALAH SAWIJINING PANGERAN INGKANG GESANGIPUN
SARWA KACEKAPAN. PANGERAN MENIKA PUTRA MAHKOTA INGKANG BADHE
NGLAJENGAKE TAHTA KERAJAAN. ANANGING PANGERAN KALAWAU MBOTEN
MAREM KALIH GESANGIPUN INGKANG KACEKAPAN. PANGERAN KEPINGIN LELONO.
NGLAMAHI WONO. PANGERAN KEPINGIN MADOSI JATI DIRINE UGI PENGALAMAN
GESANG. SAKING MRIKU KAWIWITAN LELAMPAHAN GESANGIPUN PANGERAN
INGKANG MANGGIHAKE SISIHAN GESANGIPUN INGGIH MENIKA LARE WADON
INGKANG SAE MANAHIPUN LAN AYU PASURYANE.

BABAK 1 :

( ING ALAS )

KALIH TIYANG KANEMAN MLAMPAH NGLEWATI WANA INGKANG RIMBUN. NINGALI

KIWO TENGENE MBOTEN WONTEN KEWAN UTAWA PEKSI INGKANG SAGET
DIPUNBURU. KANEMAN BAGUS KALIHAN PANDHEREKE WAU SAKYEKTOSIPUN
INGGIH MENIKA PANGERAN INGKANG LELONO KANGGE PADOS JATI DIRINIPUN.

(KALIH TIYANG MLAHPAH KANTHI WASADAPA NGINGETI ANA NGISOR LAN

NDHUWURE NGGOLEKI KEWAN KANG ISO DIBURU).

PANGERAN : “Jo… Bejo… kowe neng endi? Jo…. Bejo.”

BEJO : “Pangeran…. Pangeran….Panjenengan wonten pundi

pangeran?”

(MLAMPAH MUNDUR, LAJENG TABRAKAN NGANTI GELIMPUNGAN)

PANGERAN : “Aduh… kowe kuwi ati-ati ta.”

BEJO : “Hehehe…ngapunten pangeran… kula mboten ngertos

pangeran wonten wingking kula.”

PANGERAN : “Rene Jo rene!!!…. Aku arep cerita.”

BEJO : “Wonten napa pangeran?”

(KALIH TIYANG LENGGAH BARENG LAN PADHA CRITA)

PANGERAN : “Kok ra ana kewan dina iki ya Jo?”

BEJO : “Injih pangeran sepi sanget!”

(PANGERAN LAN PANDHEREKE NGADEK, KAGET WEROH WONG ING NGAREPE)

PANGERAN : “Sapa kuwi Jo?”

BEJO : “Kula mboten ngertos pangeran. Sinten nggih niku?”

PANGERAN : “Ngapunten mbok, kula badhe tanglet?”

(INGKANG DITAKONI MENENG, ORA NJAWAB, REPOT KARO KAYUNE)

PANGERAN : “Kulanuwun… mbok.”

(PANGERAN NYEDAK MARANG MBOK RONDHO, MBOK RONDHO KAGET WEROH

PANGERAN)
MBOK RONDHO : “Walahdalah…. mangga. Sapa kowe?”
DHADHAPAN

PANGERAN : “Kula pengembara mbok… ngapunten niki dusun napa?”

MBOK RONDHO : “Iki dusun dhadhapan le… kowe arep ngapa neng kene?”
DHADHAPAN

PANGERAN : “Kula badhe mangembara mbok… ananging kula nyasar

mboten ngertos dalane.”

MBOK RONDHO : “Wah… ya wis… kowe melu mbok wae piye le? Tak
DHADHAPAN dadekne anak angkatku yen kowe gelem.”

PANGERAN : “Wah… injih mbok kula purun.”

MBOK RONDHO : “Kawit sekiki kowe dadi anakku. Kowe tak jenengke ande-
DHADHAPAN ande lumut ya le?”

PANGERAN : “Inggih mbok.”

BABAK 2 :

(ING OMAHE KLENTING-KLENTING)

WONTEN ENJING INGKANG TERANG MBOK RONDHO KLENTING NYAWIJI KALIHAN

PUTRI-PUTRINIPUN. PUTRI-PUTRI MBOK RONDHO KLENTING SANGET AYU
PASURYANE. PIYAMBAKE INGGIH MENIKA KLENTING ABANG, KLENTING IJO,
KLENTING BIRU LAN SALAH SATUNGGALING PUTRI TIRINIPUN INGKANG NAMA
KLENTING KUNING. MBOK RONDHO KLENTING SANGET REMEN LAN TRESNA
KALIYAN PUTRI-PUTRINIPUN, ANANGING BENTEN KALIYAN KLENTING KUNING
INGKANG DADOS PUTRI TIRI, PIYAMBAKE SANGET DIBENTENAKE KATRESNANIPUN.
KLENTING KUNING DIDHAWUHI NYAPU, NGRESIKI GRIYA LAN UGI NYAMBUT DAMEL
ING SAWAH. SANGET MRIHATINAKE.

(KLENTING KUNING TEKO NGGAWA SAPU, NYAPU LAN NGEPEL JOGAN. LINGEH
MOJOK ANA RUANGAN. ORA SUWE MBOK RONDHO TEKO NGAWASI KLENTING
KUNING. NYUSUL SEDULURE KLENTING ABANG, KLENTING IJO LAN KLENTING
BIRU)

MBOK RONDHO : “Anak-anakku sing ayu-ayu…rene ndug!”

KLENTING

KLENTING-KLENTING : “Injih mbok, wonten napa?”

MBOK RONDHO : “Ngene ndug, ana warta sing penting banget.”

KLENTING

KLENTING ABANG : “Warta apa ta mbok?” (dewasa)

KLENTING IJO : “Inggih mbok enten napa ta?” (manja, nyedak karo nyekel
tangane mbok rondho klenting)

KLENTING BIRU : “Enten napa mbok, sajake kok tenanan. Wonten menapa?”

MBOK RONDHO : “Kowe ngerti ta… mbok rondho dhadhapan sing duwe anak bagus
KLENTING banget, jenenge ande-ande lumut?”

KLENTING-KLENTING : “Owh…ande-ande lumut…bagus!!! Wah gelem no.”

MBOK RONDHO : “Iya… mbok rondho dhadhapan gawe saembara “Sinden Idol”
KLENTING kanggo anake ande-ande lumut sing lagi goleki garwa
pendamping.”

KLENTING-KLENTING : “Wah… purun sanget mbok.”

MBOK RONDHO : “Iya… mengko mbok arep dandani kowe-kowe supaya dadi putri
KLENTING sing ayu-ayu, sapa ngerti salah sijine kepilih dadi garwane ande-
ande lumut.

KLENTING-KLENTING : “Iya mbok.. purun.”

KLENTING ABANG : “Wah mesti aku sing dipilih mengko, kan aku ayu…”

KLENTING IJO : “Ora iso! Mesti aku sing dipilih ande-ande lumut dadi garwane.”

KLENTING BIRU “Ora iso mbakyu, mesti aku ta…aku kan luwih cilik, kudune
mbakyu-mbakyu ngalah karo aku!”

KLENTING ABANG : “Heh!! Aku kan luwih tua saka kowe…kudune kowe ngajeni aku
dadi mbakyumu!”

MBOK RONDHO : “Wes-wes ta!! Rasah padu…anak-anake mbok kan ayu-ayu,

KLENTING rasah do udur!! Gek neng njero,,siap-siap dandan!!”

KLENTING-KLENTING : “Injih mbok…” (KLENTING ABANG, IJO, LAN BIRI NINGGAL

MBOK RONDHO LAN MLEBU OMAH)

KLENTING KUNING KAWIT WAU MIRENGAKE PIREMBUGANE SIMBOK LAN SEDHEREKIPUN.

KLENTING KUNING MARANI MBOK RONDHO LAN NGOMONG MARANG MBOK RONDHO.

KLENTING KUNING : “Mbok… kula badhe matur.”

MBOK RONDHO : “Matur apa….? Apa kowe wes rampung nyapune?”

KLENTING

KLENTING KUNING : “Sampun mbok, ngeten mbok… kula inggih kepingin ndherek
saembara “Sinden Idol” supados dados garwane ande-ande lumut
kados mbakyu-mbakyu klenting.”

MBOK RONDHO : “Owh ya wis…rene tak dandani kowe.”

KLENTING
(MBOK RONDHO MENEHI ANGUS LAN AMBU-AMBU KANG ORA ENAK MARANG KLENTING
KUNING)

MBOK RONDHO : “Ya wis sakiki kowe ngumbahi klambi-klambine mbakyumu karo
KLENTING gone mbok neng kali kono.”

(MBOK RONDHO NYURUNG KLENGTING KUNING KANTHI KASAR BANGET)

KLENTING KUNING : “Injih mbok…”(KLENTING KUNING NINGGALNO MBOK

RONDHO LAN MLAKU MARAK PAWON)

MBOK RONDHO : “Hahaha… muga-muga sing ditrima dadi garwane ande-ane

KLENTING lumut yaiku salah sijine anak-anakku, dudu klenting kuning.”

KLENTING KUNING NAMPI MENAPA INGKANG DIPUNUTUS DENING MBOK RONDHO LAN
DILAMPAHI KANTHI SABAR. (ING OMAHE KLENTING-KLENTING)

BABAK : 3

(PERJALANAN MARAK ING KALI)

KLENTING KUNING SABEN DINTEN NYAMBUT DAMEL NGRESIKI GRIYA, UGI

NYAMBUT DAMEL WONTEN LADING. MBOTEN KRAOS SAYAH LAN KELUH KESAH.
SINAOS PIYAMBAKE DIPUNDAMEL MBOTEN SAE KALIYAN MBOK RONDHO
KLENTING LAN PARA SEDULURE. NAMING PIYAMBAKE UGI GUSTI ALLAH INGKANG
NGERTOS SENGKOWO PIYAMBAKE. PIYMBAKE NGAJENGAKEN GUSTI ALLAH
BADHE MARINGI GANJARAN INGKANG SAE KANGGE PIYAMBAKIPUN.

KLENTING KUNING : “Duh Gusti ngeten niki gesangipun kula…mugi-mugi kula

saget nampi kanti lemah manah.”

WIDODARI : (WONG KANG ORA DISANGKA MARA) “Hei… cah ayu.”

KLENTING KUNING : “Sapa kuwi?”

WIDODARI : “Kowe rasah wedi, aku iki widodari sing arep bantu
awakmu!”

KLENTING KUNING : “Ameh ngapa kowe?”

WIDODARI : “Aku arep menehi kowe pusaka… tampanen … mugo-mugo

pusaka iki keguna kanggo kowe. Iki jenenge Jimat
Kalimosodo. Tampanen cah ayu.”

KLENTING KUNING : “Injih matur nuwun.”

WIDODARI : “Ati-ati, gunakno pusaka kuwi kanggo kabecikan!”

KLENTING KUNING : “Injih, matur nuwun lan nyuwun donga lan restune.”

(KLENTING KUNING NINGGALNO KALI LAN NGGAWA PUSAKA SING DIWENEHKE

WIDODARI)

BABAK : 4

ING SALAH SAWIJINING LEPEN INGKANG TOYONIPUN SANTER BANGET, WONTEN

MRIKU YUYU KANGKANG GESANG. PIYAMBAKE INGKANG NGUASANI LEPEN
MENIKA. PIYAMBAKE SI YUYU KANGKANG INGKANG JULIK.

(YUYU KANGKANG SING NJAGA LEEN LAGI MONDAR-MANDIR NGWASI MENAWA

ANA WONG TEKO)

YUYU KANGKANG : “Hohohoho….Godong waru kok bolong-bolong… bocah ayu

kok moblong-moblong….Sapa kae sing teko?”

(LAJENG TEKO KLENTING ABANG, IJO LAN BIRU MARA ING PINGGIR KALI)

KLENTING ABANG : “Wah… kaline banjir.”

KLENTING IJO : “Iya mbakyu… piye carane awake dewe nyebrang??”

KLENTING BIRU : “Iya mbakyu… piye iki? Bisa-bisa awake dhewe ora sido
melu saembarane mbok rondho dhadhapan?!”

KLENTING ABANG : “Kosek-kosek…kae ana yuyu kangkang ta?”

KLENTING IJO LAN BIRU : “Wah…iya…ayo njaluk tulung yuyu kangkang wae mbakyu.”

KLENTING ABANG : “Iya …Yuyu kangkang… yuyu kangkang…”

YUYU KANGKANG : “Hahaha… ana apa cah ayu-ayu?”

KLENTING ABANG : “Yuyu kangkang… aku njaluk tulung kowe….tulung

sebrangke aku lan adhik-adikku lewat kali iki…”

YUYU KANGKANG : “Wah…abot banget kuwi.

Iso nanging enek syarate cah ayu….enek imbalane.”

KLENTING ABANG : “Imbalane apa ta…kon mbayar nganggo duwit?? Wah

kowe kuwi mata duwitan!”

KLENTING IJO : “Ya wes lah yen duwit gampang….mengko tak bayar..”

KLENTING BIRU : “Ya… piro jalukmu mengko tak bayar!!”

YUYU KANGKANG : “Dudu duwit…aku rak doyan…. Hahaha”

KLENTING-KLENTING : “Prett…”

YUYU KANGKANG : “Imbalane yaiku nganggo tangamu..”

KLENTING ABANG : “Apa tanganku???ameh bok kapakne??”

YUYU KANGKANG : “Ora tak kapak-kapakne…mung tak ambung sitik…”

KLENTING BIRU : “He!!! Apa?”

KLENTING IJO : “Iihhhhh,,,emohh ahh….gilani…”

KLENTING ABANG : “Iya,,apa ra enek imbalan liyane..??mosok tanganku sing

wangi iki bok ambungi??hiiiii”

YUYU KANGKANG : “Ya wis yen wegah…yen suwe-suwe mengko imbalane

nambah…”

(KLENTING ABANG, IJO LAN BIRU PADHA REMBUGAN)

KLENTING ABANG : “ya wis,,,tapi neng tangan wae,,sedilit tok….”

(YUYU KANGKANG NYEBRANGKE KLENTING ABANG, IJO LAN BIRU KANTHI GILIRAN)

YUYU KANGKANG : “Wah…seneng banget aku iso ngambung tangane cah

wadon ayu-ayu..”

(KLENTING KUNING TEKO AREP NYABRANG)

YUYU KANGKANG : “Hohoho.. apa kuwi??.. ambune rak enak,,,rupane elek

banget.”

KLENTING KUNING : “Wah… kok banjir ta? Piye carane aku iso nyebrang??

Wah kae enek yuyu kangkang. Yuyu kangkang…yuyu

kangkang mreneo. Aku njaluk tulung sebrangne kali iki.”

YUYU KANGKANG : “Hahaha… apa sebrangke?aku wegah.”

KLENTING KUNING : “Mengko tak wenehi duwit…”

YUYU KANGKANG : “Aku wegah… wes kono lunga.. aja rene meneh! Dasar
wong wadon elek.”

KLENTING KUNING : “Alah…kowe kok jahat ta Yuyu kangkang…”

(KLENTING KUNING NGETOKNO PUSAKANE)

KLENTING KUNING : “Ya wis yen kuwi karepmu. Aku arep gawe kali iki asat.”

YUYU KANGKANG : “Hahaha… apa ya iso?”

DUMADAN LEPEN MENIKA ASAT, YUYU KANGKANG KACILAKAN LAJENG KESAH

TEBIH LAN MATI. SAK LAJENGIPUN KLENTING KUNING SAGET LUMPRAH
NYEBRANG LEPEN MENUJU GRIYA MBOK RONDHO DHADHAPAN, GRIYANIPUN SI
ANDE-ANDE LUMUT.
BABAK 5 :

(ING OMAHE MBOK RONDHO DHADHAPAN)

SALAH SAWIJINING DUSUN INGKANG NAMA DHADHAPAN, MBOK RONDHO NEMBE

NYAPU GRIYA, WONTEN NDALEM MRIKU WAU SI ANDE-ANDE LUMUT NEMBE NGAJI
WONTEN SALAH SWIJINING SURAU. NGENTOSI GEGANTILANING MANAH INGKANG
DIPUNJANJIAKEN GUSTI ALLAH KANGGE PIYAMBAKE.

(MBOK RONDHO LAGI NYAPU ING OMAHE, UJUK-UJUK TEKO ROMBONGANE WONG
WADON AYU-AYU YAIKU KLENTING ABANG, IJO LAN BIRU).

KLENTING-KLENTING : “Assalamu’alaikum…”

MBOK RONDHO : “Wa’alaikumsalam…sapa ya?”

DHADHAPAN

KLENTING ABANG : “Kula mbok… klenting abang.”

KLENTING IJO : “Kula klenting ijo mbok..”

KLENTING BIRU : “Lan kula klenting biru mbok.”

MBOK RONDHO : “Wah.. cah wadon ayu-ayu…arep ngapa iki?”

DHADHAPAN

KLENTING-KLENTING : “Badhe melu saembara “sinden idol” supaya bisa dadi

garwane ande-ande lumut mbok…”

MBOK RONDHO : “Owalah… arep melu saembara ta… Ayo nyanyi siji-siji?!”
DHADHAPAN

KLENTING-KLENTING : “inggih mbok..”

(KLENTING-KLENTING GANTIAN NUNJUKNO KAPINTERANE NYANYI)

KLENTING ABANG : (NYANYI “NYIDAM SARI”)

MBOK RONDHO : “Lumayan-lumayan. Next….”

DHADHAPAN

KLENTING IJO : (NYANYI “LUNGITING ASMARA”)

MBOK RONDHO : “Padha wae lumayan. Next…”

DHADHAPAN

KLENTING BIRU : (NYANYI “TANJUNG MAS NINGGAL JANJI”)

MBOK RONDHO : “Waw rondo cucok. Sek ya tak omongke ande-ande lumut .
DHADHAPAN mlebu siji-siji ya!”

KLENTING-KLENTING : “Oke… siaaaaaaappp!”

(KLENTING ABANG MLEBU PISANAN, BANJU MBOK RONDHO NYANYI)

MBOK RONDHO : “Putraku si ande-ande lumut.. temuruna ana putri kang

DHADHAPAN unggah-unggahi… putrine ngger sing ayu rupane… Klenting
abang iku kang dadi asmane.”

ANDE-ANDE LUMUT : “Duh ibu…kula mboten purun.. duh ibu… kula mboten
meduun.. najan ayu sisane si yuyu kangkang.”

MBOK RONDHO : “Wah ora gelem ki nduk!”

DHADHAPAN

KLENTING ABANG : “Wah kurang ajar kuwe kuwi… aku ayune ngene diarani
sisane yuyu kangkang.”

(KLENTING ABANG METU BANJUR KLENTING IJO SING GANTI MLEBU)

KLENTING IJO : “Cobi kula mbok…”

MBOK RONDHO : “Putraku si ande-ande lumut…temuruna ana putrid kang

DHADHAPAN unggah-unggahi… putrine ngger sing ayu rupane.. klenting
ijo iku kang dadi asmane.”

ANDE-ANDE LUMUT : “Duh ibu… kula mboten purun.. duh ibu… kula mboten
medun… najan ayu sisane si yuyu kangkang.”

MBOK RONDHO : “Wah ya padha ora gelem ki nduk.”

DHADHAPAN

KLENTING BIRU : “Mbok,,,cobi kula.”

MBOK RONDHO : “Putraku si ande-ande lumut…temuruna ana utri kang

DHADHAPAN unggah-unggahi…putrine ngger sing ayu rupane…klenting
biru iku kang dadi asmane.”

ANDE-ANDE LUMUT : “Duh ibu…kula mboten purun… duh ibu… kula mboten
medun… najan ayu sisane si yuyu kangkang.”

MBOK RONDHO : “Waduh nduk wong telu ora gelem kabeh kae…”
DHADHAPAN

(KLENTING KUNING TEKO MARA ING OMAHE MBOK RONDHO DHADHAPAN)

KLENTING KUNING : “Assalamu’alaikum…”

MBOK RONDHO : “Wa’alaikumsalam… sapa ya kuwi?”

DHADHAPAN

KLENTING KUNING : “Kula klenting kuning mbok…badhe melu saembara “sinden

idol” supaya bisa dadi garwane ande-ande lumut.”

MBOK RONDHO : “Apa?... Kowe kepengen dadi garwane anakku? Ora salah
DHADHAPAN ta kuwe iki?”

KLENTING ABANG : “Lha iya… rupamu elek ambumu ra enak. Aku wae sing ayu
ditolak kok apa mneh kuwe?”

KLENTING KUNING : “Dicoba ndhisik mbok…”

MBOK RONDHO : “Ya wis kono ndang nyanyi.”

DHADHAPAN

KLENTING KUNING : (NYANYI “CIDRO”)

(KLENTING KUNING MELU MLEBU MBOK RONDHO)

MBOK RONDHO : “Putraku si ande-ande lumut…temuruna ana putrid kang

DHADHAPAN unggah-unggahi…putrine kang ala rupane… klenting kuning
iku kang dadi asmane.”

ANDE-ANDE LUMUT : “Duh ibu…kula inggih purun…dalem putra inggih badhe

medun…najan ala menika kang putra suwun.”

MBOK RONDHO : “Lho…apa ra salah kowe le tole?”

DHADHAPAN

ANDE-ANDE LUMUT : “Mboten mbok…niki sampun dadi pilihane kula.”

(KLENTING-KLENTING KUSAK-KUSUK)

MBOK RONDHO : “Owh… yen kuwi pilihanmu le, simbok manut wae.”
DHADHAPAN

ANDE-ANDE LUMUT : “Mbok, kula badhe ngmong jujur ngenani jati dirine kula.”

MBOK RONDHO : “Apa kuwi ngger?”

DHADHAPAN

ANDE-ANDE LUMUT : “Mbok, kula menika sakjane pangeran ingakang

mangembara golek pengalaman urip lan sisihing urip.”

KLENTING-KLENTING : “haaa!!!...??? pangeran???

(KLENTING-KLENTING SEMAPUT)

PUNGKASANE KLENTING KUNING DADOS SISIHANIPUN ANDE-ANDE LUMUT,

PASURYANIPUN INGKANG AWON UGI MAMBET DUMADEKAKE DADOS PUTRI
INGKANG AYU. SEJATOSIUN KLENTING KUNING MENIKA PUTRI SEKARTAJI LAN
ANDE-ANDHE LUMUT MENIKA RAJA NGETOSI RAMANIPUN. PENGERAN UGI
KLENTING KUNING, GESANG SLARAS SAKLAWASE.