DISUSUN OLEH:
[kal/cm2.s] (2)
dengan I adalah intensitas pancaran (disebut juga konstanta radiasi)
[kal/cm2.s], A luas penampang lintang benda yang disinari [cm2] dan
adalah laju perubahan kalor [kal/s].
(3)
Dimana adalah laju perubahan suhu benda [K/s].
III. PELAKSANAAN PERCOBAAN
A. Bahan
Bahan - bahan yang digunakan dalam percobaan ini adalah:
1. Plat balok 3 buah (Hitam, Putih, Silver)
B. Alat
Alat – alat yang digunakan dalam percobaan ini adalah:
1. Termometer
2. Lampu duduk
3. Penggaris
4. Jangka Sorong
5. Neraca
6. Stopwatch
C. Cara Percobaan
1. Ditimbang setiap balok
2. Diukur dimensi balok (Panjang, lebar, tebal) setiap balok.
3. Diukur suhu awal balok.
4. Diposisikan lampu 20 cm ke pusat balok
5. Dihidupkan lampu dan jalankan timer per-20 sekon
6. Dicatat perubahan suhu sebanyak 10 kali.
D. Analisis Data
~Luas permukaan balok hitam
𝐴1 = 2. (𝑝. 𝑙 + 𝑝. 𝑡 + 𝑙. 𝑡)
𝐴1 = 2. (8,48.1,81 + 8,48.0,22 + 1,81.0,22)
𝐴1 = 37,16 𝑐𝑚2
~Luas permukaan balok putih
𝐴2 = 2. (𝑝. 𝑙 + 𝑝. 𝑡 + 𝑙. 𝑡)
𝐴2 = 2. (9,30.1,78 + 9,30.0,20 + 1,78.0,20)
𝐴2 = 37,89 𝑐𝑚2
~Luas permukaan balok silver
𝐴3 = 2. (𝑝. 𝑙 + 𝑝. 𝑡 + 𝑙. 𝑡)
𝐴3 = 2. (9,12.1,77 + 9,12.0,23 + 1,77.0,23)
𝐴2 = 36,72 𝑐𝑚2
0,068.5,7𝑥10−8 .(302,85−300,95)
𝐼1 = 37,16.20
𝐼1 = 9,90𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼2 = 𝐴1 .𝑡2
𝑚1 𝐶1 (𝑇2 −𝑇0 )
𝐼2 = 𝐴1 .𝑡2
0,068.5,7𝑥10−8. (302,95−300,95)
𝐼2 = 37,16.40
𝐼2 = 5,22𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼3 = 𝐴1 .𝑡3
𝑚1 𝐶1 (𝑇3 −𝑇0 )
𝐼3 =
𝐴1 .𝑡3
0,068.5,7𝑥10−8. (303,05−300,95)
𝐼3 = 37,16.60
𝐼3 = 3,65𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼4 = 𝐴1 .𝑡4
𝑚1 𝐶1 (𝑇4 −𝑇0 )
𝐼4 = 𝐴1 .𝑡4
0,068.5,7𝑥10−8. (303,15−300,95)
𝐼4 = 37,16.80
𝐼4 = 2,87𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼5 = 𝐴1 .𝑡5
𝑚1 𝐶1 (𝑇5 −𝑇0 )
𝐼5 =
𝐴1 .𝑡5
0,068.5,7𝑥10−8. (303,25−300,95)
𝐼5 = 37,16.100
𝐼5 = 2,40𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼6 =
𝐴1 .𝑡6
𝑚1 𝐶1 (𝑇6 −𝑇0 )
𝐼6 = 𝐴1 .𝑡6
0,068.5,7𝑥10−8. (303,25−300,95)
𝐼6 =
37,16.120
𝐼6 = 2,00𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼7 =
𝐴1 .𝑡7
𝑚1 𝐶1 (𝑇7 −𝑇0 )
𝐼7 = 𝐴1 .𝑡7
0,068.5,7𝑥10−8. (303,35−300,95)
𝐼7 = 37,16.140
𝐼7 = 1,79𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼8 = 𝐴1 .𝑡8
𝑚1 𝐶1 (𝑇8 −𝑇0 )
𝐼8 = 𝐴1 .𝑡8
0,068.5,7𝑥10−8. (303,35−300,95)
𝐼8 =
37,16.160
𝐼8 = 1,56𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼9 = 𝐴1 .𝑡9
𝑚1 𝐶1 (𝑇9 −𝑇0 )
𝐼9 = 𝐴1 .𝑡9
0,068.5,7𝑥10−8. (303,45−300,95)
𝐼9 = 37,16.180
𝐼9 = 1,45𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼10 = 𝐴1 .𝑡10
𝑚1 𝐶1 (𝑇10 −𝑇0 )
𝐼10 = 𝐴1 .𝑡10
0,068.5,7𝑥10−8. (303,45−300,95)
𝐼10 =
37,16.200
Keterangan:
I1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Intensitas pancaran lampu kepada balok hitam detik ke-
20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 sekon (Kal/cm2s)
m1= Massa balok hitam (Kg)
C1= Konstanta radiasi balok hitam (W/m2.K4)
A1= Luas permukaan balok hitam (cm2)
T0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Suhu balok hitam detik ke-
0,20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 sekon (K)
t1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Detik ke- 20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 (sekon)
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,55−303,35)
𝐼1 = 37,89.20
𝐼1 = 2,20𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼2 = 𝐴2 .𝑡2
𝑚2 𝐶2 (𝑇2 −𝑇0 )
𝐼2 = 𝐴2 .𝑡2
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,55−303,35)
𝐼2 =
37,89.40
𝐼2 = 1,10𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼3 = 𝐴2 .𝑡3
𝑚2 𝐶2 (𝑇3 −𝑇0 )
𝐼3 = 𝐴2 .𝑡3
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,55−303,35)
𝐼3 = 37,89.60
𝐼3 = 7,33𝑥10−14 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼4 = 𝐴2 .𝑡4
𝑚2 𝐶2 (𝑇4 −𝑇0 )
𝐼4 = 𝐴2 .𝑡4
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,55−303,35)
𝐼4 = 37,89.80
𝐼4 = 5,50𝑥10−14 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼5 =
𝐴2 .𝑡5
𝑚2 𝐶2 (𝑇5 −𝑇0 )
𝐼5 =
𝐴2 .𝑡5
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,65−303,35)
𝐼5 =
37,89.100
𝐼5 = 6,60𝑥10−14 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼6 = 𝐴2 .𝑡6
𝑚2 𝐶2 (𝑇6 −𝑇0 )
𝐼6 = 𝐴2 .𝑡6
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,65−303,35)
𝐼6 =
37,89.120
𝐼6 = 5,50𝑥10−14 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼7 = 𝐴2 .𝑡7
𝑚2 𝐶2 (𝑇7 −𝑇0 )
𝐼7 = 𝐴2 .𝑡7
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,65−303,35)
𝐼7 =
37,89.140
𝐼7 = 4,71𝑥10−14 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼8 = 𝐴2 .𝑡8
𝑚2 𝐶2 (𝑇7 −𝑇0 )
𝐼8 = 𝐴2 .𝑡8
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,65−303,35)
𝐼8 =
37,89.160
𝐼8 = 4,12𝑥10−14 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼9 =
𝐴2 .𝑡9
𝑚2 𝐶2 (𝑇9 −𝑇0 )
𝐼9 = 𝐴2 .𝑡9
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,65−303,35)
𝐼9 = 37,89.180
𝐼9 = 3,66𝑥10−14 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼10 = 𝐴2 .𝑡10
𝑚2 𝐶2 (𝑇10 −𝑇0 )
𝐼10 = 𝐴2 .𝑡10
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,65−303,35)
𝐼10 = 37,89.200
Keterangan:
I1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Intensitas pancaran lampu kepada balok putih detik ke-
20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 sekon (Kal/cm2s)
m2= Massa balok putih (Kg)
C2= Konstanta radiasi balok putih (W/m2.K4)
A2= Luas permukaan balok putih (cm2)
T0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Suhu balok putih detik ke-
0,20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 sekon (K)
t1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Detik ke- 20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 (sekon)
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,35−301,45)
𝐼1 = 36,72.20
𝐼1 = 3,20𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼2 = 𝐴3 .𝑡2
𝑚3 𝐶3 (𝑇2 −𝑇0 )
𝐼2 = 𝐴3 .𝑡2
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼2 = 36,72.40
𝐼2 = 1,65𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼3 = 𝐴3 .𝑡3
𝑚3 𝐶3 (𝑇3 −𝑇0 )
𝐼3 = 𝐴3 .𝑡3
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼3 = 36,72.60
𝐼3 = 1,10𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼4 = 𝐴3 .𝑡4
𝑚3 𝐶3 (𝑇4 −𝑇0 )
𝐼4 = 𝐴3 .𝑡4
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼4 = 36,72.80
𝐼4 = 8,26𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼5 = 𝐴3 .𝑡5
𝑚3 𝐶3 (𝑇5 −𝑇0 )
𝐼5 = 𝐴3 .𝑡5
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼5 = 36,72.100
𝐼5 = 6,61𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼6 =
𝐴3 .𝑡6
𝑚3 𝐶3 (𝑇6 −𝑇0 )
𝐼6 = 𝐴3 .𝑡6
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼6 = 36,72.120
𝐼6 = 5,51𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼7 = 𝐴3 .𝑡7
𝑚3 𝐶3 (𝑇7 −𝑇0 )
𝐼7 = 𝐴3 .𝑡7
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼7 =
36,72.140
𝐼7 = 4,72𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼8 = 𝐴3 .𝑡8
𝑚3 𝐶3 (𝑇8 −𝑇0 )
𝐼8 = 𝐴3 .𝑡8
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼8 =
36,72.160
𝐼8 = 4,13𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼9 = 𝐴3 .𝑡9
𝑚3 𝐶3 (𝑇9 −𝑇0 )
𝐼9 = 𝐴3 .𝑡9
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼9 =
36,72.180
𝐼9 = 3,67𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼10 =
𝐴3 .𝑡10
𝑚3 𝐶3 (𝑇10 −𝑇0 )
𝐼10 =
𝐴3 .𝑡10
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼10 = 36,72.200
Keterangan:
I1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Intensitas pancaran lampu kepada balok silver detik ke-
20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 sekon (Kal/cm2s)
m3= Massa balok silver (Kg)
C3= Konstanta radiasi balok silver (W/m2.K4)
A3= Luas permukaan balok silver (cm2)
T0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Suhu balok silver detik ke-
0,20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 sekon (K)
t1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Detik ke- 20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 (sekon)
~Teori Kesalahan pada balok hitam
𝜀 𝐼 𝐼2
𝑥= =
𝑛
9,90𝑥10−12 9,80𝑥10−23
5,22𝑥10−12 2,72𝑥10−23
3,65𝑥10−12 1,33𝑥10−23
2,87𝑥10−12 8,24𝑥10−24
2,40𝑥10−12 5,76𝑥10−24
2,00𝑥10−12 4,00𝑥10−24
1,79𝑥10−12 3,20𝑥10−24
1,56𝑥10−12 2,43𝑥10−24
1,45𝑥10−12 2,10𝑥10−24
1,30𝑥10−12 1,69𝑥10−24
𝑥̅ = 3,21𝑥10−12 𝑥̅ = 1,66𝑥10−23
10 × (1,66𝑥10−23 ) − (3,21𝑥10−12 )2
∆𝐼 = √ = 4,16𝑥10−13
102 × (10 − 1)
∆. 𝐼
𝐼= . 100%
𝑋
4,16𝑥10−13
𝐼= . 100% = 12,96%
3,21𝑥10−12
𝐾 = 100% − 𝐼
𝜀 𝐼 𝐼2
𝑥= =
𝑛
2,20𝑥10−13 4,84𝑥10−26
1,10𝑥10−13 1,21𝑥10−26
7,33𝑥10−14 5,37𝑥10−27
5,50𝑥10−14 3,03𝑥10−27
6,60𝑥10−14 4,36𝑥10−27
5,50𝑥10−14 3,03𝑥10−27
4,71𝑥10−14 2,22𝑥10−27
4,12𝑥10−14 1,70𝑥10−27
3,66𝑥10−14 1,34𝑥10−27
3,30𝑥10−14 1,09𝑥10−27
𝑥̅ = 7,37𝑥10−14 𝑥̅ = 8,26𝑥10−27
10 × (8,26𝑥10−27 ) − (7,37𝑥10−14 )2
∆𝐼 = √ = 9,26𝑥10−15
102 × (10 − 1)
∆. 𝐼
𝐼= . 100%
𝑋
9,26𝑥10−15
𝐼= . 100% = 12,56%
7,37𝑥10−14
𝐾 = 100% − 𝐼
𝜀 𝐼 𝐼2
𝑥= =
𝑛
3,20𝑥10−12 1,02𝑥10−23
1,65𝑥10−12 2,72𝑥10−24
1,10𝑥10−12 1,21𝑥10−24
8,26𝑥10−13 6,82𝑥10−25
6,61𝑥10−13 4,37𝑥10−25
5,51𝑥10−13 3,04𝑥10−25
4,72𝑥10−13 2,23𝑥10−25
4,13𝑥10−13 1,71𝑥10−25
3,67𝑥10−13 1,35𝑥10−25
3,31𝑥10−13 1,10𝑥10−25
𝑥̅ = 9,57𝑥10−13 𝑥̅ = 1,62𝑥10−24
10 × (1,62𝑥10−24 ) − (9,57𝑥10−13 )2
∆𝐼 = √ = 1,30𝑥10−13
102 × (10 − 1)
∆. 𝐼
𝐼= . 100%
𝑋
1,30𝑥10−13
𝐼= . 100% = 13,58%
9,57𝑥10−13
𝐾 = 100% − 𝐼
Perubahan Suhu
No Waktu Suhu plat hitam Suhu plat putih Suhu plat silver
(sekon) (K) (K) (K)
1 20 302,85 303,55 304,35
2 40 302,95 303,55 304,45
3 60 303,05 303,55 304,45
4 80 303,15 303,55 304,45
5 100 303,25 303,65 304,45
6 120 303,25 303,65 304,45
7 140 303,35 303,65 304,45
8 160 303,35 303,65 304,45
9 180 303,45 303,65 304,45
10 200 303,45 303,65 304,45
Bagan 2. Bagan perubahan suhu selama percobaan
Intensitas Radiasi
No Waktu I plat hitam I plat putih I plat silver
(sekon) (Kal/cm2s) (Kal/cm2s) (Kal/cm2s)
1 20 9,90𝑥10−12 2,20𝑥10−13 3,20𝑥10−12
2 40 5,22𝑥10−12 1,10𝑥10−13 1,65𝑥10−12
3 60 3,65𝑥10−12 7,33𝑥10−14 1,10𝑥10−12
4 80 2,87𝑥10−12 5,50𝑥10−14 8,26𝑥10−13
5 100 2,40𝑥10−12 6,60𝑥10−14 6,61𝑥10−13
6 120 2,00𝑥10−12 5,50𝑥10−14 5,51𝑥10−13
7 140 1,79𝑥10−12 4,71𝑥10−14 4,72𝑥10−13
8 160 1,56𝑥10−12 4,12𝑥10−14 4,13𝑥10−13
9 180 1,45𝑥10−12 3,66𝑥10−14 3,67𝑥10−13
10 200 1,30𝑥10−12 3,30𝑥10−14 3,31𝑥10−13
Rata- 3,21𝑥10−12 7,37𝑥10−14 9,57𝑥10−13
rata
Bagan 3. Intensitas Radiasi
Dari hasil percobaan Intensitas radiasi yang diterima oleh balok hitam lebih
besar dibandingkan dengan intensitas radiasi yang diterima balok putih dan
balok silver. Sedangkan balok putih menerima intensitas radiasi yang lebih
kecil dibandingkan balok hitam dan silver.
Hal ini mengasumsikan benda dengan warna hitam berperan sebagai
absorber yang baik, sedangkan benda putih adalah emitter yang baik.
Grafik 1. Grafik balok hitam
Berdasarkan grafik yang ada dapat diamati bahwa perubahan suhu pada
balok hitam terjadi lebih konstan dibandingkan balok putih dan silver yang
cenderung lebih datar. Ini menandakan benda hitam menyerap energi
radiasi lebih banyak dibandingkan benda putih dan silver.
V. KESIMPULAN
Kesimpulan yang diambil dari percobaan ini adalah:
1. Benda hitam menyerap energi radiasi lebih banyak dibandingkan
benda putih dan silver.
2. Kesalahan dapat terjadi akibat kurang akuratnya pancaran sinar lampu
terhadap ketiga balok.
VI. DAFTAR PUSTAKA
https://id.wikipedia.org/wiki/Konstanta_Stefan%E2%80%93Boltzmann
Asisten, Praktikan.
C. Manajemen Limbah
• Tidak ada limbah dalam percobaan ini.
D. Protokoler COVID-19
• Cek suhu sebelum memasuki Laboratorium Fisika
• Mencuci tangan sebelum memasuki ruang Laboratorium Fisika
• Selalu menggunakan masker saat dilingkungan kampus
• Menggunakan faceshield
• Menggunakan jas laboratorium lengan panjang/kemeja lengan
panjang
• Menggunakan sarung tangan latex
• Menerapkan physical distancing atau social distancing, jaga jarak
antar mahasiswa minimal 1 meter sewaktu pengamatan, dan
pengambilan data percobaan
• Sebelum dan sesudah menggunakan alat praktikum dibersihkan
terlebih dahulu.
E. Data Percobaan
F. Perhitungan
𝐴1 = 2. (𝑝. 𝑙 + 𝑝. 𝑡 + 𝑙. 𝑡)
𝐴1 = 2. (8,48.1,81 + 8,48.0,22 + 1,81.0,22)
𝐴1 = 37,16 𝑐𝑚2
~Luas permukaan balok putih
𝐴2 = 2. (𝑝. 𝑙 + 𝑝. 𝑡 + 𝑙. 𝑡)
𝐴2 = 2. (9,30.1,78 + 9,30.0,20 + 1,78.0,20)
𝐴2 = 37,89 𝑐𝑚2
~Luas permukaan balok silver
𝐴3 = 2. (𝑝. 𝑙 + 𝑝. 𝑡 + 𝑙. 𝑡)
𝐴3 = 2. (9,12.1,77 + 9,12.0,23 + 1,77.0,23)
𝐴2 = 36,72 𝑐𝑚2
0,068.5,7𝑥10−8 .(302,85−300,95)
𝐼1 =
37,16.20
𝐼1 = 9,90𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼2 = 𝐴1 .𝑡2
𝑚1 𝐶1 (𝑇2 −𝑇0 )
𝐼2 = 𝐴1 .𝑡2
0,068.5,7𝑥10−8. (302,95−300,95)
𝐼2 = 37,16.40
𝐼2 = 5,22𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼3 =
𝐴1 .𝑡3
𝑚1 𝐶1 (𝑇3 −𝑇0 )
𝐼3 = 𝐴1 .𝑡3
0,068.5,7𝑥10−8. (303,05−300,95)
𝐼3 = 37,16.60
𝐼3 = 3,65𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼4 = 𝐴1 .𝑡4
𝑚1 𝐶1 (𝑇4 −𝑇0 )
𝐼4 = 𝐴1 .𝑡4
0,068.5,7𝑥10−8. (303,15−300,95)
𝐼4 = 37,16.80
𝐼4 = 2,87𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼5 = 𝐴1 .𝑡5
𝑚1 𝐶1 (𝑇5 −𝑇0 )
𝐼5 =
𝐴1 .𝑡5
0,068.5,7𝑥10−8. (303,25−300,95)
𝐼5 = 37,16.100
𝐼5 = 2,40𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼6 =
𝐴1 .𝑡6
𝑚1 𝐶1 (𝑇6 −𝑇0 )
𝐼6 = 𝐴1 .𝑡6
0,068.5,7𝑥10−8. (303,25−300,95)
𝐼6 =
37,16.120
𝐼6 = 2,00𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼7 =
𝐴1 .𝑡7
𝑚1 𝐶1 (𝑇7 −𝑇0 )
𝐼7 = 𝐴1 .𝑡7
0,068.5,7𝑥10−8. (303,35−300,95)
𝐼7 = 37,16.140
𝐼7 = 1,79𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼8 = 𝐴1 .𝑡8
𝑚1 𝐶1 (𝑇8 −𝑇0 )
𝐼8 = 𝐴1 .𝑡8
0,068.5,7𝑥10−8. (303,35−300,95)
𝐼8 =
37,16.160
𝐼8 = 1,56𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼9 = 𝐴1 .𝑡9
𝑚1 𝐶1 (𝑇9 −𝑇0 )
𝐼9 = 𝐴1 .𝑡9
0,068.5,7𝑥10−8. (303,45−300,95)
𝐼9 = 37,16.180
𝐼9 = 1,45𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚1 𝐶1 ∆𝑇
𝐼10 = 𝐴1 .𝑡10
𝑚1 𝐶1 (𝑇10 −𝑇0 )
𝐼10 = 𝐴1 .𝑡10
0,068.5,7𝑥10−8. (303,45−300,95)
𝐼10 =
37,16.200
Keterangan:
I1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Intensitas pancaran lampu kepada balok hitam detik ke-
20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 sekon (Kal/cm2s)
m1= Massa balok hitam (Kg)
C1= Konstanta radiasi balok hitam (W/m2.K4)
A1= Luas permukaan balok hitam (cm2)
T0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Suhu balok hitam detik ke-
0,20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 sekon (K)
t1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Detik ke- 20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 (sekon)
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,55−303,35)
𝐼1 = 37,89.20
𝐼1 = 2,20𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼2 = 𝐴2 .𝑡2
𝑚2 𝐶2 (𝑇2 −𝑇0 )
𝐼2 = 𝐴2 .𝑡2
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,55−303,35)
𝐼2 =
37,89.40
𝐼2 = 1,10𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼3 = 𝐴2 .𝑡3
𝑚2 𝐶2 (𝑇3 −𝑇0 )
𝐼3 = 𝐴2 .𝑡3
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,55−303,35)
𝐼3 = 37,89.60
𝐼3 = 7,33𝑥10−14 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼4 = 𝐴2 .𝑡4
𝑚2 𝐶2 (𝑇4 −𝑇0 )
𝐼4 = 𝐴2 .𝑡4
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,55−303,35)
𝐼4 = 37,89.80
𝐼4 = 5,50𝑥10−14 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼5 =
𝐴2 .𝑡5
𝑚2 𝐶2 (𝑇5 −𝑇0 )
𝐼5 =
𝐴2 .𝑡5
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,65−303,35)
𝐼5 =
37,89.100
𝐼5 = 6,60𝑥10−14 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼6 = 𝐴2 .𝑡6
𝑚2 𝐶2 (𝑇6 −𝑇0 )
𝐼6 = 𝐴2 .𝑡6
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,65−303,35)
𝐼6 =
37,89.120
𝐼6 = 5,50𝑥10−14 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼7 = 𝐴2 .𝑡7
𝑚2 𝐶2 (𝑇7 −𝑇0 )
𝐼7 = 𝐴2 .𝑡7
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,65−303,35)
𝐼7 =
37,89.140
𝐼7 = 4,71𝑥10−14 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼8 = 𝐴2 .𝑡8
𝑚2 𝐶2 (𝑇7 −𝑇0 )
𝐼8 = 𝐴2 .𝑡8
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,65−303,35)
𝐼8 =
37,89.160
𝐼8 = 4,12𝑥10−14 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼9 =
𝐴2 .𝑡9
𝑚2 𝐶2 (𝑇9 −𝑇0 )
𝐼9 = 𝐴2 .𝑡9
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,65−303,35)
𝐼9 = 37,89.180
𝐼9 = 3,66𝑥10−14 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚2 𝐶2 ∆𝑇
𝐼10 = 𝐴2 .𝑡10
𝑚2 𝐶2 (𝑇10 −𝑇0 )
𝐼10 = 𝐴2 .𝑡10
0,070.1,19𝑥10−8 .(303,65−303,35)
𝐼10 = 37,89.200
Keterangan:
I1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Intensitas pancaran lampu kepada balok putih detik ke-
20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 sekon (Kal/cm2s)
m2= Massa balok putih (Kg)
C2= Konstanta radiasi balok putih (W/m2.K4)
A2= Luas permukaan balok putih (cm2)
T0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Suhu balok putih detik ke-
0,20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 sekon (K)
t1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Detik ke- 20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 (sekon)
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,35−301,45)
𝐼1 = 36,72.20
𝐼1 = 3,20𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼2 = 𝐴3 .𝑡2
𝑚3 𝐶3 (𝑇2 −𝑇0 )
𝐼2 = 𝐴3 .𝑡2
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼2 = 36,72.40
𝐼2 = 1,65𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼3 = 𝐴3 .𝑡3
𝑚3 𝐶3 (𝑇3 −𝑇0 )
𝐼3 = 𝐴3 .𝑡3
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼3 = 36,72.60
𝐼3 = 1,10𝑥10−12 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼4 = 𝐴3 .𝑡4
𝑚3 𝐶3 (𝑇4 −𝑇0 )
𝐼4 = 𝐴3 .𝑡4
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼4 = 36,72.80
𝐼4 = 8,26𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼5 = 𝐴3 .𝑡5
𝑚3 𝐶3 (𝑇5 −𝑇0 )
𝐼5 = 𝐴3 .𝑡5
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼5 = 36,72.100
𝐼5 = 6,61𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼6 =
𝐴3 .𝑡6
𝑚3 𝐶3 (𝑇6 −𝑇0 )
𝐼6 = 𝐴3 .𝑡6
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼6 = 36,72.120
𝐼6 = 5,51𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼7 = 𝐴3 .𝑡7
𝑚3 𝐶3 (𝑇7 −𝑇0 )
𝐼7 = 𝐴3 .𝑡7
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼7 =
36,72.140
𝐼7 = 4,72𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼8 = 𝐴3 .𝑡8
𝑚3 𝐶3 (𝑇8 −𝑇0 )
𝐼8 = 𝐴3 .𝑡8
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼8 =
36,72.160
𝐼8 = 4,13𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼9 = 𝐴3 .𝑡9
𝑚3 𝐶3 (𝑇9 −𝑇0 )
𝐼9 = 𝐴3 .𝑡9
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼9 =
36,72.180
𝐼9 = 3,67𝑥10−13 𝑘𝑎𝑙/𝑐𝑚2 𝑠
𝑚3 𝐶3 ∆𝑇
𝐼10 =
𝐴3 .𝑡10
𝑚3 𝐶3 (𝑇10 −𝑇0 )
𝐼10 =
𝐴3 .𝑡10
0,068.1,19𝑥10−8 .(304,45−301,45)
𝐼10 = 36,72.200
Keterangan:
I1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Intensitas pancaran lampu kepada balok silver detik ke-
20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 sekon (Kal/cm2s)
m3= Massa balok silver (Kg)
C3= Konstanta radiasi balok silver (W/m2.K4)
A3= Luas permukaan balok silver (cm2)
T0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Suhu balok silver detik ke-
0,20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 sekon (K)
t1,2,3,4,5,6,7,8,9,10= Detik ke- 20,40,60,80,100,120,140,160,180,200 (sekon)
~Teori Kesalahan pada balok hitam
𝜀 𝐼 𝐼2
𝑥= =
𝑛
9,90𝑥10−12 9,80𝑥10−23
5,22𝑥10−12 2,72𝑥10−23
3,65𝑥10−12 1,33𝑥10−23
2,87𝑥10−12 8,24𝑥10−24
2,40𝑥10−12 5,76𝑥10−24
2,00𝑥10−12 4,00𝑥10−24
1,79𝑥10−12 3,20𝑥10−24
1,56𝑥10−12 2,43𝑥10−24
1,45𝑥10−12 2,10𝑥10−24
1,30𝑥10−12 1,69𝑥10−24
𝑥̅ = 3,21𝑥10−12 𝑥̅ = 1,66𝑥10−23
10 × (1,66𝑥10−23 ) − (3,21𝑥10−12 )2
∆𝐼 = √ = 4,16𝑥10−13
102 × (10 − 1)
∆. 𝐼
𝐼= . 100%
𝑋
4,16𝑥10−13
𝐼= . 100% = 12,96%
3,21𝑥10−12
𝐾 = 100% − 𝐼
𝜀 𝐼 𝐼2
𝑥= =
𝑛
2,20𝑥10−13 4,84𝑥10−26
1,10𝑥10−13 1,21𝑥10−26
7,33𝑥10−14 5,37𝑥10−27
5,50𝑥10−14 3,03𝑥10−27
6,60𝑥10−14 4,36𝑥10−27
5,50𝑥10−14 3,03𝑥10−27
4,71𝑥10−14 2,22𝑥10−27
4,12𝑥10−14 1,70𝑥10−27
3,66𝑥10−14 1,34𝑥10−27
3,30𝑥10−14 1,09𝑥10−27
𝑥̅ = 7,37𝑥10−14 𝑥̅ = 8,26𝑥10−27
10 × (8,26𝑥10−27 ) − (7,37𝑥10−14 )2
∆𝐼 = √ = 9,26𝑥10−15
102 × (10 − 1)
∆. 𝐼
𝐼= . 100%
𝑋
9,26𝑥10−15
𝐼= . 100% = 12,56%
7,37𝑥10−14
𝐾 = 100% − 𝐼
𝜀 𝐼 𝐼2
𝑥= =
𝑛
3,20𝑥10−12 1,02𝑥10−23
1,65𝑥10−12 2,72𝑥10−24
1,10𝑥10−12 1,21𝑥10−24
8,26𝑥10−13 6,82𝑥10−25
6,61𝑥10−13 4,37𝑥10−25
5,51𝑥10−13 3,04𝑥10−25
4,72𝑥10−13 2,23𝑥10−25
4,13𝑥10−13 1,71𝑥10−25
3,67𝑥10−13 1,35𝑥10−25
3,31𝑥10−13 1,10𝑥10−25
𝑥̅ = 9,57𝑥10−13 𝑥̅ = 1,62𝑥10−24
10 × (1,62𝑥10−24 ) − (9,57𝑥10−13 )2
∆𝐼 = √ = 1,30𝑥10−13
102 × (10 − 1)
∆. 𝐼
𝐼= . 100%
𝑋
1,30𝑥10−13
𝐼= . 100% = 13,58%
9,57𝑥10−13
𝐾 = 100% − 𝐼