Anda di halaman 1dari 24

SMK N 2 KEBUMEN

2021

TRI HASTUTI
DWIJA BAHASA JAWA SMK N 2
KEBUMEN

PADA

PADA
ANDHAP

PADA MADYA
PADA LUHUR

PAMBUKA
APERSEPSI
APERSEPSI

• Sugeng pepanggihan ing piwucalan
Bahasa Jawi kanthi materi panyeratan
aksara Jawi . Ancasipun kangge
mujudaken media piwucalan kangge
nggampilaken siswa pasinaon aksara
Jawi saengga siswa saged lancar
nyerat lan maos aksara Jawi kang
ngginakake tandha pada.
STANDART KOMPETENSI
Mampu memahami kaidah penulisan teks
berhuruf jawa lima paragraf yang

menggunakan tanda baca (pada)

SK dan KD KOMPETENSI DASAR


Mengidentifikasi kaidah
penulisan teks berhuruf jawa lima
paragraf yang menggunakan tanda
baca (pada)
Menulis lima paragraf berhuruf
jawa yang menggunakan tanda
baca(pada)
INDIKATOR

IPK
3.8.1 Mengidentifikasi titi sastra

IPK
3.8.2

Menganalisis titi wacana, titi ukara, titi tembung, lan titi swara

IPK
3.8.3 Menyimpulkan pokok-pokok isi

IPK
3.8.4 Mengevaluasi relevaansi isi dengan realitas masyarakat saat ini
teks lima paragraf aksara Jawa yang mengintegrasikan pada
lisan atau tulisan
IPK
4.8.1 Menulis lima paragraf lain sesuai aturan penulisan yang berlaku;

IPK
4.8.2
Membetulkan kesalahan tulisan teman;

IPK
4.8.3
menyajikan tulisan sendiri secara lisan atau tulisan, teks lima
paragraf aksara Jawa yang mengintegrasikan pada.
SUMBER PIWUCALAN


 https://id.wikisource.org/wiki/Wew
aton_Panulise_Basa_Jawa_Nganggo_A
ksara_Jawa/Lengkap#BAB_14_PADA
_LAN_TETENGER_LIYA-LIYANE
 Buku Baud Basa Jawa kelas XII
SUMBER

PIGUNA
TULADHA

WUJUD
1. Pada lan tetenger liya-liyane kang kanggo ing sastra
Jawa, wujude lan jenenge kaya kang kacetha ing ngisor
iki
I
II


ꦥꦢꦭꦸꦲꦸꦂ꧉
ꦥꦢꦩꦢꦾ ꧉
 Pada luhur
Pada madya
III ꧃ Pada andhap
IV ꦥꦸꦂꦮꦥꦢ꧉ Purwapada
V ꦩꦢꦾ ꦥꦢ꧉ Madyapada
VI ꧄ꦇ꧄ ꦮꦱꦤꦥꦢ꧉ Wasanapada
VII ꧋꧐꧋ ꦒꦸꦫꦸ ( )꧉ Guru (uger-uger)
Adeg-adeg (ada-
VIII ꧋ ꦲꦢꦼꦓꦢꦼꦒ꧀ (ꦲꦢꦲꦢ)꧉
ada)
IX ꧉꧐꧉ Pada pancak
X ꧈ Pada lingsa
XI ꧉ ꦥꦢꦭꦸꦁꦱꦶ꧉ Pada lungsi
XII ꧇ ꦥꦢꦥꦁꦏꦠ꧀꧈ Pada pangkat
2. Gunane pada lan tetenger liya-
liyane mangkene :

I ꧅ Pada luhur
 Pada luhur, unine “mangajapa” kanggo bebukane
layang kiriman ing sangarepe satatabasa utawa
adangiyahe layang saka bangsa luhur (saka
dhedhuwuran, penggedhe utawa wong tuwa).
Tuladhane:

Pandonga slamet,
II ꧄ Pada madya

 Pada madya, unine uga “mangajapa” trape ana ing
sangarepe satatabasa utawa adangiyahe layang kang
saka sapadha-padha. Tuladhane:

Winantu ing taklim.


III ꧃ Pada andhap

 Pada andhap, unine iya “mangajapa”, trape ing sangarepe
satatabasa utawa adangiyahe layang kang saka andhahan
(utawa saka wong enom).
Tuladhane:

Ingkang sembah sumungkem.


IV Purwapada

Purwapada, unine “becik” trape ing bebukane layang tembang ing


sangarepe pupuh kapisan.
Tuladhane: 
Nahen ta gancaring kata,
mangka bebukaning tulis,
karajan Jenggalaretna,
inggih praja Dwarawati,
wenang ingucap bilih,
nagari panjang apunjung,
kang jumeneng Narendra,
maha Prabu Arimurti,
ajejuluk maha Prabu Padmanaba ...
V Madyapada


Madyapada, unine "mandrawa", tegese “adoh, tangeh“, maksude isih adoh utawa isih tangeh
tamate buku utawa carita iku. Trape ing wekasane pupuh manawa arep ganti pupuh liya,
kayata ing wekasane pupuh sinom ing ngisor iki arep ganti pupuh Pucung.

……………

ꦤꦭꦶꦏꦺꦤꦩꦠꦶꦫꦒꦶ꧈

꧄ꦲꦶꦪꦲꦶꦏꦸ꧈

.................rungsiting rerasan iki, den kacakup pamucunging pralampita. Bab ping wolu, amarna sang
Pandhusunu, ya sang Dananjaya, nalikane mati ragi, kaya kang wus muni ing Wiwahajarwa. Iya iku,
nora beda nunggal laku, ..
VI ꧄ꦇ꧄ Wasanapada

Wasana pada, unine “iti” tegese “tamat” trape ing wekasaning carita kang sinawung
ing tembang. Tuladhane:

(Wulangreh tembang Girisa – Sri Pakubuwana IV)


Telasing panuratira, sasi Besar ping sangalas, Akad Kaliwon taun Dal, Tata guna swareng nata[1], mangsastha
windu Sancaya, wuku Sungsang kang atampa, ya Allah kang luwih wikan, obah osiking kawula.
VII ꧋꧐꧋ Guru (uger-uger)

Guru utawa “uger-uger”, trape ing:
 Sajroning layang kiriman ing sangarepe purwabasa, dadi sawise
satatabasa utawa adangiyah. Tuladhane:

... ꧉

Sasampunipun ingkang kadya punika, nuwun wiyosipun, ....


 Ing wiwitane layang carita, layang dongeng lan sapanunggalane kang
ora sinawung ing tembang. Tuladhane :
꧋꧐꧋ꦲꦤꦫꦠꦸꦊꦩꦸꦧꦔꦼꦠ꧀
ꦧꦉ
... ꧉
Ana ratu lemu banget, utusan nimbali dhukun kang wis misuwur pinter .
Bareng dhukun wis sowan ....
VIII ꧋ Adeg-adeg (ada-
ada)

Adeg-adeg utawa ada-ada, trape ing bebukaning ukara,
kayata:

Lelara iku panulake luwih gampang sarana panjaga,


tinimbang sarana tetamba.
IX ꧉꧐꧉ Pada pancak

 Pada pancak, trape ana ing:
a. Panutuping carita gancaran, mratandhani yen critane wis tamat.
Tuladhane:

Liding dongeng mangkene: aja ngina marang sapadha-padha.

b. Panutuping wasanabasa ing layang kiriman, kayata:

Wasana kawula nyuwun wewahing sawab pangestu.


Manawa papane isih ana, pada pancak kena katulis nganti sekebake
larikan.

Perlu dielingi perangane layang kiriman cara Jawa, yaiku: 1 satatabasa


(adangiyah), 2 purwabasa, 3. surasa basa, 4 wasanabasa, 5 titimangsa,
6 peprenahan, 7 tandha tangan.
X ꧈ Pada lingsa

Pada lingsa, gunane dienggo misah gatraning gatraning
ukara. Yen ing wekasane gatra kang pancene kudu
mawa pada lingsa wis ana pangkon, pangkon iku dadi
lelirune pada lingsa. Tuladhane:

Wong urip iku kudu gemi, nastiti lan ngati-ati.


꧋ꦲꦗꦢꦃꦺꦮꦤ꧀

Aja dahwen, mundhak ora kajen.


XI ꧉ Pada lungsi

Pada lungsi, kanggone ana ing wekasaning ukara, dadi dienggo misah
ukara. Manawa ing wekasane ukara ana pangkon, dadine pada lungsi
mung kari muwuhi pada lingsa utawa pada siji. Tuladhane:

ꦺꦮꦴꦁꦮꦺꦢꦴꦤ꧀꧈

ꦤꦶ꧉ꦩꦼꦱꦛꦶꦭꦸꦮꦶꦃꦲꦺꦏꦃꦺꦮꦴꦁꦮꦺꦢꦴꦤ꧀꧈ ꦱꦧꦧ꧀
◌ꦁ꧈ꦩꦤꦮꦺꦲꦴꦫꦮꦤꦶ berjuang
Cangkrimane Prabu Watugunung marang Bathara Wisnu mengakene: “Panase
apa kang ngungkuli panasing geni? Akeh endi wong lanang karo wong wadon?”
Pambatange Bathara Wisnu : “Panasing ati kang ngungkuli panasing geni.
Mesthi luwih akeh wong wadon. Sabab, sanajan wujude lanang, manawa ora
wani “berjuang” kudu dianggep wadon.”
XII ꧇ Pada pangkat
Pada pangkat, gunane werna-werna, kayata :
a. Kanggo ngapit-apit angka Jawa
b. Kanggo ngelet-eleti kandhane pangripta karo tembung/ukara kang ditirokake dening pangripta, kayata:

꧋ꦩꦫꦁꦮꦶꦨꦶꦱꦤ꧈

Marang Wibisana, Dasamuka mratelakake mangkene: “gabus bakal kumelem, watu item kumambang, manawa ingsun nganti
kasoran lumawan si Rama”

c. Ing saburine tembung “yaiku” utawa “kayata”, manawa sawise tembung iku banjur mratelakake bab utawa barang
luwih saka loro. Tuladhane:

Pandhawa cacahe 5, yaiku: Yudhisthira, Bhima, Arjuna, Nakula lan Sadewa.

ꦏꦪꦠ꧇

Garwane Arjuna akeh, kayata: Dewi Sumbadra, Dewi Srikandhi, Dewi Ulupi lan liya-liyane.
d. Ing saburine tembung “mangkene”, kayata:

ꦲꦸꦭꦝꦲꦸꦭꦸꦩꦸꦂꦏꦧꦔꦼꦠ꧀


Eyang ngendika mangkene: ”Ula dhahulu[2] murka banget, yen mangan
sarana cangkem lan dubure, iku pepindhane para koreptor.
e. Kanggo ngelet-eleti tembung utawa bab karo katrangane,
supaya gampang dingreteni maksude. Tuladhane:

ꦌꦏꦩꦫꦁꦱꦮꦶꦗꦶ꧈
ꦲꦢꦶ꧇ꦭꦶꦤꦸꦮꦶꦃ꧈
ꦢꦱ꧇ꦱꦥꦸꦭꦸꦃ꧈

Nagari pundi kang kaeka adi dasa purwa. Eka marang sawiji, adi: linuwih,
dasa: sapuluh, purwa: wiwitan.
f. Ing wekasaning gatraning tembang, Manawa tembung ing wiwitaning gatra
candhake, pancene (mathuke) kudu dumunung ana ing wekasaning gatra iku.
Tuladhane pada pangkat kang dumunung ing wekasane gatra kaping VIII ing
tembang Sinom ing ngisor iki :
꧄ꦮꦲꦸꦠ ꦯꦿꦶ ꦟꦫꦤꦠ꧈

ꦱꦢꦪꦲꦩꦫꦶꦏꦼꦭꦸ꧈

(Serat Abimanyu Kerem – M. Soekir)


Wau ta Sri Naranata, miyos siniwakeng dasih, alenggah dhampar kencana, pinatik ing sesotyadi,
pepak andher kang nangkil, sadaya amarikelu, kang munggwing byantarendra, putra Pangeran
Dipati: anom Radyan Samba lelancuring praja.

MATUR NUWUN

Anda mungkin juga menyukai