5.6 5. Apa maksud interferens gelombang?

Interferens ialah superposisi dua gelombang yang

berpunca daripada dua sumber koheren.

Idea 6. Lengkapkan dengan menyatakan jenis interferens

Rajah 1.5.1 menunjukkan gelombang air apabila dua yang betul bagi setiap situasi.
biji batu di baling ke dalam air. Apakah akan terjadi
jika gelombang tersebut bertindih? (a) Superposisi antara dua puncak

Interferens membina
(b) Superposisi antara dua lembangan

Aktiviti 1 / Activity 1:
Tujuan: Memerhatikan superposisi gelombang Interferens membina

1. Pegangkan spring slinki pada dua hujung seperti (c) Superposisi antara puncak dan lembangan
dalam Rajah 1.5.2. Satu denyutan diberi pada
setiap hujung spring masing-masing secara
serentak.

Interferens memushan

Lengkapkan:
Sumber Dua gelombang mempunyai
Perhatikan apa akan terjadi apabila dua denyutan koherens frekuensi yang sama, dan beza
gelombang yang bergerak pada arah bertentangan fasa yang tetap.
bertemu.
Apabila dua denyutan bertemu, mereka akan Interferens Berlaku apabila puncak atau
bertindih kemudian meneruskan gerakan pada membina lembangan kedua-dua gelombang
arah asal mereka. bertindih menghasilkan
gelombang dengan amplitud
2. Bandingkan amplitud gelombang yang bertemu maksimum.
dengan amplitud gelombang tunggal sebelum
kedua-dua denyutan gelombang bertemu. Interferens Berlaku apabila puncak satu
Amplitud gelombang semasa bertemu lebih tinggi memusnah gelombang bertindih dengan
dua kali ganda. lembangan satu gelombang yang
lain menghasilkan gelombang
3. Tulis persamaan untuk kaitkan kedua-dua yang mempunyai amplitud sifar.
amplitud sebelum bertemu dengan paduan
amplitud selepas kedua-dua bertemu.
garis yang menghubungkan titik-
a + a = 2a
Antinod titik antinod.
4. Pergabungan dua gelombang yang bertindih
garis yang menghubungkan titik-
boleh diterangkan melalui prinsip superposisi.
Nod titik nod.
Apabila dua gelombang merambat serentak dan
bertindih pada satu titik, hasil tambah sesaran
pada titik itu adalah sama dengan hasil tambah garis yang menghubungkan titik-
sesaran gelombang itu secara individu Garis antinod titik antinod.

garis yang menghubungkan titik-

Garis nod titik nod.
Aktiviti 2 3. Rajah 1.5.5 menunjukkan corak interferens
Tujuan: Melukis corak interferens gelombang air gelombang air yang dihasilkan oleh dua
sumber gelombang air yang koherens.
Lengkapkan jadual.

Jenis interferens

Titik A: dua puncak Interferens

bertemu membina

Titik B: dua lembangan Interferens

bertemu membina

Titik C: puncak bertemu Interferens

lembangan memusnah

1. Kedua-dua pencelup sfera dipasangkan pada 4. Pada Rajah 1.5.5

motor yang sama. (a) tandakan titik-titik antinod dan nod.
(a) Bandingkan frekuensi kedua-dua set (b) Lukis dan label garis antinode (pen biru)
gelombang membulat yang bergerak (c) Lukis dan label garis nod (pen merah)
berterusan itu.
Frekuensi sama 5. Panjang gelombang bagi satu gelombang boleh
dihitung dengan menggunakan formula Young:
(b) Apakah nama yang diberikan kepada sumber- ax
sumber yang mempunyai frekuensi dan fasa =
yang sama? D
2 sumber koheren Symbol Penerangan

2. Corak interferens gelombang air yang

diperhatikan melalui stroboskop. λ Panjang gelombang

a Jarak antara dua sumber koheren

Jarak antara dua sumber koheren

D dengan tempat x diukur

Jarak antara dua garis antinod atau

X garis nod berturutan

(a) Tanda dan label pada rajah kawasan

(i) interferens membina.
(ii) interferens memusnah.
.
(b) Apa yang berlaku kepada air di kawasan
interferen membina?
Terumbang ambing dengan amplitude
maksimum

(c) Apa yang berlaku kepada air di kawasan

interferens memusnah
Air tenang
 Aktiviti 3:
Tujuan: Mengkaji hubungan antara λ, a, x dengan
D

Rajah 1 menunjukkan corak interferens

gelombang air.

1. Rajah 1.5.6 menunjukkan satu corak

interferens bagi dua sumber koheren.
(a) Pada Rajah 1.5.6, lukis dan label garis
antinode untuk menunjukkan tempat Rajah 1
berlaku interferens membina.
Corak interferens bergantung pada nilai x.
(b) Ukur a, x dan D Apabila x berubah, corak interferens juga
ax
a = 3.8 cm berubah. Tulis persamaan  = dalam
D
x = 2.2 cm sebutan x.
x = λD
D = 8.0 cm a

(c) Hitung panjang gelombang λ dengan 1. Jarak antara dua sumber koherens, a
menggunakan persamaan:
ax
=
D
λ = (3.8)(2.2) = 1.05 cm
8.0

Semak dengan ukuran λ pada rajah di atas.

2. Lengkapkan jadual berikut dengan melukis

rajah semasa dan selepas superposisi.

Sebelum Semasa Selepas

Rajah 2(a) Rajah 2(b)

(i) Bandingkan jarak, a, di antara dua sumber.

a>b

(ii) Bandingkan jarak, X, di antara dua garis nod

berturutan.
a<b

(iii) Nyatakan hubungan di antara a dan X

Berkadar songsang

(iv) Nyatakan dua kuantiti fizik lain yang perlu

ditetapkan untuk memastikan hubungan di
atas benar.
D dan λ
(v) Lukis graf x lawan a. (ii) Nyatakan dua kuantiti fizik lain yang perlu
ditetapkan untuk memastikan hubungan di
atas benar.
a dan λ

(iii) Lukis graf X lawan D.

1. Panjang gelombang, λ

Aktiviti 4
Tujuan: Menunjukkan interferens gelombang
cahaya dan melukis corak interferens.

Radas: penunjuk laser, dwicelah, skrin putih,

pembaris meter, kaki retort

Rajah 2(a) Rajah 2(b)

(i) Bandingkan panjang gelombang, λ.

a>b

(ii) Bandingkan frekuensi, f.

a<b
......................................................................................

(iii) Bandingkan jarak, X, di antara dua garis nod

berturutan.
a>b

(iv) Nyatakan hubungan di antara λ dan f. 1. Mulakan eksperimen dengan menggunakan

Berkadar songsang saiz celah a = 1 mm dan mengukur jarak antara
dwi celah dan skrin, D = 1.0 m.
(v) Nyatakan hubungan di antara λ dan X 2. Pinggir-pinggir merah dan gelap terbentuk di
Berkadar terus atas skrin. Jarak antara lima pinggir merah
cerah yang berturutan, y, diukur dan direkod.
(vi) Nyatakan dua kuantiti fizik lain yang perlu
ditetapkan untuk memastikan hubungan di
atas benar.
D and a

(vii) Lukis graf X lawan λ.

3. Jarak antara dua pinggir merah cerah yang

berturutan, x, dihitung dan direkod.
4. Eksperimen diulang dengan
(a) saiz celah,a = 0.5 mm
2. Jarak daripada dua sumber ke titik di mana (d) jarak, D, 2.0 m
ukuran X dibuat, D
D
Formula x= :
a
(i) Nyatakan hubungan di antara D dan X
Berkadar terus
Keputusan: 7. Apakah yang terjadi kepada pinggir-pinggir
yang terbentuk pada skrin itu apabila
(b) Jadualkan keputusan anda bagi semua nilai (a) Jarak di antara dwicelah dan skrin dikecilkan
D, y dan x dalam ruang di bawah. berkurang

a/ mm D/ m y/mm x/mm (b) Cahaya merah digantikan dengan biru.

0.5 1.0 berkurang (λ merah > λ biru)

0.5 2.0 (c) Jarak pemisahan celah itu diperbesarkan.

berkurang
1.0 2.0

Aktiviti 5:
Perbincangan: Tujuan: Untuk mengkaji interferens gelombang
1. Cahaya merah daripada penunjuk laser ialah bunyi
cahaya monokromatik. Apa maksud cahaya
monokromatik? 1. Penjana audio dihidupkan. Berjalan lurus pada
Cahaya dengan satu warna @ panjang jarak D daripada pembesar suara.
gelombang

2. Huraikan corak interferens yang diperhatikan

apabila cahaya melalui dwi celah.
Jalur cerah dan gelap berselang seli dan
seragam

4. Lukis corak interferens cahaya merah.

5. Panjang gelombang bagi satu gelombang

Rajah 4
boleh dihitung dengan menggunakan formula
Young:
ax
=
D
Symbol Penerangan

λ Panjang gelombang setiap warna

a Jarak antara dua celah

D Jarak antara dwicelah dengan skrin Rajah 1.5.13

Perbincangan:
X Jarak antara dua pinggir cerah 1. Dua pembesar suara merupakan sumber
berturutan koherens gelombang bunyi. Mengapa?
Kedua-dua pembesar suara disambung ke
penjana audio yang sama
6. Hitung λ merah berdasarkan maklumat yang
telah didapati dalam jadual keputusan. 2. Berdasarkan Rajah 4, apa yang anda boleh
perhatikan apabila dua gelombang bunyi
bertindih.
a/ mm D/ m x/mm λ/m
Bunyi kuat dan lemah berselang-seli
0.5 2.0
3. Terangkan pemerhatian anda.
Bunyi kuat: interferens membina
Bunyi lemah: interferens memusnah
4. Mengapakah eksperimen ini mesti dibuat di
kawasan lapang?
Mengelakkan pantulan bunyi
5. Panjang gelombang bagi satu gelombang
bunyi boleh dihitung dengan menggunakan
formula Young:
ax
=
D
Symbol Penerangan
λ Panjang gelombang bunyi
a Jarak antara dua pembesar suara
D Jarak antara pembesar suara dengan
tempat murid berjalan
X Jarak antara dua bunyi kuat
berturutan
Aktiviti 6
Tujuan: Menyelesaikan masalah yang melibatkan
interferens gelombang
1. Dalam satu eksperimen interferens gelombang
bunyi, dua pembesar suara diletakkan pada
jarak 2.0 m antara satu sama lain. Jarak
antara dua bunyi kuat berturutan ialah 1.0 m
dan pendengar berada pada jarak 3.0 m dari
pembesar suara. Berapakah panjang
gelombang bunyi yang digunakan?
λ = (2.0)(1.0) = 0.67 m
3.0
2. Dalam satu eksperimen interferens
gelombanng air dengan menggunakan tangki
air yang besar, jarak di antara dua punca
penggetar ialah 5.0 cm dan jarak dari
penggetar ke kedudukan di mana
pemerhatian garis antinode dibuat ialah 50.0
cm. Jika jarak di antara garis antinod yang
bersebelahan ialah 16.0 cm, hitungkan
panjang gelombang bagi gelombang yang
dihasilkan oleh penggetar.
λ = (5.0)(16.0) = 1.6 cm
50.0
3. Rajah 1.5.14 menunjukkan fenomena
interferens gelombang air.
Apakah panjang gelombang bagi gelombang
air itu?
x = 16.0 = 4.0 cm
4
λ = (4.0)(4.0) = 0.8 cm
20.0
4. Dalam satu eksperimen interferens
gelombang, dua pembesar suara diletakkan
pada jarak 1.5 m antara satu sama lain.
Mereka disambungkan pada penjana isyarat
audio yang menghasilkan sumber koheren
dengan frekuensi 0.5 kHz. Calculate:
(a) Panjang gelombang bagi gelombang
bunyi jika laju bunyi ialah 300 ms-1.
λ = 0.5 x 1000 = 1.67 m
300
(b) Jarak antara dua bunyi lemah
berturutan pada jarak 5 m daripada
sumber bunyi itu.
x = 1.67 x 5 = 5.57 m
1.5
5. Dalam satu eksperimen dwi celah Young,
jarak antara dwi celah, a yang digunakan ialah
0.4 mm. didapati jarak bagi pinggir-pinggir
merah cerah yang berturutan ialah 2.6 mm.
Jarak antara dwicelah ke skrin ialah 4 m.
Hitung panjang gelombang cahaya merah itu.
λ = (0.4 x 10-3)(2.6 x 10-3) = 2.6 x 10-7 m
4.0
6. Dalam eksperimen dwi celah Young, jarak
antara dwi celah dan skrin ialah 4.0 m dan
jarak pemisahan antara dua celah ialah 0.5
mm. Hitung jarak antara dua pinggir cerah
berturutan untuk cahaya merah yang
mempunyai panjang gelombang 7.0 x 10-7 m.
x = (7.0 x 10-7)(4.0) = 0.0056 m = 5.6 mm
0.5 x 10-3
7. Panjang gelombang boleh ditentukan dengan
menggunakan plat dwi celah. Rajah 1.5.15
menunjukkan pinggir bagi corak interferens
yang didapati daripada eksperiment dwi celah
 Young. Jarak pemisahan antara dua celah
ialah 0.25 mm dan jarak antara skrin dan dwi
cleh ialah 3.0 m. Hitung panjang gelombang
bagi cahaya yang digunakan dalam
eksperimen ini.
x = 14 mm = 2 mm = 2 x 10-3 m
7
λ = (0.25 x 10-3)(2 x 10-3) = 0.17 x 10-6 m
3.0
= 1.7 x 10-7 m
TUTORIAL 6.5
1. Dalam rajah yang manakah interferens
memusnah akan berlaku apabila gelombang-
gelombang itu bertemu? A
2. Rajah 20 menunjukkan corak interferen bagi
gelombang air dari dua sumber, S1 dan S2
yang koheren.
Antara yang berikut, yang manakah
menunjukkan superposisi gelombang pada
titik Y? A
3. Rajah menunjukkan pinggir-pinggir yang
diperolehi daripada eksperimen dwi celah
menggunakan cahaya monokromatik yang
mempunyai panjang gelombang 550 nm.
Jika jarak antara dwi celah dan skrin ialah 1.5
m, berapakah jarak pemisahan antara dwi
celah?
A. 0.10 mm
B. 0.17 mm
C. 0.28 mm
D. 0.35 mm
x = 24 mm = 4.8 mm
5
x = (550 x 10-9)(1.5) = 0.00017 m
4.8 x 10-3
4. Dalam eksperimn dwi celah Young, cahaya
biru dan cahaya merah digunakan untuk
menghasilkan pinggir interferen. Pinggir-
pinggir biru lebih pendek berbanding pinggir-
pinggir merah kerana cahaya biru
A. bergerak lebih cepat daripada cahaya
merah
B. terbias lebih daripada cahaya merah
C. mempunyai panjang gelombang yang
pendek daripada cahaya merah
D. Mempunyai frekuensi lebih rendah
daripada cahaya merah.
5. Rajah menunjukkan corak interferen bagi
dua sumber koheren bagi gelombang air, P
dan Q.

Jarak antara dua bunyi kuat berturutan akan

Pada kedudukan A, B, C dan D yang
manakah menunjukkan amplitud gelombang
adalah sifar?
6. Apakah kesan ke atas gelombang air
selepas ia merambat melalui dua celah?
bertambah jika ….
A. Diameter pembesar suara bertambah.
B. Frekuensi isyarat audio bertambah
C. Jarak antara dua pembesar suara
bertambah
D. Jarak antara dua pembesar suara dan
garis XY bertambah

9. Rajah 18 menunjukkan dua gelombang

koheren merambat ke arah satu sama lain.

A. pembiasan dan pantulan

B. pantulan dan pembelauan
C. pembiasan dan interferen Rajah manakah yang betul apabila kedua-dua
D. Pembelauan dan interferen gelombang itu bertemu? C

7. Rajah menunjukkan corak gelombang yang

terbentuk daripada dua sumber gelombang
yang koheren, X dan Y.

10. Rajah 25 menunjukkan satu corak interferens

gelombang air daripada dua punca, S1 dan
S2.
Manakah titik berikut merupakan antinod?
A. W dan X
B. X dan Z
C. Y dan Z
D. W dan Y

8. Sebuah penjana isyarat audio disambung

kepada dua pembesar suara. Seorang
pelajar mendengar secara berselang seli
bunyi kuat, K dan lema, L semasa dia Bentuk gelombang yang manakah berlaku
berjalan di sepanjang lintasa lurus XY. pada titik X daripada punca S1 dan S2? C
11. Rajah 21 menunjukkan dua denyutan
gelombang dihasilkan pada P dan Q. P dan
Q adalah sama jarak dari X.
13. Rajah 21 menunjukkan satu susunan radas
eksperimen dwicelah Young. Panjang
gelombang cahaya monokromatik ialah 6.5 x
10-7 m. Jarak antara dua celah ialah 0.5 x 10-3
m dan jarak antara dwicelah dengan skrin
ialah 3 m.

Bentuk gelombang yang manakah

diperhatikan di X? A

Apakah jarak antara dua pinggir cerah?

a. 3.9 x 10-3 m
b. 7.8 x 10-3 m
12. Rajah 23 menunjukkan pinggir-pinggir yang c. 1.1 x 10-10 m
diperoleh apabila cahaya merah digunakan d. 1.6 x 10-10 m
dalam eksperimen dwicelah Young. x = (6.5 x 10-7)(3) = 3.9 x 10-3 m
0.5 x 10-3

Antara yang berikut, yang manakah

merupakan pinggir-pinggir yang diperhatikan
jika cahaya merah digantikan dengan cahaya
biru? A
14. Rajah 18 menunjukkan satu corak (c) Bunyi kuat itu kedengaran disebabkan oleh
interferens. interferens membina. Nyatakan bagaimana
interferens membina berlaku.
Puncak bertemu puncak / lembangan bertemu
lembangan

2. SPM 2010:
Rajah 6.1 dan Rajah 6.2 menunjukkan eksperimen
mengenai gelombang bunyi.

Apakah panjang gelombang bagi gelombang

itu?
A. 0.27 cm
B. 0.71 cm
C. 1.88 cm
D. 3.75 cm
λ = (2.0)(2.5) = 0.71 cm
7.0

1. SPM 2005
Dua pembesar suara yang serupa diletakkan
sejarak 0.8 m antara satu sama lain. Pembesar
suara itu menghasilkan gelombang bunyi yang
koheren. Seorang pelajar berjalan perlahan pada
jarak 3.2 m selari di hadapan pembesar suara itu.
Pelajar itu mendengar bunyi kuat dan bunyi
perlahan berselang seli. Rajah 2.1 menunjukkan
kedudukan bunyi kuat dan bunyi perlahan.

(a) Perhatikan Rajah 6.1 dan Rajah 6.2.

(i) Bandingkan jarak, X, di antara dua bunyi kuat
yang berturutan dalam kedua-dua situasi ini.
6.1 > 6.2 [1 mark]

(ii) Bandingkan jarak, a, di antara dua pembesar

suara itu.
6.1 < 6.2 [1 mark]

(iii) Nyatakan hubungan di antara a dan X.

(a) Apakah yang dimaksudkan dengan
Berkadar songsang [1 mark]
gelombang yang koheren?
Dua sumber gelombang yang mempunyai
(iv) Nyatakan satu kuantiti fizik lain yang perlu
frekuensi / λ yang sama dan beza fasa sama
ditetapkan untuk memastikan hubungan di
(a)(iii) adalah betul.
(b) Jarak di antara tiga kedudukan bunyi kuat
D and λ [1 mark]
ialah 4.5 m seperti ditunjukkan pada Rajah
2.1. Hitungkan panjang gelombang bagi
(v) Namakan fenomena fizik yang terlibat.
gelombang bunyi itu.
Interferens gelombang
[1 mark]
(b) Frekuensi penjana isyarat audio ditinggikan.
(i) Apakah maksud frekuensi?
Bilangan ayunan lengkap per saat
[1 mark]
 (ii) Apakah yang berlaku kepada jarak di Diagram 6.2
antara dua bunyi kuat yang
bertututan?
Berkurang. [1 mark]

(iii) Beri satu sebab bagi jawapan di

6(b)(ii)
Frekuensi berkadar songsang dengan
panjang gelombang. // x berkadar
terus dengan panjang gelombang.//
frekeunsi bertambah, λ berkurang, x
berkurang.
[1 mark]

3. SPM 2016
Rajah 6.1 menunjukkan seorang budak lelaki
berjalan sepanjang PQ di hadapan dua pembesar Diagram 6.3
suara yang disambungkan kepada sebuah
penjana frekuensi audio. Kedua-dua pembesar Perhatikan Rajah 6.2 dan Rajah 6.3 .
suara adalah sumber koheren. Budak lelaki itu (i) Bandingkan jarak antara kedua-dua pembesar
akan mendengar bunyi yang kuat dan bunyi yang suara, a.
perlahan berselang seli. 6.3 > 6.2 [ 1 mark]

(ii) Bandingkan jarak antara dua bunyi kuat yang

berturutan, x.
6.3 < 6.2 [1 mark]

(iii) Bandingkan jarak antara garis PQ dan dua

pembesar suara, D.
equal
[1 mark]

(iv) Hubungkait jarak antara kedua-dua pembesar

suara, a, dengan jarak antara dua bunyi kuat
berturutan, x.
Berkadar songsang
[ 1 mark]
(v) Namakan fenomenon gelombang itu.
Diagram 6.1 Interferens gelombang
[1 mark]
(a) Apakah maksud dua sumber koheren?
Dua sumber gelombang yang mempunyai (c) Berikan sebab mengapa bunyi kuat dan bunyi
frekuensi / λ yang sama dan beza fasa sama perlahan terbentuk oleh kedua-dua pembesar
[1 mark] suara itu.
Bunyi kuat: interferens membina
Rajah 6.2 dan Rajah 6.3 menunjukkan corak Bunyi lemah: interferens memusnah
gelombang terbentuk oleh kedua-dua pembesar [2 marks]
suara.