Final Fizik t4 Fasa 2

# jpnmelakajenamakerajaanno1
PROJEK KM2
@ KEMENJADIAN MURID MELAKA
MODUL
FASA 2
FIZIK
TINGKATAN 4
NAMA MURID : ..............................................................
NAMA KELAS :...............................................................
NAMA GURU :...............................................................
“PENDIDIKAN BERKUALITI, INSAN TERDIDIK, NEGARA SEJAHTERA”

# jpnmelakajenamakerajaanno1
SENARAI NAMA AHLI PANEL PEMBINA MODUL KSSM @ KM2

MATA PELAJARAN FIZIK KSSM TINGKATAN 4
NAMA GURU PANEL NAMA SEKOLAH
MOHD AZIF BIN SHUKOR (Guru Sumber) SMK PAYA RUMPUT
JULIANA BINTI JUNUS SMK TUN TUAH
AINUL MARZIAH BINTI MOHAMED SMK TELOK MAS.
SITI RAZILAH BINTI OTHMAN SMK TINGGI MELAKA
HASMALIZA BINTI ABDUL MALEK SMK MUNSHI ABDULLAH
LEE PEI YING SMK AYER KEROH
MOHD RADHI BIN ZAINI SMK ISKANDAR SHAH
MOHD NAZRI BIN TUMIRAN SM TEKNIK MELAKA
NORSYAKIRAH BINTI ALIAS SMK TINGGI PEREMPUAN MELAKA
NADIAH BINTI SHEIKH ABD KADIR SMK PAYA RUMPUT
SITI KHATIJAH BINTI YASIM SMK AYER KEROH
EDISI PERTAMA 2021
CETAKAN JABATAN PENDIDIKAN MELAKA
“PENDIDIKAN BERKUALITI, INSAN TERDIDIK, NEGARA SEJAHTERA”

3.1. HUKUM KEGRAVITIAN SEMESTA NEWTON
Rajah 1.1 Daya Graviti sebagai daya semesta

• Daya Graviti dikenali sebagai daya semesta kerana daya graviti bertindak antara mana-mana
dua jasad dalam alam semesta.
• Rajah 1.1 menunjukkan daya graviti antara Matahari, Bumi dengan Bulan.
• Daya graviti wujud secara berpasangan.
• Dua jasad itu masing-masing mengalami daya graviti dengan magnitude yang sama
Pada tahun 1687, Isaac Newton telah mengemukakan

dua hubungan yang melibatkan daya graviti antara 2
jasad :
❖ Daya graviti berkadar terus dengan hasil darab
jisim dua objek iaitu
F α m1m2
HUKUM
❖ Daya graviti berkadar sonsang dengan kuasa dua KEGRAVITIAN
jarak di antara pusat dua jasad tersebut SEMESTA
𝟏
Fα
𝒓𝟐
Dari dua hubungan di atas, boleh dirumuskan

bahawa Daya Graviti, F
𝒎𝟏 𝒎𝟐
𝑭=𝑮
𝒓𝟐
Di mana :
F = daya graviti antara dua jasad

m1 = Jisim jasad pertama
m2 = Jisim jasad kedua
r = jarak antara pusat jasad pertama
dengan pusat jasad kedua
G = Pemalar kegravitian ( 6.67 x 10-11 N m2kg -2)
|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

1
Menggunakan persamaan
𝒎𝟏 𝒎𝟐
𝑭=𝑮 𝒓𝟐
Hukum Kegravitian Semesta Newton boleh di aplikasikan kepada:
i. Dua jasad pegun di bumi Daya graviti antara 2 jasad berjisim kecil
mempunyai magnitud yang sangat kecil.
Contoh:
2 orang lelaki berjisim masing-masing 80 kg dan
60 kg pada jarak 3 m di antara satu sama lain.
Berapakah magnitud daya graviti yang bertindak di
antara mereka.
M1 = 80 kg F = 6.67 x 10 -11 (80)(60)

m2 = 60 kg 32
r=3m = 3.557 x 10-8 N
G = 6.67 x 10 -11 Nm2
kg-2 Daya graviti yang
bertindak adalah sangat
kecil dan kedua-dua lelaki
tersebut tidak merasai
kesan daya graviti di
antara satu sama lain
ii. Jasad di atas permukaan bumi
𝑚1 𝑚2
𝐹=𝐺
𝑟2
r = R ( jejari bumi) , maka :
𝑚1 𝑚2
𝐹=𝐺
𝑅2
iii. Bumi dan satelit

𝑚1 𝑚2
𝐹=𝐺
𝑟2
r = h + R , maka:
𝑚1 𝑚2
𝐹=𝐺
(ℎ + 𝑅)2
iv. Bumi dan Matahari

𝑚1 𝑚2
𝐹=𝐺
𝑟2
r = Jarak diantara bumi dengan matahari.

2
LATIHAN
Kertas 1 (Objektif)
1. Sebuah satelit komunikasi boleh berada dalam orbitnya dan tidak terlepas ke ruang angkasa
kerana satelit komunikasi itu
A Menjadi ringan C Sentiasa di tarik oleh daya graviti Bumi
B Bergerak di dalam vakum D Bergerak dengan kelajuan yang tinggi
2. Rajah 1 menunjukkan dua jasad P dan Q dengan jisim m1 dan m2 masing-masing. Jarak antara
pusat keduanya adalah r dan daya gravity adalah F.
Daya Graviti akan berkurang sekiranya
Rajah 1
A m 1 bertambah C Jarak r bertambah
B m 2 bertambah D Jarak r berkurang
3. Hitungkan daya graviti antara matahari dan bumi dimana jarak diantara pusat ke pusat ialah
1.5 x 1011 m.
Diberi : Jisim bumi = 5.97 x 1024 kg
Jisim matahari = 1.99 x 1030 kg
Pemalar Kegravitian, G = 6.67 x 10 -11 Nm2 kg -2
A 3.34 x 1022 N C 0.342 x 1024 N
B 35.2 x 1022 N D 3.42 x 10 22 N
4. Sebuah Kapal angkasa berjisim 5 x 105 kg dilancar dari Bumi ke Bulan. Jisim bumi dan bulan
adalah masing-masing 6x 10 24 kg dan 7.4 x 10 22 kg. Hitung daya graviti antara bumi dan
kapal angkasa apabila jarak kapal angkasa tersebut dari pusat bumi adalah 1.6 x 108 m.
A 5645.5 N C 7816.4 N
B 6375.5 N D 8337.4 N

3
5. Rajah 2 menunjukkan dua objek yang berada pada jarak, d. Daya graviti yang bertindak adalah
F = 10 N.
Rajah 2
Berapakah nilai F jika isi padu kedua-dua objek digandakan?
A 5N C 20 N
B 10 N D 40 N
6. Rajah 3 menunjukkan lintasan sebuah planet mengorbit matahari. Kedudukan manakah planet
mengalami daya tarikan graviti matahari paling tinggi
Rajah 3
7. Mengikut Hukum Kegravitian Newton, terdapat daya tarikan graviti antara Bumi dan Bulan
Bumi yang berjisim lebih besar akan menarik Bulan dengan ...
A Daya lebih lemah dari daya Bulan ke C Daya lebih kuat dari daya bulan ke atas
atas bumi bumi
B daya sama dengan daya bulan ke atas D Daya yang kadang kala lebih besar dari
bumi daya Bulan ke atas bumi dan kadang kala
lebih kecil

4
8. Rajah 4 menunjukkan dua satelit P dan Q yang serupa. Pernyataan berikut yang
manakah benar mengenai daya antara satelit dengan bumi?
Rajah 4
A Daya satelit Q lebih besar dari P C Sama
B Daya satelit P lebih besar dari Satelit Q
9. Daya graviti di antara sebiji buah kelapa dengan bumi dapat ditingkatkan apabila...
I jisim kelapa bertambah III jarak antara kelapa dengan bumi
bertambah
II jisim kelapa berkurang IV jarak antara buah kelapa dengan bumi
berkurang
A I dan II C II dan IV
B II dan III D I dan IV
10. Manakah pernyataan yang benar mengenai daya graviti?

I Daya graviti berkadar terus dengan hasil III Daya graviti berkadar songsang dengan
darab dua jisim hasil darab dua jisim
II Daya graviti berkadar terus dengan IV Daya graviti berkadar songsang dengan
kuasa dua jarak di antara pusat dua kuasa dua jarak di antara pusat dua
jasad jasad
A I dan II C II dan IV
B II dan III D I dan IV

5
Kertas 2 (Bahagian A)
1. Jadual 1.1 menunjukkan jisim m1 dan m2 yang diletakkan pada jarak yang berbeza di
. atas permukaan bumi.
Jisim objek 2, Jarak antara

Jisim objek 1, Daya graviti, F (N)
m2 (kg) 2 objek, r (m)
m1(kg)
180 50 20
360 100 20
180 50 5
360 100 5
Jadual 1.1
Diberi :
Pemalar Kegravitian , G = 6.67 x 10 -11 Nm2 kg -2
a.i. Hitungkan daya graviti, F menggunakan jisim kedua-dua objek dan jarak yang
diberikan dalam jadual 1.1.
[4 markah]
ii. Bagaimanakah jisim dua objek mempengaruhi daya graviti antara dua objek?
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
iii. Bagaimanakah jarak antara dua objek mempengaruhi daya graviti antara dua objek
itu?
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
[1 markah]
iv. Berdasarkan daya graviti yang dihitung di 1(a)(i), apa kesimpulan yang boleh dibuat
berkaitan dengan magnitud daya graviti diantara dua objek pegun dipermukaan bumi.
…………………………………………………………………………………………………...
[1 markah]

6
b Jika objek P berjisim 180 kg dan objek Q berjisim 50 kg berada di permukaan bumi
pada jarak 20 m diantara satu sama lain, hitung:
(Jejari bumi: 6.37 x 106 m dan jisim bumi :5.97 x 1024 kg)
i. Daya graviti P dengan bumi:
[2 markah]
ii Daya graviti Q dengan bumi:
[2 markah]
c. Bandingkan daya graviti di antara dua objek yang pegun permukaan bumi dengan
daya graviti diantara objek dangan bumi.
…………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
2.
Jisim Matahari : 1.99 x 10 30 kg
Jisim Bumi : 5.97 x 1024 kg
Jisim Bulan : 7.35 x 1022 kg
Jisim satelit buatan : 1.20 x 103 kg
jarak diantara bumi dengan matahari :

1.50 x 1011 m
jarak diantara bumi dengan satelit
4.84 x 107 m
jejari bumi : 6.37 x 106 m
Rajah 1.2
Pemalar kegravitian , G :
6.67 x 10-11 N m2 kg-2
a Berdasarkan Rajah 1.2 dan data yang diberi , bandingkan
i. jisim bumi , jisim matahari dan jisim satelit buatan
……………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]

7
ii. Jarak diantara bumi dengan matahari dengan jarak diantara bumi dengan satelit
buatan .
……………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
b Berdasarkan Rajah 1.2 , hitung
i. Daya graviti Bumi ke atas satelit itu sebelum satelit itu dilancarkan.
[2 markah]
ii. jarak antara pusat bumi dengan pusat bulan jika daya gravity antara bumi dengan
bulan adalah 2 x 1010 N.
[2 markah]
iii. Daya graviti antara bumi dan matahari.
[2 markah]
c. Berdasarkan jawapan anda di b(iii), bandingkan magnitud daya graviti diantara bumi
dengan matahari dan di antara bumi dengan bulan . Terangkan jawapan anda.
………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
(2 markah)

8
Kaitan antara pecutan graviti, g dipermukaan bumi dengan pemalar kegravitian semesta G
Hukum Gerakan Newton Ke 2 Hukum Kegravitian Semesta Newton
Daya graviti yang menyebabkan Daya graviti yang menarik objek ke

objek jatuh dengan pecutan graviti arah pusat Bumi
Bumi, g
𝐺𝑀𝑚
𝐹 = 𝑚𝑔 𝐹=
𝑟2
𝑚𝑔 𝐺𝑀𝑚
=
𝑟2
𝑔 𝐺𝑀
=
𝑟2
𝐺𝑀
𝑔=
𝑟2 𝑟≥𝑅
g berkadar songsang dengan r
𝑟<𝑅
g berkadar terus dengan r 1
𝑔𝛼
𝑟2
𝑅
Jejari bumi
Lakaran graf bagi variasi nilai pecutan, g dengan jarak, r dari pusat bumi
Daya Memusat Dalam Sistem Gerakan Satelit dan Planet

Objek dilontar
DAYA MEMUSAT dengan laju
P
linear rendah.
TAKRIF RUMUS Hasilnya akan
Daya yang kembali ke bumi.
𝑚𝑣2 Objek dilontar
membolehkan suatu 𝐹=
objek bergerak 𝑟 dengan laju
mengikut gerakan F = daya memusat linear yang tinggi
membulat dengan arah m = jisim akan bergerak
daya sentiasa menuju v = laju linear membulat
ke arah pusat bulatan. r = jejari bulatan mengelilingi bumi
dan tidak kembali
ke bumi.

9
• Faktor- faktor yang mempengaruhi daya memusat Pecutan Memusat
jisim laju linear jejari bulatan Formula Formula Daya

Daya Memusat
•semakin •semakin •semakin
bertambah bertambah laju bertambah 𝑚𝑣2
jisim, semakin linear, semakin
𝑚𝑎 =
jejari bulatan, 𝑟
bertambah bertambah semakin 𝑣2
daya memusat daya memusat berkurang 𝑎
•m α F •v α F daya memusat = 𝑟
•1/𝑟 α F
v = laju linear satelit
Jisim Bumi dan Matahari r = jejari orbit satelit
Maklumat
M = jisim bumi
m = jisim bulan
r = jejari orbit bulan
T = tempoh peredaran bulan mengelilingi bumi
v = laju linear
lilitan bagi satu bulatan = 2πr
Hukum Kegravitian Semesta Newton Daya memusat
𝐺𝑀𝑚 𝑚𝑣 2
𝐹= 2 𝐹=
𝑟 𝑟
𝐺𝑀𝑚 𝑚𝑣 2
=
𝑟2 𝑟 2𝜋𝑟
𝐺𝑀 𝑣2 𝑣=
= gantikan 𝑇
𝑟2 𝑟
𝜋2 𝑟 3
𝑀=4 𝐺𝑇 2
Data yang diperlukan untuk menghitung jisim bumi dan matahari
Bumi • Matahari
• Jejari orbit mana-mana satelit atau bulan • Jejari orbit mana-mana planet
• Tempoh peredaran • Tempoh peredaran planet tersebut

10
LATIHAN
Kertas 1 (Objektif)
1. Rajah 1 menunjukkan seorang atlet olahraga acara tukul besi sedang cuba untuk
memusingkan tukul besi secara mengufuk.
Rajah1
Apakah yang berlaku kepada tukul besi itu jika rantai putus secara tiba-tiba?
A Berpusing menjauhi budak itu. C Terbang terus mendekati budak itu

B Terbang terus menjauhi budak itu. D Terbang mengikut garis tangen lintasan
bulatan
2. Antara berikut, manakah bukan faktor yang mempengaruhi pecutan graviti?

A Jisim bumi C Kedudukan objek dari permukaan bumi.
B Jejari bumi D Jisim objek
3. Rajah 2 menunjukkan lakaran graf bagi variasi nilai pecutan, g dengan jarak, r dari pusat
bumi.
Rajah 2
Antara berikut, yang manakah benar tentang hubungan antara pecutan gravity, g dengan jejari
bumi, R dan ketinggian, h
Jejari Bumi, R Ketinggian, h

A Berkadar terus Berkadar terus
B Berkadar terus Berkadar songsang
C Berkadar songsang Berkadar terus
D Berkadar songsang Berkadar songsang

11
4. Apakah yang akan berlaku kepada berat objek jika jisim bumi berkurang menjadi separuh
daripada jisim asal tanpa perubahan pada jejarinya?
A Tidak berubah C Berkurang satu per empat dari nilai asal

B Berkurang separuh dari nilai asal D Bertambah dua kali ganda dari nilai asal
5. Rajah 3 menunjukkan sebuah satelit buatan bergerak mengorbit bumi dari permukaan bumi
dengan kelajuan 4 x 103 ms-1. Berapakah pecutan memusatnya jika ia mengorbit bumi pada
ketinggian 265 km?
Rajah 3
A 2.4 ms-2 C 50.5 ms-2.

B 2.5 ms-2 D 60.4 ms-2
6. Rajah 4 menunjukkan satu objek berjisim 2 kg dilepaskan dari satu ketinggian. Objek itu
mengalami satu pecutan 1.68 ms-2
Objek
Lantai
Rajah 4
Antara pernyataan berikut, yang manakah betul jika objek itu diganti dengan satu objek lain
yang berjisim 4 kg ?
A Objek itu akan mengalami pecutan C Objek itu akan mengalami pecutan
0.84 ms-2. 3.36 ms-2.
B Objek itu akan mengalami pecutan D Objek itu akan mengalami pecutan lebih
1.68 ms-2. daripada 3.36 ms-2.
7. Satu objek mempunyai berat 2 N di permukaan bumi. Berapakah berat objek itu jika dibawa
ke ketinggian 1 500 km dari permukaan bumi
[ Jejari bumi = 6 370 km, g= 9.81 N kg-1, M = 5.97 x 1024 kg, G = 6.67 x 10-11 N m2 kg -2 ]
A 1.3 N C 1.0 N
B 0.8 N D 0.3 N

12
8. Jisim bumi ialah M dan jejarinya ialah R. Pecutan gravity di permukaan bumi ialah g. Jika G
ialah pemalar kegravitian semesta, yang manakah persamaan yang betul bagi g dalam
sebutan M, G dan R?
A g = GMR C 𝐺𝑀
g=
𝑅2
B 𝐺𝑀 D 𝐺
g= g=
𝑅 𝑀𝑅
9. Antara berikut, manakah faktor yang akan mempengaruhi nilai jisim bumi?
A ketumpatan bumi dan jejari orbit C Tempoh peredaran bulan dan jejari orbit
bulan bulan
B Jejari orbit bulan dan jisim D Ketumpatan bumi dan tempoh peredaran
matahari bulan
10. Sebuah roket dilancarkan dari bumi. Di antara graf-graf berikut, yang manakah terbaik sekali
mewakili daya graviti, F pada roket itu bila jarak roket, r daripada permukaan bumi semakin
bertambah?
A C
B D

13
1. Rajah 1 menunjukkan suatu jisim m yang dipegang di atas permukaan bumi apabila dilepaskan.
Rajah 1
(a) Perihal dan jelaskan gerakan jisim itu semasa jatuh ke permukaan bumi.
…………………………………………………………………………………………………………….
….…………………………………………………………………………………………………………
[2 Markah]
-2
(b) Diberi nilai pecutan graviti, g = 9.81 ms dan m = 2.0 kg
(i) Berapakah nilai daya graviti pada objek m itu ? Tunjukkan arah daya graviti dalam rajah
tersebut.
[3 Markah]
(ii) Berapakah nilai daya graviti objek itu terhadap bumi ?
….…………………………………………………………………………………………………………
[1 Markah]

14
2. Rajah 2 menunjukkan sebuah satelit berjisim 102 kg beredar mengorbit bumi pada ketinggian
3500 km dari permukaan bumi. Pecutan graviti di bumi adalah 9.81 ms-2 dan jejari bumi ialah 6
370 km.
(Di beri nilai pemalar G = 6.67 x 10-11 N m2 kg-2)
Rajah 2
• (a) Apakah maksud daya memusat?
…………………………………………………………………………………………………………
[1 Markah]
• (b) Berapakah jejari orbit satelit itu?
…………………………………………………………………………………………………………
[1 Markah]
• (c) Berapakah pecutan graviti pada kedudukan satelit itu?
[4 Markah]
• (d) Apakah yang akan berlaku kepada nilai pecutan graviti jika ketinggiannya dikurangkan?
Berikan sebab bagi jawapan anda.
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
[3 Markah]

15
3.2 HUKUM KEPLER HUKUM KEPLER KETIGA
Kuasa dua tempoh orbit planet adalah

HUKUM KEPLER PERTAMA berkadar terus dengan kuasa tiga jejari
orbitnya
Orbit bagi setiap planet adalah elips dengan
Matahari berada di satu daripada fokusnya. 1. Planet yang mengorbit dengan jejari yang
1. Bentuk orbit yang dipunyai oleh planet- lebih besar akan mempunyai tempoh orbit
planet dalam sistem suria ialah elips yang lebih panjang.
2. Jarak di antara Bumi dengan Matahari 2. Oleh itu, planet yang lebih jauh daripada
berubah apabila Bumi membuat satu orbit Matahari akan mengambil masa yang lebih
lengkap mengelilingi Matahari lama untuk melengkapkan satu orbit
Jarak semakin jauh pada paksi major. mengelilingi Matahari
3. Bentuk orbit Bumi jika paksi major hampir
Contoh Tempoh Orbit Bumi adalah 10 tahun
sama dengan paksi minor adalah hampir
manakala tempoh orbit Zuhal adalah 29.5 tahun.
bulat
Ini kerana kedudukan Zuhal adalah lebih jauh dari
Matahari berbanding Bumi
Terbitkan hubungan antara tempoh orbit

planet dengan jejari orbit
Daya memusat = Daya graviti
𝑚𝑣 2 𝐺𝑀𝑚
=
𝑟 𝑟2
HUKUM KEPLER KEDUA
𝐺𝑀
𝑣2 = 𝑟
Laju linear planet, v ialah

jarak dilalui dalam satu orbit lengkap
Tempoh orbit
Formula Laju linear planet, v ialah
2𝜋𝑟
𝑣=
Garis yang menyambungkan planet dengan 𝑇
Matahari akan mencakupi luas yang sama
dalam selang masa yang sama apabila maka
(2𝜋𝑟)2 𝐺𝑀 4𝜋2 3
planet bergerak dalam orbitnya 𝑣2 = = T2 = ( )r
𝑇2 𝑟 𝐺𝑀
1. Masa planet bergerak dari A ke B = Masa
planet bergerak dari C ke D. Hukum Kepler ketiga T2 = kr3 di mana k ialah
4𝜋2
2. Luas Kawasan AFB = Luas Kawasan CFD pemalar iaitu
𝐺𝑀
3. Tapi Jarak AB > Jarak CD.
4. Maka, Laju Linear Planet dari A ke B >Laju
Linear Planet dari C ke D.

16
LATIHAN
Kertas 1 (Objektif)
1. Hukum Kepler Kedua menyatakan
A orbit planet di sekeliling matahari adalah C kuasa dua tempoh orbit planet adalah
elips, dengan matahari pada satu fokus. berkadar terus dengan kuasa tiga jejari
orbitnya
B paksi semimajor adalah sama dengan D garis yang menyambungkan planet
jarak purata planet dari Matahari. dengan Matahari akan mencakupi luas
yang sama dalam selang masa yang
sama apabila planet bergerak dalam
orbitnya
2. Planet Zuhrah mengorbit Matahari dengan jejari orbit 1.076  1011 m . Jisim Matahari adalah
1.99  1030 kg .
Venus
M = 1.99  1030 kg
Zuhrah
Sun
Matahari
r = 1.076  1011 m
Rajah 1
Hitung tempoh orbit Zuhrah. [ G = 6.67 10−11 N m2 kg −2 ]

A 2.36 × 106 s C 1.92 × 107 s
B 7.57 × 106 s D 3.74 × 108 s
3. Apakah bentuk laluan bagi sebuah planet yang mengelilingi Matahari?

A Fokus C Bulatan
B Elips D Perihelion
4. Hukum manakah yang menyatakan bahawa kuasa dua tempoh bagi sebarang planet adalah
berkadar dengan kuasa tiga jejari orbitnya?
A Hukum Kepler I C Hukum Kepler III
B Hukum Kepler II D Hukum Semesta Kegravitian Newton

17
5. Rajah 2 menunjukkan lima kedudukan bagi sebuah planet yang bergerak mengelilingi matahari
mengikut satu orbit elips.
Q
P Sun T
Matahari
Rajah 2
Halaju planet itu adalah maksimum di
A P C S
B Q D T
6. Jejari orbit Bumi mengelilingi Matahari ialah 1.50  1011 m dan tempoh orbit Bumi ialah 1 tahun.
Sebuah planet K dijumpai mengorbit mengelilingi Matahari dalam masa 4.97 tahun. Berapakah
jarak planet K dari Matahari?
A 5.09  1010 m C 4.37  1011 m

B 3.35  1011 m D 1.67  1012 m
7. Apakah hubungan antara tempoh orbit bagi sebuah planet, T, dengan jejari, r, planet itu
mengelilingi Matahari?
A 1 C T 2  r3
T2 
r
B 1 D T 2  r3
T2 
3
r

18
8. Rajah 17 menunjukkan dua satelit, M dan N, dalam orbit yang berlainan mengelilingi Bumi.
Orbit N terletak lebih jauh dari Bumi berbanding orbit M.
Earth
Bumi M
Rajah 3
Antara perbandingan berikut, yang manakah betul berdasarkan Rajah 3
A Pecutan graviti pada N > Pecutan C Tempoh orbit N > Tempoh orbit M
graviti pada M
B Daya memusat pada N > Daya D Halaju mengorbit bagi N > Halaju mengorbit
memusat pada M bagi M
9. Jejari orbit Bumi mengelilingi Matahari ialah 1.50  1011 m . Bumi mengambil masa
3.15  107 s untuk melengkapkan orbitnya. Berapakah jisim Matahari?
A 6.40  1029 kg C 1.16  1033 kg
B 2.01 1030 kg D 3.31 1033 kg
10. Rajah 4 menunjukkan ilustrasi Hukum Kepler Kedua. Planet tersebut mengambil masa yang
sama untuk bergerak dari A ke B berbanding dari C ke D melalui orbit
Rajah 4
Manakah antara berikut adalah benar.
A Luas ABF adalah sama dengan luas C Laju purata planet dari A ke B adalah sama
CDF dengan laju purata planet dari C ke D.
B Luas ABF adalah lebih kecil D Laju purata planet dari A ke B adalah
berbanding luas CDF kurang berbanding laju purata planet dari C
ke D.

19
1. Rajah 1 menunjukkan dua satelit S1 dan S2 berjisim sama mengelilingi bumi.
Rajah 1
(a) Jisim adalah kuantiti ………………………………………………………………………………

[1 markah]
(b) Berdasarkan rajah di atas,
(i) Bandingkan jisim satelit m1 dan m2
………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
(ii) Bandingkan jejari orbit bagi satelit r1 dan r2 .
………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
(iii) Bandingkan tempoh orbit bagi satelit S1 dan S2 .
………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
(iv) Nyatakan hubungan antara jejari orbit dan tempoh orbit.
………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
(c) Nyatakan hukum yang terlibat dalam 5(b)(iii).
……………………………………………………………………………………………………….
[1 markah]
(d) (i) Apakah yang terjadi kepada tempoh orbit jika jisim satellite S1 ditambah?
………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
(ii) Terangkan jawapan anda di d(i).
………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]

20
2. Rajah 2 menunjukkan sebuah planet mengelilingi matahari. Masa yang diambil untuk planet
bergerak dari A ke B adalah sama dari C ke D.
Rajah 2
(a) Nyatakan bentuk orbit
…………………………………………………………………………………………………………
[1 markah]
(b) Berdasarkan rajah di atas
(i) Bandingkan luas yang dicakupi oleh planet di kawasan FAB dan FCD.
…………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
(ii) Bandingkan panjang lengkok orbit bagi AB dan CD.
…………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
(iii) Bandingkan laju linear A ke B dan C ke D.
………………………………………………………………………………………………….
[1 markah]
(iv) Nyatakan hubungan antara masa yang diambil dengan luas yang dicakupi bagi
kedua-dua kawasan.
………………………………………………………………………………………………….
[1 markah]
(c) Nyatakan hukum yang terlibat untuk menerangkan 12(b)(iv)
………………………………………………………………………………………………….
[1 markah]
(d) Hitung tempoh orbit bagi planet jika jarak purata dari pusat matahari ke orbit adalah
1.5  1011 m . Jisim matahari = 1.99 1030 kg , G = 6.67 10−11 Nm2 kg −2 .
[2 markah]

21
3.3 SATELIT BUATAN MANUSIA
1. Sebarang planet yang bergerak mengelilingi planet lain yang lebih besar saiznya dikenali sebagai
satelit. Contohnya bulan adalah satelit bagi bumi dan bumi adalah satelit bagi matahari,
2. Satelit akan bergerak dalam orbit pada ketinggian tertentu dengan laju linear yang tertentu.
3. Rumus Daya Memusat dan Hukum Kegravitian Semester Newton digunakan untuk menerbitkan
dan menetukan laju linear satelit.
4.
Jisim Bumi = M
Jisim satelit = m
Jejari orbit satelit = r
Laju linear satelit = v
Tempoh orbit = T
Daya graviti antara satelit dengan Bumi Daya memusat pada satelit
𝑮𝑴𝒎 𝒎𝒗𝟐
𝑭𝟏 = 𝑭𝟐 =
𝒓𝟐 𝒓
F1 = F2
𝑮𝑴𝒎 𝒎𝒗𝟐
= 𝒓
𝒓𝟐
𝑮𝑴
𝒗𝟐 =
𝒓
𝑮𝑴
5. Laju linear berkadar songsang dengan
𝒗 (𝒍𝒂𝒋𝒖jejari √
orbit.=Semakin
𝒍𝒊𝒏𝒆𝒂𝒓) bertambah jejari orbit, semakin
berkurang laju linear. 𝒓
6. Jika laju linear satelit menjadi kurang daripada laju linear yang sepatutnya, satelit itu akan
jatuh ke orbit yang lebih rendah, dan terus memusar mendekati Bumi sehingga memasuki
atmosfera.
7. Contoh:
Stesen angkasa lepas antarabangsa (ISS) berada pada ketinggian 388km dari permukaan
Bumi. Tentukan halaju orbit ISS.
[jisim bumi = 5.97x 1024 kg, jejari bumi = 6.37 x 106 m, G = 6.67 x 10-11 Nm2kg-2]
𝐺𝑀
𝑣= √
𝑅+𝑟
(6.67 x 10−11 )(5.97x1024 )

𝑣= √
6.37 𝑥 106 + 388 𝑥103
v = 7676.11 ms-1

22
Satelit Geopegun dan Bukan Geopegun
1. Satelit buatan manusia dilancarkan ke angkasa lepas untuk kegunaan manusia seperti kaji cuaca,
ketenteraan, komunikasi, kajian sains dan sebagainya.
2. Daya tarikan gravity dan daya memusat membolehkan satelit bergerak mengelilingi Bumi pada
orbit tetap.
3. Terdapat dua jenis satelit yang mengelilingi Bumi, iaitu satelit geopegun dan satelit bukan
geopegun.
4. Contoh:
✓ Hitungkan jejari orbit sebuah satelit geopegun yang mengelilingi Bumi.
[jisim bumi, M = 5.97x 1024 kg, G = 6.67 x 10-11 Nm2kg-2]
4𝜋 2 𝑟 3
𝑇= √
𝐺𝑀
4𝜋 2 𝑟 3
24𝑥60𝑥60 = √
6.67 x 10−11 )(5.97x1024 )
𝑟 3 = 7.53 × 1022 𝑚3
𝑟 = 4.22 × 107 𝑚

23
Halaju Lepas, v
1. Halaju lepas, v ialah halaju minimum yang diperlukan oleh objek di permukaan Bumi untuk
mengatasi daya graviti dan terlepas ke angkasa lepas.
2. Sebuah objek dilancar ke angkasa lepas dengan halaju lepas, v dapat mengatasi daya graviti dan
bergerak sehingga jarak infiniti dari Bumi.
3. Mengaplikasikan Prinsip Keabadian Tenaga,
𝑇𝑒𝑛𝑎𝑔𝑎 𝑘𝑖𝑛𝑒𝑡𝑖𝑘 𝑚𝑖𝑛𝑖𝑚𝑢𝑚 + 𝑇𝑒𝑛𝑎𝑔𝑎 𝑘𝑒𝑢𝑝𝑎𝑦𝑎𝑎𝑛 = 0

1 𝐺𝑀𝑚
𝑚𝑣 2 + (− )=0
2 𝑟
2𝐺𝑀
𝑣2 =
𝑟
2𝐺𝑀
𝐻𝑎𝑙𝑎𝑗𝑢 𝑙𝑒𝑝𝑎𝑠, 𝑣 = √
𝑟
4. Halaju lepas, v bagi suatu objek bergantung kepada jisim Bumi, M dan jarak, r objek dari pusat
Bumi tetapi tidak bergantung kepada jisim objek yang dilepaskan ke angkasa lepas.
5. Contoh halaju lepas dari permukaan Bumi
[jisim bumi = 5.97x 1024 kg, jejari bumi = 6.37 x 106 m]
2𝐺𝑀
𝑣= √
𝑅
2 x (6.67 x 10−11 )(5.97x1024 )

𝑣= √
6.37 𝑥 106
𝑣 = 1.12 × 1014 𝑚𝑠 −1

24
LATIHAN
Kertas 1 (Objektif)
1. Antara graf berikut, yang manakah menunjukkan dengan betul hubungan antara laju linear, v
sebuah satelit dengan jejari orbit, r dari pusat Bumi?
A C
B D
2. Apabila sebuah roket dilancarkan dari Bumi ke angkasa lepas, pecutannya bertambah.
Antara berikut, yang manakah bukan sebabnya?
A. Semakin tinggi ia naik, semakin C. Semakin jauh dari Bumi, semakin besar
kurang beratnya. daya tujahannya.
B. Semakin jauh ia dari Bumi, D. Semakin banyak bahan api digunakan,
semakin kurang rintangan udara. semakin kurang jisimnya.
3. Rajah 1 menunjukkan orbit sebuah roket sepanjang lengkung R apabila ia bergerak
dengan laju linear, v.
Rajah 1
1
Jika tiba-tiba kelajuannya mengurang ke 2v, mana satu kah orbitnya yang baru bagi roket
itu?
A. P C. S
B. Q D. T

25
4. Antara berikut, yang manakah BENAR mengenai satelit geopegun?
I Ia bergerak dalam arah yang sama dengan putaran Bumi.
II Ia berada di tempat yang berubah-ubah di atas muka Bumi.
III Ia tidak mengalami sebarang tarikan graviti.
IV Tempoh putarannya ialah satu hari.
A. I, II dan III sahaja C. I , II dan IV sahaja
B. I dan IV sahaja D. I dan II sahaja
5. Rajah 2 menunjukkan sebuah satelit dilancarkan pada ketinggian 1.0 x 106 m dari
permukaan Bumi.
Rajah 2
Diberi G = 6.67 x 10-11 Nm2kg-2 Jisim Bumi ialah 5.97x 1024 kg dan jejari bumi = 6.37 x
106 m. Berapakah laju linear satelit itu?
A. 1.04 x 104 ms-1 C. 2.82 x 104 ms-1
4 -1
B. 1.15 x 10 ms D. 7.35 x 104 ms-1

26
1. Rajah 3 menunjukkan planet Musytari berjisim 1.90 x 1027 kg dan berjejari 6.99 x 107 m.
Halaju lepas di planet Musytari adalah sangat tinggi menyebabkan gas panas di permukaan
planet itu tidak dapat lepas ke udara. Suhu di Musytari adalah sangat tinggi dan tidak
memungkinkan sebarang kehidupan berada di sana. Diberi G = 6.67 x 10-11 Nm2kg-2
Rajah 3
(a) Apakah maksud halaju lepas?
………………………………………………………………………………………….…….........
............................................................................................................................................
[1 markah]
(b) Berapakah halaju lepas dari planet Musytari?
[2 markah]
(c) (i) Suatu objek m berjisim 1000 kg berada pada permukaan planet Musytari,
Tentukan halaju lepas objek itu.
………………………………………………………………………………………….……
[1 markah]
(ii) Jelaskan jawapan (c)(i).
………………………………………………………………………………………….……
[1 markah]

27
2. Rajah 4 menunjukkan satu satelit geopegun berputar mengelilingi Bumi
Rajah 4
(a) Terangkan ciri-ciri satelit geopegun.
………………………………………………………………………………………….…….........
............................................................................................................................................
[2 markah]
(b) (i) Berapakah tempoh orbit satelit itu?
………………………………………………………………………………………….……
[1 markah]
(ii) Hitung jejari orbit bagi satelit geopegun itu dengan rumus di bawah. Diberi G =
6.67x10-11 Nm2kg-2 dan jisim Bumi ialah 5.97x 1024 kg.
4𝜋 2 𝑟 3
𝑇= √
𝐺𝑀
[3 markah]
(c) Ramalkan kesan satelit jika laju linearnya
(i) Berkurang
………………………………………………………………………………………….……
………………………………………………………………………………………….……
(ii) Bertambah
………………………………………………………………………………………….……
………………………………………………………………………………………….……
[2 markah]

28
4.1 KESEIMBANGAN TERMA
1. Perbandingan antara Haba dan Suhu:

SUHU
HABA
Sejenis tenaga Definasi Darjah Kepanasan sesuatu objek
Joule, J Unit Celcius , °C / Kelvin, K
Terbitan Kuantiti Asas
Alat
Joule meter Termometer
Pengukur
2. Keseimbangan terma dicapai apabila:
a) Pemindahan haba bersih ialah sifar.

b) Kedua-dua objek mempunyai suhu yang sama.
3. Sifat termometrik merupakan sifat fizik bagi bahan yang peka dan berubah secara linear dengan
perubahan dalam suhu.
4. Ciri-ciri cecair yang digunakan dalam termometer cecair-dalam-kaca:
a) Mudah dilihat atau cecair berwarna gelap..

b) Mengembang dengan seragam apabila dipanaskan.
c) Tidak melekat pada dinding kaca.
d) Konduktor haba yang baik.
e) Takat didih tinggi dan takat beku rendah.
5. Bagaimana termometer cecair-dalam-kaca berfungsi?
• Bebuli termometer mengandungi cecair merkuri dengan jisim tetap. Isipadu merkuri bertambah
apabila ia menyerap haba.
• Cecair merkuri mengembang dan meningkat naik di dalam tiub kapilari. Panjang turus merkuri
dalam tiub kapilari dapat menunjukkan nilai suhu suatu objek.

29
6. Cara menentukur termometer tidak berskala:
Termometer
Stim
Kelalang penyulingan
Corong turas
Bikar
• Letakkan termometer di dalam ais, dan tandakan aras itu sebagai l0. Titik ini ialah titik ais atau
titik tetap bawah.
• Letakkan termometer di dalam stim dan tandakan aras itu sebagai l100. Titik ini ialah titik stim
atau titik tetap atas.
• Ruang antara l0 hingga l100 kemudiannya dibahagi kepada 100 bahagian.
• Formula untuk menentukan suhu:
𝑙𝜃 − 𝑙0
𝜃= × 100℃
𝑙100 − 𝑙0

30
LATIHAN
Kertas 1 (Objektif)
1. Sebiji kek diletakkan di dalam sebuah ketuhar panas. Suhu kek itu adalah sama dengan
suhu ketuhar selepas beberapa minit.
Konsep manakah yang menerangkan situasi itu?
A Muatan haba tentu C Haba pendam tentu pelakuran

B Keseimbangan terma D Haba pendam tentu pengewapan
2. Rajah 1 menunjukkan dua keping cakera logam yang serupa, M dan N yang bersentuhan.
Suhu awal M dan N adalah 60°C dan 20°C masing-masing.
Rajah 1
Pernyataan manakah yang betul mengenai M dan N apabila keseimbangan terma tercapai?
Suhu M adalah lebih tinggi Pengaliran haba bersih antara M dan N

A C
daripada N bukan sifar
B Suhu N adalah lebih tinggi D Pengaliran haba bersih antara M dan N
daripada M adalah sifar
3. Rajah 2 menunjukkan sebuah termometer merkuri

Panjang
Bebuli kaca Tiub kapilari
Rajah 2
Antara berikut, yang manakah akan menambahkan kepekaan termometer itu.
A Gunakan batang kaca berdinding C Gunakan bebuli kaca yang berdinding tebal
tebal
B Gunakan tiub kapilari yang lebih D Gunakan kapilari yang berdiameter lebih
panjang kecil.

31
4. Antara pernyataan berikut, yang manakah benar tentang skala suhu Kelvin.
A Ia merupakan unit SI bagi suhu C Suhu mutlak adalah 0 apabila air dibekukan
B Air didih mendidih pada suhu D 0 Kelvin adalah keadaan tidak ada tenaga
273 K haba
5. Apakah konsep yang digunakan dalam pengukuran suhu badan manusia menggunakan
termometer?
A Perolakan terma C Muatan haba tentu

B Haba pendam tentu D Keseimbangan terma
6. Antara berikut, yang manakah adalah benar mengenai unit S.I bagi haba dan suhu.
Haba Suhu
A Darjah Celsius Joule
B Joule Kelvin
C Darjah Celsius Kelvin
D Joule Darjah Celsius
7. Air digunakan di dalam sistem penyejukan enjin kereta.

Mengapakah air digunakan sebagai agen penyejuk?
A Air tidak mengakis C Air boleh menyerap banyak haba

B Air meruap dengan mudah D Air mempunyai ketumpatan yang tinggi
8. Rajah 3 di bawah menunjukkan satu sfera logam bersuhu 90°C direndam dalam suatu cecair
bersuhu 40°C.
Sfera logam
Cecair
Rajah 3
Berapakah suhu sfera logam itu apabila keseimbangan terma tercapai antara sfera dan
cecair?
A Melebihi 90° C Kurang daripada 40°

B Bersamaan suhu bilik D Antara 40° dan 90°

32
1 Rajah 1 menunjukkan sebatang termometer merkuri yang belum ditentukur.
Merkuri
Rajah 1
(a) (i) Nyatakan perubahan sifat fizikal pada merkuri bila suhu bertambah.
………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
(ii) Mengapa merkuri digunakan di dalam termometer itu?
………………………………………………………………………………………………………...
[1 markah]
(b) Panjang turus merkuri pada termometer ialah 2.6 cm pada 0°C dan 22.6 cm pada 100°C.
(i) Berapakah perbezaan panjang turus merkuri pada 0°C dan pada 100°C?
………………………………………………………………………………………………………...
[1 markah]
(ii) Apabila termometer itu dimasukkan ke dalam minyak panas, panjang turus merkuri ialah
16.9 cm.
Hitung suhu minyak panas itu.
[2 markah]

33
2 Rajah 2 (a) dan rajah 2(b) menunjukkan dua situasi yang berlaku dalam kehidupan seharian.
Rajah 2 (a) menunjukkan tangan tersentuh cerek yang panas dan rajah 2 (b) menunjukkan tangan
memegang seketul ais.
Rajah 2 (a) Rajah 2 (b)
Kedua-duanya mempunyai suhu yang berbeza.
(a) Apakah yang dimaksudkan dengan suhu ?
…………………………………………………………………………………………………………….
[1 markah]
(b) Berdasarkan Rajah 2 (a) dan 2 (b) :
(i) Bandingkan suhu kedua-dua objek.
…………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
(ii) Bandingkan kesan haba yang dirasai oleh kedua-dua tangan.
…………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
(iii) Bandingkan arah pengaliran haba.
…………………………………………………………………………………………………………..
[2 markah]
(iv) Hubung kaitkan arah pengaliran haba dengan perbezaan suhu antara objek yang
bersentuhan secara terma.
…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]

34
SOALAN ESEI (KERTAS 2 BAHAGIAN B)
1 Rajah 1 di bawah menunjukkan seorang budak lelaki yang sedang demam dan diukur suhu
badannya menggunakan termometer.
Termometer
Rajah 1
(a) (i) Apakah maksud keseimbangan terma?
……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
[1 markah]
(ii) Terangkan, dalam konteks keseimbangan terma, bagaimana termometer yang

diletakkan di bawah lidah budak lelaki tersebut mengukur suhu badan budak itu.
……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
[4 markah]
(b) (i) Diberi sebuah termometer alkohol yang belum ditentukur. Panjang alkohol apabila
dimasukkan ke dalam ais dan air mendidih ialah 3.5 cm dan 13.7 cm masing-masing.
Apabila termometer itu dimasukkan ke dalam sebuah cawan yang mengandungi air
suam, panjang alkohol tersebut ialah 7.8 cm. Berapakah suhu air suam itu?
[3 markah]

35
(ii) Nyatakan dua ciri pemilihan cecair dalam termometer.
……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
[2 markah]
(c) Jadual 1 di bawah menunjukkan ciri-ciri bagi empat jenis termometer W, X, Y, dan Z.
Cecair Bebuli Diameter

Termometer Batang kaca
digunakan Berdinding kaca tiub kapilari
Tebal dan
W Merkuri Nipis Besar
melengkung
X Merkuri Tebal Kecil Nipis dan satah
Y Alkohol Tebal Besar Tebal dan satah

Tebal dan
Z Alkohol Nipis Kecil
melengkung
Jadual 1
Maklumat tambahan :
Takat beku merkuri = - 39°C
Takat beku alkohol = - 112°C
Takad didih merkuri = 360°C
Takad didih alkohol = 78°C
Anda telah dilantik sebagai ketua ekspedisi ke Kutub Utara. Anda diminta untuk mengkaji
ciri-ciri bagi termometer yang boleh digunakan untuk mengukur suhu di Kutub Utara.
Terangkan kesesuaian bagi setiap ciri dalam jadual di atas dan seterusnya tentukan
termometer yang sesuai untuk digunakan. Jelaskan jawapan anda.
Ciri-ciri Sebab
[10 markah]

36
4.2 Muatan Haba Tentu.
Muatan haba, C bagi suatu objek ialah kuantiti haba yang diperlukan untuk menaikkan
suhu objek itu sebanyak 1°C.
C = Q , iaitu Q = kuantiti haba yang dibekalkan (J)
Unit C = J °C-1
Δθ Δθ = perubahan suhu. (°C atau K)
Muatan haba tentu, c bagi suatu bahan ialah kuantiti haba yang diperlukan untuk
menaikkan suhu objek itu sebanyak 1°C bagi 1 kg bahan itu.
C = Q , iaitu Q = kuantiti haba yang dibekalkan (J) Unit c = J kg-1 °C-1
atau
mΔθ m = jisim (kg)
Unit c = J kg-1 K-1
Δθ = perubahan suhu. (°C atau K)
Kuantiti haba, Q yang diserap atau dibebaskan oleh suatu objek boleh ditentukan
menggunakan rumus Q = mcΔθ.
Aplikasi Muatan Haba Tentu.

Pemilihan bahan binaan rumah tradisional di pelbagai zon iklim.
1. Kayu mempunyai muatan haba tentu yang

tinggi dan lambat menjadi panas.
2. Di kawasan cuaca panas, rumah
tradisional dibina daripada kayu yang
berfungsi sebagai penebat haba daripada
bahang cahaya matahari.
3. Di kawasan cuaca sejuk, rumah
tradisional juga dibina daripada kayu.
Haba dari unggun api yang dinyalakan di
dalam rumah kayu tidak dapat mengalir
keluar kerana kayu berfungsi sebagai
penebat haba yang baik.
Peralatan memasak
• 1. Kuali diperbuat daripada logam yang
mempunyai muatan haba tentu yang
•
rendah. Oleh itu, makanan boleh digoreng
• Kuali logam pada suhu yang tinggi dalam tempoh
masa yang singkat.
•
2. Periuk tanah liat pula diperbuat daripada
• tanah liat yang mempunyai muatan haba
tentu yang tinggi. Oleh itu, makanan boleh
• Periuk tanah liat
kekal panas dalam tempoh masa yang
lama.

37
Peralatan memasak
• 1. Badan periuk diperbuat daripada
aluminium yang mempunyai muatan
haba tentu yang rendah. Hal ini
membolehkan periuk dipanaskan
dengan cepat.
2. Pemegang periuk pula diperbuat
daripada plastik yang mempunyai
muatan haba tentu yang tinggi. Hal ini
untuk memastikan pemegang periuk
lambat menjadi panas dan selamat
dikendalikan.
Sistem radiator kereta

1. Pembakaran bahan api dalam enjin kereta
menghasilkan kuantiti haba yang besar.
Haba ini perlu dibebaskan untuk
mengelakkan pemanasan enjin.
2. Air mempunyai muatan haba tentu yang
tinggi dan digunakan sebagai agen
penyejuk. Pam akan mengepam air ke
dalam blok enjin. Air akan mengalir
melalui blok enjin untuk menyerap haba
yang terhasil.
3. Air panas mengalir ke radiator. Udara
sejuk disedut masuk oleh kipas supaya
haba di dalam air panas dapat
dibebaskan dengan cepat melalui sirip
penyejuk.
Lapisan luar kapsul angkasa

• 1. Kapsul angkasa dalam perjalanan kembali
ke Bumi menghadapi rintangan udara
apabila memasuki atmosfera.
2. Geseran ini meningkatkan suhu dan
menyebabkan kapsul angkasa itu
terbakar.
3. Oleh itu, lapisan luar kapsul angkasa
diperbuat daripada bahan dengan muatan
haba tentu dan takat lebur yang tinggi.

38
Penghasilan bahan-bahan terkini dalam pembinaan bangunan hijau
• 1. Bangunan Berlian, Suruhanjaya Tenaga
dibina dengan bumbung konkrit bertebat,
iaitu bumbung dilengkapi dengan penebat
menggunakan papan styrofoam.
2. Styrofoam mempunyai muatan haba tentu
yang tinggi dan dapat mengurangkan
penyerapan haba di persekitaran untuk
mengurangkan suhu di dalam bangunan.
Bayu laut
• 1. Daratan mempunyai muatan haba tentu
yang lebih rendah daripada laut.
2. Oleh itu, suhu daratan meningkat
dengan lebih cepat daripada suhu laut
pada waktu siang.
3. Udara di daratan menjadi panas dan
naik ke atas.
4. Udara yang lebih sejuk daripada laut
akan bergerak ke arah daratan sebagai
bayu laut.
Bayu darat
• 1. Laut mempunyai muatan haba tentu
yang lebih tinggi daripada daratan.
2. Oleh itu, suhu laut menurun lebih
lambat daripada suhu daratan pada
waktu malam.
3. Udara di atas permukaan laut yang
panas akan naik ke atas.
4. Udara yang lebih sejuk daripada
daratan akan bergerak ke arah laut
sebagai bayu darat.

39
LATIHAN
Kertas 1 (Objektif)
1 Muatan haba tentu logam Q ialah 650 J kg-1 °C -1. Kenyataan ini bermaksud
A 650 J haba diperlukan untuk C 650 J haba diperlukan untuk menaikkan 1
meleburkan 1 kg logam Q g logam R dari 0°C ke 100°C
B 650 J haba diperlukan untuk D 650 J haba diperlukan untuk menaikkan
menaikkan suhu logam Q suhu 1 kg logam Q sebanyak 1°C
sebanyak 1°C
2 Rajah 1.1 menunjukkan 100 g logam X direndam dalam 200 g air mendidih selama 10
minit.
Rajah 1.2 menunjukkan logam X itu dipindahkan ke dalam 200 g minyak dengan suhu
awal 30°C.
Rajah 1.1 Rajah 1.2

Apakah suhu akhir minyak itu?
A Kurang daripada 30°C C Lebih besar daripada 100°C
B Lebih daripada 30°C D Di antara 30°C dan 100°C
3 Rajah 2 menunjukkan tiga blok P, Q dan R yang sama jisim. Kuantiti tenaga haba yang
sama dibekalkan kepada blok-blok itu.
Rajah 2
Peningkatan suhu dalam blok R lebih tinggi daripada P, tetapi kurang daripada Q.
Blok manakah mempunyai muatan haba tentu paling rendah?
A P C R
B Q D

40
4 Rajah 3 menunjukkan satu silinder logam yang berjisim 5 kg dan muatan haba tentu 400
J kg-1 °C-1, dipanaskan dengan pemanas yang berkuasa 800 W.
Rajah 3
Berapakah kenaikan suhu silinder itu jika pemanas dihidupkan selama 1 minit?
A 24 °C C 18 °C
B 20 °C D 10 °C
5 Pada suatu hari yang panas terik di tepi pantai, pasirnya sangat panas manakala air laut
terasa sejuk. Konsep manakah paling sesuai untuk menerangkan kejadian tersebut?
A Keseimbangan terma C Muatan haba tentu
B Kekonduksian terma D Haba pendam tentu
6 Rajah 4 di bawah menunjukkan satu susunan radas untuk menentukan muatan haba
tentu, c,bagi satu blok aluminium.
Rajah 4
Langkah manakah yang tidak boleh meningkatkan kejituan c?
A Balut blok aluminium dengan C Tutup bahagian atas blok aluminium
kapas dengan kerajang aluminium
B Letak blok aluminium di atas D Tuang sedikit minyak pelincir ke dalam
kepingan polisterina lubang di mana termometer dimasukkan
7 Jika kuantiti haba yang sama dibekalkan kepada air dan parafin yang mempunyai jisim
sama, kenaikan suhu parafin adalah lebih tinggi daripada air. Ini adalah disebabkan oleh
A haba pendam tentu air adalah C muatan haba tentu air adalah lebih tinggi
lebih tinggi daripada parafin daripada paraffin
B haba pendam tentu parafin adalah D muatan haba tentu parafin adalah lebih
lebih tinggi daripada air. tinggi daripada air.

41
8 Rajah 5 menunjukkan sebuah kuali.
Rajah 5
Mengapakah pemegang kuali diperbuat daripada bahan bermuatan haba tentu tinggi?
A Untuk meningkatkan jisim kuali itu C Untuk meningkatkan takat lebur
B Untuk mengurangkan peningkatan D Untuk mengurangkan pengembangan
suhu pemegang
9 Fenomena manakah menunjukkan kegunaan muatan haba tentu dalam kehidupan

seharian.
A Mengukus kek C Menyejukkan minuman teh
B Menyejukkan enjin kereta D Menuang minuman kopi daripada alat
pembancuh kopi
10 Rajah 6 menunjukkan fenomena bayu laut.
Rajah 6
Konsep fizik manakah yang menerangkan fenomena tersebut?
A Keseimbangan terma C Haba pendam tentu
B Muatan haba tentu D Kekonduksian haba

42
1. Rajah 1.1 menunjukkan dua bebola logam yang serupa dipanaskan selama beberapa
minit dalam air mendidih. Dua bebola logam itu kemudian dipindahkan ke dalam dua
buah bikar yang mengandungi cecair X dan cecair Y.
Rajah 1.2 menunjukkan bacaan awal dan bacaan akhir termometer dalam cecair X
dan cecair Y.
Rajah 1.1
Rajah 1.2
Jadual 1 menunjukkan jisim dan muatan haba tentu cecair X dan cecair Y.
Cecair Jisim/g Muat haba tentu/ J kg-1 C-1

X 300 2100
Y 300 4200
Jadual 1
a) Apakah maksud muatan haba tentu?
…………………………………………………………………………………………………
[1 markah]
b) Nyatakan kuantiti fizikal yang diukur oleh sebuah termometer.
…………………………………………………………………………………………………
[1 markah]

43
c) Berdasarkan Rajah 1.2 dan Rajah 1.3:
(i) Bandingkan muatan haba tentu cecair X dan cecair Y.
……………………………………………………………………………………………
[1 markah]
(ii) Bandingkan bacaan akhir termometer dalam cecair X dan cecair Y.
……………………………………………………………………………………………
[1 markah]
(iii) Bandingkan perubahan suhu bagi cecair X dan cecair Y.
……………………………………………………………………………………………
[1 markah]
(iv) Nytakan hubungan antara muatan haba tentu dan perubahan suhu cecair.
……………………………………………………………………………………………
[1 markah]
d) (i) Cecair yang manakah lebih sesuai digunakan sebagai bahan penyejuk dalam
sistem penyejukan sebuah kereta?
……………………………………………………………………………………………
[1 markah]
(ii) Beri satu sebab bagi jawapan di 1(b)(i).
……………………………………………………………………………………………
[1 markah]

44
2. Jadual 2 menunjukkan tiga jenis kuali dan ciri-cirinya
Jenis kuali dan jisim Muatan haba tentu / J kg-1oC-1
2.2 kg
387
Tembaga
2.5 kg
500
Besi
2.9 kg 900
Aluminium
Jadual 2
a) Apakah yang dimaksudkan dengan muatan haba tentu?
…………………………………………………………………………………………………
[1 markah]
b) Berdasarkan Jadual 2, nyatakan ciri-ciri yang sesuai bagi kuali jika ia digunakan
untuk menggoreng keropok lekor dengan cepat. Berikan sebab untuk kesesuaian
bahan tersebut.
(i) Bahan kuali
….………………………………………………………………………………………
Sebab
….………………………………………………………………………………………
[2 markah]
(ii) Jisim kuali
….………………………………………………………………………………………
Sebab
….………………………………………………………………………………………
[2 markah]

45
c) Kuali itu dipanaskan dengan menggunakan plat pemanas elektrik berkuasa 500 W.
Berdasarkan maklumat pada Jadual 2, hitung masa yang diambil untuk
meningkatkan suhu sebanyak 50 oC bagi,
(i) Kuali tembaga
[2 markah]
(ii) Kuali besi
[2 markah]
(iii) Kuali aluminium
[2 markah]
d) Antara kuali-kuali tersebut, yang manakah lebih sesuai digunakan untuk

menggoreng keropok lekor dalam masa yang singkat?
….……………………………………………………………………………………………..
[1 markah]

46
Kertas 2 (Bahagian B)
1. Rajah 1 (a) menunjukkan seorang wanita memegang sebuah periuk memasak yang panas
pada pemegangnya. Rajah 1 (b) menunjukkan seorang wanita lain memegang dasar periuk
memasak yang panas.
Rajah 1 (a) Rajah 1 (b)

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan penyataan ‘kuprum mempunyai muatan haba tentu
400 J kg-1 °C-1?
…………………………………………………………………………………………………………
[1 markah]
(b) Terangkan mengapa wanita dalam Rajah 2 (a) boleh memegang periuk dengan selamat
tetapi wanita dalam Rajah 2 (b) tidak boleh memegang dasar periuk dengan selamat.
………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………….
[4 markah]

47
(c) Rajah 2 di bawah menunjukkan satu plat panas yang digunakan untuk memasak
makanan.
Rajah 3
Rajah 2
Jadual 3 di bawah menunjukkan ciri – ciri empat keping plat logam.
Ciri – ciri Ketumpatan Takat lebur Muatan haba tentu Kesan pengaratan
(kg m-3) (°C) (J kg-1 °C-1)
Plat logam
P 1020 730 900 Sederhana
Q 800 650 800 Rendah
R 900 1200 500 Rendah
S 1000 2010 1200 Tinggi
Jadual 3
Berdasarkan ciri – ciri dalam Jadual 3, terangkan kesesuaian setiap ciri tersebut.
Seterusnya, tentukan plat logam yang manakah paling sesuai digunakan untuk memasak
makanan.
Ciri – ciri Alasan
[10 markah]

48
d) Satu bahan pepejal berjisim 0.5 kg dipanaskan menggunakan pemanas rendam berkuasa
50 W. Graf di bawah menunjukkan lengkung pemanasan bagi bahan itu.
(i) Berapakah takat lebur bahan itu?
…………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
(ii) Hitung muatan haba tentu bahan pepejal itu
[2 markah]
(iii) Cari nilai T jika haba pendam tentu pelakuran bahan itu ialah 3 x 104 J kg-1
[2 markah]

49
4.3 HABA PENDAM TENTU
Haba pendam, L, ialah haba yang dibebaskan atau diserap oleh sesuatu bahan
semasa perubahan keadaan jirimnya pada suhu tetap.
Pemanasan haba diserap
Menyerap haba Menyerap haba

pendam pendam stim
ais pelakuran pengewapan
Peleburan Pendidihan
air
Pembekuan Kondensasi
Membebaskan Membebaskan
haba pendam haba pendam
pelakuran pengewapan
Penyejukkan haba dibebaskan
Haba pendam tentu, l, ialah 𝑸

kuantiti bahan yang dibebaskan 𝒍=
𝒎
atau diserap semasa Q = Haba pendam yang
perubahan fasa bagi 1 kg bahan diserap atau dibebaskan / J
tanpa perubahan suhu m = jisim suatu bahan / kg
Haba pendam tentu pelakuran, lf, Haba pendam tentu pengewapan,

ialah kuantiti haba yang diperlukan lv, ialah kuantiti haba yang
untuk mengubah 1 kg bahan diperlukan untuk mengubah 1 kg
daripada pepejal kepada cecair bahan daripada cecair kepada gas
tanpa perubahan suhu atau tanpa perubahan suhu atau
sebaliknya sebaliknya
Tenaga Elektrik Tenaga Haba

Pt = ml
Lengkung pemanasan
|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4 AB – pepejal
50
BC – pepejal dan cecair
CD – cecair
DE – cecair dan gas
suhu
Takat
D E
didih
Takat B C
beku
A Masa
AB – Pepejal dipanaskan sehingga takat lebur. Haba yang diserap digunakan untuk meningkat
tenaga kinetik molekul. Suhu meningkat.
BC – Pepejal mula mencair di B. Haba pendam diserap untuk melemahkan ikatan antara molekul.
Molekul dilepaskan dari kedudukan tetap dan bergerak antara satu sama lain. Tenaga kinetic
molekul adalah tetap. Suhu malar. Sepenuhnya akan menjadi cair pada C.
CD – Cecair dipanaskan sehingga takat didih. Haba diserap digunakan untuk meningkatkan tenaga
kinetik molekul. Suhu meningkat.
DE – Air mula mendidih di D. Haba pemdam yang diserap digunkan untuk memecahkan ikatan
antara molekul. Molekul dipisahkan jauh dari satu sama lain. Tenaga kinetik molekul adalah
tetap. Suhu malar. Air mendidih sepenuhnya di E.
EF – Gas dipanaskan. Haba diserap digunakan untuk meningkatkan tenaga kinetik molekul. Suhu
meningkat.

51
Lengkung penyejukan
suhu PQ – gas
QR – gas dan cecair
RS – cecair
ST – cecair dan pepejal
EF - pepejal
P
Takat R
didih Q
Takat
beku S T
U masa
PQ – Gas menyejuk hingga takat didih. Haba yang dibebaskan menyebabkan tenaga kinetik
molekul berkurangan. Suhu berkurang
QR – Gas mula terkondensasi di Q. Haba pendam dibebaskan dan ikatan molekul terbentuk
semula.Molekul bergerak di antara satu sama lain. Tenaga kinetik molekul adalah tetap.
Suhu malar.Terkondensasi sepenuhnya di R.
RS – Cecair menyejuk hingga takat beku. Haba yang dibebaskan menyebabkan tenaga kinetik
molekul berkurangan. Suhu berkurang.
ST – Cecair mula membeku pada S. Haba pendam dibebaskan dan ikatan molekul dikuatkan.
Molekul bergetar sekitar kedudukan tetap. Tenaga kinetik molekul adalah tetap. Suhu malar.
Air sepenuhnya beku di T.
TU – Pepejal menyejuk. Haba yang dibebaskan menyebabkan tenaga kinetik molekul

berkurangan. Suhu berkurang.

52
Ais digunakan untuk menyejukkan
minuman Ais digunakan untuk mengawet makanan
seperti ikan dan sayuran
Haba dari minuman akan diserap oleh ais
yang mengalami haba pendam tentu. Air menyerap haba dari makanan untuk
mengekalkan kesegaran makanan itu.
APLIKASI MUATAN HABA

PENDAM TENTU
Makanan akan lebih cepat dimasak apabila dikukus.
Apabila makanan dikukus, wap air akan membebaskan sejumlah

haba pendam kepada makanan tersebut.
Haba akan mengalir ke dalam makanan.

53
LATIHAN
Kertas 1 (Objektif)
1. Satu proses pepejal berubah menjadi cecair. Haba yang diserap semasa proses ini dipanggil
A muatan haba tentu pepejal C haba pendam tentu pengewapan
B muatan haba tentu cecair D haba pendam tentu pelakuran
2. Rajah 1 menunjukkan lengkung penyejukan suatu bahan yang pada asalnya dalam
keadaan gas.
Rajah 1
Pada fasa manakah, bahan itu dalam keadaan pepejal dan cecair pada masa yang sama?
3. Rajah 2 (a) menunjukkan sejumlah air dipanaskan berterusan menggunakan pemanas

rendam. Rajah 2 (b) menunjukkan air itu selepas 5 minit dipanaskan.
Rajah 2(a) Rajah 2(b)
Berdasarkan rajah-rajah dan maklumat yang diberi, tentukan haba pendam pengewapan air.
A 1300 J kg-1 C 77 000 J kg-1
B 42 000 J kg-1 D 250 0000 J kg-1

54
4. Haba pendam dilepaskan bila
A Air mendidih C Filamen mentol dihidupkan
B Lilin memejal D Air mengewap pada suhu bilik
5. Rajah 3 menunjukkan lengkung pemanasan suatu bahan pepejal
Rajah 3
Pada peringkat Y, haba yang diserap oleh objek ialah

A sifar C haba pendam pelakuran
B haba pendam pengewapan D muatan haba tentu
6. Sebuah cerek elektrik berlabel 2 kW yang mengandungi air pada suhu 100 ºC diletakkan di
atas penimbang. Setelah 5 minit bacaan pada penimbang berubah sebanyak 0.2kg.
Berapakah nilai haba pendam tentu pengewapan air?
A 2 000 J kg-1 C 50 000 J kg-1
B 3 000 J kg-1 D 3 000 000 J kg-1
7. Rajah 4 menunjukkan graf suhu-masa bagi penyejukkan bahan X.
Rajah 4
A PQ C RS
B QR D ST
|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4 55

8. Suhu tidak meningkat apabila haba dibekalkan untuk menukarkan air kepada stim.
Antara yang berikut yang manakah menerangkan pemerhatian tersebut?
A Haba digunakan untuk C Haba digunakan untuk meningkatkan tenaga
mengenakan tekanan pada kinetik molekul-molekul.
molekul-molekul
B Haba digunakan untuk D Haba digunakan untuk mengatasi daya tarikan
meningkatkan getaran molekul- antara molekul-molekul.
molekul.
9. Rajah 5 menunjukkan proses di mana air bertukar kepada stim.
Rajah 5
Haba yang diserap semasa proses ini dikenali sebagai

A muatan haba tentu C haba pendam pengewapan
B haba pendam pelakuran D haba pendam kondensasi
10. Satu jisim tetap suatu gas pada tekanan malar mempunyai isipadu V pada 30 °C. Gas itu akan
mengembang ke isipadu 2V jika suhunya bertambah hingga
A 60 K C 333 K
B 243 K D 606 K

56
1. Suatu bahan berjisim 0.05 kg dipanaskan dari keadaan pepejal dengan menggunakan
pemanas rendam 240 V, 0.1 kW. Rajah 1 menunjukkan keluk pemanasan bagi bahan
tersebut.
Rajah 1
(a) Berdasarkan graf pada Rajah 1, apakah takat didih bagi bahan itu?
…………………………………………….………………………………………………………..
[1 markah]
(b) Nyatakan perubahan suhu bagi bahan itu semasa proses peleburan.
………………………………….….……………………………………………………………….
[1 markah]
(c) Hitungkan tenaga haba yang diperlukan untuk proses peleburan bagi bahan itu
[2 markah]
(d) Hitungkan haba pendam tentu pelakuran bahan itu.
[2 markah]

57
Kertas 2 (Bahagian B)
1. Rajah 1 menunjukkan sebuah cerek elektrik. Cerek ini boleh digunakan untuk menganggar
haba pendam tentu pengewapan air.
Rajah 1
(a) Apa yang dimaksudkan oleh haba pendam tentu pengewapan air?
…………………………………………….………………………………………………………
[1 markah]
(b) Terangkan secara ringkas bagaimana cerek itu boleh digunakan untuk
menganggarkan haba pendam tentu pengewapan
………………………………….….……………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………….
……….……………………………………………………………………………………………
[4 markah]
(c) Cerek itu mempunyai suatu kuasa elektrik input 1500 W dan digunakan untuk 6 minit.
(i) Hitung tenaga elektrik dalam joule (J) yang dibekalkan kepada cerek.
[2 markah]
(ii) Hitung tenaga elektrik dalam kilowatt jam (kWj) yang dibekalkan kepada
cerek.
[2 markah]

58
(iii) Dengan menggunakan jawapan dalam (i) dan (ii), hitung bilangan joule
yang bersamaan dengan 1.0 kWj
[1 markah]
(d) Anda diperlukan untuk menyiasat ciri dan reka bentuk peti sejuk yang ditunjukkan
dalam jadual di bawah. Terangkan kesesuian setiap ciri dan reka bentuk dan tentukan
peti sejuk yang paling sesuai digunakan di rumah.

59
Ciri – ciri Alasan
[10 markah]

60
Sifat-sifat gas dan penjelasan 4.4 HUKUM GAS
berdasarkan teori kinetik gas
Hukum Boyle
Ciri-ciri Penjelasan
gas • Bagi suatu gas yang jisimnya tetap,
Isipadu, V Isipadu gas adalah tekanan gas itu adalah berkadar songsang
sama dengan isipadu dengan isipadunya jika suhu gas itu kekal
bekas malar.
Suhu, T Tenaga kinetik purata
yang berkadar terus
dengan suhu
Tekanan, P Apabila molekul- ISI PADU
molekul berlanggar DIKURANGKAN
dengan dinding bekas
dan melantun balik,
suatu perubahan
momentum dan daya 1
dikenakan pada • Pα
𝑉
dinding.
• Ungkapan matematik bagi Hukum Boyle
Daya per unit luas
ialah tekanan gas itu P1V1 = P2V2
Teori Kinetik
Teori Kinetik 1. Apabila isipadu bagi suatu gas dikurangkan,

1. Apabila gas dipanaskan, suhu bilangan molekul per unit isipadu bertambah.
gas bertambah. 2. Bilangan molekul yang sama akan mengisi
ruang yang lebih kecil. Molekul-molekul
2. Tenaga kinetik molekul- semakin rapat.
molekul bergerak dengan lebih 3. Molekul-molekul akan berlanggar lebih kerap
cepat dengan dinding bekas.
3. Kadar perlanggaran molekul- 4. Oleh itu tekanan gas bertambah.
molekul gas dengan dinding
bekas akan bertambah jika Hukum Charles
isipadu kekal malar. • Bagi suatu gas yang berjisim tetap, isipadu
gas itu berkadar terus dengan suhu
4. Gas itu dibenarkan
mutlaknya apabila tekanan gas itu kekal
mengembang, molekul-
malar.
molekul gas itu menolak
omboh dan boleh bergerak
dalam ruang yang lebih besar.
5. Oleh itu kadar perlanggaran SUHU
antara molekul-molekul gas DINAIKKAN
dengan dinding bekas kekal

malar dan tekanan gas kekal
malar
• VαT
• Ungkapan matematik bagi Hukum Charles
V1 = V2
|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4 T1 T2
61
T1
Hukum Gay-Lussac
• Bagi suatu gas yang berjisim tetap, tekanan gas itu berkadar terus dengan suhu mutlak apabila
isipadu gas itu kekal malar.
SUHU
DINAIKKAN
• PαT
• Ungkapan matematik bagi Hukum Gay-Lussac
P1 = P2
T1 T2
Teori Kinetik
1. Apabila gas dipanaskan, tenaga kinetik bertambah.

2. Suhu gas bertambah
3. Molekul-molekul gas berlanggar dengan dinding bekas dengan lebih kerap.
4. Oleh itu tekanan gas bertambah.
Hukum Boyle | Suhu, T adalah malar | PV = pemalar | P1V1=P2V2
P V

62
LATIHAN
Kertas 1 (Objektif)
1. Sebahagian gas yang terperangkap di dalam silinder dimampatkan pada suhu malar oleh satu
omboh. Manakah antara berikut yang tidak berubah?
A Jisim C Tekanan
B Ketumpatan D Jarak antara molekul
2. Suatu gas berjisim tetap di dalam sebuah bekas berisi padu tetap dipanaskan. Pernyataan
manakah yang betul?
A Tekanan gas adalah malar C Tenaga kinetik molekul gas adalah tetap.
B Molekul gas bergerak lebih jauh D Molekul gas bergerak dengan halaju yang
antara satu sama lain. lebih tinggi.
3. Rajah 1 menunjukkan keadaan botol plastik yang pada awalnya mengandungi udara panas,
sebelum dan selepas dimasukkan ke dalam sebuah besen yang berisi ais.
Air panas ais
Rajah 1
Situasi ini dapat diterangkan oleh
A Hukum Boyle C Hukum Gay-Lussac

B Hukum Charles D Hukum Snell
4. Suatu gelembung udara dihasilkan di dasar sebuah tasik menjadi besar apabila ia naik
ke atas permukaan air kerana
A Ketumpatan air bertambah dengan C Tekanan air bertambah dengan kedalaman
kedalaman air yang bertambah air yang bertambah
B Suhu air bertambah dengan D Tekanan air adalah sama pada semua
kedalaman air yang bertambah peringkat ke dalaman

63
5. Rajah 2 menunjukkan graf tekanan-suhu bagi suatu gas berjisim tetap pada isi padu malar.
Tekanan (Nm-2)
Suhu (0C)
Rajah 2
Pernyataan manakah yang betul mengenai keadaan gas itu?
A Tekanan gas adalah sifar pada C Tenaga kinetik molekul-molekul adalah

0 ⁰C maksimum pada -273 ⁰C.
B Molekul-molekul gas adalah pegun D Tekanan gas adalah berkadar songsang
pada -273 ⁰C dengan suhu.
6. Rajah 3 (a) menunjukkan satu silinder mengandungi gas pada suhu 30 ⁰C. Tinggi silinder
ialah P. Rajah 3 (b) menunjukka gas di dalam silinder yang dipanaskan supaya ia
mengembang ke tinggi 3P.
3P
P
Rajah 3(a) Rajah 3(b)
Berapakah suhu akhir gas itu?
A 90 °C C 303 °C
B 180 °C D 636 °C
7. Rajah 4 menunjukkan tekanan pada tayar kereta adalah 200 kPa pada suhu 30 ⁰C
Rajah 4
Selepas satu perjalanan yang jauh, suhu tayar itu meningkat kepada 60 ⁰C. Berapakah
tekanan yang baharu?
A 182.0 kPa C 400.0 kPa

B 219.8 kPa D 504.5 kPa
64
8. Mengapakah tekanan bagi satu jisim gas yang tetap bertambah apabila ia dipanaskan pada
isi padu malar
A Bilangan molekul-molekul C Purata jisim molekul-molekul

bertambah bertambah
B Ketumpatan molekul-molekul D Purata laju molekul-molekul
bertambah bertambah
9. Pada 27 °C, sebiji belon yang digunakan dalam ramalan kaji cuaca mempunyai tekanan 100
kPa. Apabila belon itu mencapai ketinggian tertentu, tekanan berkurang kepada 90 kPa.
Berapakah suhu pada ketinggian itu?
A 24.3 °C C -3.0 °C
B 60.3 °C D 3.0 °C
10. Rajah 5 menunjukkan satu picagari disambungkan ke Tolok Bourdon
Piston
Picagari
Udara
Tolok Bourdon
Rajah 5
Bacaan pada Tolok Bourdon ialah 1.0 x 105 Pa apabila isi padu udara dalam picagari ialah 40
cm3. Berapakah bacaan baharu apabila isi padu udara ialah 10 cm3?
A 4.0 x 105 Pa C 1.0 x 10-5 Pa

B 2.5 x 105 Pa D 4.0 x 10-5 Pa

65
1. Rajah 1 menunjukkan gelembung-gelembung udara dihasilkan oleh pam udara di dalam

sebuah akuarium berisi air tawar.
Gelembung Air Tawar
udara
Pam udara
Akuarium
Rajah 1
(a) Terangkan mengapa isipadu gelembung udara bertambah apabila bergerak

menghampiri permukaan.
…………………………………………………………………………………………………
[1 markah]
(b) (i) Apakah perubahan dalam isipadu gelembung udara pada paras R apabila air
tawar digantikan dengan air laut?
…………………………………………………………………………………………..
[1markah]
(ii) Berikan sebab bagi jawapan anda
…………………………………………………………………………………………..
[1markah]
(c) Satu gelembung udara yang mempunyai isipadu 5 cm3 dibebaskan oleh pam udara
pada kedalaman 0.5 m. Hitung isipadu gelembung udara itu apabila sampai di
permukaan air. [Anggap tekanan atmosfera adalah 10 m air]
[2 markah]

66
2. Rajah 2.1 menunjukkan bacaan Tolok Bourdon sebelum omboh pam basikal ditolak ke dalam.
Pam basikal
Tolok Bourdon
Piston
Rajah 2.1
Rajah 2.2 menunjukkan bacaan Tolok Bourdon apabila omboh pam basikal ditolak ke dalam.
Pam basikal
Piston Tolok Bourdon
Rajah 2.2
(a) Berdasarkan Rajah 2.1, tanda (√) pada jawapan yang betul dalam kotak yang
disediakan.
• Tolok Bourdon boleh mengukur
Suhu gas
Tekanan gas
[1 markah]
(b) (i) Bandingkan isi padu udara dalam pam basikal pada Rajah 2.1 dan Rajah 2.2.
……………………………………………………………………………………………
[1 markah]
(ii) Bandingkan tekanan yang dihasilkan dalam pam basikal pada Rajah 2.1 dan
Rajah 2.2.
……………………………………………………………………………………………
[1 markah]
(iii) Bandingkan bilangan zarah-zarah udara dalam pam basikal pada Rajah 2.1
dan Rajah 2.2.
…………………………………………………………………………………………..
[1 markah]

67
(c)
(a) Berdasarkan jawapan di 2(b),
(i) Nyatakan hubungan antara isi padu udara dalam pam basikal dengan tekanan
yang dihasilkan.
…………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
(ii) Nyatakan hukum fizik yang terlibat.
……………………………………………………………………………………………
[1 markah]
(d) (i) Berdasarkan jawapan di 2(c), apakah yang berlaku kepada tenaga kinetik
zarah-zarah udara apabila udara dimampatkan.
……………………………………………………………………………………………
[1 markah]
(ii) Beri satu sebab untuk jawapan anda di 2(d)(i).
……………………………………………………………………………………………
[1 markah]

68

Final Fizik t4 Fasa 2

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Final Fizik t4 Fasa 2

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

# jpnmelakajenamakerajaanno1

NAMA KELAS :...............................................................

NAMA GURU :...............................................................

“PENDIDIKAN BERKUALITI, INSAN TERDIDIK, NEGARA SEJAHTERA”

SENARAI NAMA AHLI PANEL PEMBINA MODUL KSSM @ KM2

NAMA GURU PANEL NAMA SEKOLAH

MOHD AZIF BIN SHUKOR (Guru Sumber) SMK PAYA RUMPUT

JULIANA BINTI JUNUS SMK TUN TUAH

AINUL MARZIAH BINTI MOHAMED SMK TELOK MAS.

SITI RAZILAH BINTI OTHMAN SMK TINGGI MELAKA

HASMALIZA BINTI ABDUL MALEK SMK MUNSHI ABDULLAH

LEE PEI YING SMK AYER KEROH

MOHD RADHI BIN ZAINI SMK ISKANDAR SHAH

MOHD NAZRI BIN TUMIRAN SM TEKNIK MELAKA

NORSYAKIRAH BINTI ALIAS SMK TINGGI PEREMPUAN MELAKA

NADIAH BINTI SHEIKH ABD KADIR SMK PAYA RUMPUT

SITI KHATIJAH BINTI YASIM SMK AYER KEROH

EDISI PERTAMA 2021

CETAKAN JABATAN PENDIDIKAN MELAKA

“PENDIDIKAN BERKUALITI, INSAN TERDIDIK, NEGARA SEJAHTERA”

Rajah 1.1 Daya Graviti sebagai daya semesta

Pada tahun 1687, Isaac Newton telah mengemukakan

Dari dua hubungan di atas, boleh dirumuskan

F = daya graviti antara dua jasad

|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

M1 = 80 kg F = 6.67 x 10 -11 (80)(60)

iii. Bumi dan satelit

iv. Bumi dan Matahari

|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

10. Manakah pernyataan yang benar mengenai daya graviti?

|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

Jisim objek 2, Jarak antara

|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

jarak diantara bumi dengan matahari :

a Berdasarkan Rajah 1.2 dan data yang diberi , bandingkan

i. jisim bumi , jisim matahari dan jisim satelit buatan

|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

iii. Daya graviti antara bumi dan matahari.

|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

Hukum Gerakan Newton Ke 2 Hukum Kegravitian Semesta Newton

Daya graviti yang menyebabkan Daya graviti yang menarik objek ke

Daya Memusat Dalam Sistem Gerakan Satelit dan Planet

|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

jisim laju linear jejari bulatan Formula Formula Daya

lilitan bagi satu bulatan = 2πr

Hukum Kegravitian Semesta Newton Daya memusat

Data yang diperlukan untuk menghitung jisim bumi dan matahari

|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

A Berpusing menjauhi budak itu. C Terbang terus mendekati budak itu

2. Antara berikut, manakah bukan faktor yang mempengaruhi pecutan graviti?

Jejari Bumi, R Ketinggian, h

|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

A Tidak berubah C Berkurang satu per empat dari nilai asal

A 2.4 ms-2 C 50.5 ms-2.

|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

|MODUL KSSM FIZIK TINGKATAN 4

Kuasa dua tempoh orbit planet adalah

Terbitkan hubungan antara tempoh orbit

Daya memusat = Daya graviti

Laju linear planet, v ialah