40
PERSPEKTIF AGAMA
Amalan, teknik hafaz al-Quran
Terlalu banyak hadis Nabi
SAW yang merakamkan
kelebihan belajar, membaca,
menghafaz dan mengamalkan
al-Quran seperti
Rasulullah SAW
bersabda: Ba-
calah al-Quran,
sesungguhnya ia
Ismail
Salleh
Santri di Indonesia wujud
atas semangat perjuangan
Dalam sejarah Islam di Indone­
sia, perkataan santri sudah lama
sejak zaman perjuangan meng­
halau penjajah dari negara itu.
Malah, antara pejuang yang
juga santri yang secara lang-
sung memimpin jihad ialah
Teuku Umar, Imam Bonjol,
Pangeran Dipenogoro dan
Sultan Hasanuddin. Santri pada
awal kemerdekaan pula ialah
Kiai Abdul Wahid Hasyim, Kiai
Abdul Kahar Muzakkir dan Buya
Hamka.
Perkataan santri sebenarnya
menggunakan tulisan daripada
empat huruf hijaiyah, iaitu sin,
nun, ta, ra dan ya. Sin bermak-
sud ‘salimul aqidah’ kerana
santri perlu mempunyai akidah
kukuh, selamat dan tanpa kera-
guan untuk mengelakkan syirik
yang akan membuat semua
amal soleh terpesong.
Santri juga perlu mempunyai
sikap kesetiaan kepada saudara
seperti satu badan yang utuh
atau bangunan menguatkan
antara satu sama lain.
Kedua, huruf nun melam-
akan datang pada hari kiamat
sebagai syafaat atau penolong
kepada tuannya, iaitu si pem-
bacanya. (HR Muslim)
Atas kesedaran dan kelebi-
han itu, ramai ibu bapa meng-
hantar anak ke sekolah tahfiz
untuk meneruskan pelajaran
peringkat sekolah menengah.
Namun, timbul persoalan
sejauh manakah persiapan se-
seorang pelajar untuk menjadi
hafiz al-Quran.
Sebenarnya, seseorang yang
terpilih memasuki institusi
tahfiz perlu mempersiapkan
diri dengan kesediaan dala-
man dan luaran seiring dengan
Dasar Pendidikan Tahfiz Ne-
gara yang menekankan aspek
kepakaran dan kualiti dari segi
ingatan pelajar.
Kesediaan dalaman pela-
jar penting kerana mereka
perlu selalu memotivasikan
bangkan ‘nurul ummah’ atau ca-
haya untuk ummah. Santri mesti
mempunyai keperibadian baik
sebagai peruntukan menjadi
da'i untuk diri sendiri, keluarga,
kejiranan dan negara.
Allah SWT berfirman: Dan
tidaklah (betul dan elok) orang
beriman keluar semuanya
(pergi berperang); oleh itu, hen-
daklah keluar sebahagian sahaja
daripada setiap puak antara
mereka, supaya orang (yang
tinggal) itu mempelajari secara
mendalam ilmu dituntut dalam
agama dan supaya mereka
dapat mengajar kaumnya (yang
keluar berjuang) apabila orang
itu kembali kepada mereka;
mudah-mudahan mereka dapat
berjaga-jaga (daripada melaku-
kan larangan Allah). (At-Taubah:
122)
Elak maksiat
Ketiga, huruf ya mewakili
tarikul ma'shiyah yang bermak-
sud santri sentiasa berusaha
mengelakkan maksiat disebab-
kan mata, telinga, lisan, tangan,
diri. Pelajar yang mempunyai
motivasi dalaman tinggi akan
menggandakan usaha meng-
hafaz dan me­ngingat tanpa
mudah putus
asa dalam menghafaz.
Ini bertepatan firman Allah
SWT: “Dan janganlah kamu be-
rasa lemah (dalam perjuangan
mempertahan dan menegak-
kan Islam) dan janganlah kamu
berdukacita (terhadap apa yang
akan menimpa kamu), padahal
kamulah orang yang tertinggi
(mengatasi musuh dengan
mencapai kemenangan) jika
kamu orang yang (sungguh-
sungguh) beriman.” (Al-Baqa-
rah: 139)
Kesediaan luaran
Justeru, pelajar tahfiz mesti
mempunyai kesediaan luaran,
iaitu dikaitkan dengan amalan
dan teknik yang digunakan
pelajar dalam menghafaz.
Pelajar yang mempunyai mo-
tivasi tinggi bijak menghafaz
dengan pelbagai cara dan
teknik.
Antara kaedah penting
untuk seseorang menghafaz
al-Quran ialah pendekatan
Dengar, Talaqi, Hafaz, Tas-
mik (DTHT).
Ia pendekatan hafazan
me­nurut teori penga­jaran
kaki, minda dan jantung.
Setiap maksiat dilakukan
akan meninggalkan titik hitam
dalam hati yang apabila memen-
uhinya, maka kalbu akan sukar
menerima hidayah dan nasihat
kebenaran.
Selepas itu, huruf ra ialah
‘raajin biliqa illah’, iaitu ber-
harap bertemu dengan Tuhan
dalam lonjakan masa depan.
Dengan akidah kuat, terus me-
nyebarkan ajaran Islam dengan
semua potensi dan berusaha
secara optimum menghapuskan
perbuatan tidak bermoral. Sep-
erti yang digambarkan dalam
firman Allah SWT: “Katakanlah
(wahai Muhammad): "Sesung-
guhnya aku hanyalah seorang
manusia seperti kamu, diwahyu-
kan kepadaku bahawa Tuhan
kamu hanyalah Tuhan Yang
Satu; Oleh itu, sesiapa percaya
dan berharap akan pertemuan
dengan Tuhannya, hendaklah
ia mengerjakan amal soleh dan
janganlah ia mempersekutukan
sesiapapun dalam ibadatnya ke-
pada Tuhannya.” (Al-Kahfi: 110)
al-Qabisi, iaitu ulama yang
menekankan konsep pembela-
jaran hafazan menggunakan
pancaindera, iaitu mendengar
(dengar); melihat (talaqi); hafaz
(membaca) dan tasmik.
Konsep dengar bermakna
seseorang pelajar yang ingin
memulakan menghafaz semes-
tinya menggunakan pancainde-
ra mendengar dahulu sesuatu
surah atau ayat sebelum
memulakan hafazan.
Konsep mendengar adalah
melalui audio seperti mende­
ngar bacaan qari atau imam
seperti Sheikh Masyari Rasyid,
Sheikh Sudais dan Sheikh Ab-
dullah Awwad Al-Juhaini.
Melalui kaedah ini, sese-
orang penghafaz itu akan terbi-
asa mendengar ayat yang akan
dihafaz dan seterusnya bacaan
itu akan terlekat dalam ingatan
dalam tempoh lama. Justeru,
proses hafazan sesuatu surah
atau ayat akan menjadi mudah
kerana kita terbiasa mendengar
rentak dan gaya bacaan imam
atau qari berkenaan.
Konsep talaqi pula meng-
gunakan pancaindera melihat,
iaitu pelajar akan membaca
sesuatu ayat yang ingin dihafaz
sambil dibetulkan bacaan yang
salah oleh guru. Proses talaqi
ini amat diwajibkan untuk se-
Huruf terakhir ialah ya, iaitu
‘yaqin bihadzihil qhadhiyah’
yang bermaksud meyakini
semua yang disebutkan itu. Kita
harus sentiasa menaik taraf dan
mengemas kini iman, ilmu serta
kebajikan supaya keyakinan kita
akan meningkat.
Pantau aktiviti pelajar
Pengalaman sebagai seorang
santri di Pondok Pesantren
Darunnajah 2 Cipining, Bogor,
Indonesia, giliran sebagai ‘bulis
lail’ yang bermaksud penjaga
malam menjadi aktiviti pelajar
yang akan dijalankan pada
setiap malam.
Tugasan ini diberikan kepada
beberapa santri setiap malam
dan ditemani seorang ustaz
26 JULAI 2020
seorang yang ingin menghafaz
al-Quran supaya kalam suci
ini terpelihara segala sebutan
makhraj huruf dan sifatnya.
Fokus untuk hafaz
Konsep hafaz pula ialah
pro­ses setelah proses mende­
ngar dan talaqi (melihat) itu
selesai. Pelajar boleh memba-
hagikan satu halaman yang
ingin dihafaz kepada dua
bahagian.
Contohnya, jika halaman
mushaf al-Quran mengan­dungi
10 ayat, pelajar hendaklah
memfokuskan untuk meng-
hafaz lima ayat teratas dahulu
secara sedikit demi sedikit.
Apabila hafazan lima ayat
teratas sudah diingati, pelajar
boleh berpindah kepada lima
ayat di bawah dan seterusnya
mengulangi semula ayat
pertama hingga selesai satu
halaman.
Konsep tasmik pula ialah
proses terakhir dalam hafazan
al-Quran. Tasmik ialah sese-
orang pelajar memperdengar-
kan semula bacaan yang sudah
dihafaz kepada guru tasmik.
Penulis adalah Guru Cemerlang
Hifz Al-Quran, Sekolah Menengah
Kebangsaan Agama (SMKA) Kedah
Tahfiz Model Ulul Albab
bertanggungjawab menjaga
kawasan sekitar pesantren pada
malam dan berakhir sekurang-
kurangnya sebelum solat Subuh.
Kemudian, mereka bertang-
gungjawab membangunkan
semua warga untuk menjalan-
kan aktiviti seawal 4 pagi.
Secara ringkasnya, nasional-
isme santri sebagai kewujudan
‘hubbul watan minal iman’ atau
menyintai tanah air sebahagian
daripada iman ialah suatu hal
berharga. Suka atau tidak,
kewujudan santri di Indonesia
tidak dapat dipisahkan.
Muhammad Hikmatul Khalidah
Fakulti Kepimpinan
dan Pengurusan, Universiti Sains
Islam Malaysia (USIM)