2.

0 ALGEBRA LANJUTAN

2.1 Hukum Eksponen

2.1.1 Fungsi Eksponen

Suatu fungsi yang membabitkan asas pemalar yang
dinaikkan kepada suatu kuasa pembolehubah disebut
sebagai fungsi eksponen. Misalnya, .

Takrif 1 : Fungsi f ditakrifkan oleh dengan a >

0, a ≠ 0 dan eksponen x itu adalah sebarang nombor
nyata dan disebut sebagai fungsi eksponen yang
mempunyai asas a.

2.1.2 Sifat-Sifat Eksponen

Jika a dan b adalah nombor nyata yang positif dan x dan
y pula diandaikan sebahagian nilai nombor nisbah
maka,

a) b)
c) d)
e) f)
g)
Jika x = 0, . Sebarang asas bagi kuasa yang sifar
akan memberikan nilai yang sama dengan 1.

1
2.1.3 Lakaran Graf Bagi Fungsi Eksponen
Katakanlah dengan a > 0
Jika x > 0, y > 0
Jika x < 0, =

 Keluk terletak dalam Sukuan I dan Sukuan II.

Biasanya dalam analisis ekonomi dan sains sosial,

fungsi eksponen adalah berbentuk, dengan e
adalah asas logaritma asli dan huruf e tersebut
dipilih sebagai penghormatan kepada ahli
Matematik dan Fizik Sweden iaitu Leonhard
Euler (1707 – 1783) dengan anggaran e 
2.71828…

Contoh : Lakaran graf bagi , a = e =

2.71828…

2
Contoh:
1. Selesaikan persamaan berikut:
a) b)
c)

2. Jika dan . Cari nilai x dan y?

2.1.4 Fungsi Logaritma

Fungsi logaritma asas a, yang dilambangkan dengan

, ditakrifkan sebagai,

jika dan hanya jika

Fungsi Logaritma Fungsi Eksponen

3
Fungsi logaritma menyongsangkan fungsi eksponen.

Nota:
Apabila kita katakan log asas a bagi x ialah y, ini
bermakna bahawa a dinaikkan kepada kuasa y ialah x
dan ianya ditulis sebagai,

bermakna

Dengan kata lain, logaritma bagi sesuatu nombor ialah

eksponen.

Misalnya:
kerana
dan kerana

Graf dilakarkan seperti berikut:

4
Sifat bagi Fungsi Logaritma

a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
Misalnya (i) (ii)
i)
Logaritma asas e disebut logaritma asli dan ditandakan
dengan ‘ln’ dan logaritma berasas 10 disebut logaritma
biasa ditandakan dengan ‘log’. Tempoh hayat T bagi

5
sesuatu unsur radioaktif dinyatakan dalam logaritma
asli dan angkatap pereputan sebagai,

Contoh:
Cari nilai x bagi persamaan berikut:
a)

b)

c)

d)

e)

f)

g)

h)

i)
2.1.5 Penggunaan Fungsi Eksponen dan Logaritma
dalam Ekonomi dan Perniagaan

2.1.5.1 Pelaburan Dengan Faedah Majmuk

Jumlah wang yang terkumpul atau amaun majmuk S
bagi sejumlah wang (prinsipal) P pada hujung tahun

6
yang dibayar sebanyak k kali dengan kadar r setahun
diberikan sebagai,

dengan
S = amaun majmuk
P = prinsipal (sejumlah wang)
r = kadar tahunan
k = bilangan penukaran
n = bilangan tahun

Catatan:
Kadar tahunan juga disebut kadar nominal. Semua
kadar faedah dianggap sebagai kadar tahunan (nominal)
melainkan ada syarat lain yang dinyatakan.

Contoh:
1. Jika RM5,000 dilaburkan dengan kadar 6% dan
dimajmukkan setiap 3 bulan (suku tahun).
a) Kirakan jumlah majmuk yang diperolehi selepas
10 tahun.
b) Nilaikan faedah majmuk.
2. Jika RM1,000.00 dilaburkan dengan kadar 6% dan
dimajmukkan setiap suku tahun, apakah baki dalam
akaun tersebut selepas 10 tahun? (andaikan tiada
wang lain yang disimpan atau dikeluarkan).

7
3. Jika RM1,000 dilaburkan selama 10 tahun dengan
kadar faedah sebanyak 6% setahun. Kirakan faedah
majmuk jika pelaburan selama 10 tahun
dimajmukkan secara harian. (setahun = 365 hari)

8
2.1.5.2 Pertumbuhan Penduduk

dengan
P = jumlah penduduk selepas t tahun
P0 = jumlah penduduk asal
k = peratus pertumbuhan
t = tempoh masa

9
Contoh:

1. Andaikan populasi bagi suatu bandar ialah 10,000

dengan kadar pertumbuhan 2% setahun.
a) Dapatkan jumlah penduduk bandar ini dalam
masa 3 tahun dari sekarang.
b) Dalam masa berapa tahunkah penduduknya
akan menjadi tiga kali ganda?

2. Disebabkan kegawatan ekonomi, didapati

pertumbuhan penduduk di sebuah bandar menurun
pada kadar 1% setahun. Penduduk awalnya adalah
100,000 orang. Berapakah populasi penduduknya
selepas 3 tahun?

10
2.1.5.3 Percambahan Bakteria

dengan
N = jumlah bakteria selepas t jam
N0 = jumlah asal
r = kadar perkembangan perjam
t = tempoh masa (jam)

11
Contoh:
Sejenis bakteria berkembang pada kadar 5% perjam.
Jumlah asal bakteria itu adalah 400.
a) Berapa banyakkah bakteria itu selepas 1 jam?
b) Berapa banyakkah bakteria itu selepas 4 jam?

2.1.5.4 Penyusutan Radioaktif

Suatu elemen radioaktif mengalami penyusutan kuasa

selepas t jam mengikut fungsi eksponen seperti di
bawah:

a) Berapa miligramkah kuantiti asal?

b) Berapa miligramkah kuantiti selepas 10 jam?
c) Berapa miligramkah kuantiti selepas 50 jam?

12
2.2 Polinomial

Takrif
Satu ungkapan algebra berbentuk

di mana n adalah integer bukan negatif dan an, an-1, …,

a0 adalah sebarang pemalar nyata atau kompleks dengan
an ≠ 0, dinamakan polinomial dengan darjah n. an, an-

13
1, …, a0 dinamakan pekali-pekali polinomial di mana
an adalah pekali pelopor dan a0 sebagai pemalar tetap.

Berikut adalah contoh-contoh polinomial:

a)
b)
c)

Sebagai ringkasan, Pn(x) ditulis sebagai p(x) sahaja. Jika

ungkapan algebra ditulis dalam bentuk persamaan, iaitu
p(x) = 0, ia dinamakan persamaan polinomial.

2.2.1 Membahagi dan Memfaktorkan Polinomial

Terdapat tiga cara untuk membahagikan suatu
polinomial dengan suatu polinomial lain yang berdarjah
lebih rendah.

Pembahagian Panjang
Jika satu polinomial dibahagikan dengan
, hasil bahagi yang diperoleh ialah
dengan bakinya 5.

14
Kaedah ini dinamakan pembahagian panjang dan
mudah untuk dilakukan untuk polinomial-polinomial
yang berdarjah rendah.

Sebarang polinomial p(x) boleh dibahagikan dengan

sebarang polinomial lain g(x) dengan syarat g(x) ≠ 0
dan berdarjah kurang daripada p(x), iaitu

Di mana r(x) dan q(x) adalah polinomial-polinomial

yang unik. q(x) dinamakan hasil bahagi manakala r(x)

15
adalah baki dengan darjah yang kurang daripada g(x).
Jika r(x) = 0, g(x) dikatakan sebagai pembahagi tepat
atau factor kepada p(x).

Teorem baki boleh digunakan untuk membahagi satu

polinomial lain yang berdarjah lebih rendah.

TEOREM (Teorem Baki)

Jika satu polinomial p(x) dibahagikan dengan satu
polinomial linear x – c di mana c adalah satu pemalar,
maka bakinya ialah p(c), iaitu .

TEOREM
Jika suatu polinomial p(x) dibahagikan oleh

dengan a ≠ b, maka bakinya ialah

Contoh:

1. Cari baki apabila dibahagikan

dengan .
2. Jika dan . Cari:
a. p(1), p(2) dan p(3),
b. baki r(x) apabila dibahagi dengan g(x).

16
Pembahagian Sintetik

Sebarang polinomial

boleh dibahagikan dengan satu polinomial linear

di mana b C dengan menggunakan kaedah
sintetik seperti berikut:

• • •
b • • •
cn b c2 b

17
 • • •

di mana ,…, , , diperoleh daripada formula

bagi k = 0, 1, 2, … , n – 1

maka p(x) = g(x)q(x) + r(x) boleh ditulis dalam bentuk

iaitu bakinya ialah r(x) = c0.

Contoh:

1. dibahagi dengan .

2. Cari baki dan hasil bahagi apabila setiap polinomial

p(x) berikut dibahagi dengan g(x) masing-masing.

a)
b)

18
2.3 Persamaan Kuadratik

 Suatu fungsi polinomial berdarjah 2

 Btk umum : y = ax2 + bx + c , dimana a, b, dan c
adalah pemalar, a  0.

Cth : y = x2 + 2x + 1 , f(x) = 2x2 + 3x

 Graf bagi fungsi kuadratik  bentuk parabola

y = f(x) y = f(x)

a>0 a<0
c>0 c>0

x x

19
 y = f(x)
y = f(x)
a>0
c<0 a<0
c<0
x x

Persamaan dan graf, parabola dan titik bucu

 Untuk menentukan nilai titik bucu bagi fungsi

kuadratik
f(x) = ax2 + bx + c terdapat 2 kaedah,
(i) menggunakan formula
(ii) menggunakan kaedah melengkapkan kuasa
dua,
f(x) = a(x – h)2 + k  titik bucu (h,k)

Cth : Diberi (i) f(x) = x2 – 2x + 3

(ii) y = 2x2 + 2x + 1, dapatkan titik bucu.

20
 Untuk menentukan titik bucu tadi
maksimum/minimum, lihat pada nilai a.
Jika nilai a > 0 maka nilai minimum, btk

Jika nilai a < 0 maka nilai maksimum, btk

Cth : y = 2x2 + 2x + 1. Tentukan titik bucu mak/min.

 Pintasan pada paksi y ialah di titik c (bila x = 0)

y = f(x)
(0,c) 

Cth : y = 2x2 + 2x + 1. Dapatkan pintasan pada

paksi-y.

 Pintasan pada paksi-x berlaku pada y = 0.

 3 jenis
y = f(x) y = f(x) y = f(x)

21
  x   x x

1 penyelesaian 2 penyelesaian tiada

penyelesaian

Kaedah mencari pintasan x

(i) Pemfaktoran,
(ii) Formula kuadratik, x =

Cth: Dapatkan pintasan pada paksi x bagi fungsi

f(x) = 2x2 + 5x + 3

Latihan:
1. Diberi fungsi f(x) = –x2 – 2x + 3. Dapatkan,
(a) Titik bucu
(b) Nyatakan sama ada maks/min

22
 (c) Pintasan pada paksi- x dan y
(d) Lakarkan graf bagi fungsi tersebut.

2. Diberi f(x) = 4x2 + 8x + 5 adalah fungsi

kuadratik.
(a) Cari titik bucu bagi fungsi ini.
(b) Cari pintasan y.
(c) Cari pintasan x.
(d) Lakarkan graf.

3. Diberi f(x) = 2x2 + 5x + 3. Dapatkan titik bucu bagi

fungsi tersebut menggunakan kaedah melengkapkan
kuasa dua.

23