diturunkan.
dy
1. y=c → dx =0
dy
2. y=x → dx =1
dy du dv dw
3. y= (u+ v +w … … ) → dx = dx + dx + dx
dy du
4. y=c . u → dx =c dx
dy dv du
5. y=u . v → dx =u dx + v dx
dy dw dv du
6. y=u v w → dx =uv dx +uw dx + vw dx
u dy 1 du
7. y= c → dx = c dx , c ≠ 0
c dy du
8. y= u → dx =c dx
du dv
−u v
9. y= u → dy = dx dx ; v≠0
v dx v
2
n dy n−1
10. y=x → =n x
dx
1
By Ir J Pansius Damanik, M.Si - 2020
TATAP MUKA-05
d
2. y=ax+b → dx ( ax +b ) =a
d
3. y=8 x 2−1 → dx ( 8 x −1 )=2. 8 . x=16 x
2
d 3
4. y=x 3−2 x → ( x −2 x )=3 x 3−1−2=3 x 2−2
dx
3 2 dy 2
5. y=(2 x−1)( x 2 +2 x) 2 x +3 x −2 x=¿ dx =6 x +6 x−2
du
misal : u=(2 x−1) → =2
dx
dv
v=( x + 2 x ) →
2
dan dx
=2 x+2
dy dv du
Jadi : dx
=u +v
dx dx
dy
=( 2 x−1 )( 2 x+2 )+ ( x +2 x ) 2
2
dx
2 2
¿ 4 x + 4 x−2 x−2+2 x +4 x
¿ 6 x 2+ 6 x−2
3 dy ( 5 x ) ( 0 )−3(5)
6. y= 5 x → dx
=
( 5 x )2
2
By Ir J Pansius Damanik, M.Si - 2020
TATAP MUKA-05
−15 −3
¿ 2
= 2
25 x 5 x
5
7. y=( x2 +3 x +4 ) =¿
Untuk menyelesaikan soal seperti ini, kita adakan pemisalan
du
sbb; u=x2 +3 x +4 → =2 x+3
dx
dy
Soal dapat ditulis menjadi : y=u 5 → =5 u4
du
dy 2 4
=5(x +3 x+ 4)
du
( )( )
4
dy dy du
=5 ( x +3 x +4 ) ( 2 x+3 )
2
Jadi: ¿
dx du dx
4
¿ 5(2 x+ 3) ( x 2 +3 x+ 4 )
dy
8. y=x 3−3 x +1 → dx =( x −3 x+ 1 )=3 x −3
3 2
9. y= √ x 2 +3 x
Soal ini juga harus kita ubah bentuknya menjadi :
y=( x +3 x )
2 1/ 2
lalu kita misalkan : u=x2 +3 x
du
sehingga kita dapat : dx =2 x+3
du dv
−u v
10. 13 x dy dx dx
y= 2 → =
5 x +2 dx v 2
du
u=13 x → =13
dx
3
By Ir J Pansius Damanik, M.Si - 2020
TATAP MUKA-05
dv
v=5 x2 +2 → =10 x sehingga kita dapat :
dx
dy ( 5 x +2 ) ( 13 )−13 x (10 x)
2
= 2
dx ( 5 x 2 +2 )
13 ( 5 x +2 )−13 x (10 x )
2
¿ 2
( 5 x 2+ 2 )
2 2 2
65 x +26−130 x −65 x
¿ 2
= 2
( 5 x 2 +2 ) ( 5 x2 +2 )
Aturan Rantai.
Pada soal no.7 dan 9 diatas telah kita coba melakukan aturan
rantai untuk menentukan turunan suatu fungsi ini, karena itu
langsung saja kita buat contoh soal, sbb;
1
1. y= ( 2 x 5−7 )3 ……. misalkan u=2 x −7
5
du 4
Lalu turunannya : dx =10 x …….. dan
1
soalnya menjadi y=
u3
atau y=u−3 sehingga
dy −4
=−3 u =−3 ( 2 x −7 )
−4 5
du
dy du dy
Akhirnya : =
dx dx du
=¿ 10 x 4 [−3(2 x5 −7)−4 ]
4
dy −30 x
=
dx (2 x 5 −7)4
2. y= √ x 3−3 x +1
3 du 2
Misalkan : u=x −3 x +1 →
dx
=3 x −3
y= √u=u
1 /2
Soalnya menjadi :
4
By Ir J Pansius Damanik, M.Si - 2020
TATAP MUKA-05
dy 1 −1 /2 1 1
= u =
du 2 2 ( √ x −3 x+ 1 )
3
2
dy dy du 1 3 x −3
Sehingga dx = du . dx = (3 x ¿¿ 2−3)= ¿
2 √ x −3 x+1 2 √ x −3 x +1
3 3
13 x dy
3. y= 2 −−−→ dx =… … ?
5 x +2
du
Misalkan : u=13 x=¿>
dx
=13.
2 dv
v=5 x +2=¿> =10 x
dx
du dv
dy v −u 2
Jadi : =¿ dx dx (5 x +2)13−13 x (10 x )
dx 2
= 2
v ( 5 x 2+2 )
15 dy
4. y= (2−9 x ) =¿>
dx
=…
du
mis . u=2−9 x−→ =−9
dx
15 dy 14
y=u −→ =15 u
du
dy dy du 14
= =15 u (−9 )=−135 ¿
dx du dx
( )
4
x2 −1 dy
5. y=
x+ 4
=¿> =…
dx
( ) ( )
2 2 3
x −1 4 dy 3 x −1
misal : u= −→ y=u =¿ > =4 u =4
x+ 4 du x+ 4
2
du ( x+ 4 )( 2 x ) −( x −1) 2 x 2+ 8 x −x2 +1 x 2+ 8 x +1
= = = 2
dx ( x+ 4 )2 x 2 +8 x +16 x +8 x +16
( )
3
dy dy du x 2−1 x 2 +8 x+ 1
= =4
dx du dx x +4 2
x +8 x+16
5
By Ir J Pansius Damanik, M.Si - 2020
TATAP MUKA-05
PR-TUGAS-5a.
2
5 x +2 x−6 dy
1. y= =¿> =¿
3 x−1 dx
1 dy
2. y= 2
=¿> =¿
dx
4 x −3 x +9
1 dy
3. y= 2 x +2 x=¿=¿ dx =¿
dy
4. y=( x +2 ) ( x +1 )=¿> dx =¿
2 3
5. y=¿
Jawaban dikirimkan ke : jpdamanik16@gmail.com
x dy x x x
2. y=e −→ dx =e ln e=e .1=e
g (x) dy '
3. y=a −→ dx =g ( x ) . ln a
B. Sifat-sifat Pangkat.
1. a p x aq =a p +q
ap
2. q
=a p−q
a
6
By Ir J Pansius Damanik, M.Si - 2020
TATAP MUKA-05
q
3. ( a p ) =a p . q
4. a p x b p= ( a .b ) p
−p 1
5. a = p
a
C. Persamaan Exponen
1. Jika a f (x)=1 <==> f ( x )=0
2. Jika a f (x)=a p≤¿> f ( x )= p
3. Jika a f (x)=ag (x)≤¿>f ( x )=g( x )
4. Jika a f (x)=b f (x) ≤¿>a=b
7
By Ir J Pansius Damanik, M.Si - 2020
TATAP MUKA-05
dy x
2. y=e x =¿>¿ dx =e
3. y=3 x −2 x+1
2
2 du
misalkan : u=x −2 x +1−→ =2 x−2
dx
u dy u x −2 x+1 2
=
dx du dx
3 x −2 x+1 2
dy
4. y=e =¿> =¿
dx
2 du
Missal : u=3 x −2 x +1=¿> dx =6 x−2
u dy u 3 x −2 x +1 2
y=e =¿>
du
=e =e sehingga :
dy du dy 3 x −2 x +1 2
= =e (6 x −2)
dx dx du
4x dy 4x
5. y=e −→ dx =4 e
tan x dy tan x 2
6. y=e −→ dx =e . se c x
8
By Ir J Pansius Damanik, M.Si - 2020
TATAP MUKA-05
b. y=¿ 2
log ( 2 x 3−x 2+ x −7 )
3 2 du
Missal : u=2 x −x + x−7=¿> dx =6 x−2 x +1
dy 1 1
y=¿ 2 log u=¿> = 2
log e = 2
log e
du u ( 2 x −x + x−7 )
3 2
dy dy du 1
Jadi : dx = du dx =( 6 x−2 x+ 1 ) ( 6 x−2 x +1 ) 2 log e
dy ( 6 x−2 x +1 )
= 2
log e
dx ( 2 x 3−x 2 + x−7 )
dy
c. y= 2 x¿+1 log ( x−2) ¿=¿ du =¿
du 1
Jawab: Misal : u=log ( x−2 )−−→ = log e
dx x −2
dv 1
v=log (2 x +1)−−→ = log e
dx 2 x +1
p log b
Sifat logaritma : a log b = p log a
log ( x−2)
Sehingga : y=¿ 2x+1
log ( x−2)=
log (2 x +1)
1 1
log e . log ( 2 x +1 )−log ( x−2 ) log e
dy x−2 2 x−1
=
dx {log ( 2 x+ 1 ) }
2
dy 1
Jika : y=ln x → =
dx x
dy g ' (x)
y=ln g (x) → =
dx g ( x)
dy 1
Rumus lain : y=log a . x → =
dx x log a
9
By Ir J Pansius Damanik, M.Si - 2020
TATAP MUKA-05
dy g'(x)
y=log a . g( x)→ =
dx g (x)log a
c d d/c d
7. a log b =a log b = c a log b
Contoh soal :
dy 1
1. y=ln x → =
dx x
2. y=ln ( x −3 x +1 )
2
du
u=x2 −3 x +1 → =2 x−3
dx
'
dy g ( x ) 2 x−3
= = 2
dx g ( x ) x −3 x+ 1
Catatan : ln 1=0
ln xy=ln x+ ln y
x
ln =ln x−ln y
y
r
ln x =r ln x
10
By Ir J Pansius Damanik, M.Si - 2020
TATAP MUKA-05
PR/TUGAS-5b
Berikut ini beberapa soal untuk latihan meningkatkan
kemampuan anda.
SALAM SEHAT dan TETAP SEMANGAT
Jawaban saudara dikirim ke jpdamani16@gmail.com
Tentukan turunan dari fungsi-fungsi berikut ini :
11
By Ir J Pansius Damanik, M.Si - 2020
TATAP MUKA-05
Jawab :
Kita ubah bentuknya menjadi bentuk explisit :
y=4 x−2 xy +5 atau 2 xy+ y=4 x+5
( 2 x+1 ) y=4 x +5
( 4 x+5 )
Sehingga y=
2 x +1
u
Lalu kita gunakan aturan turunan y= v dan akhirnya kita
dy −6
dapat : dx = 2
(2 x +1)
dy y+ 3
2. Tentukan dx jika : x=
4−2 y
2
12
By Ir J Pansius Damanik, M.Si - 2020
TATAP MUKA-05
dy
=¿ ¿
dx
dy
3. Tentukan dx di x = 1, jika : y−4 x +2 x 2 y 2=−3
Jawab :
dy −4 dx+ 4 x y 2 dx +4 x 2 y dy=0
Ruas kiri dan kanan dibagi dengan dx sehingga ;
dy dy
−4 +4 x y 2+ 4 x 2 y =0
dx dx
( 1+ 4 x 2 y ) dy =4−4 x y 2
dx
dy 4−4 x y 2
=
dx 1+ 4 x2 y
2 2
Untuk x =1, maka ; y−4 (1)+2(1) y =−3
1 1
y= dan y =−1
2
titiknya : (1 , 2 ) dan (1 ,−1)
dy 4−4 x y 2
Untuk (1 ,−1) =
dx 1+ 4 x2 y
=0
1 dy
Untuk (1 , 2 ) dx =1
dy
4. Tentukan dx jika x 2+ y 2=16
Jawab :
13
By Ir J Pansius Damanik, M.Si - 2020
TATAP MUKA-05
x 2+ y 2=16
2 x dx +2 y dy=0
dy
5. Cari dx jika , x 2+ 2 xy −5 y 2 =1
Jawab ; 2 2
x + 2 xy −5 y =1
dy dy
2 x+2 y +2 x −10 y =0
dx dx
dy
( 2 x−10 y ) =−2 x−2 y
dx
dy −2 x−2 y −x− y
= =
dx 2 x−10 y x−5 y
TUGAS/PR-5c.
14
By Ir J Pansius Damanik, M.Si - 2020
TATAP MUKA-05
dy
1. Tentukan dx jika ( y−1)2=x 2−x
dy
2. Cari dx jika x 2+ y 2−5 x+ 8 y +2 x y 2 =19
dy
3. Cari dx jika 2 xy+ 3 x −2 y =1
dy
4. Cari dx jika t 3−t 2 y−10 y 4=0
dy
5. Cari dx jika y 3−xy 2 +cos xy =2
15
By Ir J Pansius Damanik, M.Si - 2020