Anda di halaman 1dari 4

Tentang Tembang Macapat

Urutan, Arti dan Watak Tembang Macapat :


1. Maskumambang (dalam kandungan)
Dalam bahasa jawa “kumambang” yang berarti mengambang. Menggambarkan bayi manusia yang masih mengambang di perut
ibunya. Watak lagu ini nelangsa lan keranta-ranta.
Maratani mring anak putu ing wuri,
den padha prayitna,
aja ana kang kumawani,
ing bapa tanapi biyang
2. Mijil (lahir)
Dalam bahasa jawa “mijil, mbrojol, mencolot” yang berarti muncul atau keluar. Menggambarkan kelahiran bayi. Watak lagu
ini asih lan tresna.
Duksamana durung ana listrik
Nganggo lampu teplok
Padhang mbulan tur akeh kancane
Tetembangan njoget genti-genti
Majune di gilir
Surak rame gupyuk
3. Sinom (muda)
Dalam bahasa jawa “kanoman” yang berarti muda atau usia muda. Menggambarkan cerita masa muda yang indah, penuh dengan
harapan dan angan-angan dan mencari ilmu untuk mewujudkannya. Watak lagu ini grapyak lan renyah.
Nuladha laku utama
Tumraping wong tanah Jawi
Wong agung ing Ngeksiganda
Panembahan Senapati
Kepati amarsudi
Sudaning hawa lan nepsu
Pinesu tapa brata
Tanapi ing siang ratri
Amamangun karyenak tyasing sasama
4. Kinanthi (tuntunan)
Dalam bahasa jawa “kanthi” yang berarti tuntunan atau dituntun untuk menggapai masa depan. Menggambarkan masa di mana
manusia membentuk jatidiri dan meniti jalan menuju cita-cita.
Mider ingrat angelangut
Lelana njajah negari
Mubeng tepining Samodra
Sumengka Angraning wukir
Anelasak wanawasa
Tumurun Ing jurang tebis
5. Asmarandana (asmara)
Dalam bahasa jawa “tresna” yang berarti cinta atau kasmaran. Menggambarkan masa di mana manusia dirundung asmara,
dimabuk cinta, ditenggelamkan dalam lautan kasih. Watak lagu ini sengsem.
Gegarane wong akrami
Dudu bandha dudu rupa
Amung ati pawitan
Luput pisan kena pisan
Yen gampang luwih gampang
Yen angl, angl kalangkung
Tan kena tinumbas arta
6. Gambuh (kecocokan)
Dalam bahasa jawa “jumbuh atau sarujuk” yang berarti cocok. Menggambarkan komitmen manusia yang sudah menyatakan cinta
dan siap untuk berumah tangga. Watak lagu ini kulina lan nepung-nepungke.
Sekar gambuh ping catur
kang cinatur polah kang kalantur
tanpa tutur katula tula katali
kadaluwarsa kapatuh
katutuh pan dadi awon
7. Dhandhanggula (senang)
Dalam bahasa jawa “kasembadan” yang berarti kesenangan. Menggambarkan keberhasilan membina rumah tagga dan cita-cita
yang tercapai. Watak lagu ini luwe lan ngresepake.
Ana kidung rumeksa ing wengi,
teguh ayu luputa ing lelara,
luputa bilahi kabeh,
jin setan datan purun,
peneluhan tan ana wani,
miwah panggawe ala,
gunaning wong luput,
geni atemahan tirta,
maling adoh tan ana ngarah mring mami,
guna duduk pan sirna
8. Durma (dermawan)
Dalam bahasa jawa “darma aatau weweh” yang berarti dermawan dan senang bersedekah. Menggambarkan wujud dari rasa
syukur kepada Allah yang telah memberikan semua yang terbaik. Watak lagu ini nesu lan muntab.
Bener luput ala becik lawan beja,
cilaka mapan saking,
ing badan priyangga,
dudu saking wong liya,
mulane den ngati-ati,
sakeh dirgama,
singgahana den eling
9. Pangkur (menjauhi hawa nafsu)
Dalam bahasa jawa “mungkur” berarti menjauhi. Menggambarkan manusia yang menyingkirkan hawa nafsu angkara murka,
nafsu negatif yang menggerogoti jiwanya. Watak lagu ini sereng lan tegas.
Kang sekar pangkur winarna,
lelabuhan kang kanggo ing wong urip,
ala lan becik puniku,
prayoga kawruhana,
adat waton puniku dipun kadulu,
miwah ta ing tata krama,
den kaesthi siyang ratri
10. Megatruh (kematian)
Dalam bahasa jawa “megat roh” yang berarti keluarnya roh. Menggambarkan terlepasnya roh atau kematian manusia. Watak lagu
ini nglara lan sedih.
Apan Ratu kinarya wakil Hyang Agung,
marentahaken hukum adil,
pramila wajib den emut,
sapa tan anut ing Gusti,
mring parentahe Sang Katong
11. Pocung (dibungkus mori putih)
Dalam bahasa jawa “pocong” yang berarti sudah dibungkus. Menggambarkan kematian manusia lalu dimandikan, dishalatkan,
dan siap dikuburkan. Watak lagu ini sembrana, gecul, ora ana greget saut.
Ngelmu iku, kalakone kanti laku,
lekase lawan kas,
tegese kas nyantosani,
Setya budya pangekere durhangkara

MATERI TEMBANG MACAPAT


Macapan yaiku dhapukaning basa mawa paugeran  (guru gatra,guru wilangan lan guru lagu) tinamtu lan
anggonemaca kudu dilagokake nganggo kagunan swara.

         Guru gatra          : cacahing gatra  (ukara/larikan)  saben sapadha

         Guru wilangan    : cacahing wanda saben gatra

         Guru lagu           : unine aksara ing wanda pungkasan saben gatra


1.       Paugerane Tembang Macapat 

      Paugeran tembang macapat iku kebagi dening guru lagu, guru wilangan, lan guru gatra.

Guru Lagu lan Guru Wilangan


No Asmaning Sekar VII
I II III IV V VI VII I IX X

1 Pocung 12u 6a 8i 12a

2 Maskumambang 12i 6a 8i 8a

3 Megatruh 12u 8i 8u 8i 8o

4 Gambuh 7u 10u 12i 8u 8o

5 Kinanthi 8u 8i 8a 8i 8a 8i

6 Mijil 10i 6o 10e 10i 6i 6u

7 Durma 12a 7i 6a 7a 8i 5a 7i

8 Asmaradana 8i 8a 8e/8i 8a 7a 8u 8u

12
9 Pangkur 8a 11i 8u 7a u 8a 8i

12
10 Sinom 8a 8i 8a 8i 7i 8u 7a 8i a

11 Dandhang Gula 10i 10a 8e/8i 7u 9i 7a 6u 8a 12i 7a

2.       Watak lan Gunane Tembang

N
Asmaning Sekar Watak Gunane
o

1 Pocung sasenenge medhar rasa sakepenake, ora tenanan

susah, nelangsa, prihatin,


2 Maskumambang nggambarake rasa sedih
kelara-lara

medharake rasa sedih, keranta-ranta,


3 Megatruh susah, sedih, keranta-ranta
gela

4 Gambuh lugas, blaka, tanpa ragu2 medharake rasa paseduluran,lan


tulusing ati
paring pitutur uga medharake rasa
5 Kinanthi gembira, mesra
trena asih

medharake raos trenyuh kapiliut tresna


6 Mijil trenyuh, kepilut, gandrung
asih lan pitutur

sesorah kang sereng, perangan nalika


7 Durma nesu, sereng muntap
tantangan

sengsem, susah, prihatin


8 Asmaradana medharake rasa susah  lan kasmaran
amerga asmara

9 Pangkur gagah, greget sereng kanggo paring pitutur

seneng, gembira, nggambarake swasana kang sigrak,


10 Sinom
mencutaken prasaja semanak

11 Dandhang Gula manis, luwes, sengsem medharake swasasna apa bae

3.       Sasmita tembang yaiku layang kang sinambung ing njero tembang

No Asmaning Sekar Sasmitaning Sekar

1 Pocung bapak pocung, wohing kaluwak, pamucunge mring makripat

2 Maskumambang mas kiritir ing warih, timbul ing warih,kambang2

3 Megatruh denira ngidung, ing truh, anduduk kewala, kang sinerung

4 Gambuh murweng  gambuh, wus gambuh

5 Kinanthi hersayeng kayun, kanthinira, datan kinanthi

6 Mijil wijiling tapa , wa kawijil, tembung pamiyos

7 Durma nanguduri, mundur ing prang

8 Asmaradana rasaning kingkin, nawung brangtiasmaradana

9 Pangkur mingkuring ing angkara

10 Sinom anom, taruna, srinata, wong anom sira, taru-tarina

11 Dandhang Gula wonten kandha rinenggeng hartati, madumanis

Anda mungkin juga menyukai