PENCEGAHAN DAN PENANGANAN PENYAKIT CACINGAN

Makalah
Diajukan Untuk Memenuhi Nilai Mata Kuliah Gizi dan Diet

Disusun oleh :

Ade
Ade Han-
Han-ha
hann : 3440
344035
3515
1500
001
1
Annisa
Annisa F!i
F!i "e
"es#a
s#a$i
$i : 344035
344035150
1501%
1%
Dase&
Dase& 'inald
'inaldii 'a(da
'a(dani
ni : 344035
344035150
150%)
%)

Tin*ka# 1-A

AKADEMI KEPE'A+ATAN

PEME'INTA
PEME'IN TAH
H KA,PA
KA, PATEN
TEN CIAN.' 
CIAN. ' 

BADAN LAYANAN UMUN DAERAH ( BLUD

!ln" #asi$ Gede Ra%a No&' tel)" (*+,- +,.+*, /a0"+.*1- 2ianju$ 3-+',
 KATA PENGANTA' 

Den4
Den4an
an men%
men%e5
e5ut
ut nama
nama Allah
llah 67
678
8 %an4
%an4 maha
maha )en4
)en4asi
asih
h la4i
la4i maha
maha
 )en%a%an4 kami )anjatkan se4ala )uji dan s%uku$ atas kehadi$atN%a9 %an4 telah
melim
melim)a
)ahk
hkan
an $ahm
$ahmat
at dan
dan hida%
hida%ah
ahn%
n%aa ke)a
ke)ada
da kami
kami99 sehi
sehin4
n44a
4a kami
kami da)a
da)att
men%elesaikan makalah #ene4ahan Dan #enan4anan #en%akit
#en%akit 2ain4an"
Dalam makalah tentan4
tentan4 #ene4ahan
#ene4ahan Dan #enan4anan
#enan4anan #en%akit 2ain4an
ini9 kami usahakan semaksimal mun4kin9 da$i 5e5e$a)a sum5e$ mate$i sehin44a
kami da)at men%elesaikan makalah ini den4an 5aik" Untuk itu den4an se4ala
ke$end
ke$endaha
ahan
n hati
hati kami
kami men%am
men%am)ai
)aikan
kan 5an%ak
5an%ak te$ima
te$ima kasih
kasih ke)ada
ke)ada ;5u Ratih
Ratih
Dianin4$um9 6" Ke)"
 Namun tidak le)as da$i semua itu9 kami men%ada$i se)enuhn%a 5ah<a
makalah kami jauh da$i kata sem)u$na
s em)u$na dan keku$an4an 5aik da$i se4i )en%usunan9
 5ahasan9 mau)un se4i lainn%a" =leh ka$ena itu9 den4an la)an4 dada dan tan4an
te$5uka kami mem5uka sele5a$&le5a$n%a 5a4i )em5aa %an4 in4in mem5e$i sa$an
dan k$itik ke)ada kami sehin44a kami da)at mem)e$5aiki makalah #ene4ahan
Dan #enan4anan #en%akit 2ain4an"
6emo4a
6emo4a da$i makalah ini da)at diam5il hikmah dan man/aatn%a sehin44a
sehin44a
da)at mem5e$ikan ins)i$asi te$hada) )em5aa"

2ianju$9 A)$il +*',

1
 DAFTA' I/I

KATA PENGANTA' """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""i
DAFTA' I/I"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""ii
,A, I PENDAH"AN"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'
A "ATA' ,E"AKANG"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'
, 'M/AN MA/A"AH"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""+
C T.AN PEN"I/AN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""-
D MANFAAT PEN"I/AN"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""-
,A, II PENCEGAHAN DAN PENANGANAN PENYAKIT CACINGAN""""3
A PENGE'TIAN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""3
, .ENI/-.ENI/ CACING"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""3
'" 2ain4 %an4 Men4untun4kan Ba4i Manusia""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""3
+" 2ain4 %an4 Me$u4ikan Ba4i Manusia"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""1
C TANDA DAN GE.A"A CACINGAN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""">
D DAMPAK PENYAKIT CACINGAN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""
E CA'A PEN"A'AN"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'*
F PENCEGAHAN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'+
G PENANGANAN CACINGAN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'-
,A, III PENTP""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'3
A /IMP"AN"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'3
, /A'AN"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'1
DAFTA' P/TAKA"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'

2
3
 ,A, I

PENDAH"AN

A "ATA' ,E"AKANG

#$e?alensi an4ka keain4an di ;ndonesia masih uku) tin44i9 anta$a 31

 @ ,19 5ahkan )ada dae$ah @dae$ah te$tentu %an4 kondisi lin4kun4ann%a
 5u$uk 5isa mena)ai >*9 an4ka te$se5ut te$4olon4 tin44i" Di 5e5e$a)a
dae$ah di ;ndonesia te$utama di dae$ah )edalam 5elum semua menda)atkan
 )ela%anan kesehatan %an4 la%ak9 kasus in/eksi ain4 %an4 k$onik 5an%ak 
ditemukan di dae$ah )edalaman %an4 sea$a lata$ 5elakan4 )en4etahuan
kesehatan dan )endidikan $endah"
Ada 5e5e$a)a /ato$ %an4 mem)en4a$uhi tin44in%a an4ka keain4an
 )ada mas%a$akat ;ndonesia selain ka$ena kondisi lin4kun4an 4eo4$a/is9 ju4a
ka$ena /ato$ kesada$an untuk melakukan )ola hidu) 5e$sih dan sehat9
$endahn%a )en4etahuan kesehatan9 dan ku$an4n%a )en%uluhan ke)ada
mas%a$akat te$utama di dae$ah te$)enil mem5e$i kont$i5usi tin44in%a an4ka
keain4an di ;ndonesia"
A)a5ila die$mati le5ih lanjut9 in/eksi ain4 ini se)ele9 teta)i
 )en4a$uhn%a 5isa san4at men44an44u te$utama )ada anak&anak %an4 dalam
masa )e$tum5uhan9 in/eksi $in4an men4akhi5atkan anemia den4an 5e$5a4ai
mani/estasi kilinis9 5aik %an4 te$lihat sea$a n%ata mau)un %an4 tidak te$lihat"
Kasus in/eksi %an4 sedan4 sam)ai 5e$at 5isa men4akhi5atkan adan%a
4an44uan )en%e$a)an )ada usus dan 4an44uan 5e5e$a)a /un4si o$4an dalam"
A)a5ila hal ini te$jadi )ada masa anak&anak te$utama disekolah9 maka akan
san4at men44an44u )$oses 5elaja$ men4aja$9 sea$a n%ata anak 5isa
men4alami kemundu$an )$estasi9 %an4 disada$i atau tidak hal te$se5ut
mem)en4a$uhi masa de)an me$eka" Kasus in/eksi )ada o$an4 de<asa
 5iasan%a tidak disada$i9 ontoh kasus )ada in/eksi /ila$ia9 mem5utuhkan
<aktu %an4 uku) )anjan4 da$i in/eksi sam)ai te$jadin%a elephantiasis (Kaki
4ajah 5e5e$a)a kasus menunjukkan 5ah<a o$an4 %an4 te$in/eksi men4etahui
 5ah<a di$in%a te$kena ele)hantiasis setelah kakin%a mem5esa$"

1
 enomena in/eksi ain4 ini se)e$ti 4un4in4 es9 %an4 munul ke
 )e$mukaan keil9 teta)i se5ena$n%a 5an%ak kasus dan kejadian in/eksi ain4
%an4 tidak te$eks)os" Kita se5a4ai <a$4a mas%a$akat kesehatan %an4
men4etahui tentan4 hal ini idealn%a tu$ut mem5e$i sum5an4an te$hada)
 )enin4katan de$ajat kesehatan9 dalam hal ini adalah menekan kejadian in/eksi
ain4"
#en%akit %an4 se$in4 te$jadi ini san4at men4an44u tum5uh kem5an4
anak" 6ehin44a san4at )entin4 untuk men4enali dan mene4ah )en%akit
ain4 )ada anak sejak dini" Gan44uan %an ditim5ulkan mulai da$i %an4
$in4an tan)a 4ejala hin44a sam)ai %an4 5e$at 5ahkan sam)ai men4anam
 ji<a" 6ea$a umum 4an44uan nut$isi atau anemia da)at te$jadi )ada )ende$ita"
Hal ini sea$a tidak lan4sun4 akan men4aki5atkan 4an44uan kee$dasan )ada
anak"
6ekita$ ,* )e$sen o$an4 ;ndonesia men4alami in/eksi ain4" Kelom)ok 
umu$ te$5an%ak adalah )ada usia 1&'3 tahun" An4ka )$e?alensi ,* )e$sen itu9
+' )e$sen di anta$an%a men%e$an4 anak usia 6D dan $ata&$ata kandun4an
ain4 )e$ o$an4 enam eko$" Data te$se5ut di)e$oleh melalui su$?ei dan
 )enelitian %an4 dilakukan di 5e5e$a)a )$o?insi )ada tahun +**,"
Hasil )enelitian se5elumn%a (+**+&+**-9 )ada 3* 6D di '* )$o?insi
menunjukkan )$e?alensi anta$a +9+ )e$sen hin44a ,9- )e$sen" 6ekita$ ++*
 juta )enduduk ;ndonesia ain4an9 den4an ke$u4ian le5ih da$i R) 1** milia$ 
atau seta$a den4an +* juta lite$ da$ah )e$ tahun" #ende$ita te$se5a$ di selu$uh
dae$ah9 5aik di )edesaan mau)un )e$kotaan" Ka$ena itu9 ain4an masih
menjadi masalah kesehatan mendasa$ di ne4e$i ini"

, 'M/AN MA/A"AH

'" A)a )en4e$tian ain4anC

+" 2ain4&ain4 a)a sajakah %an4 men%e5a5kan ain4anC
-" Ba4aimana 4ejala&4ejala jika manusia men4alami ain4anC
3" Ba4aimana dam)ak da$i ain4anC
1" Ba4aimana a$a )enula$an ain4anC
," Ba4aimana a$a )ene4ahan a4a$ te$hinda$ da$i )en%akit ain4anC
." Ba4aimana a$a )enan4anan da$i )en%akit ain4anC

2
C T.AN PEN"I/AN

'" 8ujuan Umum

8ujuan umum dalam 5ahasan ini adalah da)at memahami )ene4ahan
dan )enan4anan )en%akit ain4an khususn%a di5idan4 ke)e$a<atan"
+" 8ujuan Khusus
8ujuan khusus dalam 5ahasan ini anta$a lain:
a" Da)at memahami )en4e$tian ain4an
 5" Da)at memahami ain4&ain4 a)a sajakah %an4 men%e5a5kan
ain4an
" Da)at memahami 4ejala&4ejala jika manusia men4alami ain4an
d" Da)at memahami dam)ak da$i ain4an
e" Da)at memahami a$a )enula$an ain4an
/" Da)at memahami a$a )ene4ahan a4a$ te$hinda$ da$i )en%akit
ain4an
4" Da)at memahami a$a )enan4anan da$i )en%akit ain4an

D MANFAAT PEN"I/AN
'" Ba4i Mahasis<a
a" 6e5a4ai in/o$masi dasa$ untuk men4enal a)a itu ain4an9 dam)ak9
4ejala %an4 dialami9 )enula$ann%a9 )ene4ahan9 dan )enan4anan
 )en%akit ain4an"
 5" Untuk menam5ah <a<asan dan )en4etahuan men4enai )ene4ahan dan
 )enan4anan )en%akit ain4an"
+" Ba4i Mas%a$akat
a" 6e5a4ai sum5e$ in/o$masi men4enai )ene4ahan dan )enan4anan
 )en%akit ain4an"

,A, II

PENCEGAHAN DAN PENANGANAN PENYAKIT CACINGAN

3
A PENGE'TIAN

;n/eksi ain4 atau 5iasa dise5ut den4an )en%akit ain4an te$masuk 

dalam in/eksi %an4 di se5a5kan oleh )a$asit" #a$asit adalah mahluk keil %an4
men%e$an4 tu5uh inan4n%a den4an a$a menem)elkan di$i (5aik di lua$ atau di
dalam tu5uh dan men4am5il nut$isi da$i tu5uh inan4n%a" #ada kasus
ain4an9 maka ain4 te$se5ut 5ahkan da)at melemahkan tu5uh inan4n%a dan
men%e5a5kan 4an44uan kesehatan"
2ain4an 5iasan%a te$jadi ka$ena ku$an4n%a kesada$an akan ke5e$sihan 5aik 
te$hada) di$i sendi$i atau)un te$hada) lin4kun4ann%a" 2ain4an da)at menula$ 
melalui la$?atelu$ %an4 te$telan  masuk ke dalam tu5uh" 2ain4 me$u)akan
he<an tidak 5e$tulan4 %an4 5e$5entuk lonjon4  )anjan4 %an4 5e$a<al da$i
telu$la$?a hin44a 5e$u5ah menjadi 5entuk ain4 de<asa" 2ain4 da)at men4in/eksi
 5a4ian tu5uh mana)un %an4 ditin44alin%a se)e$ti )ada kulit9 otot9 )a$u&)a$u9
atau)un usussalu$an )ene$naan" #en%akit ain4an9 khususn%a )ada anak 
se$in4 dian44a) se5a4ai )en%akit %an4 se)ele oleh se5a4ian 5esa$ kalan4an
mas%a$akat" #adahal )en%akit ini 5isa menu$unkan tin4kat kesehatan anak"
Dianta$an%a9 men%e5a5kan anemia9 ;F menu$un9 lemas tak 5e$4ai$ah9
n4antuk9 malas 5e$akti?itas se$ta 5e$at 5adan $endah"

, .ENI/-.ENI/ CACING
2ain4 memiliki dua man/aat 5a4i kelan4sun4an hidu) manusia9 %aitu ada
 jenis ain4 %an4 men4untun4kan dan jenis ain4 %an4 me$u4ikan 5a4i
manusia"

'" 2ain4 %an4 Men4untun4kan Ba4i Manusia

2ain4 tanah ( Lubricus rubellus te$masuk he<an tin4kat $$endah ka$ena
tidak mem)un%ai tulan4 5elakan4 (in?e$te5$ata" 2ain4 tanah te$masuk 
kelas =li4ohaeta" amili te$)entin4 da$i kelas ini Me4asilliidae dan
Lum5$iidae" Ke5an%akan o$an4 akan jijik jika dihada)kan lan4sun4
den4an ain4" Namun9 he<an ini se5ena$n%a memoun%ai 5an%ak )otensi
%an4 5e$4una 5a4i kehidu)an manusia" Misaln%a dalam 5idan4 )e$tanian9
ain4 5e$/un4si men4hanu$kan 5ahan o$4anik sehin44a mem)e$5aiki
aesa$i dan st$uktu$ tanah" Aki5atn%a lahan menjadi su5u$ dan )en%e$a)an

4
 nut$isi oleh tanaman menjadi 5aik ka$ena ain4 tanah akan menin4katkan
 )o)ulasi mik$o5a %an4 men4untun4kan tanaman" 6elain itu9 ain4 tanah
 )un mem)un%ai man/aat 5a4i manusia"
Da4in4 ain4 tanah me$u)akan salah satu se5a4ai alte$nati/ )en4o5atan
 5a4i kesehatan manusia:
a"  Lubricus rubellus da)at menjadi khasiat untuk men%am5uhkan
 5e$5a4ai )en%akit (hi)otensi dan hi)e$tensi9 kenin4 manis9 t%)oid9
$ematik9 disent$i9 4ast$itis9 munta5e$9 asma dan )en%akit k$onis
lainn%a"
 5" Men4andun4 5e$5a4ai enzim )en4hasil anti5iotik dan asam a$hidonat
%an4 5e$khasiat menu$unkan demam"
" Diman/aatkan se5a4ai )en4ham5at )e$tum5uhan kanke$"
d" Bahan 5aku kosmetik"
e" Mam)u men4ham5at 5akte$i )atho4en )en%akit t%)oid dan dia$e"
/" Mam)u men4u5ah =me4a&, menjadi =me4a&-" =me4a&- da)at
mene4ah te$jadin%a )en4e$asan )em5uluh da$ah %an4 diaki5atkan
oleh lemak" 6ehin44a da)at men4u$an4i 4an44uan di )em5uluh a$te$i
%an4 da)at men4aki5atkan se$an4an jantun4"

+" 2ain4 %an4 Me$u4ikan Ba4i Manusia

2ain4 %an4 me$u4ikan 5a4i manusia )un 5an%ak jenisn%a9 ada ain4
4elan49 ain4 )ita dan ain4 )i)ih" Be$ikut jenis&jenis ain4 :
a" 2 a  in 4 G e la n 4 ( As  a $ is L u m 5$ i  oi d e s
' 7a$na : Me$ah muda atau )utih
+ Besa$n%a : +* & -* m
- Hidu) di : Usus keil
3 2a$a #enula$ann%a:
a 8elu$ ain4 masuk melalui mulut
 5 Menetas di usus keil menjadi la$?a
 La$?a di5a<a oleh ali$an da$ah ke )a$u&)a$u melalui hati
d Bila la$?a ini sam)ai ke ten44o$okan dan te$telan9 me$eka
masuk ke dalam usus keil dan menjadi de<asa di sana"
e 2ain4 4elan4 da)at men4isa) *9'3 4$ ka$5ohid$at setia) ha$i"

Gambar. 2-1
Cacing Gelang (Ascaris Lumbricoides)

5
+" 2 a  i n 4 2 a m 5 uk ( 8$ i  u $ i s 8 $i  h i u $ a 
' 7a$na : Me$ah muda atau a5u&a5u
+ Besa$n%a : - & 1 m
- Hidu) di : Usus 5esa$
3 2a$a #enula$ann%a:
a 8elu$ ain4 te$telan 5e$sama den4an ai$ atau makanan
 5 Menetas di usus keil dan tin44al di usus 5esa$
 8elu$ ain4 kelua$ melalui koto$an dan jika telu$ ini te$telan9
te$ulan4lah siklus ini"

Gambar. 2-2
Cacing Cambuk (Tricuris Trichiura)

6
-" 2 a  i n 4 8a m 5 an 4 ( A n  % l os t o m i a s i s 

Gambar. 2-3
C a c i n g T am b a n g ( A n c  l o s t o m i a s i s )

' 7a$na : Me$ah

+ Besa$n%a : > & '- mm
- Hidu) di : Usus keiL
3 2a$a #enula$ann%a:
a La$?a menem5us kulit kaki
 5 Melalui salu$an da$ah la$?a di5a<a ke )a$u&)a$u %an4 men%e5a5kan
 5atuk 
 La$?a %an4 ditelan menjadi de<asa )ada usus keil dimana me$eka
menana)kan di$in%a untuk men4isa) da$ah"
d 2ain4 tam5an4
me$u)akan
i n/ eks i  a in 4
%an4 )alin4
me$u4ikan
kesehatan anak&
anak";n/eksi
ain4 tam5an4 da)at men%e5a5kan anemia (ku$an4 da$ah"
2ain4 tam5an4 da)atmen4isa) da$ah '* & '+ mililite$ setia) ha$i"

3" 2a i n4 K$e mi ( Ent e$ o5 iu s e$ mi ul a$ is 

Gambar. 2-!
Cacing "remi (#nterobius $ermicularis)

7
 ' 7a$na : #utih
+ Besa$n%a : ' m
- Hidu) di : Usus 5esa$
3 2a$a #enula$ann%a:
a 2ain4 5etina 5e$telu$ )ada malam ha$i di anus
 5 An us
menjadi
4atal9
4a$ukan
 )a da anu s
mem5a<a
telu$ ain4
in i
men%e5a$"
Melalui kontak den4an tem)at tidu$9 5antal9 s)$ei9 )akaian9 telu$ 
ain4 k$emi di5a<a ke tem)atlain"
 !ika telu$&telu$ ini te$makan9 te$un4lah siklus ini"

C TANDA DAN GE.A"A CACINGAN

#en%akit ain4an )ada manusia se$in4 dimani/estasikan oleh )a$asit
ain4 %an4 hdu) di usus" 2ain4&ain4 ini 5isa 5e$tahan hidu) ka$ena
menda)at sa$i makanan %an4 ada di dlam tu5uh manusia" Be$ikut tanda dan
4ejala )en%akit ain4an:

'" 2ain4 K$emi

a" N%e$i )e$ut
 5" Mual
" Gatal %an4 intens )ada du5u$ atau ?a4ina
d" 8idak 5isa tidu$ ka$ena 4atal

+" 2ain4 Gelan4

a" N%e$i )e$ut sama$ 

8
  5" Mual muntah
" Dia$e atau tinja 5e$da$ah
d" atuk ke$in4
e" Be$at 5adan tu$un
/" 8e$da)at ain4 )ada muntahan atau tinja
4" !ika jumlahn%a 5an%ak da)at men4ham5at (o5st$uksi usus"

-" 2ain4 8am5an4

a" Anemia
 5" N%e$i di)e$ut 5a4ian atas
" Demam dise$tai 5atuk den4an 5un%i na)as men4i ka$ena la$?a ain4 di
 )a$u&)a$u
d" Ruam %an4 menonjol dan te$asa 4atal 5isa munul di tem)at masukn%a
la$?a )ada kulit"

D DAMPAK PENYAKIT CACINGAN

Dam)ak da$i )en%akit ini tidak da)at dian44a) se)ele9 seseo$an4 %an4 men4ida)
ain4an maka )e$tum5uhan /isikn%a akan te$ham5at9 ju4a ;F menjadi 5e$ku$an49
anemia atau kada$ hemo4lo5in )ada tu5uh manusia"

'" Anemia
un4si utama H5 adalah men4an4kut oksi4en dan ju4a makanan ke
selu$uh tu5uh" !ika kada$ H5 dalam tu5uh 5an%ak maka su)lai oksi4en dan
 ju4a nut$isi ke selu$uh tu5uh9 te$utama otak dan 4injal menjadi lana$"
Ketika kada$ H5 dalam tu5uh ku$an4 maka oksi4en dan nut$ient ke s elu$uh
tu5uh te$utama otak dan 4injal 5e$ku$an49 dan hal ini %an4 mem5uat
seseo$an4 te$kena anemia"
+" Men44an44u )e$tum5uhan )ada anak9 menu$unakan da%a tahan tu5uh9 dan
;F te$4an44un4"
#ada dasa$n%a seo$an4 anak %an4 sedan4 masa )e$tum5uhan
mem5utuhkan 5an%ak sekali nut$isi" Nut$isi sendi$i di5a4i menjadi +
 5a4ian9 %aitu mak$o nut$ient (ai$9 lemak9 )$otein9 dan ka$5ohid$at dan
mik$o nut$ient (?itamin dan mine$al" !ika nut$isi ini diu$i maka ain4
akan 5e$tam5ah suu$ dan tentun%a akan mem)e$e)at )e$kem5an45iakan
ain4 itu sendi$i" 2ain4 te$kadan4 men44uma)al atau mem5etuk se)e$ti
se5uah 5ola9 ka$ena 5an%akn%a ain4 di dalam tu5uh atau ain4 ju4a
da)at e$$ati atau kelua$ le<at mulut atau 5ahkan hidun4"

9
 Ketika seo$an4 anak mende$ita anemia maka da%a tahan tu5uh tentu saja
akan menu$un" Anak te$se5ut tidak akan d)at menin4katkan da%a tahan
tu5uh ka$ena 5e$5a4ai maam nut$isi %an4 di5utuhkan untuk menja4a da%a
tahan tu5uh di u$i oleh ain4" Hal ini ju4a %an4 akan men%e5a5kan anak 
te$se5ut kehilan4an 5e$at 5adan9 dan )$esta$i 5elaja$ akan men4alami
 )enu$unan"

E CA'A PEN"A'AN

'" Ku$an4 Memeliha$a Ke5e$sihan

Anak&anak tidak 5isa jika diha$uskan menja4a ke5e$sihan9 5an%ak 

anak&anak %an4 me$asa uek den4an ke5e$sihann%a" 6e)e$ti
setelah 5e$main tanah anak tidak ui tan4an dan dia memasukkan
makanan men44unakan tan4ann%a ke dalam mulut" Hal inilah %an4
menjadi )en%e5a5 utama men4a)a anak&anak te$kena ain4an"

 5 Lin4kun4an Yan4 Koto$ 

Lin4kun4an %an4 koto$ ju4a menjadi )en%e5a5 anak&anak te$kena
ain4an" Anak&anak 5isa saja 5e$main di lin4kun4an %an4 koto$ dan
men4andun4 ain4 di dalamn%a sehin44a anak 5isa $entan untuk te$kena
ain4an"

 BAB Di 6em5a$an4 8em)at

Anak jan4an di5iasakan untuk mem5uan4 ai$ 5esa$ di sem5a$an4
tem)at9 hal itu dika$enakan jika BAB di sem5a$an4 tem)at anak $entan
untuk te$kena ain4an" Alasann%a adalah )ende$ita ain4an saat
men4elua$kan tinja ain4 itu akan ikut kelua$9 saat tinja men4e$in4 maka
ain4 itu akan hidu) dan 5e$kelia$an kem5ali" Alasan itulah %an4 tidak 
 5oleh mem5ia$kan anak untuk BAB sea$a sem5a$an4an"

d 8idak Memakai Alas Kaki

Ke5iasaan anak tidak memakai alas kaki ju4a da)at men%e5a5kan
anak te$kena ain4an" 2ain4 jenis 4elan4 5isa menem5us )e$mukaan
kulit dan )o$i&)o$i manusia" 2ain4 itu 5isa 5e$telu$ dan kemudian
menim5ulkan ain4an" =leh se5a5 itu 5iasakan ke)ada anak&anak anda

10
 untuk selalu memakai alas kaki saat memijak tanah" 8anah adalah sum5e$ 
kuman dan tem)at tin44al ain4 )en%e5a5 ain4an"

e Makanan

2ain4an ju4a 5isa dise5a5kan oleh makanan %an4 te$ema$ oleh la$?a
ain4" La$?a itu saat 5e$ada di dalam usus kemudian 5e$telu$ dan
kemudian 5e$kem5an4 5iak" Hal itulah %an4 men%e5a5kan anak menjadi
 )en%e5a5 ain4an"

/ Minuman
6ia)a san4ka jika meminum ai$ mentah sea$a te$us mene$us da)at
men%e5a5kan telu$ ain4 tum5uh dalam )e$ut" Minum ai$ mentah
adalah salah satu ke5iasaan 5u$uk %an4 ha$us dihinda$i9 te$uatama
untuk anak&anak %an4 5elum men4e$ti  5aha%a minum ai$ mentah"
6e5a5 ai$ %an4 masih mentah te$da)at 5akte$i jahat %an4 da)at
menum5uhkan telu$ ain4 5e$sa$an4 dan men%e5a5kan ain4an )ada
anak" =leh ka$ena itu 5iasakan )ada anak untuk meminum ai$ matan4
a4a$ tidak ada kuman %an4 5e$sa$an4 di dalam )e$ut"

F PENCEGAHAN

'" Menui 8an4an 6e5elum Makan

#enula$an ain4 da)at te$jadi sea$a o$al9 maka se5a4ai
 )ene4ahann%a men4hinda$i tan4an dalam keadaan koto$9 ka$ena
kemun4kinan adan%a kontaminasi telu$&telu$ ain49 dan mem5iasakan
menui tan4an se5elum makan"
+" Memasak 6a%u$&6a%u$an 8e$le5ih Dahulu
Men4hinda$ikan sa%u$&sa%u$an %an4 mentah %an4 tidak dimasak 
te$le5ih dahulu dan jan4an mem5ia$kan makanan tet$5uka 5e$4itu saja9
sehin44a de5u&de5u %an4 5e$te$5an4an da)at men4kontaminasi makanan
te$se5ut atau)un dihin44a)i se$an44a %an4 mem5a<a telu$&teku$ te$se5ut"
-" Men4adakan )en%alu$an )em5uan4an /eses %an4 te$atu$ 

11
 Untuk menekan ?olume dan lokasi ali$an telu$&telu$ melalui /eses ke
tanah dan da$i tanah kem5ali melalui 5e$5a4ai jalan ke )enduduk9 makan
 )ene4ahann%a den4an men4adakan )en%alu$an )em5uan4an /eses %an4
te$atu$ dan sesuai den4an s%a$at )em5uan4an koto$an %an4 memenuhi
atu$an kesehatan dan tidak 5oleh men4oto$i ai$ )e$mukaan9 untuk 
mene4ah a4a$ tanah tidak te$kontaminasi telu&telu$ ain4"
3" Minum o5at ain4
#ene4ahan den4an meminum o5at anti ain4 setia) , 5ulan9
te$utama %an4 5e$isiko tin44i te$kena in/estasi ain4 ini9 se)e$ti )etani9
anak&anak %an4 se$in4 5e$main )asi$9 )eke$ja ke5un9 dan )eke$ja tam5an4
(o$an4&o$an4 %an4 te$lalu se$in4 5e$hu5un4an den4an tanah"

G PENANGANAN CACINGAN

 Ka$ena te$kadan4 sulit mendeteksi o$an4 %an4 ain4an9 maka ha$us $utin
untuk minum o5at ain4 setia) enam 5ulan satu dosis %an4 sesuai dan
dianju$kan" !ika sudah men4etahui te$kena ain4an 9 se4e$a 5a<a ke Dokte$ a4a$ 
da)at di)e$iksa le5ih lanjut kejadian ain4an %an4 men%e$an4 an44ota kelua$4a"
6ehin44a 5isa menda)atkan o5at ain4an %an4 di$ese)kan dan sesuai"

12
 ,A, III

PENTP

A /IMP"AN

;n/eksi ain4 atau 5iasa dise5ut den4an )en%akit ain4an te$masuk 

dalam in/eksi %an4 di se5a5kan oleh )a$asit" #a$asit adalah mahluk keil %an4 men%e$an4
tu5uh inan4n%a den4an a$a menem)elkan di$i (5aik di lua$ atau di dalam tu5uh
dan men4am5il nut$isi da$itu5uh inan4n%a"
!enis&jenis ain4 %an4 da)at men4in/eksi adalah
a 2ain4 Gelan4: (Asa$is Lum5$ioides
 5 2ain4 2am5uk: (8$iu$is 8$ihiu$a
 2ain4 8am5an4: (An%lostomiasis
d 2ain4 K$emi: (Ente$o5ius e$miula$is
Gejala umum jika te$in/eksi ain4 adalah tim5uln%a $asa mual9 lemas9 hilan4n%a
na/su makan9 $asa sakit di 5a4ian )e$ut9 dia$e9 dan tu$unn%a 5e$at 5adan ka$ena
 )en%e$a)an nut$isi %an4 tidak menuku)i da$i makanan" #ada in/eksi %an4 le5ih
lanjut a)a5ila ain4 sudah 5e$)indah tem)at da$i usus ke o$4anlain9 sehin44a
menim5ulkan ke$usakan o$4an  ja$in4an9 da)at tim5ul 4ejala demam9 adan%a
 5enjolan di o$4anja$in4an te$se5ut9 da)at tim5ul $eaksi ale$4i te$hada) la$?a

13
 ain49 in/eksi 5akte$i9 kejan4 atau 4ejala 4an44uan s%a$a/ a)a5ila o$4an otak sudah
te$kena"
#ende$ita ain4an akan men4alami )enu$unan da%a tahan tu5uh se$ta
meta5olisme ja$in4an otak" Bahkan9 dalam jan4ka )anjan49 )ende$ita akan
men4alami kelemahan /isik dan intelektualitas" Kate4o$i in/eksi ain4
ditentukan da$i jumlah ain4 %an4 dikandun4n%a" !ika anak&anak itu sudah
te$in/eksi ain49 5iasan%a akan menunjukkan 4ejala kete$lam5atan /isik9
mental dan seksual" ;n/eksi usus aki5at ain4an9 ju4a 5e$aki5at menu$unn%a
status 4izi )ende$ita %an4 men%e5a5kan da%a tahan tu5uh menu$un9 sehin44a
memudahkan te$jadin%a in/eksi )en%akit lain9 te$masuk H;A;D69
8u5e$kulosis dan Mala$ia"
#enula$an ain4 : ain4 masuk ke dalam tu5uh manusia le<at makanan
atau minuman %an4 te$ema$ telu$&telu$ ain4" Umumn%a9 ain4 )e$ut
memilih tin44al di usus halus %an4 5an%ak 5e$isi makanan" Meski ada ju4a
%an4 tin44al di usus 5esa$"
#ene4ahan in/eksi ini $elati?e mudah9 %aitu den4an )ola hidu) 5e$sih dan
sehat9 menja4a kesehatan di$i dan lin4kun4an9 men4konsumsi o5at ain4
setia) , 5ulan sekali9 dan konsultasi kesehatan a)a5ila ada 4ejala %an4 tidak 
 5e$es di dalam tu5uh kita dan kelua$4a kita"

, /A'AN

6e5aikn%a )en4o5atan di5e$ikan ke)ada selu$uh an44ota kelua$4a

untuk mene4ah atau me<as)adai te$jadin%a ain4an te$se5ut" 6elama masa
 )en4o5atan hinda$i )enula$an ain4an ke an44ota kelua$4a lain den4an a$a
menui tan4an den4an sa5un setia) ha5is ke toilet atau se5elum
men%entuh makanan9 hinda$i ju4a untuk menutu) mulut den4an
tan4an %an4 5elum diui" Menj a4a ke5e$sihan di$i adalah salah satu
kuni untuk men e4ah tim5 uln%a a in4an kem5ali"

DAFTA' P/TAKA

14
Irianto Kus dan Kusno Waluyo. 2004. Gizi dan Pola Hidup !"at.
#andun$ % &ra'a (idya.

2
3