Anda di halaman 1dari 18

LKPD

BAHASA JAWA

MATERI TEKS EKSPOSISI


UPACARA ADAT MANTU

Kelas XI
Semester Gasal

Dening Malekhah
Mahasiswa PPG Daljab UNY
Tahun 2022
Lembar Kerja Peserta Didik
(LKPD)

Identitas

Kelas : XI/ Gasal


Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Materi : Upacara Adat Mantu
Waktu : 4 X 40 menit (2
pertemuan)

KD

3.4 Memahami isi teks


eksposisi tentang adat
tradisi mantu.
4.4 Menanggapi isi dan
menulis teks eksposisi
tentang adat tradisi mantu.

Indikator

3.4.1Peserta didik dapat Menganalisis


struktur teks eksposisi adat mantu dengan
tepat. (C4)
3.4.2Peserta didik dapat Menyimpulkan isi
teks eksposisi adat mantu dengan tepat.
(C4)
4.4.1 Peserta didik Membuat teks eksposisi
adat mantu panggih dengan benar. (P5)

Tujuan Pembelajaran

1. Peserta didik dapat Menganalisis struktur teks


eksposisi adat mantu dengan tepat. (C4)
2. Peserta didik dapat Menyimpulkan isi teks
eksposisi adat mantu dengan tepat. (C4)
3. Peserta didik Membuat teks eksposisi adat
mantu panggih dengan benar. (P5)
PETA KONSEP
TEKS EKSPOSISI
UPACARA ADAT MANTU

PROSESI ADAT MANTU

TEKS EKSPOSISI

STRUKTUR TEKS
EKSPOSISI

TITIKAN TEKS
EKSPOSISI

CARA NULIS TEKS


EKSPOSISI

Sumber informasi
https://microbenotes.com/photosynthesis/
Menapa para siswa mangertos urutan
prosesi adat mantu Jawa?
Kados pundi prosesi adat mantu
ingkang wonten ing panggenanmu?
Ing pepanggihan menika para siswa
badhe nyinaoni teks eksposisi prosesi
adat mantu.

Upacara Adat Mantu


Tradisi adat mantu menika nggadahi
urut-urutan, inggih menika :
1. Lamaran
a.Nontoni
b. Nglamar
c.Paningset
2. Srah-srahan
3. Siraman
4. Midodareni
5. Ijab kobul
6. Upacara panggih
a.Upacara balangan suruh
b. Upacara wiji dadi
c.Pupuk
d. Sinduran
e. Bobot timbang
f.Kacar-kucur
g.Dhahar Klimah
Teks Eksposisi
Pangerten Teks Ekposisi
Teks kang nyritakake analisa proses kanthi
cara narasi kanggo aweh informasi lan
njembarake pangertene wong sing maca.
Wacana eksposisi digunakake pengarang
kanggo mbabar kawruh utawa ilmu,
definisi, pangerten, cak-cakan sawijining
kegiyatan, method, cara, lan proses
dumadi sawijining kedadeyan utawa bab.

Struktur teks Eksposisi


a. Tesis (pambuka) isine panemu
b. Argumentasi (surasa/isi) isine bukti,
alesan, lan argument
c. Penegasan ulang (panutup) isine
dudutan kang nguwatake
argumenadhedhasar bukti

Titikan teks Eksposisi


a.Arupa wacan informasi
b.Ana gambar, grafik, tabel, sing
magepokan marang isi wacan.
c.Wasananing wacan ana penjelasan.
d.Wacan eksposisi adate digunakake
kanggo mbabar kawruh utawa ilmu,
definisi, pangerten, cak-cakan sawijining
kegiatan, metode, cara, lan prosesi dumadi
sawijing kadadean utawa bab.

Carane nulis teks eksposisi


a. Nemtokake tema kang dadi bakuning
gagasan
b. Nemtokake tujuwan
c. Ngumpulake data saka maneka sumber
d. Nyusun cengkorongan sing cocog karo
tema sing dipilih
e. Ngembangake cengkorongan dadi teks
eksposisi
MENGORGANISASI PESERTA DIDIK

Pitedah

Damelen kelompok cacahipun 4 siswa


saben kelompok kangge nggarap LKPD
ingkang wonten ing ngandhap menika.
Garapen jumbuh kaliyan pitedahipun!
Tulisen asil diskusi kaliyan kanca
kelompok wonten ing LKPD!

MEMBIMBING PENYELIDIKAN

PEPANGGIHAN 1
Saksampunipun para siswa nyinaoni prosesi
adat mantu, pangerten teks eksposisi,
struktur teks eksposisi, titikan teks eksposisi
saha carane nulis teks eksposisi sumangga
para siswa saged nglajengaken pasinaon
kanthi maos teks eksposisi adat nontoni ing
ngandhap menika. Lajeng mangke maos teks
eksposisi mantu kangge gladgen sepisanan.

Tuladha

Teks ekposisi Upacara adat


nontoni

Wacanen teks eksposisi upacara adat


nontoni ing ngandhap menika lajeng
analisesn struktur teks eksposisi kasebat
saha tulisen dudutan isi saking teks menika!
Teks ekposisi Upacara
adat nontoni
Nontoni
Tatacara Nontoni Rerangkening tatacara tumrap
tiyang ingkang badhe bebesanan, miturut adat Jawi
ingkang baku punika lamaran, ningseti, siraman,
malem midodareni, ijab lan pahargyan. Ananging ugi
taksih wonten tatacara adat ingkang dipunlaras saha
dipunjumbuhaken kaliyan adat ingkang dipunugemi
ing salah satunggaling papan lumampahing upacara
pawiwahan kalawau,salah Satunggalipun tatacara
nontoni.
Kangge ngawekani mbok bilih anggenipun nglamar
dipuntampik, supados boten lingsem, lajeng
dipunwontenaken utusan ingkang winastan congkog.
Congkog punika paraga utawi utusan saking
kulawarga badhe penganten kakung kangge
ngawontenaken pirembagan kaliyan tiyang sepuhipun
badhe penganten putri. Congkog kalawau lajeng
nindakaken jejibahan tindak dhateng dalemipun tiyang
sepuhipun penganten putri saperlu nyuwun katrangan
utawi nyarawidekaken menggahputrinipun ingkang
katuju punika taksih lamban punapa sampun
dipunsengker jejaka, tembungipun nakokaken.
Lampahing congkog tumuju dalemipun tiyang
sepuhipun calon penganten putri winastan salar.
Sasampunipun wonten sasmita bilih Kenya kalawau
taksih lambanlan tiyang sepuhipun sarujukmenawi
kapundhut mantu,congkog kalawau lajeng nganti
badhe penganten kakung. saperlu ningali badhe
penganten putri. Mila kawastanan tatacara nontoni.
Saking lingganing tembung tonton ingkang ateges
ningali.
Ing wekdal punika tatacara nontoni sampun kirang
kaprah kalampah, amargi adat perjodhohan
tiyangsepuh sampun aranglan meh boten wonten. Bab
menika sesambetan kaliyan calon temanteningkang
saderengipun badhe dipunningkahaken sampun sami-
sami pitepangan piyambak-piyambak. Biasanipun
ingkang kakung inggih sampun asring tindak wonten
panggenanipun ingkang putri, ingkang putri ugi
sampun nate dipunajak ingkang kakung dhatenging
griyanipun. Kanthi mekaten sedaya kulawarga sampun
pitepangan saderengipun adicara mantu kalampah.
Pramila kathah ingkang gadhah pamanggih bilih
tatacara nontoni punika menawi boten
dipunlaksanakaken boten punapa-punapa.
Wangsulan

1. ANALISIS STRUKTUR TEKS EKSPOSISI


ADAT NONTONI

Tesis (pambuka) inggih menika wonten ing


pada kaping kapisan.
Argumentasi (isi) wonten ing pada kaping 2
Penegasan ulang (Panutup) wonten ing
pada kaping 3

2. DUDUTAN ISI SAKING UPACARA


NONTONI
Upacara adat nontoni inggih menika salah
setunggaling tata upacara adat jawi ingkang
dipunlampahi nalika tiyang badhe beebsanan.
upacara adat nontoni kalampahan kanthi cara
pihak saking calon temanten kakung ngintuk
congkog dhateng kaluwarga calon temanten
putri saperlu badhe ngrembag menawi si
temanten putri menika taksih lamban menapa
boten. Lajeng menawi taksih lamban congkog
kala wau nontoni (manggihaken) calon
temanten kakung kaliyan calon temanten putri.
Nontoni asale saking tembung tonton utawi
ningali
Gladhen 1

1. Wacanen teks eksposisi upacara adat


mantu ing ngandhap menika lajeng
analisisen struktur teks eksposisiinipun!
2. Tulisen dudutan isi saking teks
eksposisi adat mantu menika!

Mantu
Mantu kuwi tegese duwe gawe ngomah-ngomahke
putra-putrine kang wis diwasa. Diarani ngomah-
ngomahke amarga minangka cara nyawijiakake
putrine karo kakunge kang banjur manggon saomah
lan urip bebarengan ing madyaning bebrayan agung.
Manunggaling putri lan kakung ana ing bebrayan
bias nuwuhake kabagyan lan kamulyan. Kajaba kuwi
uga kaajab supaya mengkone kagungan putra kang
bias nerusake keturunanae.
Manut tata cara Jawa, sadurunge mantu kuwi ana
rerangken tata carane yaiku lamaran lan paningset.
Sawise kuwi banjur dianakake upacara mantu kang
uga nduweni rerangkening adicara, kayata pasang
tarub, buwangan, pasang tuwuhan, siraman,
midodareni, lan pawiwahan utawa pahargyan.
Lamaran iku rerangkening tata cara nalika wong
tuwa utawa walinepihak kakung nekani wong tuwa
utawa waline pihak putri saperlu nglamar. Kang arep
padha bebesanan kuwi banjur rembugan bab
sesambungan tresnane para putrane sinesenan
kulwarga lan sanak sadulur. Bab lamaran kanthi adat
Jawa iki rada beda ing antarane jaman saiki karo
jaman biyen. Menawa jaman biyen, lamaran kuwi
durung mesthi ketrima. Nanging, ing jaman saiki
lamaran kuwi bisa dikandhakake ketrima kabeh,
jalaran pihak kakarone wis rembugan luwih dhisik
sakdurunge. Dene adicara lamaran kang dilakoni iku
minangka geneping tata krama wae.
Paningset adate kanthi adicara lambing kalpika
utawi tukar cincin. Weku kanggo paningset iki
katemtokake menawa lamaran wis ditampa. Ing
adicara paningset iki, kajaba kalpika , lumrahe uga
dikantheni uba rampe liyane, kayata dhuwit,
sandhangan (jarik/rok, klambi), mas-masan (gelang,
kalung, suweng lan sapanunggalane), jajanan (jadah,
jenang, wajik, roti), who-wohan (gedang, jeruk, nanas,
apel lan sapanunggalane). Uba rampe lan tata cara
ngono mau minangka lambing lan wujud tanggung
jawab kang bakal ditindakake calon penganten
kakung marang calon garwane lan kulawargane.
Sawise paningset, banjur diteruske upacara mantu.
Kaya kang wis diandharake ing dhuwur,
rerangkening upacara mantu ing antarane pasang
tarub, buwangan, pasang tuwuhan, siraman,
midodareni, lan pawiwahan utawi pahargyan.
Tarub iku kerata basane ditata supaya katon murub.
Kanthi pangajab, menawa arep nampa tamu, lumrah
menawa nata panggonan supaya katon becik.
Panggonan diwenehi rerenggan supaya endah,
lumrahe direnggani janur kuning.
Buwangan iku mujudake adicara mbuwang
saperangan ubarambe sesaji ing antarane awujud
takir isi kacang-kacangan, bumbon (bumbu pawon),
rajangan daging, lan dhuwit receh. Kabeh mau
minangka lambing mbuwang sakabehing sukerta lan
pepalang supaya pakaryan sing ditindakake ora ana
alangan.
Adicara pasang tuwuhan iku katindakake kanthi
masang mawarna-warna woh, gegodhongan, lan
tanduran liyane. Tuwuhan tegese maneka warna
tanduran kang dipasang ing tarub, wujude gedhang
suluh setundhun, cengkir gadhing, tebu, godhong
(kluwih, alang-alang, ringin), pari sawuli lan
sapanunggalane. Supaya penganten bisa nuwuhake
urip mulya lan dadi tuladhaning kulawarga.
Adicara siraman ditindakake sedina sadurunge
upacara dhaup (nikah), utawa pahargyan. Adicara iki
wujude nyirami utawa ngedusi calon penganten putri.
Dene kang nyirami iku para sesepuhing temanten.
Ancase, penganten resik lair lan batine.
Midodareni iku saka tembung widodari. Maknane
supaya calon penganten sulistya ing warna kaya
widodari. Adicara iki ditindakake ing wayah wengi
sadurunge pahargyan temanten.
Sawise tata cara midodareni kasebut, esuke banjur
ditindakake upacara dhaup (ijab utawa nikah) kang
dibacutake upacara pawiwahan utawa pahargyan
temanten. Upacara dhaup ditindakake miturut
agama utawa kepercayaan kang dianut. Bisa
ditindakake ing masjid, gereja, utawa papan liyane,
utawa ing panggonan pawiwahan dilaksanakake.
Sing cetha, upacara dhaup iku kudu didhisikake,
tinimbang upacara adat pahargyan temanten. Dadi,
nalika nindakake reroncening adicara pahargyan
temanten, kekarone wis resmi anggone jejodhoan.
Ing jaman saiki, upacara mantu kuwi katone wis
arang kang ditindakake kanthi wutuh. Kajaba pancen
angel lan ewuh anggone nyawisake, adicara kang
mangkono iku kepara ora sitik wragade. Kajaba saka
kuwi, para kanoman nom saiki luwih seneng karo
bab-bab sing luwih diringkes. Mula ora gumun yen
mung para pamengku budaya kayadene kraton lan
priyayi kang isih nuhoni tata cara upacara adat
mantu kejawen kuwi kan

1. Tulisen struktur teks eksposisi prosesi adat


nontoni!
2. Tulisen dudutan isi saking teks eksposisi adat
nontoni!

Wangsulan

1. struktur teks eksposisi adat nontoni


Tesis (pambuka) :
.........................................................................................
Argumentasi (Isi) :
..........................................................................................
Penegasan Ulang (Panutup) :
..........................................................................................

2. Durutan isi teks eksposisi adat nontoni yaiku


................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
Pepanggihan 2

Para siswa pepanggihan sakderengipun


sampun sami nganalisis struktur teks
eksposisi kaliyan nyerat dudutan isi saking
teks eksposisi upacara adat nontoni. Lajeng
kangge pepanggihan dinten menika para
siswa badhe ndamel teks eksposisi adat
mantu panggih ingkang jumbuh kaliyan
video wonten ing youtube.
Menika link video upacara adat mantu
panggih https://youtu.be/C5UR7s0xvrY

1. Semaken video prosesi adat mantu


panggih wonten ing link youtube!
2. Tulisen cengkorongan teks eksposisi
adat mantu kang jumbuh kaliyan video
kasebat!
3. Krembakaaken cengkorongan kasebut
dados teks eksposisi ingkang jangkep
jumbuh kaliyan struktur eksposisinipun!
4. Tulisen ngangge basamu piyambak
ingkang sae saha nggatosaken tata
tulisipun!
1. Damelen cengkorongan teks eksposisi adat
mantu panggih ingkang jumbuh kaliyan video!
2. Krembakaaken cengkorongan kasebat dados
teks eksposisi ingkang jangkep jumbuh kaliyan
strukturipun kanthi nggatosaken tata bahasa
saha penulisanipun!

Nama : ......................................................
Kelas : ......................................................

Wangsulan
Pandom Pambiji Kelompok Diskusi

Soal 1. Tulisen struktur teks eksposisi prosesi adat nontoni! Skor


2. Tulisen dudutan isi saking teks eksposisi prosesi adat nontoni!

1 Peserta didik dapat menentukan struktur teks eksposisi prosesi adat 4


nontoni dengan sangat tepat.

Peserta didik dapat menentukan struktur teks eksposisi prosesi adat 3


nontoni dengan tepat.

Peserta didik dapat menentukan struktur teks eksposisi prosesi adat 2


nontoni dengan kurang tepat.

Peserta didik dapat menentukan struktur teks eksposisi prosesi adat 1


nontoni dengan sangat tepat.

22 Peserta didik dapat menulis kesimpulan isi teks eksposisi prosesi adat 4
nontoni dengan sangat baik.

Peserta didik dapat menulis kesimpulan isi teks eksposisi prosesi adat 3
nontoni dengan baik.

Peserta didik dapat menulis kesimpulan isi teks eksposisi prosesi adat 2
nontoni dengan kurang baik baik.
Peserta didik dapat menulis kesimpulan isi teks eksposisi prosesi adat 1
nontoni dengan tidak baik.

Rubrik Penilaian
Nama Nama Siswa Hasil diskusi Skor
Kelompok Struktur teks Kesimpulan isi
Kelompok 1 1.
2.
3.
4.
Kelompok 2 1.
2.
3.
4.
Kelompok 3 1.
2.
3.
4.
Kelompok 4 1.
2.
3.
4.

Pandom Pambiji Individu


Ketrampilan menulis teks eksposisi adat mantu
No Nama Siswa Sesuai Tata Tata tulis Skor yang Predikat
strutur bahasa benar dicapai
teks bagus max 12
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
1
2
3
4

Skor yang dicapai maksimal adalah 12. Dengan predikat penialaian sebagai berikut :
Skor = (Jumlah skor dari semua komponen) 4
3.25– 4.00 = sangat baik (A)
2.50 – 3.24 = Baik (B)
1.75 - 2.49 = cukup (C)
1.00 - 1.74 = kurang (D)

Rubrik penilaian
No Nama Siswa Predikat
1
2
3
4
5
Menganalisis dan Mengevaluasi
Masalah
Dumugi perangan menika sumangga sami
ngonjukaen raos syukur dhateng Gusti amargi
para siswa sampun saged nganalisis struktur teks
eksposisi adat mantu, saged ngandharaken isi
teks eksposisi adat mantu saha saged damel teks
eksposisi adat mantu. Mugi-mugi kanthi nyinaoni
babagan upacara adat mantu menika para siswa
saged ningkataken kawruh babagan budaya
ingkang wonten ing tlatah Jawa Tengah
mliginipun babagan upacara adat mantu.

Refleksi
Saksampunipun para siswa nyinoni babgan teks
eksposisi adat mantu sumangga para lare saged
mangsuli pitakenan wonten ing ngandhap menika
kangge pasinaon ingkang badhe dipunlampahi.
1. Menapa kemawon ingkang sampun dipunsinaoni
wonten ing piwucalan menika?
2. Menapa para siswa sampun saged ndamel teks
eksposisi jumbuh kaliyan strukturipun?
3. Bab menapa kewamon ingkang taksih kangelan
dipunsinaoni wonten ing piwucalan menika?
4. Bab menapa kewamon ingkang gampil
dipunsinaoni wonten ing piwucalan menika?
5. Perangan menapa ingkang dereng saged
dipunsinaoni wonten ing piwucalan menika?

Umpan Balik

Para siswa pranyata menawi badhe ndamel teks


eksposisi adat mantu menika kita kedah mangertosi
rumiyin pangerten teks eksposisi, struktur teks
eksposisi, titikan teks eksposisi saha cara panulisan
teks eksposisi. Menawi para siswa taksiih wonten
ingkang dereng paham sampun lingsem nyuwun
pirsa kaliyan Bapak/Ibu guru.
Remidial dan
Pengayaan

Ketemtuan
a. Remidial : Menawi peserta didiik
bijinipun ing ngandhaping KKM (70)
b. Pengayaan : Menawi peserta didik
bijinipun sami utami langkung saking
KKM (70)

Remidial
1. Wacanen teks eksposisi rasulan
wonten ing link menika
2. Tulisen struktur teks eksposisi saking
teks eksposisi rasulan ing ngandhap!
3. Tulisen dudutan isi saking teks
eksposisi ing ngandhap!

Pengayaan
1. Padosna tata-upacara adat mitoni
wonten ing internet!
2. Tulisen teks eksposisi upacara adat
mitoni adhedhasar kawruh bab
saking internet!
KAPUSTAKAN

1.Slamet, Mulyono dan Rulita


Damameita Putri. 2015. Terampil
Basa Ndhidik Karakter Luhur.
Surakarta: Mediatama.
2.Gandung, Wahyu dkk. 2014.
Prigel Basa Jawa. Yogyakarta:
Erlangga.
3.Herawati, Nanik dan Widodo
Ariwibowo. 2015. Baud Basa Jawa.
Klaten: PT Intan Pariwara
4.Buku pendamping Modul
Pengayaan Bahasa Jawa.
5. Link youtube
https://youtu.be/C5UR7s0xvrY

Anda mungkin juga menyukai