Kelas :
Mata Kuliah : Kalkulus 2 Dosen: Lina Nurhayati, S.Si., M.Si
Persamaan diferensial adalah persamaan yang mempunyai satu atau lebih turunan dari sebuah fungsi yang tidak
diketahui.
M ( x , y ) dx+ N ( x , y ) dy=0
∂u ∂u
Disebut eksak jika terdapat suatu fungsi u(x , y) sedemikian sehingga =M ( x , y ) dan =N ( x , y ).
∂x ∂y
∂M ∂2 u ∂N ∂2 u
Serta memenuhi = dan = akibatnya berdasarkan kontinuitas turunan maka
∂ y ∂ y ∂x ∂x ∂x∂y
∂M ∂ N
=
∂ y ∂x
ini dapat juga digunakan untuk menguji keeksak-an suatu persamaan diferensial.
Pilih
u ( x , y )=∫ M ( x , y ) dx+ g ( y )
N ( x , y )=∂¿ ¿
∂u ∂u
du= dx+ dy =M ( x , y ) dx + N ( x , y ) dy=0
∂x ∂y
u ( x , y )=c
Contoh
( 2 x−3 y ) dx + ( y 3 −3 x ) dy =0
Jawab:
Uji keeksak an
∂M ∂N
=−3 dan =−3
∂y ∂x
∂M ∂ N
Karena = maka PD tersebut eksak.
∂ y ∂x
u ( x , y )=∫ M ( x , y ) dx+ g ( y )
¿ ∫ (2 x−3 y )dx + g( y)
¿ x 2−3 yx+ g ( y )
∂ 2
( x −3 yx +g ( y ) )= y 3 −3 x
∂y
g' ( y ) = y 3
1 4
g ( y )=∫ y 3 dy= y
4
2 2 1 4
Sehingga u ( x , y )=x −3 yx + g ( y )=x −3 yx + y =c
4
Karena y ( 0 )=2 maka c=4 . Akibatnya, solusi khusus dari persamaan difrensial di atas adalah
1 4
x 2−3 yx + y =4
4
Latihan
1. ( 4 x+ y 2) dx + ( 2 xy− y 3 ) dy =0
a. Uji keeksakan
dy −2 x 3 +4 xy
2. = memenuhi nilai awal y ( 1 )=2
dx 2 y 2 +2 x2
a. Uji keeksakan
b. Pilih u ( x , y )=∫ M ( x , y ) dx+ g ( y )
c. Pilih u ( x , y )=∫ N ( x , y ) dy + g ( x )
3. ( 2 x e y −e2 y ) dy + ( 2 e y −x ) dx=0
a. Uji keeksakan
∂M
M ( x , y )=¿ =¿
∂y
∂N
N ( x , y )=¿ =¿
∂x
b. Pilih u ( x , y )= ∫ M ( x , y ) dx+ g ( y )
c. Pilih u ( x , y )=∫ N ( x , y ) dy + g ( x )
4. ( cosy ) dx + ( y 2−xsiny ) dy=0
a. Uji keeksakan
∂M
M ( x , y )=¿ =¿
∂y
∂N
N ( x , y )=¿ =¿
∂x
c. Pilih u ( x , y )=∫ N ( x , y ) dy + g ( x )
5. ( sin x . cosy −x2 ) dx + ( cos x . sin y− y 2 ) dy=0
a. Uji keeksakan
∂M
M ( x , y )=¿ =¿
∂y
∂N
N ( x , y )=¿ =¿
∂x
c. Pilih u ( x , y )=∫ N ( x , y ) dy + g ( x )
6. Tentukan N ( x , y) sehingga ( x 3 y−2 x 3 + y ) dx + N ( x , y ) dy=0 merupakan persamaan diferensial
eksak!