PANDUAN
PENYELENGGARAAN MAKANAN

RUMAH SAKIT KART

KA RTINI
INI
JL. KARTINI NO 104

KALIREJO - LAMPUNG TENGAH

 

BAB I
DEFINISI

A. DEFI
DEFINI
NISI
SI

Penyelenggaraan makanan rma! "ak#$ a%ala! "a$ rangka#an keg#a$an mla#

%ar## &e
%ar &ere
ren'a
n'anaa
naan
n men
men "a
"am&
m&a#
a# %e
%enga
ngann &e
&en%#
n%#"$
"$r#
r#("
("#a
#an
n makana
makanann ke&a%a
ke&a%a
k)n"me
k)n" menn %alam
%alam rangka
rangka &en'a&a#
&en'a&a#an
an "$a$"
"$a$" ke"e!a$
ke"e!a$an
an yang )&$#ma
)&$#mall melal#
melal#
 &em(er#an %#e$ yang $e&a$* %alam !al #n# $erma"k keg#a$an &en'a$a$an*
 &ela&)ran %an e+ala"#.
 

BAB II
RUANG LINGKUP

Rang l#ngk& &enyelenggaraan

&enyelenggaraan makanan rma! "ak#$ mel#&$#
mel#&$# &r)%k"# %an
%#"$r#("# makanan.
 

BAB III
TATA LAKSANA

A. TA
TAT
TA LAKSANA
LAKSANA
1. ALU
ALUR
RPPENY
ENYELE
ELENG
NGGA
GARAA
RAAN
NMMAK
AKANA
ANAN
N

2. BEN
BENTUK
TUK PENY
PENYELE
ELENG
NGGA
GARAA
RAAN
N MA
MAKA
KANAN
NAN
S#"$em &enyelenggaraan
&enyelenggaraan makanan &a"#en Un#$ G#,# Kraka$a
Kraka$a Me%#ka
H)"&#$al
H)"&#$al memanaa$kan
memanaa$kan &er"a!aan a"a()ga a$a 'a$er#ng n$k &enye%#aan
makanan rma! "ak#$.
Un#$$ G#,#
Un# G#,# Kraka$
Kraka$a
a Me%#ka
Me%#ka H)"&#$
H)"&#$al
al (ern
(erng"#
g"# "e(aga#
"e(aga# &eren'a
&eren'ana
na
men*
men* &enen$
&enen$ "$an%ar
"$an%ar &)r"#*
&)r"#* &eme"a
&eme"anan
nan makanan*
makanan* &en#la#
&en#la# kal#$a
kal#$a"" %an
kan$#$a" makanan yang %#$er#ma "e"a# %engan "&e"##ka"# !#%angan yang
%#$e$a&kan %alam k)n$rak.

3. KEGIA
KEGIAT
TAN PENY
PENYELENGG
ELENGGARAAN
ARAAN MAK
MAKANAN
ANAN KRAK
KRAKAT
ATAU
AU MEDIKA
MEDIKA HOSPI
HOSPITA
TAL
L
Keg#a$an &enyelenggaraan makanan n$k k)n"men Rma! Sak#$* mel#&$# /
a. Pene$a&a
Pene$a&an
n Pera$r
Pera$ran
an Pem(er#
Pem(er#an
an Makanan
Makanan Rma!
Rma! Sak#$
Sak#$
1 Penger$#an
Pera$ran Pem(er#an Makanan Rma! SAk#$ PPMRS a%ala! "a$
 &e%)man yang %#$e$a&kan &#m&#nan rma! "ak#$ "e(aga# a'an %alam
mem(
mem(er
er#k
#kan
an &e
&ela
laya
yana
nan
n maka
makana
nan
n &a
&a%a
%a &a
&a"#
"#en
en %a
%an
n ka
kary
rya2
a2an
an ya
yang
ng
"ekra
"ekrang-k
ng-kra
rangny
ngnyaa men'ak
men'ak&
& 1 ke$en$
ke$en$an
an ma'am
ma'am k)n"men
k)n"men yang
%#layan# 3 ken%ngan g#,#  &)la men %an reken"# makan "e!ar# 4
 en#" men

3 Tan
Ter"e%#anya ke$en$an $en$ang ma'am k)n"men* "$an%ar &em(er#an
makanan* ma'am %an mla! makanan k)n"men
k)n"men "e(aga# a'an yang
 

 (erlak %alam &enyelenggaraan makanan RS. Peny"nan &enen$an

 &em(er#an makanan RS #n# (er%a"arkan /
 Ke(#akan Rma! Sak#$
4 Ma'am k)n"men yang %#layan#

5 Angka ke'k&an G#
G#,# yang mk
mk$ak#r %an ke($!an g#,#
n$k %#e$ k!""
6 S$an%ar ma
m akanan "e
" e!ar# n
 n$k ma
m akanan (#
( #a"a %a
% an %#
% #e$
k!""
7 Penen$an men %an &)la makan
8 Pene$a&an kela" &era2a$an
9 Pe%)man Pelayanan G#,# Rma! Sak#$ yang (erlak

 (. Peny"nan S$an%ar :a!an Makanan

Ma kanan Rma! Sak#$
1 Peng
Penger
er$#
$#an
an

S$an%ar (a!an
S$an%ar (a!an makanan
makanan "e!ar#
"e!ar# a%ala!
a%ala! a'an;&
a'an;&a$)k
a$)kan
an ma'am
ma'am %an
 mla! (a!an makanan (era$ k)$)r "e)rang "e!ar#* %#""n
 (er%a"arkan ke'k&an g#,# &a"#en yang $er'an$m%alam Penn$n
<#e$ %an %#"e"a#kan %engan ke(#akan rma! "ak#$.
3 Tan
Ter"e%#anya a'an ma'am %an mla! (a!an makanan "e)rang "e!ar#
"e(aga# ala$ n$k meran'ang ke($!an ma'am %an mla! (a!an
makanan %alam &enyelenggaraan makanan
 Langka! Peny"nan
Peny"nan S$an%ar
S$an%ar :a!an Makanan Se)rang Se!ar#
a Mene$a&kan ke'
ke'k&an g#,
g#,# a$a
a$a "$a
"$an%ar g#
g#,# &a
&a"#en %#

rma! "ak#$
rma! "ak#$ %engan
%engan mem&er
mem&er!#$
!#$ngk
ngkan
an ke$er"
ke$er"e%#
e%#aan
aan %ana %#
rma! "ak#$
 ( Terema!kan
Terema!kan "$an%ar g#,# mena%# #$en (a!an makanan
%alam (era$ k)$)r.
Selr! "m(er %aya yang %#&erlkan $enaga* %ana* me$)%a* "arana %an
 &ra"arana %#"e%#akan )le! &#!ak RS

'. Peny
Peny"
"n
nan
an Men
Men
 

1 Tan
Ter'#&$anya men makanan yang akan %#&r)%k"# n$k memen!# "elera
k)n"men* ke($!an g#,# yang a%eka$ %an %#lak"anakan %engan a"#l#$a"
yang mema%a# "e"a# %engan ke$er"e%#aan %ana

3 Langka!-
Langka!-lan
langka!
gka! &eren'a
&eren'anaan
naan men
a :en$k $#m kera n$k meny"n men $er%#r# %ar#
%#e$#"#en* r ma"ak %an k))r%#na$)r a"a ()ga
 ( Mene$a&kan ma'am men menga' ke&a%a $an
 &elayanan makan Rma! Sak#$* %#$e$a&kan men "$an%ar %an
men &#l#!an
' Lama "#
"#kl" me
men 11
11 !a
!ar# %a
%an k
krn 2a
2ak$ &e
& enggnaan
%a&a$ %#&$ar "elama 6 (lan "am&a# 1 $a!n
% Mene$a&kan &)la men a%ala! mene$a&kan &)la %an
reken"# ma'am !#%angan n$k "e$#a& 2ak$ makan "elama "a$
 &$aran men
e Mene$a&kan (e"ar &)r"# %engan menggnakan "a$an
 &enkar (er%a"arkan "$an%ar makanan
makana n yang (erlak
 Meran'ang )rma$ m en
en ya#$ ""nan !#%angan " e"
e"a#
%engan &)la men yang %#$e$a&kan
g Melakkan &en#la#an men %an mere+#"# men
! Melakkan $e"$ a2al men
:#la men $ela! %#"e&aka$#* %#lakkan # ')(a men. Ha"#l #
')(a lang"ng %#$era&kan n$k &er(a#kan men.

%. Peren'a
Peren'anaa
naan
n Ke($
Ke($!an
!an :a!an
:a!an Makan
Makanan
an
1 Peng
Penger
er$#
$#an
an
Serangka#an keg#a$an mene$a&kan ma'am* mla! %an m$ (a!an
makanan yang %#&erlkan %alam krn 2ak$ $er$en$* %alam rangka
mem&er"#a&kan &enyelenggaraan makanan rma! "ak#$.
3 Tan
Ter"e
Ter"e%#a
%#anya
nya $ak"#r
$ak"#ran
an ma'am
ma'am %an mla!
mla! (a!an
(a!an makanan
makanan %engan
%engan
"&e"##ka"# yang %#$e$a&kan* %alam krn 2ak$ yang %#$e$a&kan n$k 
 &a"#en rma! "ak#$.
 

Langka!-langka! &er!#$ngan ke($!an (a!an makanan /

a S"n ma'am (a!an makanan yang %#&erlkan* lal
g)l)ngkan (a!an makanan a&aka! $erma"k %alam /
• :a!an makanan "egar 

• :a!an makanan ker#ng

 ( H#$ng ke($!an "ema (a!an makanan "a$ &er"a$
%engan 'ara /
• Te$a
$a&k
&kan
an 
ml
mla!
a! k)
k)n"
n"m
men
en ra
ra$a
$a-r
-ra$
a$aa ya
yang
ng
%#layan#
• H#$ng
H#$ng ma'am
ma'am %an ke($!
ke($!an
an (a!an
(a!an makanan
makanan
%alam 1 "#kl" men
• Te$a&kan krn 2ak$ ke($!an (a!an makanan

• H#$ng (era&a "#kl" %alam 1 &er#)%e yang $ela!

%#$e$a&kan %engan menggnakan kalen%er 
• H#
H#$
$ng
ng ke($
ke($!a
!an
n ma'am
ma'am %an mla
mla!
! (a!an
(a!an
makanan n$k krn 2ak$ yang %#$e$a&kan
• Ma"
Ma"kka
kkan
n %a
%ala
lam
m )
)rm
rml
l#r
#r ke
ke($
($!
!an
an (a
(a!an
!an
makanan yang $ela! %#lengka&# %engan "&e"##ka"#nya.

e. Peren'a
Peren'anaa
naan
n Anggar
Anggaran
an :a!an
:a!an Makan
Makanan
an
1 Peng
Penger
er$#
$#an
an
Keg#a$an &eny"nan (#aya yang %#&erlkan n$k &enga%aan (a!an
makanan (ag# &a"#en %an k)n"men yang %#layan#
3 Tan
Ter"e%#anya ran'angan anggaran (elana makanan yang %#&erlkan
n$k memen!# ke($!an
ke($!an ma'am %an mla! (a!an makanan (ag#
k)n"
k)n"m
men
en;&
;&a"
a"#e
#en
n ya
yang
ng %#la
%#lay
yan#
an# "e
"e"
"a#
a# %e
%eng
ngan
an "$
"$an
an%a
%arr ya
yang
ng
%#$e$a&kan
3) Langka!-langka! &eren'anaan anggaran (a!an makanan
a Km&lkan %a$a $en$ang ma'am %an mla!
k)n"men;&a"#en $a!n "e(elmnya
 ( Te$a&kan
Te$a&kan ma'am %an mla! k)n"men;&a"#en
k) n"men;&a"#en
' Km&lkan ! ar
arga ( a!
a!an m ak
akanan % ar
ar# ( e(
e(era&a & a"
a"ar  
%engan melakkan "r+ey &a"ar* kem%#an $en$kan !arga ra$a-
ra$a (a!an makanan
 

% :a$ &e%)man (era$ (er"#! (a!an makanan yang

%#gnakan %an %#k)n+er"#kan ke %alam (era$ k)$)r 
e H#$ng #n
#n%ek" !a
!arga ma
makanan &e
&er )r
)rang &e
&er !a
!ar# %e
%engan
'ara nan mengal#kan (era$ k)$)r (a!an makanan yang %#gnakan

%engan !arga "a$aan "e"a# k)n"men;&a"#en yang %#layan#

 H#$ng anggaran (a!an makanan "e$a!n mla!
k)n"men;&a"#
k)n"men;&a"#en
en yang %#layan#
%#layan# %alam 1 $a!n %#kal#kan
%#kal#kan #n%ek"
!arga makanan
g Ha"#l &e
&er!#$ngan an
anggaran ma
makan &a
&a"#en %#
%#akan %a
%alam
Ren'ana Kera %an Anggaran Per"a!aan RKAP n$k %#"e$#
)le! <#rek$r 

. Pe
Peng
nga%
a%aa
aan
n :a!
:a!an
an Maka
Makana
nan
n
Keg#a$an
Keg#a$an &enga%a
&enga%aan
an (a!an
(a!an makanan
makanan mel#&
mel#&$#
$# &ene$a&
&ene$a&an
an "&e"##
"&e"##ka"
ka"##

 (a!an makanan* &er!#$ngan !arga makanan* &eme"anan %an &em(el#an

 (a!an makanan %an melakkan
mela kkan "r+ey &a"ar 
1 S&e"#
S&e"##
#ka"
ka"## :a!an
:a!an Makan
Makanan*
an* a%ala
a%ala!
! "$
"$an%
an%ar
ar (a!an
(a!an maka
makanan
nan ya
yang
ng
"%a! %#$e$a&kan men'ak& kran* (en$k* &enam&#lan %an kal#$a"
 (a!an makanan
3 Sr+ey
Sr+ey Pa"ar*
Pa"ar* a%ala! keg#a$an
keg#a$an n$k
n$k men'ar#
men'ar# #n)rma
#n)rma"#
"# mengena#
mengena#
!arga (a!an makanan yang a%a %#&a"aran* "e"a# %engan "&e"##ka"#
ya
yang
ng %#(
%#($
$!k
!kan
an "e
"e(a
(aga
ga## %a
%a"a
"arr &e
&ere
ren'
n'an
anaa
aan
n an
angg
ggar
aran
an (a
(a!a
!an
n
makanan.
.

g. Peme"a
Peme"anan
nan %an Pem(el#
Pem(el#an
an :a!an
:a!an Makanan
Makanan
1 Peme"
Peme"ana
anan
n :a!a
:a!an
n Makan
Makanan
an
a Penger$#an
Pe
Peme
me"a
"anan
nan (a!an
(a!an maka
makanan
nan a%
a%al
ala!
a! &eny
&eny"
"nan
nan &e
&erm
rm#n
#n$a
$aan
an
)r%er (a!an makanan (er%a"arkan &e%)man men %an ra$a-ra$a
 mla! k)n"men;&a"#en yang %#layan#* "e"a# &er#)%e
 &eme"anan yang %#$e$a&kan.

 ( Tan
Ter"e%#anya %a$ar &e"anan (a!an makanan "e"a# men* 2ak$
 &eme"anan* "$an%ar &)r"# (a!an makanan %an "&e"##ka"# yang
%#$e$a&kan
 

' Langka! Peme"anan :a!an Makanan

• Mene
Menen$
n$k
kan
an r
rek
eke
en"
n"## &eme
&eme"a
"ana
nan
n (a!a
(a!an
n
makanan "egar %an ker#ng
• Reka&#$la"# ke($!an (a!an makanan %engan

'ara mengal#kan "$an%ar &)r"# %engan mla!

k)n"men;&a"#en %#kal#kan krn 2ak$ &eme"anan

3 Pem(el
Pem(el#a
#an
n :a!an
:a!an Makana
Makanan
n
Penger$#an
Pe
Pem(
m(el
el#a
#an
n (a
(a!a
!an
n maka
makana
nan
n mer
mer&a
&aka
kan
n "e
"era
rang
ngka
ka#a
#an
n ke
keg#
g#a$
a$an
an
 &enye%#aan ma'am* mla!* "&e"##ka"# (a!an makanan n$k 
memen!# ke($!an
ke($!an k)n"men;&a"#
k)n"men;&a"#en
en "e"a#
"e"a# ke$en$an;ke(#
ke$en$an;ke(#akan
akan
yang
yang (e
(erl
rlak
ak.. Pem(el
Pem(el#a
#an
n (a!an
(a!an makan
makanan
an mer&
mer&aka
akan
n &r
&r)"
)"e%
e%r 
r 
 &en$#ng n$k mem&er)le! (a!an makanan* (#a"anya $erka#$ %engan
 &r)%k yang (enar* mla! yang $e&a$* 2ak$ yang $e&a$ %an !arga
yang (enar.
Sy"$em &em(el#an %engan 'ara &em(el#an %engan m"ya2ara!

!. Pener
Pener#m
#maa
aan
n :a!a
:a!an
n Maka
Makana
nan
n
1 Penger$#an
Sa$
Sa$ ke
keg#
g#a$
a$an
an ya
yang
ng mel#
mel#&$
&$## memer
memer#k
#k"a
"a** menel
menel#$
#$#*
#* men'
men'a$
a$a$
a$**
mem$"
mem$"kan
kan %an mela&)
mela&)rkan
rkan $en$ang
$en$ang ma'am
ma'am %an mla!
mla! (a!an
(a!an
maka
makana
nan
n "e
"e"
"a#
a# %e
%eng
ngan
an &e
&e"a
"ana
nan
n %a
%an
n "&e"
"&e"#
##k
#ka"
a"## ya
yang
ng $e
$ela
la!
!

%#$e$a&kan* "er$a 2ak$ &ener#maannya

3 Tan
<#$er#manya (a!an makanan "e"a# %engan %a$ar &e"anan* 2ak$
 &e"an %an "&e"##ka"# yang %#$e$a&kan
 &a"#en.
 Lang
Langka
ka!
! Pene
Penerr#maa
#maan
n :a!a
:a!an
n Maka
Makana
nan
n
a :a!an makanan %#&er#k"a* "e"a# %engan &e"anan %an
ke$en$an "&e"##ka"# (a!an makanan yang %#&e"an
 ( :a!an makanan %#k#r#m ke g%ang &eny#m&anan "e"a#
%engan en#" (arang a$a %a&a$ lang"ng ke $em&a$ &eng)la!an

makanan
 

#. Pe
Peny#
ny#m&
m&ana
anan
n %an Peny
Penyal
alr
ran
an :a!a
:a!an
n Makana
Makanan
n
1 Pen
eny
y#m&a
&an
nan :a!an Makan
anaan
a Peng
Penger
er$$#a
#an
n
Peny#m&
Peny#m&anan
anan (a!an
(a!an makanan
makanan a%ala!
a%ala! "a$
"a$ $a$
$a$aa 'ara
'ara mena$a*
mena$a*
meny#m&an* memel#!ara mla!* kal#$a" %an keamanan (a!an
makanan ker#ng %an %#ng#n;(ek.
 ( Tan
Ter"e%#anya (a!an makanan yang "#a& %#gnakan %alam mla!
%an kal#$a" yang $e&a$ "e"a# %engan ke($!an.

' Langka!
Langka! Peme"an
Peme"anan
an :a!an
:a!an Makan
Makanan
an

• Se$ela!
Se$ela! (a!an
(a!an makanan
makanan yang
yang memen!
memen!## "yara$
"yara$ %#$
%#$er#
er#ma*
ma*
"egera
"egera %#(a2a
%#(a2a ke rang
rang &eny#m&
&eny#m&anan
anan** g%ang
g%ang a$a rang
rang

 &en%#ng#n
• A&a(
A&a(#la
#la (a!an
(a!an makanan
makanan lang"
lang"ng
ng akan %#gnak
%#gnakan*
an* "e$ela
"e$ela!
!
%#$#m(
%#$#m(ang
ang %an %#&er#
%#&er#k"a
k"a )le!
)le! (ag#an
(ag#an &eny#m&
&eny#m&anan
anan (a!an
(a!an
maka
makana
nan
n "e
"e$e
$em&
m&a$
a$ %#
%#(a
(a2a
2a ke r
ran
ang
g &e
&er"
r"#a
#a&a
&an
n (a
(a!a
!an
n
makanan
3 Penyalran :a
:a!an Ma
Makanan
a Peng
Penger
er$#
$#an
an
Penyalran (a!an makanan a%ala! $a$a 'ara men%#"$r#("#kan
 (a!an makanan (er%a"arkan &erm#n$aan %ar# n#$ kera
 &eng)la!an makanan

 ( Tan
Ter"
r"e%#
e%#any
anyaa (a!an
(a!an makan
makanan
an "#
"#a&
a& &aka#
&aka# %e
%enga
ngan
n 
ml
mla!
a! %an
kal#
kal#$a
$a"" yang
yang $e
$e&a$
&a$ "e
"e"
"a#
a# %engan
%engan &e
&e"a
"anan
nan %a
%an
n 2ak$
2ak$ ya
yang
ng
%#&erlkan

 . Per"#a&an :a!an Makanan

Penger$#an
Serangka#an keg#a$an %alam mem&er"#a&kan (a!an makanan yang "#a&
%#)la! men''#* mem)$)ng* meny#ang#* mera'#k %an "a(aga#nya "e"a#
 

%engan men* "$n%ar re"e&* "$an%ar &)r"#* "$an%ar (m( %an mla!
 &a"#en yang %#layan#

k. Pema"
Pema"aka
akan
n :a!an
:a!an Maka
Makanan
nan

1 Peng
Penger
er$#
$#an
an
Sa$ keg#a$an meng(a! a$a mema"ak (a!an makanan men$a!
men
mena%#
a%# makan
makanan
an "#
"#a&
a& %#
%#ma
maka
kan
n (erk
(erkal#
al#$a
$a"" %an aman
aman n$k 
n$k 
%#k)n"m"#.
3 Tan
a Mengrang#
Mengrang# re"#k)
re"#k) ke!#langan
ke!#langan ,a$-,a$
,a$-,a$ g#,# (a!an makanan
 ( Men#ngka$kan n#la# 'erna
' Men#ng
n#ngk
ka$k
a$kan %a
%an
n mem&e
em&err$a!ank
nkaan 2arna* ra"a*
keem&kan %an &enam&#lan makanan
% :e(a" %ar# )rgan#"me
)rgan#"me %an
%an ,a$ yang (er(a!aya
(er(a!aya n$k $(!.

 Ma'am
Ma'am Pr
Pr)"
)"e"
e" Pem
Pema"
a"aka
akan
n
a Pema"akan %engan me%#m %ara "e&er$#
memanggang;mem(akar 
 ( Pema"akan %engan me%#m
me%# m a#r "e&er$# mere("* menye$&
' Pema"akan %engan menggnakan lemak "e&er$#
mengg)reng
% Pe
Pem
ma"ak
akaan lan
ang
g"ng mel
elaal# %#
%#n
n%#
%#ng
ng &a
&an
n'# m#"al
menyangra#
e Pema"aka
Pema"akan
n %engan elek$r
elek$r)mag
)magne$
ne$#k
#k %engan
%engan menggnaka
menggnakan
n
)+en m#'r)2a+e

l. <#"
<#"$r#(
$r#("
"## Mak
Makan
anan
an
1 Penger$#an
A%ala!
A%ala! "erang
"erangka#
ka#an
an &r)"e"
&r)"e" keg#a$a
keg#a$an
n &enyam&a
&enyam&a#an
#an makanan
makanan "e"a#
"e"a#
%enga
%engan
n e
en#
n#"" makan
makanan
an %an mla
mla!
! &)r"#
&)r"# k)n"
k)n"me
men;
n;&a
&a"#
"#en
en ya
yang
ng
%#layan#

3 Tan
K)n"men;&a"#en men%a&a$ makanan "e"a# %#e$ %an ke$en$an yang
 (erlak
 

 Sy"$em %#"$r#("# makanan yang %#gnakan ya#$

"y"$em yang %#&"a$kan "en$ral#"a"# ya#$ makanan %#(ag# %an
%#"a#kan %alam ala$ makan %# rang &r)%k"#

m. Penya
Penya#
#an
an Makana
Makanan
n
Penya#
Penya#an
an makanan
makanan mer&ak
mer&akan
an rangka#
rangka#an
an ak!#r
ak!#r %ar#
%ar# &eral
&eralana
anan
n makanan.
makanan.
Makanna yang %#"a#kan a%ala! makanan yang "#a& %an la#k "an$a&.

Hal-!al yang &erl %#&er!a$#kan &a%a $a!a& &enya#an makanan an$ara la#n
"e(aga# (er#k$ /

1 Tem&a$
em&a$ &e
&enya
nya#
#an
an
Per!a$#kan arak %an 2ak$ $em&! %ar# $em&a$ &eng)la!an makanan
ke $e
$em&
m&a$
a$ &e
&enya
nya#
#an
an "e
"er$
r$aa !am(a$
!am(a$an
an ya
yang
ng m
mngk
ngk#n
#n $e
$er
ra%
a%## "e
"elam
lamaa
 &engangk$an karena akan
a kan mem&engar!# k)n%#"# &enya#an.

3 Pr
Pr#n
#n"#
"#&
& &enya
&enya#a
#an
n makanan
makanan
Pr#n"#& &e2a%a!an ya#$ "e$#a& en#" makanan %#$em&a$kan %alam

a =a%a! yang $er&#"

$er&#"a!
a! %a
%an
n mem#
mem#l#
l#k#
k# $
$$
$&
& n$k
n$k men'e
men'ega!
ga!
$era%#nya k)n$am#na"# "#lang
 ( Pr#n"#& ka%ar a#r ya#$ makanan yang mengan%ng ka%ar a#r 
$#ngg# (ar %#'am&r
%#'am&r menelang
menelang &enya
&enya#an
#an n$k meng!#n%ar#
makanan 'e&a$ (a"#
' Pr#n"#& edi
edible
ble pa
part 
rt   ya
ya#$
#$
 "e
"e$#
$#a&
a& (a
(a!a
!an
n ya
yang
ng %#
%#"a
"a#
#ka
kan
n
mer&akan (a!an yang %a&a$ %#makan* !al #n# (er$an n$k 
meng!#n%ar# ke'elakaan "ala! makan
% Pr
Pr#n
#n"#
"#&
& &e
&em#
m#"a
"a!
! ya
ya#$
#$
 maka
makanan
nan yang %#
%#"a
"a#
#kan
kan %alam
%alam %"
!ar" %#&#"a! "a$ "ama la#n
e Pr#n"#
Pr#n"#&
& &ana" ya#$
ya#$ &enya#an
&enya#an makanan
makanan yang !ar"
!ar" %#"a#k
%#"a#kan
an
%alam
%alam ke
kea%a
a%aan
an &ana"
&ana"** !a
!all #n
#n## (e
(er$
r$
an
an n$k
n$k men'e
men'ega!
ga!
 &er$m(!an (ak$er# %an men#ngka$kan "elera makan. Pana"
ya#$ makanan yang !ar" %#"a#kan &ana" %#"a!akan $e$a&
%alam kea%aan &ana" %engan mem&er!a$#kan "! makanan*
"e(elm %#$em&a$kan %alam ala$ "a# &ana"  food
 food warmer/bean
merry makanan !ar" (era%a &a%a "! > 60)?
merry
 

 Pr
Pr#n
#n"#
"#&
& (er"#
(er"#!
! ya
ya#$
#$
 "e
"e$#
$#a&
a& &erala
&erala$a
$an;
n;2a
2a%a!
%a! ya
yang
ng %#
%#gn
gnaka
akan
n
!ar" !#g#en#"* $!* $#%ak 'a'a$ a$a r"ak 
g Pr#n"#& handling  ya#$
  ya#$ "e$#a& &enenganan makanan $#%ak ()le!
k)n$ak lang"ng %engan angg)$a $(!

! Pr#n"#
Pr#n"#&
& $e&a$
$e&a$ &enya#an
&enya#an %#"e"a#
%#"e"a#kan
kan %engan
%engan kela"
kela" &elayanan
&elayanan
%an ke($!an. Te&a$ &enya#an $e&a$ men* $e&a$ 2ak$* ye&a$
$a$a !#%ang %an $e&a$ +)lme "e"a# mla!.
 

BAB IV
DOKUMENTASI

1. A%#$
A%#$ kem
kemam
am&a
&an
n ''#
''# $ang
$angan.
an.

3. A%#$
A%#$ ke&a
ke&a$
$!a
!an
n ''#
''# $anga
$angan.
n.

. Ha"#l a%#$ %#la&)rkan

%#la&)rkan ke %#rek$r
%#rek$r %an
%an n#$
n#$ $erka#$
$erka#$..
 

REFERENSI

1. Pe%)man
Pe%)man Pen'ega!
Pen'ega!an
an %an Pengen%al#
Pengen%al#an
an Inek"#
Inek"# %# Rma! Sak#$
Sak#$ %an @a"#l#
@a"#l#$a"
$a"
Pelayan
Pelayanan
an Ke"e!a$
Ke"e!a$an
an La#nnya
La#nnya** Ke"#a&
Ke"#a&an
an meng!a%
meng!a%a&#
a&# Emerg
Emerg#ng
#ng Ine'$
Ine'$#)
#)""
<#"ea"e* Per!#m&nan Pengen%al#an Inek"# In%)ne"#a* ?e$akan Ke%a Ta!n
3008.

3. WHO Guidelines On Hand Hygiene In Health Care:First Global Patient Safety

Challenge World Health Organiation! Ta!n
Challenge Organiation! Ta!n 3009.
 

LAMPIRAN 1

1. ?ara
?ara Men''#
Men''# Tan
Tangan
gan <engan
<engan Sa(n
Sa(n %an
%an A#r 
A#r 
 

LAMPIRAN 2

3. ?ara
?ara Men''#
Men''# Tan
Tangan
gan <engan
<engan An$#"e
An$#"e&$#
&$#k
k  "l#ohol Handrub
Handrub 
 

LAMPIRAN 3

. ?ara
?ara Pem(e
Pem(er"#
r"#!an
!an Tangan
angan :e%a!
:e%a! $ Surgi#al Handwash %
 

LAMPIRAN 4

4. &he Fi'e (oment For Hand Hygiene