NOTA

KESUSASTERAAN MELAYU
TING. 4 DAN 5
-C.MNA-
 TEMA / PEMIKIRAN
- IDEA DASAR, IDEA UTAMA ATAU PERSOALAN POKOK YANG DIUNGKAPKAN OLEH
PENGKARYA

- TIDAK DINYATAKAN SECARA LANGSUNG DENGAN JELAS TETAPI DINYATAKAN MELALUI

UNSUR-UNSUR (SEJARAH / PERJUANGAN / KEMANUSIAN / DLL) YANG MEMBENTUK KARYA

- PERSOALAN UTAMA YANG DIUNGKAPKAN DALAM SESUATU KARYA, SAMA ADA SECARA
LANGSUNG (EKSPLISIT) ATAU TIDAK LANGSUNG (IMPLISIT).

- TEKNIK MENJAWAB TEMA

- BERTEMAKAN + KATA NAMA + Kata Nama Am
CONTOH : BERTEMAKAN KEINDAHAN Alam Semulajadi
 PERSOALAN
- PERSOALAN IALAH PERKARA-PERKARA KECIL DALAM SESUATU KARYA YANG ADA
HUBUNGAN DENGAN TEMA

- AYAT BAGI PERSOALAN DIMULAKAN DENGAN PERKATAAN “PERSOALAN

TENTANG…”

CONTOH : PERSOALAN TENTANG KEADILAN DALAM MELAKSANAKAN SESUATU

TUGASAN

*JANGAN LETAK PERKATAAN “SEORANG, MASYARAKAT, SIKAP”

 WATAK
- WATAK MERUPAKAN PELAKU / PELAKON (DRAMA)

- JENIS-JENIS WATAK
JENIS-JENIS WATAK HURAIAN
1. WATAK UTAMA WATAK WIRA / WIRAWATI / FOKUS UTAMA
2. WATAK SAMPINGAN WATAK PEMBANTU
3. WATAK PROTAGONIS WATAK YANG MENONJOLKAN SIFAT BAIK
4. WATAK ANATGONIS WATAK MENIMBULKAN KONFLIK ATAU MENENTANG WATAK PROTAGONIS
5. WATAK BULAT / BUNDAR WATAK YANG BERGIAT SECARA AKTIF DALAM SESEBUAH CERITA.
6. WATAK DINAMIK SENTIASA BERUBAH-UBAH SEPANJANG CERITA
7. WATAK PIPIH TIDAK KESELURUHAN / ASPEK TERTENTU SEPERTI PERIBADI SAHAJA
 PERWATAKAN
- PERWATAKAN MERUPAKAN SIFAT-SIFAT (LAHIRIAH & JASMANIAH)
YANG DIGAMBARKAN OLEH PENGKARYA PADA WATAK

- SIFAT LAHIRIAH (TINGGI / KURUS / CANTIK / DLL )

- SIFAT JASMANIAH ( ADIL / PEMURAH / TEGAS / DLL )

- AYAT BAGI PERWATAKAN DIMULAKAN DENGAN “SEORANG YANG…”

CONTOH : SEORANG YANG BAIK HATI
 LATAR
- TERBAHAGI KEPADA 3 IAITU :
1. LATAR MASA – MERUJUK KEPADA MASA / WAKTU
CONTOH : 13 TAHUN / SEMINGGU / 2 MINIT

2. LATAR TEMPAT - MERUJUK KEPADA TEMPAT / LOKASI / KAWASAN

CONTOH : PANTAI / KUALA LUMPUR / RUMAH

3. LATAR MASYARAKAT – MERUJUK KEPADA KEADAAN MASYARAKAT

- DIMULAKAN DENGAN PERKATAAN “MASYARAKAT…”
CONTOH : MASYARAKAT YANG PERAMAH / MASYARAKAT YANG TIDAK
MESRA
 UNSUR BUNYI
GAYA BAHASA HURAIAN CONTOH

ASONANSI PENGULANGAN BUNYI / HURUF VOKAL SEBAGAI PAKAIAN LIDAH

(PENGULANGAN VOKAL A)

ALITERASI PENGULANGAN BUNYI / HURUF KONSONAN BUTIR-BUTIR BERNAS PERJUANGAN

(PENGULANGAN KONSONAN R)

RIMA AKHIR SUSUNAN HURUF /SUKU KATA HUJUNG PADA SETIAP ASYIK TERKENANG,
BARIS. TETAP TERKENANG.
 GAYA BAHASA
PENGULANGAN
GAYA BAHASA HURAIAN CONTOH

ASONANSI PENGULANGAN BUNYI / HURUF VOKAL SEBAGAI PAKAIAN LIDAH

(PENGULANGAN VOKAL A)

ALITERASI PENGULANGAN BUNYI / HURUF KONSONAN BUTIR-BUTIR BERNAS PERJUANGAN

(PENGULANGAN KONSONAN R)

ANAFORA PENGULANGAN KATA DI AWAL BARIS SEBAGAI PAKAIAN LIDAH

SEBAGAI PENJANA AKAL

RESPONSI PENGULANGAN KATA DI TENGAH BARIS BODOH MACAM KELDAI.

BERSERI MACAM MATAHARI.

EPIFORA PENGULANGAN KATA DI AKHIR BARIS ASYIK TERKENANG,

TETAP TERKENANG.
REPITISI PENGULANGAN KATA DI DALAM AYAT / BARIS AKU BERJALAN AKU BERLARI

SIMPLOK PENGULANGAN KATA DI AWAL DAN AKHIR BARIS HARI BERLALU DEMI HARI
 GAYA BAHASA
PERBANDINGAN
GAYA BAHASA HURAIAN CONTOH

METAFORA PERBANDINGAN ATAU KIASAN KONKRIT DAN KOTAK FIKIRAN (KONKRIT + ABSTRAK)
ABSTRAK
HIPERBOLA BAHASA KIASAN YANG SECARA BERLEBIH-LEBIHAN HATIKU HANCUR, TERKOYAK, DARAHKU
MENDIDIH, DADAKU SERASA SESAK,
MENDENGAR DIA MEMUTUSKAN DIRIKU
PERSONIFIKASI MEMBERI SIFAT MANUSIA KEPADA BENDA-BENDA - DAUN-DAUN MELAMBAI-LAMBAI
YANG MATI - ANGIN YANG MERAUNG

SIMILE PERBANDINGAN DENGAN MENGGUNAKAN BODOH MACAM KELDAI.

PERKATAAN SEPERTI, BAK, UMPAMA, MACAM , (MACAM / SEBAGAI / SEPERTI / UMPAMA)
LAKSANA
 GAYA BAHASA
GAYA BAHASA HURAIAN CONTOH
SINKOPE SINGKATAN PERKATAAN SAYA DAH TAK(TIDAK) TAHAN DENGAN KAMU.
(TAK / DAH / MU / KU / KAU / NAK / SAJA )

KATA GANDA PERKATAAN BERGANDA BUTIR-BUTIR BERNAS PERJUANGAN

HATI-HATI KETIKA BERLARI

BAHASA ASING PENGGUNAAN BAHASA PINJAMANAN / SELAIN BAHASA B. ARAB – ASSALAMUALAIKUM, SYUKUR
MELAYU B. INGGERIS – KOMPUTER
B. CINA – CAMCA

BAHASA ISTANA PENGGUNAAN BAHASA YANG DITUTURKAN DI ISTANA MANGKAT / BERADU / SANTAP / BERSIRAM

BAHASA KLASIK PENGGUNAAN BAHASA ZAMAN DAHULU MAKA TELAH BERLANGSUNGNYA

INVERSI PEMBALIKAN KATA “MENANGGUNG DERITA MANUSIA SESAMA”

MENANGGUNG DERITA SESAMA MANUSIA

DIKSI PEMILIHAN KATA (BERSESUAIAN DENGAN TEMA, BERKAITAN DENGAN MAKHLUK

PERSOALAN, LATAR, WATAK DAN MESEJ) “ LAUTAN MANUSIA TERBENTANG LUAS”
 PLOT
- PLOT IALAH SESUATU YANG MENGHUBUNGKAN PERISTIWA-
PERISTIWA DALAM SESEBUAH CERITA / SUSUNAN CERITA.

- BINAAN PLOT
PLOT HURAIAN

1. PERMULAAN / EKSPOSISI MEMPERKENALKAN WATAK / LATAR / SUASANA

2. PERKEMBANGAN MENGAKIBATKAN KONFLIK

3. PERUMITAN / KOMPLIKASI PERISTIWA BERKEMBANG KE PERTENGAHAN CERITA

4. KEMUNCAK / KLIMAKS TERCAPAI KOSENTRASI MAKSIMUM / KEMUNCAK CERITA

5. PELERAIAN PENGAKHIRAN CERITA

BINAAN PLOT
 TEKNIK PLOT
- TEKNIK PLOT IALAH CARA PENGARANG MENGEMBANGKAN PLOT
CERITANYA SUPAYA MENARIK
1. IMBAS KEMBALI MENGENANG SEMULA PERISTIWA

2. IMBAS MUKA BAYANGAN AWAL / GAMBARAN PERISTIWA AKAN BERLAKU

3. SASPENS PERISTIWA YANG MENIMBULKAN KEADAAN TERTANYA-TANYA ATAU PERASAAN INGIN
TAHU
4. KONFLIK PERTENTANGAN ANTARA DUA PIHAK ATAU DUA KEKUATAN

5. KEJUTAN PERUBAHAN DALAM URUTAN PERISTIWA YANG BERLAKU SECARA TIBA-TIBA TANPA
DIDUGA
6. DIALOG PERTUTURAN ANTARA DUA WATAK ATAU LEBIH
7. MONOLOG DALAMAN PERCAKAPAN DALAM HATI

8. MONOLOG LUARAN BERCAKAP SEORANG DIRI

9. PEMERIAN MENERANGKAN PERISTIWA DALAM PLOT SECARA LANGSUNG
 SUDUT PANDANGAN
- MENGISAHKAN SESUATU CERITA DAN MENJELASKAN PIHAK YANG
MENCERITAKAN SESUATU KISAH

- TEKNIK SUDUT PANDANGAN

SUDUT PANDANGAN HURAIAN
1. SUDUT PANDANGAN ORANG PERTAMA PENGARANG BERCERITA SENDIRI ATAU TERLIBAT DALAM CERITA
(PENGARANG MENJADI WATAK) SEBAGAI WATAK UTAMA ATAU WATAK SAMPINGAN (AKU / KITA /
KAMI / KGN 1)
2. SUDUT PANDANGAN ORANG KETIGA PENGARANG YANG MENGISAHKAN CERITANYA MELALUI WATAK
SERBA TAHU LAIN MENGGUNAKAN KATA GANTI NAMA DIRI KETIGA ( DIA /
(PENGARANG MENJADI PENCERITA) MEREKA )
3. SUDUT PANDANGAN ORANG KETIGA PENGARANG MENCERITAKAN WATAK-WATAK TERTENTU SAHAJA /
TERBATAS SEDIKIT SAHAJA
(PENGARANG MENJADI PENCERITA)
4. SUDUT PANDANGAN OBJEKTIF PENGARANG MENCERITAKAN PERKARA YANG DIDENGAR DAN
(PENGARANG MENJADI PENCERITA) DILIHAT (KGN3)
 CIRI / BENTUK PUISI
FORMAT JAWAPAN PEPERIKSAAN
BAHAGIAN SATU
MEMPUNYAI ___ RANGKAP
MEMPUNYAI ___ BARIS SERANGKAP
MEMPUNYAI ___ PATAH PERKATAAN SEBARIS
MEMPUNYAI ___ SUKU KATA SEBARIS
MEMPUNYAI RIMA AKHIR SAMA/ TIDAK SAMA
BAHAGIAN DUA
PUISI INI MEMPUNYAI RANGKAP. PUISI INI MEMPUNYAI ____
RANGKAP.
PUISI INI MEMPUNYAI JUMLAH BARIS YANG SAMA / TIDAK
SAMA DALAM SERANGKAP. PUISI INI MEMPUNYAI ____ BARIS
SERANGKAP.
PUISI INI MEMPUNYAI JUMLAH PATAH PERKATAAN YANG
SAMA / TIDAK SAMA SEBARIS. PUISI INI MEMPUNYAI ____
PATAH PERKATAAN SEBARIS.
PUISI INI MEMPUNYAI JUMLAH SUKU KATA YANG SAMA /
TIDAK SAMA SEBARIS. PUISI INI MEMPUNYAI ____ SUKU KATA
PERKATAAN SEBARIS.
PUISI INI MEMPUNYAI RIMA AKHIR YANG SAMA / TIDAK
SAMA. RIMA AKHIR PUISI INI ____
 CIRI / BENTUK PROSA
PROSA TRADISIONAL CIRI-CIRI
SASTERA PANJI i. DEWA-DEWI / PUTERA-PUTERI
(RADEN INU) ii. UNSUR PERCINTAAN
iii. UNSUR PEPERANGAN
iv. UNSUR PENGEMBARAAN
v. PENGARUH HINDU
vi. UNSUR KESAKTIAN / ILMU GHAIB
SASTERA EPIK i. ADIWIRA / WIRA / WIRAWATI
(HANG TUAH DIUTUS KE ii. UNSUR KEPAHLAWANAN / KEPEWIRAAN
SIAM) iii. BERSIFAT KEBERANIAN
iv. UNSUR DEWA-DEWI
v. UNSUR KESAKTIAN / SUPERNATURAL / ILMU GHAIB
vi. UNSUR HINDU ISLAM
SASTERA HIKAYAT i. UNSUR PENGEMBARAAN
(HIKAYAT PARANG PUTING) ii. UNSUR BINATANG / HAIWAN
iii. UNSUR KESAKTIAN / ILMU GHAIB
iv. UNSUR ISLAM, HINDU, HINDU ISLAM
 CIRI / BENTUK DRAMA
DRAMA CIRI-CIRI
DRAMA i. MEMPUNYAI PELAKON / WATAK
(ANNA) ii. MEMPUNYAI AKSI
(MR. BLACKWAY DAN MAT iii. MEMPUNYAI SKRIP
PIAH) iv. MEMPUNYAI DIALOG
v. MEMPUNYAI KONFLIK

JENIS-JENIS DRAMA
i. DRAMA TRAGEDI
ii. DRAMA KOMEDI
iii. DRAMA TRAGEDI-KOMEDI
iv. DRAMA OPERA
v. DRAMA PANTOMIM
vi. DRAMA BANGSAWAN
vii. DRAMA REALISME
 JENIS PUISI
- TERDAPAT 4 JENIS PUISI MELAYU TRADISIONAL
DAN 1 JENIS PUISI MODEN

- JENIS PUISI (TRADISIONAL)

1) PANTUN
- 2 / 4 / 6 / 8 KERAT
- MEMPUNYAI PEMBAYANG & MAKSUD
- 4 HINGGA 5 PATAH PERKATAAN
- RIMA AKHIR AAAA / ABAB (TERIKAT)
 JENIS PUISI
- TERDAPAT 4 JENIS PUISI MELAYU TRADISIONAL
DAN 1 JENIS PUISI MODEN

- JENIS PUISI (TRADISIONAL)

2) SYAIR
- 4 KERAT / BARIS / KALIMAT
- 4 HINGGA 5 PATAH PERKATAAN
- RIMA AKHIR AAAA (TERIKAT)
 JENIS PUISI
- TERDAPAT 4 JENIS PUISI MELAYU TRADISIONAL
DAN 1 JENIS PUISI MODEN

- JENIS PUISI (TRADISIONAL)

3) GURINDAM
- BERSIFAT HIBURAN (SINDIRAN / NASIHAT / PENGAJARAN)
- 2 BARIS SERANGKAP
- RIMA AKHIR AA (TERIKAT)
 JENIS PUISI
- TERDAPAT 4 JENIS PUISI MELAYU TRADISIONAL
DAN 1 JENIS PUISI MODEN

- JENIS PUISI (TRADISIONAL)

4) SELOKA
- BERSIFAT JENAKA / MEMPUNYAI UNSUR SINDIRAN
- BERANGKAP-RANGKAP
- 4 BARIS / KALIMAT SERANGKAP
- RIMA AKHIR (BEBAS)
 JENIS PUISI
- JENIS PUISI (MODEN)
1) SAJAK
- RANGKAP PELBAGAI
- RIMA AKHIR (BEBAS)

- TUJUH BENTUK SAJAK :

DISTIKHON 2 BARIS SERANGKAP
TERZINA 3 BARIS SERANGKAP
QUATRAIN 4 BARIS SERANGKAP
QUINTAIN 5 BARIS SERANGKAP
SEXTET 6 BARIS SERANGKAP
SEPTET 7 BARIS SERANGKAP
OKTAF 8 BARIS SERANGKAP
 NADA
- TERDAPAT 5 NADA SAJAK
NADA HURAIAN
NADA PATRIOTIK PENYAJAK MENGGUNAKAN IDEA DAN PERASAAN YANG MENCINTAI NEGARA,
(CINTA NEGARA) MENENTANG PENJAJAHAN ATAU MENGGAMBARKAN KASIH DAN BANGGANYA
NADA SINIS PENYAJAK MENYINDIR MANUSIA ATAU MANA-MANA PIHAK DALAM SESUATU ISU
(KRITIK) TERTENTU
NADA PROTES PENYAJAK MARAH DAN MENGGUNAKAN KATA-KATA YANG MENGGAMBARKAN
(BANTAH) RASA GERAM TERHADAP SESUATU ISU ATAU PIHAK
NADA MELANKOLIK PENYAJAK AKAN MELUAHKAN RASA SEDIH, PILU DAN HIBA DALAM SELURUH
(SEDIH) SAJAK
NADA ROMANTIS BERKAITAN KEHIDUPAN HARIAN, KISAH SILAM ATAU PENGAMATAN PENYAJAK
(GEMBIRA) TERHADAP ALAM ATAU MANUSIA
 NILAI
- UNSUR KETINGGIAN PEKERTI YANG DAPAT DIKESAN OLEH PEMBACA
NILAI BAIK HATI NILAI KEJUJURAN NILAI KERJASAMA

NILAI BERDIKARI NILAI KEBEBASAN NILAI KESEDERHANAAN

NILAI HEMAH TINGGI NILAI KEADILAN NILAI KESYUKURAN

NILAI HORMAT-MENGHORMATI NILAI KASIH SAYANG NILAI RASIONAL

NILAI KEMAAFAN NILAI KEIKHLASAN NILAI PATRIOTISME

NILAI KEBERANIAN NILAI KERAJINAN NILAI KESETIAAN

NILAI KEPATUHAN NILAI SIMPATI NILAI KETABAHAN

NILAI KETEKUNAN NILAI KEGIGIHAN NILAI KESOPANAN

NILAI TANGGUNGJAWAB NILAI BANTU-MEMBANTU NILAI KEINSAFAN

 PENGAJARAN
- PERINGATAN / PEDOMAN / PERUTUSAN / AMANAT / MESEJ DARIPADA
PENGARANG KEPADA PEMBACA

- PENGAJARAN TERBAHAGI KEPADA DUA

1) PENGAJARAN BERSIFAT POSITIF
CONTOH : KITA HENDAKLAH... / KITA MESTILAH.... / KITA HARUSLAH....
/ KITA PERLULAH....

2) PENGAJARAN BERSIFAT NEGATIF

CONTOH : KITA JANGANLAH... / KITA TIDAK BOLEH....

*PELAJAR HANYA DIGALAKKAN MENGGUNAKAN PENGAJARAN BERSIFAT

POSITIF KETIKA MENJAWAB SOALAN PEPERIKSAAN.
 UNSUR SEJARAH (DLL) DALAM
SASTERA
- TERDAPAT BEBERAPA UNSUR SEJARAH DALAM SASTERA IAITU :

UNSUR SEJARAH CONTOH / HURAIAN

(DRAMA MR. BLACKWAY DAN MAT PIAH)
TOKOH CONTOH :
(PELAKU) FRANCIS LIGHT / AWAK KENAL FRANCIS LIGHT, BUKAN?

TEMPAT CONTOH :
(LOKASI / TEMPAT) PULAU PINANG/ BOLEH HAFAL TARIKH PEMBUKAAN PULAU PINANG PUN
DAH KIRA GELIGA.
PERISTIWA CONTOH :
(TARIKH / TAHUN KEJADIAN) FRANCIS LIGHT YANG BUKA DAN TEROKA PULAU PINANG NI PADA TAHUN
1786
 KRITIKAN SASTERA
- kritikan sastera merupakan hasil pentafsiran pembaca (pengkritik) terhadap karya sastera
tertentu yang dihayatinya dengan teliti dan rapi. Pengkritik bertanggungjawab menghuraikan
pengalaman pembacaannya sesudah menghayati dan memahami sesuatu karya sastera.

KRITIKAN HURAIAN

memuji karya dan pengarangnya yang menyerlahkan pemikiran bernas, di samping

SANJUNGAN menampilkan elemen dalaman karya yang baik dan menarik.

mengkritik dan memberi peringatan serta menyatakan keistimewaan, kekuatan

TEGURAN sesebuah teks dan serentak menunjukkan kekurangan

kritikan saranan merupakan kritikan yang cenderung menganjurkan sesuatu untuk

SARANAN memperbaiki kekurangan atau memantapkan lagi unsur-unsur yang membina
sesebuah karya atau memberi alternatif dari sisi teknik seumpamanya