Anda di halaman 1dari 4

IIJ_ l}

Lian ti wawacan, dina karya sastra Sunda aya oge nu


disebut guguritan. Guguritan ge ditulisna make patokan pupuh.
Istilah " guguritan" asalna tina kecap gurit (Sansekerta: grath
'nyusun karangan' ). Guguritan, anti oge disebut dangding teh
karangan wangun ugeran (puisi) anu pondok nu disusun dina
hiji w anda pupuh. Eusina nyaritakeun hiji kajadian, kaayaan
alam atawa rarasaan (poko pikiran) nu ngarangna. Diseb11t
pondok, lamun wangunna dibandingkeun jeung wawacan. K t1
lantaran pondok, pupuh dina guguritan mah tara gunta-ganti
kawas dina wawacan. Sakapeung ngaran pupuhna sok dipake
judul guguritan. Upamana wae guguritan "Asn1arandana Lahir
Batin" karya R. A. Bratawijaya, "Dangdanggttla La11t Kititd ·''
karya Kalipah Apo, jste.
Antara wawacan, gu_gurita11, jeur1g pttptth tel1. c1y,1 p'-1tali11~1
Geura urang tengetan tabel ieu di ha11dap.
No W .1\V,h'.lll

1',ll', \l\h,11) \\ ' dtl g ttll 1


"•lt'.11 1~, ,lll \\ ' , t tq ', llll ll ~', t ' f',1I1
u µl\l',lll ( pu isi) (pt I i:_; i)

Ll1'ut'tllhlll,l pnlldnk l lk tll'dll.l l l.l p.ttlJ , I I 1)',

J. Diw.rngun 1'u hiji I lhvi1 11 g un k1 1 n 1p t1 nq ,, 1 w i111


w.md.1 pupuh 1 dtt p11pult
l h'nll'll ng,1g,1 lt1r jndi Ngdgt1 lt1r ji1d1 t\1ri lt1 .
t'.lr il ll.

\N,md.1pupuh Sl'l'illg W.111dn pupult IH'11k11 jt1d1


jadi judul. jt1dul 1-Htl h 1h 11t1 dip;1 k01w rupt1
ntpu pupuh .

Eusi gug uritan lt~h unwn111a man g rup a ( l ) pi.tpi.lttih


(pi1l'ul1111s), (2) knL~ndahan alam, (:1) rasn ci nla IL'mah c.1i, (4)
pangalamnn kabatinan, (!1) musibah alarn, (S) rnsa kanya,Jh
kolot ka anak, jl'tmg (6) ras,1 kasPdih .
Guguritan piwulang: '' Piwulang (i:ynng" (A . Kc.1rla Wi nalc.1),
"Wasiat" (Mas Atmadisaslra), "Asnrnrandana Lahir Batin ''
(R.A . Bratawidjaja), "Wulnng Krnma " (H . Muh anwd Mu sa),
jeung "Wulang Guru " (H . Muhamad Muszi).
Guguritan Kaendahan Alam: " Ulin Dintcn Min ggu " (A
Prawira), "Guguritan Laut Kidul " (Knlipah Apo), " Ngalayung
ka Tungtung Lcmbur (M .A. Salmun), " Di Sisi Ta lagiJ " (M.A.
Salmun), "Di Jalan Tasik-Garul" (R. Mcmcd Sastra hadipraw ir;.1),
"Ngalantung di Empang Purwakarttt " (0. Suriadiwidjaj(1),
jeung "Titinggalan di Punca k Gunung" (Warsih).
Guguritan Cinta Lemah Cai: "lngd kn Jaman Baheul<1 " Ltlll
"Bali Geusa n Ngajadi" (M .A . Salmun) .
Guguritan Pangalaman Kabatinan: "Dangdanggull1 l'c1nor1.1l1
rasa" (P.H .H. Mu slapa ) jl'ung " Kini.rnli N aghurung lt 1lung
(P.H .H. Mu slapa) .
G uguritan kahirupan : " Pi.l lani " (S. Nal'1m ih,uj 1.1), "Ti tis Tuli s '
"Pamayangan", "Ngaw ulu ku '', jt u11 g '"l'ukang Cu lL1 " (1\11 /\
1

Salmun)
GugurHan Mui,ibah: "Kiamdl L1.'uli"-" (Tubdgus I )jdj,H.liL.1g,il
GugurHan Ra i,a SJy dnK Or ..w>4 lu ,1 p.,1e.t1 A11 .1k : '' /\ u sv u I1
Saha?" (Surni tadiki.lrl,J)
Cuguril,m Ka~edih: "Kd.nPdih 1u1 Kdkd1 \ 1 N g umh.1r,1" (/\ Su k,11-i. 1)
jl'ung " Ll'ungiU •un BdJ,t1 " (I< Ml'nll'd S.1 slrl tl 1,1d1prL1 w 1r.i )
I ) j I li.l h d r-, I I" tl S ll ll d d , jl II p ll I I u~I I '-i O k d I fl d I,_ l' 11 t',,I r ii I l ,i.;
gugu tildn jl'UII ); Wd W .tc.1 11 l\ 1puh 1.id, d ,1d ,1•,.1r d111.r 11 v w.. t 111
Mugud l dl\ ll'u 11 r, w 1.1 w .i1 \ 111 An 1111 d1...,vl1ut pupuh t, ·li 11 v,1vL I
pui r-. i k....iug1·1 (1 1u~~.1 J' dlukt1 11, "- .il.111 r, tu ,111) 1-.. u f ,lllll l.i g u, g urtl
wi li111 go.1 11 , jl ' t 111 g ju11il dli p.u.l.tlt ',.1 11 d 111 .i ,..., .ip.id.1 11 .1 Curu l.i 14t1
t<- h 11 y .1(· t.1 sori.l (vuh. ,d ) d111.1 v 11 r,.1 11 ~~ , ,.1111111 g lt111 v, kvl , lj 1 urt VJ~·"
pilduli t-:c.r n . !\ 1i J,t;Uru wilJ11~J11 11 y.1d .1 1u111l.d1 l1d>.111.1 l'll g,in g
dini.l unggc.11 p.1d ,d1 s ,.111 Ay .1 d, ·u1 ~urn ~.1lrJ , 11 y t11 ·•1.1 ju111',tl 1
pil di.l di11;.i guguril.i 11 .it.1 w .i w .1 w , 1t ·.1 11 .
N1 l1k k a n a wangunna, jumlah u uh t'
anu pa n g n1indengna dipak, p p . eh aya 17. Pupuh
Wae K . . . e ngarang guguntan teh, di antarana
.. , f1l~ntz: Sznom, A sm_arandana, jeung Dangdanggula. Sok
d 1s1ng get Jad1 K~AJ?. Ku kituna, eta opat pupuh teh sok disebut
Se~ar Ageung, ar! sesana sok disebut Sekar Alit. Unggal pupuh
m1banda watek Je:1~g patokan anu beda-beda anu diluyukeun
kana cara ngahannngkeunana.
Titenan tabel ngaran-ngaran pupuh ieu di handap!

Tipe Wanda Pupuh


Watek Pupuh Aturan Guru Lagu jeung
Guru Wilangan
SEKAR Kinan ti Prihatin, harepan, 8-u, 8-i, 8-a, 8-i, 8-a, 8-i
AGEUNG nganti-nganti
I
Sinom Rasa gumbira, senang 8-a, 8-i, 8-a, 8-i, 7-i, 8-u, 7-a, 8-i,
1
tur nasehat. 12-a
Asmarandana j Cinta, silihasih jeung 8-i, 8-a, 8-o/e,8-a, 7-a, 8-u, 8-a
1 nasehat
Dangdanggula Kabungah, kaagun- 10-i, 10-a, 8-e/ o, 7-u, 9-i, 7-a, 6-u
I gan
----
Balakbak 1 Pikaseurieun, pi - 12-a,3-e,12-a,3-e,12-a, 3-e
kalucueun
Durma Ambek, pasea, gelut, 12-a, 7-i, 6-a, 7-a,
perang 8-i, 5-a, 7-i
Gambuh Tambuh laku, samar 7-u, lo-u, 12-i, 8-u, 8-o
SEK.AR polah, bingung.
- - - - -- - -~ ~:...:.=..::~~'.....__~ - - - + - - - - - -- - -
ALIT Gurisa Pi ka s e u r i e u n , pi - 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a
kalucueun
- - - -- - + - - - - -- - - - - - - +- - --
Jurudemung Rasa kaduhung tawa 8-a, 8-u, 6-i, 8-a, 8-u
hanjakal.
Ladrang P1kaseuneun, p1- 10-1, 8-a, 8-1, 12-a
kalucueun
Lambang Pikaseurieun, pi- , 8-a, 8-a, 8-a, 8-a
kalucueun
Magatru Pikaseurieun, prihatin 12-u, 8-i, 8-u, 8-i, 8-o
Maskumambang Pik as euri e un , pi - 12- i, 6-a , 8- i, 8-a
kalucueun
M ijil Rasa se dih, tii se un, 10- i,6- o,10-e, 10-i, 6-i, 6- u
c1J a k a .
P a n g kur Ta ta h ar r e k ge lut, re k 8-a, U -i, 8- u , 7-a, 12- u, 8-a, 8-i
p e ra n g, rasa ngarnbe k.
Pu cung Piwuru k , w aw aran , 12 - u , 6-a, 8-e/o, 12-a
k a kagct.
W1rangrong Rasa em., wirang, apes, 8-i, 8-o, 8- u, 8-i, 8-a, 8-a
je un g ru g i.
Nurutkeun ahli sastra Sunda, guguritan jeung pu h ,
• pu teh
mangrupa pangaruh h Jawa. Asupna ka urang teh m
Tatar Sunda kaereh ku Karajaan Mataram Islam. Tapi an ~sa
ki tu, ki wan. m ah guguntan
. .
Jeung pupuh teh geus dian
. naJan
k
jadi banda sastra Sunda. Malah baheula mah, nyuratan i!uen
nyusun laporan ge sok make pupuh. Jalma anu bisaan ngara ~g
pupuh, nuduhkeun jalma anu pinter. g
Dina nangtukeun patokan pup uh aya carana. Geu ra pek
titenan heula pupuh Sinom tina guguritan "Wulang Murid''
karya R. Haji Muhammad Musa ieu di handap!
leu tembang pangajaran (1) -
Pilampaheun anak murid (2)
Poma-poma masing yatna (3)
Metakeun awak pribadi (4)
Kudu cengeng nya pikir (5) sapada
Nya diajar masing cucud (6)
Ulah salah tarima (7)
Nu asih dipulang sengit · (8)
Masing nyaah ka ibu sarta ka rama (9)
Jumlah padalisan = 9
Tah, pupuh di luhur teh jumlahna aya sapada (bait) .
Ngaranna pupuh Sinom, kaasup kana Sekar Ageung. Pupuh
Sinom mibanda watek ngagambarkeun rasa gumbira atawa
senang tur nasehat. Ari patokanana kieu: (1) Jumlahna aya
sapada; (2) Tina sapada pupuh Sinom, aya 9 padalisan. Ari
cara nangtukeun guru lagu jeung guru wilangan mah kieu:
Conto padalisan kahiji
-, sok
1-eu tern-bang pa-nga-jar-an guru lagu = a L_ ditulis
12 3 4 5 6 7 8 guru wilangan = 8 _ f 8-a
Pi-lam-pah-eun a-nak mu-rid guru lagu = i I s~k .
12345 6 7 8 guru wilangan = 8 - d1tuhs
8-i
Tengetan cara nangtukeun guru lagu jeung guru wilangan
tina pupuh dina tabel ieu di handap!
1 2 3 4 5 6 7 12
I 8 9 10 11
(1) I eu tern- bang 1 pa- \ nga- ja- ran 8.1
(2) Pi lam pah eun a- nak I mu- rid ~i
(3) Po- ma po- ma ma- sing yat- na 8.i
(4) M e- ta - keun a- wak pri ba- di 8i
(5) Ku - du
I
ce- ngeng nya r-r
p i- kir I I

(6) Nya di - a- jar ma s ing 8u


cu- cud
(7) U- lah sa- lah ta- n- 7.1
ma
(8) Nu a-
I sih
I
di - pu- la ng se- , ngit 8i
(9) M a- sing ! nya- ' I '.2, l


ah ka l- bu 1 sar- ta ka ra - n1 .1

Anda mungkin juga menyukai