Anda di halaman 1dari 71

Wulangan

PRANATACARA KEGIATAN

5
5 SEKOLAH

NYEMAK
1
KOMPETENSI DASAR :
KOMPETENSI DASAR :
5.1 Mengungkapkan dan menanggapi teks pembawa acara/Pranata
5.1 Mengungkapkan dan menanggapi teks pembawa acara/Pranata
adicara/ MC dalam kegiatan sekolah
adicara/ MC dalam kegiatan sekolah
Indikator :
Indikator :
Memahami hal-hal yang berhubungan dengan pranatacara
Memahami hal-hal yang berhubungan dengan pranatacara
Memahami isi wicara pranatacara
Memahami isi wicara pranatacara
Mengidentifikasi pokok-pokok wicara pranatacara
Mengidentifikasi pokok-pokok wicara pranatacara

A. Pranatacara

1. Werdine Pranatacara

Pranatacara uga diarani master of ceremony (MC), pembawa acara, pambiwara,


pranata adicara, pranata titi laksana, panata adicara, paniti laksana utawa pranata
laksitaning adicara. Pranatacara yaiku paraga kang duwe jejibahan nata lan nglantarake
acara utawa adicara . Dene bakuning jejibahan utawa ayahan pranatacara yakuwi
nglantarake lakune cak-cakaning acara utawa adicara ana ing rapat-rapat, pasamuwan,
utawa upacara kang wis dirancang sadurunge. Dadi lugune atur palapuran (protocol)
tumrap cak-cakaning utawa lakuning acara/adi cara. Mligi ana ing upacara lelayu utawa
sripah tetembungan adicara utawa acara diarani adilaya Pranatacara banget wigati ana ing
sawijining acara, awit regeng, nges lan orane sawijining adicara iku saperangan gedhe dadi
tanggung jawabe pranatacara.

2. Bedane Pranatacara lan Pamedhar Sabda

Pranatacara kuwi sawijining paraga(wong) sing duwe jejibahan nglantarake titilaksana


(lakune) sawijining upacra adat temanten, kesripahan, resmi/ formal, pepanggihan
(pertemuan), pajamuan (pesta), pangaosan utawa pentas (show) lan sapanunggale. Kaya
dene ing acara upacara adat temanten Jawa, pranatacara kajibah nglantarke titilaksana

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 1
(lakune) adicara ijab, pawiwahan lan pahargyan. Senadyan kaya mengkono kadhangkala
ijab (jab Kabul) madeg dhewe ora gandheng karo adicara pawiwahan lan pahargyan
(resepsi) temanten. Dene yen ing upacara kasripahan (kematian) juru panitilaksana
(pranatacara) nglantarake upacara mbudhalake layon saka omah menyan sarean (kuburan).

Wondene sing diarani pamedhar sabda yaiku paraga sing kajibah (mengemban tugas)
mbabar sawijining perkara. Ing tata upacara pahargyan temanten, pamedhar sabda mundhi
dhawuhe sing duwe gawe. Jejibahan iku kaya dene, ngaturake pambagya harja (sesulihe
sing duwe gawe mantu), pasrah temanten utawa nampa pasrahe temante, khutbah walimah
(wasitatama). Yen ing omahe wong kasripahan (kepaten), pamedhar sabda duwe jejibahan
ngaturake panuwun marang wong sing nglayat (takziyah) sing wis melu bela sungkawa.
Dene patemon ilmiah (pertemuan ilmiah) jejibahane pamedhar sabda kayata, ceramah,
sesuluh dines (penyuhan dinas), konferensi, seminar, sarasehan, kuliyah umuh, wisuda, lan
liyane.

3. Cecawis Sanguning Pranatacara

Murih jejibahan bisa kasil kanthi becik, pranatacara lan pamedhar sabda kudu bisa
ngrengkuh sarat sarana kang baku yaiku :

a. Swara
Swara pinangka srana babaraning basa kudu kaudi supaya ulem, kung, dekung,
membat mentul, kepenak dirungokake. Kedaling swara (metune swara) : tuladha ngeja
abjad Jawa.
tuladha : rasa-rasane, utama-utamane, manis manise, pendeng, rendheng, petel-
pethel, lsp. Lagu (wirama) : Nyakup sora-lirih, dawa -cendheking swara, membat
mentul, rikat-rindhik, lan lak-luking swara.. Lagu kang becik tumrape basa Jawa dirani
dhekung
b. Busana / Ageman
Ajining raga gumantung busana, mula babagan busana iku uga kudu digladhi murih
jejibahan kang diemban bisa kaleksanan kanthi becik Pranatacara lan pamedhar sabda
kudu bisa ngadi busana kang bener lan pener, murwat, laras karo kahanan utawa
kaperluwane ana ing upacara , rapi, lan tumata panatane.
Ana ing babagan busana ( ageman ) iku , Suhunan Pakowboewana IV paring
pangandikan marang para sentana lan krabat Kasunanan Surakarta mangkene :

Nyandhang menganggo iku dadiya sarana hamemangun manungsa njaba njero,


marmane pantesen panganggonira, trapna traping panganggon, chundukna marang
kahananing badanira, wujud lan wernane jumbuhna kalawan dedeg piadeg miwah
pakulitan..

c. Subasita
Trapsila utawa tatakrama uga kudu kagladhi kang becik , amarga trapsila kang kurang
becik bisa ngurangi kawibawan jejering pranatacara lan pamedhar sabda. Solah bawa
aja digawe-gawe becik prasaja wae, anteng mantep nanging ora kaku.
Owah-owahan pasemon uga kudu kaudi supaya kabeh mau bisa nggambarake isining
ati, kang tundhone jumbuh karo swasana.

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 2
d. Basa lan sastra
Basa kang digunakake pranatacara lan pamedhar sabda diudi sing bener, pener,
becik,
endah, lan gampang ditampa utawa komunikatif. Basa kang becik yaiku basa kang
trep panganggone. Supaya trep kudu ngeling:
Sapa sing guneman
Sapa sing tumanggap wawan gunem/audiens
Sapa /apa sing digunem
Kepriye swasanane (wektu, papan, kahanan)
Dene kawruh kasusastran tumrap kang kepengin nggayuh pranatacara lan pamedhar
sabda kang gamben lan profesional nyakup: pepindhan, panyandra, wangsalan, parikan,
tembang, purwakanthi Pewayangan, kawruh karawitan/gendhing-gendhing upacara
manten, lsp.
4. Cengkorongan Baku Wicara Pranatacara
a. Pambuka
Salam pambuka
Sapa aruh marang tamu
Muji syukur mring Pangeran
b. Maosake rantamaning adicara
c. Nyuwun gungan supaya tamu kersa njenengi adicara saka purwa, madya tumeka
wasana
d. Ngaturake lan mandhegani adicara siji mbaka siji kanthi wijang
e. Panutup
Nyuwun pangapura yen ana cewed lan luput anggone ngacarani (kalebu
nyuwunake pangapura sing hamengku gati/ panitya)
Nderekake ndedonga panutup
Salam panutup
B. Tuladha Teks Wicara Pranatacara
Salah siji siswa maca ana ngarep kelas, siswa liyane nyemak.
PELANTIKAN PENGURUS OSIS

Assalamualaikum Wr.Wb.
Nuwun,
Bapak Kepala sekolah SMP Tunas Muda ingkang dhahat kinurmatan, Bapak Wakil
Kepala Sekolah Bidang Kesiswaan, Bapak/Ibu Guru, Karyawan, saha para siswa ingkang
winantu ing suka basuki.
Keparenga kula nggempil kamardikan panjenengan sadaya, awit kula piniji panitya kinen
ngaturaken urut reroncening Upacara Pelantikan Pengurus SMP Tunas Muda Periode
2013/2014
Nanging saderengipun kula ngaturaken rantamaning adicara punika, sumangga kula
dherekaken ngonjukaken puji syukur wonten ngarsa dalem Allah SWT , ingkang sampun
kepareng paring karohmatan dhumateng panjenengan sedaya dalasan kula, saengga saged
kempal manunggal kanthi karaharjan, nir ing sambekala.

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 3
Bapak Ibu guru tuwin para siswa , keparengan panatacara ngaturaken lampahing
titilaksana Upacara Pelantikan Pengurus OSIS SMP Tunas Muda Periode 2013/2014,
ingkang sampun karantam dening panitya, nun inggih:
1. Purwaka
2. Atur palapuran saking Wk. Kepala Sekolah Urusan Kesiswaan ing mangke badhe
dipunsalirani dening Bapak Teja Lelana, S.Pd.
3. Kepyakan/Pelantikan Pengurus OSIS kalajengaken tanggap sabda saking Bapak Kepala
Sekolah.
4. Atur sapala saking pangarsa OSIS enggal
5. Pandonga
6. Panutup.
Bapak Ibu guru ingkang winantu ing bagya mulya, makaten menggah urut reroncening
Upacara Pelantikan OSIS SMP Tunas Muda Periode 2013/2014. Kasuwun wontena suka
lilaning penggalih para lenggah tansah hanjenengi ngantos dumugi paripurnaning adicara
menika Nuwun, nuwun, matur nuwun.
.................
Bapak Ibu ingkang satuhu kinurmatan,
Sumangga adicara punika kawiwitan kanthi ndedonga miturut kapitadosanipun
sowang-sowang, ndedonga kasumanggakaken.cekap.
Adicara ingkang angka kalih atur palapuran Wk. Kepala Sekolah Urusan Kesiswaan.
Dhumateng ngarsanipun Bapak Tejo Lelana , S.Pd. wekdal kula sumanggakaken.
.................
Makaten atur palapuran dening Wk. Kepala Sekolah Urusan Kesiswaan, ngancik
adicara angka tiga kepyakan/ Pelantikan Pengurus OSIS kalajengaken tanggap sabda
Kepala SMP Tunas Muda ingkang winantu ing pakurmatan Panjenenganipun Bapak Drs.
Suradi, M.Pd. Pramila dhumateng Pengurus OSIS enggal, kula aturi majeng ing sasana
ingkang cumawis saperlu nindakaken upacara punika lan kasuwun kersaa Bapak Kepala
Sekolah paring tandha simbolis Pelantikan Pengurus OSIS enggal punika. Nuwun.
.................
Para lenggah ingkang satuhu kinurmatan,
Makaten adicara Pelantikan Pengurus OSIS saha tanggap sabda saking Bapak Kepala
Sekolah SMP Tunas Muda. Kanthi kepyakan punika ateges dinten punika Pengurus OSIS
sampun resmi kalantik lan jejibahan punapa kemawon ingkang magepokan kaliyan OSIS
sampun kedah kasangkul saha katindakaken kanthi samesthinipun. Suamangga sami caos
panjurung amrih pengurus OSIS enggal punika tansah pinaringan rahayu, gampil ing
pamikir, saha gangsar anggenipun ngayahi sesanggeman punika.
Tumapak adicara candhakipun atur sapala pangarsa OSIS enggal. Dhumateng pangarsaning
Pengurus OSIS enggal, panjenenganipun Mas Bagus Panggah Widagdo kula
sumanggakaken.
.................
Adicara salajengipun inggih punka pandonga, ingkang badhe dipunselirani dening seksi
kerohanian Agama Islam. Pramila dhumateng Bapak Muh. Gazali , S.Pd. wekdal saha
sasana wicara kula aturaken.
.................
Bapak-ibu ingkang kinurmatan ,
Pinangka pungkasaning adicara, nenggih panutup. Pramila kula ingkang piniji pinangka
pambiwara ing Upacara Pelantikan Pengurus OSIS Periode 2013/2014 punika ngaturaken

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 4
agunging panuwun saha nyuwun pangaksami mbokbilih kathah bab ingkang boten mranani
penggalih panjenengan sadaya. Wusananing atur dhumateng Pengurus OSIS Periode
2013/2014 ingkang sampun kalantik, kula ngaturaken sugeng makarya, mugi tansah
manggih karaharjan, rahayu ingkang pinanggih, widada ingkang jinangka.
Para lenggah ingkang dhahat kinurmatan, sumangga adicara punika kapungkasan kanthi
ndedonga miturut kapitadosanipun sowang-sowang, ndedonga kasumanggakaken
................................................................................................................................cekap.
Nuwun, nuwun, Matur nuwun.
Wassalamualaikum Wr.Wb.
C. Negesi Tembung Wigati
Jodhokna tegese tembung ing ngisor iki!

No Tembung Teges Pilihan

1 Basuki ................................ Dipatah, didhapuk


2 Piniji ................................ Kaleksanan kang digayuh
3 Reroncening adicara ................................ Melu nunggoni
4 Rantaman ................................ Pangapura
5 Nir ing sambekala ................................ Sesorah, pidhato
6 Titilaksana ................................ Tugas, pakaryan, ayahan
7 Kepyakan ................................ Panyengkuyung
8 Hanjenengi ................................ Pagaweyan
9 Paripurna ................................ Ngepenakake ati
10 Sowang-sowang ................................ Pranatacara
11 Sasana ................................ Susunan acara
12 Tanggap sabda ................................ Dhewe-dhewe
13 Jejibahan ................................ Papan
14 Panjurung ................................ Rampung
15 Gangsar ............................... Lancar
16 Sesanggeman ................................ Adicara, acara
17 Pambiwara ................................ Peresmian, pelantikan
18 Pangaksami ................................ Ora ana alangan
19 Mranani penggalih ................................ Rancangan, rencana
20 Widada kang jinangka ................................ Slamet

D. Cengkorongan Wicara Pranatacara


Tuduhna, lan tulisen endi ukarane!

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 5
No Cengkorongan Pranatacara Ukarane
1 Salam pambuka
2 Sapa aruh
3 Puji syukur
4 Rantaman adicara
5 Nyuwun gungan para tamu
6 Nyuwun pangapura
7 Ndherekake donga panutup
8 Salam panutup

NYEMAK PAWARTA

KOMPETENSI DASAR :
KOMPETENSI DASAR :
5.5 Menanggapi berita berbahasa Jawa
5.5 Menanggapi berita berbahasa Jawa
Indikator :
Indikator :
Menuliskan pokok-pokok isi berita ke dalam beberapa kalimat
Menuliskan pokok-pokok isi berita ke dalam beberapa kalimat
Menyampaikan (secara lisan) ringasan berita
Menyampaikan (secara lisan) ringasan berita
Menjawab pertanyaan yang berhubungan dengan isi berita.
Menjawab pertanyaan yang berhubungan dengan isi berita.
Mengemukakan tanggapan atas isi berita
Mengemukakan tanggapan atas isi berita

A. Nyemak Pawarta
Ing radhio utawa TV, wong kang ngaturake pawarta diarani penyiar . Dene kang golek pawarta
diarani wartawan. Penyiar wis duwe teknik nalika arep ngaturake pawarta. Semono uga nalika
awake dhewe kapatah macakake pawarta, awake dhewe kudu nggatekake bab-bab wigati kang
magepokan karo pamacane pawarta, yaiku:

Intonasi kudu pas, kapan mrangguli koma lan titik uga tandha liyane.
Vokal trep karo artikulasi
Volume utawa bantering swara nyukupi.
Sabisa-bisa nyingkiri dialek.

B. Rungokna anggone kancamu maca pawarta ing ngisor iki!


Merga Narkoba, Wong 41 Tiwas Saben Dina

Bebayane narkoba, saya ngincim bangsa Indonesia. Saka asile panaliten kang
katindakake dening Badan Narkotika Nasional bebarengan karo Universitas Indonesia
nyebutake, wong 41 tiwas dinane utawa wong 15 ewu tiwas saben taun merga ngonsumsi
narkoba. Kang mrihatinake, ewasemono cacahing pengguna ora saya suda nanging malah saya
ndadra. Data ing Direktorat Narkotika lan Psikotropika Bareskrim Mabes Polri nuduhake, ing

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 6
tahun 2000 2003 cacahe pengguna watara wong 5 ewu setaun. Nanging ing semester
kapindho taun iku uga cacahe ndrebala dadi wong 16 ewu.

Direktorat Narkotika lan Psikotropika Brigjen Indradi Tanos nambahake, cacahe dhuwit
sing diblanjakake kanggo tuku narkoba uga mundhak akeh. Taun 2005 cacahe dhuwit sing
dienggo tuku narkoba ditapsir Rp. 8 trilyun. Nanging ing taun 2006 gunggunge mundhak dadi
Rp. 11,3 trilyun . Kanggo mbrastha narkoba mau polisi mbudidaya tumindak persuasif.
Pangajabe pengguna mau gelem tobat lan ninggalake pakulinan anggone ngonsumsi narkoba.

( Sumber :Kalawarti Panyebar Semangat)

C. Kawruh Basa
Apa tegse tembung kang kacithak miring ing ukara ngisor iki?

a. Bebayane narkoba saya ngincim bangsa Indonesia.


Ngincim , tegese : ..............................................................................................................
b. Saben ndinane ana wong 41 tiwas amerga ngonsumsi narkoba.
Ngonsumsi, tegese : ...........................................................................................................
c. Cacahe pengguna narkoba saben tahune malah saya ndadra.
Ndadra, tegese : ...............................................................................................................
d. Data ing Direktorat Narkotika lan Psikotropika Bareskrim Mabes Polri nuduhake, ing
tahun 2000 2003 cacahe pengguna watara wong 5 ewu setaun
Data, tegese : .....................................................................................................................
e. Ing semester kapindho taun iku uga cacahe ndrebala dadi wong 16 ewu.
Ndrebala, tegese .................................................................................................................
f. Taun 2005 cacahe dhuwit sing dienggo tuku narkoba ditapsir Rp. 8 trilyun.
Ditapsir, tegese : ................................................................................................................
g. Nanging ing taun 2006 gunggunge mundhak dadi Rp. 11,3 trilyun .
Gunggunge, tegese : .........................................................................................................
h. Para siswa bisa cawe-cawe melu mbrastha narkoba.
Mbrastha , tegese : ...........................................................................................................
i. Para siswa kudu mbudidaya ngedohi lan aja pisan-pisan cedhak karo narkoba.
Mbudidaya, tegese : .........................................................................................................
j. Pangajabe pengguna narkoba gelem tobat lan ninggalake pakulinan ala.
Pangajabe, tegese : ...........................................................................................................

D. Pitakonan
Wangsulana pitakonan ing ngisor iki nganggo basa krama!

a. Narkoba iku cekakan saka apa?


Wangsulan : ................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................
b. Apa wae bebayane narkoba iku?
.............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
c. Sebutna apa wae jinis narkoba sing kok ngerteni!

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 7
Wangsulan : ................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................
d. Pengguna narkoba ora suda malah tansaya ndadra kira-kira apa wae kang
nyebabake bab mau?
Wangsulan : ................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................

e. Kanggo mbrastha narkoba polisi mbudidaya tumindak persuasif, apa sebabe?

Wangsulan : ................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................

f. Apa polisi wae sing nduweni tugas mbrastha narkoba? Sebutna pawadane!

Wangsulan : ................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................

g. Akehe dhuwit kang diblanjakake kanggo tuku narkoba nganti 11,3 trilyun rupiah
kepriye miturut pamawasmu?
Wangsulan : ....................................................................................................
.................................................................................................................................
.............................
h. Sebutna cara-carane supaya para remaja, pelajar lan mahasiswa bisa ngedohi
narkoba!
Wangsulan : ....................................................................................................
.................................................................................................................................
.............................
i. Kena apa awake dhewe kudu ngedohi narkoba?
Wangsulan : ................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................

j. Apa kang kok tindakake menawa kowe diajak kancamu diajak nyeret (madat)?
Wangsulan : ................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................

E. Ayo Sinau Bareng


Rembugen karo kancamu, Wenehana tanggapan pawarta ing ndhuwur! Tulisen ing
papan ngisor iki
.................................................................................................................................
.........................................................


.........................................
Gladhi Basa Jawi IX/ Genap
>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 8
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
....................................................................................................................................
................................................

Bothekan :

Narkoba tumrape masyarakat Jawa diarani : lara ireng, madat, candu, nyeret. Candu lumebu
ing tanah Jawa watara abad 17 dening VOC, iki pinangka salah sawijining strategi VOC kanggo
nguwasani tanah Jawa, kanthi ngrusak wong-wong Jawa lumantar candu. Tahun 1677, Belanda
lumantar VOC ngadani prajanjen karo Raja Mataram Amangkurat II. Isine prajanjen VOC njaluk
nduweni hak monopoli impor lan dedagangan candu ing tlatah Mataram. Manut pakar candu Louis
Charles Te Mechelen, inspektur Kepala Opium Regi lan Asisten Residen Juwana, Jawa Tengah,ing
tahun 1882 siji saka wong cacah 20 pemadat, tukang nyeret.

Nyeret utawa candu kalebu tumindak ala kang ora pantes ditiru lan ditindakake dening sapa
wae. Ana ing susastra Jawa Serat Wulangreh pupuh Wirangrong pada 10 -11 kasambung pada 18 21,
Sri Paku Buwana IV paring wewaler (larangan) marang awake dhewe kang wose mangkene :

Ana cacat patang prakara kang ala banget lan kudu didohi yaiku : wong madat
(pecandu /narkoba), wong ngabotohan (main/judi), wong durjana
(maling/penjahat) lan wong kang nduweni ati sudagar/pedagang ala.

Wong madat iku kesed, lumuh nyambut gawe, rusak jasmani lan rohanine, yen
mati sengsara, marga dadi tontonane wong akeh, nanging ewasemono ora padha
kapok, mula patang prakara tumindak ala mau singkirana.

Ing pewayangan, mligine perangan Mosala Parwa, parwa kaping XVI saka buku Mahabharata
dicritakake manawa Bangsa Yadawa lan negara Dwaraka utawa Dwarawati (bangsa lan negarane Sri
Kresna) musna kelem keblabag lan kesapu tzunami, amarga bangsa Yadawa padha karem madat lan
inum-inuman keras kang tundhone padha lali yen isih sabangsa temahan padha paten pinaten lan
wusana diadzab dening Dewa.

Saka maneka warna sumber

MICARA

KOMPETENSI DASAR
KOMPETENSI DASAR
6.1 Praktik pembawa acara/ pranata adicara/ MC kegiatan sekolah
6.1 Praktik pembawa acara/ pranata adicara/ MC kegiatan sekolah
Indikator :
Gladhi Basa Indikator
Jawi IX/ Genap
:
>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com
Mendemonstrasikan pranatacara kegiatan sekolah <<<<< Kaca 9
Mendemonstrasikan pranatacara kegiatan sekolah
Melakukan penilaian terhadap teman sejawat atas praktik pranatacara
Melakukan penilaian terhadap teman sejawat atas praktik pranatacara
Membetulkan kalimat wicara pranatacara dengan pilihan kata yang tepat
Membetulkan kalimat wicara pranatacara dengan pilihan kata yang tepat
A. Praktik Pranatacara
Praktik utawa maca teks wicara pranatacara apadene praktik utawa maca teks sesorah,
prayogane nggatekake konsep 4 W, yaiku :
1. Wicara
Wicarane sing las-lasan, cetha, wijang, upamane bisa mbedakake /t/ karo/th/ utawa /d/
karo /dh/ : tutuk thuthuk, pada padha, lsp.
2. Wirama
Senajan katone mung sesorah utawa dadi pranatacara nanging uga kudu nggatekake
wirama sing metu saka lisan, ora mung mbluju, kaku , tanpa ana tekanan intonasi lan
volume suwara. Prayugane diudi lan digladhi murih wiramamaning swara bisa becik, ora
keseron utawa kelirihen, munggah, mudhun, langsaming swara uga digatekake.
3. Wiraga
Patrap, sikep nalika nindakake dadi pranatacara . Solah bawane wong dadi pranatacara
iku kudu manteb lan teteg madhep marang pamriksa,aja tumungkul/ndhingkluk lan aja
ndangak.
Kaudia bisa ngecakake prinsip Sapta- Ma : Magatra, Malaksana, Mawastha, Maraga,
Malaghawa, Matanggap, lan Mawwat.

4. Wirasa
Wirasa utawa penjiwaan. Bisa salaras karo swasana , Prinsip Matanggap :
Tanggap ing swasana (tahu situasi dan kondisi) , bisa girang gumbira, mesem ngguyu
marang kang antuk kabegjan kanugrahan, bisa kucem luyu, susah sedhih belasungkawa
marang kang nandhang dhuhkita.
B. Gladhen Praktik Pranatacara
1. Gawea kelompok, saben kelompok 4 5 siswa
2. Saben kelompok matah paraga kang bakal praktik sesorah ing ngarep kelas babagan
adicara kegiatan sekolah
Umpamane :

Pelantikan Pengurus OSIS anyar


Rapat Pengurus OSIS
Ulang Tahun Sekolah
Pengetan Maulud Nabi
Pengetan Hari Kartini, Lsp.
3. Saben kelompok gawe teks pranatacara kang bakal diaturake ana ing praktik
pranatacara bisa uga ngapalake teks wicara pranatacara kang wis ana ing buku
4. Saben kelompok diwakili salah siji siswa nindakake praktek pranatacara utawa teks
wicara pranatacara diperang-perang lan diapalake bocah sakelompok manut bagiyane
dhewe-dhwewe . Kelompok liyane mbiji.
C. Tuladha Teks Pranatacara
PERPISAHAN KELAS IX

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 10
Assalamualaikum Wr. Wb.
Nuwun ingkang kinurmatan Bapak Kepala Sekolah saha Bapak Ibu guru ingkang kula hormati,
Bapak Ibu wali murid, tamu undangan ingkang kinurmatan, para kanca/kadang nunggal
pawiyatan ingkang sutresna.
Langkung rumiyin mangga kula dherekaken muji syukur dumateng ngarsanipun Gusti Allah
SWT, ingkang sampun kepareng paring kanugrahan ingkang arupi kasarasan, sehengga ngantos
wekdal menika panjenengan sedaya dalasan kula, saged ngrawuhi acara Perpisahan Kelas IX
SMP Tunas Muda Tahun 2012/2013
Bapak Kepala Sekolah tuwin Bapak Ibu guru ingkang dahat kinurmatan kula ingkang kadhapuk
mingangka adicara, langkung rumiyin badhe ngaturaken menggah urut reroncening adicara
ingkang sampun rinacik dening para kadang panitia.
1. Adicara ingkang sapisan Pambuka.
2. Tanggap wacana saking Bapak Kepala Sekolah.
3. Tanggap wacana saking wakil kelas IX.
4. Tanggap wacana saking wakil kelas VII/VIII.
5. Panutup donga.
Bapak Ibu tamu undangan ingkang kinurmatan, mekaten urutaning adicara ingkang badhe
lumampah ing wekdal menika. Bapak ibu guru, raka kelas IX dalasan para kanca sumangga
adicara punika kawiwitan kanthi maos basmallah sesarengan. Sumangga
=====================Waosan Basmallah =================================
Ngancik adicara ingkang kaping kalih inggih menika Tanggap wacana saking Bapak Kepala
Sekolah, ingkang menika dumatheng Bapak Suradi, M.Pd. minangka Kepala Sekolah sasana
pangandikan mugi katur.
================== Tanggap wacana saking Bapak Kepala Sekolah================
Matur nuwun dumatheng panjenenganipun Bapak Suradi, M.Pd.
Adicara ingkang kaping tiga inngih menika Tanggap wacana sakil wakil kelas IX, dhumateng
sederek Adam kasumanggaken.
===================Tanggap wacana saking wakil kelas IX=====================
Matur nuwun dhumateng sederek Adam.
Adicara ingkang kaping sekawan inngih menika Tanggap wacana sakil adik kelas wakil kelas
VII/VIII, dhumateng sederek Bimo kasumanggaken.
==================Tanggap wacana saking wakil kelas VII/VIII==================
Matur nuwun dhumateng sederek Bimo.
Salajengipun adicara ingkang pungkasan inggih menika panutup minangka pranatacara ing
adicara dinten menika, mbok bilih kathah kalepatan atur, kula nyuwun agunging pangaksama.
Mingangka pratanda raos panuwun, ing pungkasan adicara menika, sumangga kita ngaturaken
Puji Syukur dumatheng Gusti Allah SWT, kanthi sesarengan maos Hamdallah, Sumangga.
================= Waosan Tahmid =================================
Ing wasana cekap semanten. Sugeng kondur mugi-mugi tansah rahayu ingkang sami pinanggih.

Tuladha Lembar Pambiji


NO KELOMPOK WICARA WIRAMA WIRAGA WIRASA JUMLAH

1.

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 11
2.

3.

4.

RATA-RATA NILAI

KB : KURANG BECIK (50 65)


CB : CUKUP BECIK ( 66 74)
B : BECIK (75 89 )
BB : BECIK BANGET (90 -100)

D. Mbenerake Pamilihing Tembung


Tembung kang katulis miring ing ukara wicara pranatacara ing ngisor iki benerna!
a. Langkung rumiyin sumangga kita sareng-sareng manjataken puji syukur konjuk
dhumateng ngarsanipun Allah SWT
Wangsulan : .....................................................................................................................
...........................................................................................................................................
......................
b. Acara ingkang sepindhah inggih menika pembikaan. Sumangga adicara punika kita
milai kanthi berdoa
Wangsulan : .....................................................................................................................
...........................................................................................................................................
.....................
c. Nyuwun pangapunten dene kumawantun jumeneng wonten ngajeng panjenengan.
Wangsulan : .....................................................................................................................
...........................................................................................................................................
......................
d. Ngaturi uninga bilih temanten kekalih badhe rawuh wonten ing tempat pelaminan.
Wangsulan : .....................................................................................................................
...........................................................................................................................................
......................
e. Menginjak adicara ingkang kaping tiga inggih menika istirahat.
Wangsulan : .....................................................................................................................
...........................................................................................................................................
......................
f. Adicara ingkang kaping enem lain-lain.
Wangsulan : .....................................................................................................................
...........................................................................................................................................
......................
g. Dhateng Bapak Kepala Sekolah wekdal saha papan kula persilahaken.
Wangsulan : .....................................................................................................................
...........................................................................................................................................
......................
h. Bapak ibu tuwin para lenggah ingkang kula hormati
Wangsulan : .....................................................................................................................
...........................................................................................................................................
......................

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 12
i. Pertami-tami kula selaku pengacara ngaturaken pambagya wilujeng rawuh.
Wangsulan : .....................................................................................................................
...........................................................................................................................................
......................
j. Saengga kita saged makempal ing tempat menika kanthi wilujeng.
Wangsulan : .......................................................................................................................
............................................................................................................................................
.....................

MACA
KOMPETENSI DASAR
KOMPETENSI DASAR
7.1 Membaca teks pembawa acara/ pranatacara/ MC kegiatan sekolah
7.1 Membaca teks pembawa acara/ pranatacara/ MC kegiatan sekolah
Indikator :
Indikator :
Membaca teks pranatacara kegiatan sekolah
Membaca teks pranatacara kegiatan sekolah
Memberikan pengamatan dan penilaian terhadap penampilan teman sejawat
Memberikan pengamatan dan penilaian terhadap penampilan teman sejawat
Mengartikan kata penting dengan tepat
Mengartikan kata penting dengan tepat
Menjawab pertanyaan isi bacaan
Menjawab pertanyaan isi bacaan

A. Maca Teks Wicara Pranatacara


Wacanen teks wicara pranatacara ing ngisor iki kanthi wicara, wirama, wiraga lan wirasa
kang trep!
1. Gawea kelompok 4 -5 siswa
2. Saben kelompok gladhen maca wicara pranatacara kanthi becik
3. Saben kelompok bisa matah salah siji wakile utawa genti genten maca teks wicara
pranatacara
4. Kelompok liyane mbiji, ana ing lembar kertas, dene format pambijine kaya sing ana
ing kaca 12

PAHARGYAN LUSTRUM KAPING 12 SMP TUNAS MUDA

Assalamualaikum, Wr.Wb.
Bapak Kepala SMP Tunas Muda , Bapak Ibu guru, karyawan-karyawati miwah alumni SMP
Tunas Muda ingkang dhahat kinurmatan
Ustadz Drs. Sunardi Syahuri ingkang satuhu pantes sinudarsana
Dalasan sagung tamu undangan ingkang winantu ing suka basuki.
Keparenga kula munggel pangandikan panjenengan sadaya, awit kula piniji panitya
kinen ngaturaken urut reroncening Adicara Puncak Pahargyan Lustrum kaping 12 SMP Tunas
Muda.

Nanging saderengipun kula ngaturaken rantamaning adicara punika, sumangga kula


dherekaken ngonjukaken puji syukur wonten sahandhap pepadaning Allah SWT, awit sadaya
barokah ingkang rumentah dhumateng panjenengan sedaya dalasan kula, satemah saged kempal
manunggal kanthi tebih ing rubeda nir ing sambekala.

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 13
Sagung tamu undhangan ingkang kinurmatan , keparengan panatacara murwakani
lampahing titilaksana Adicara Puncak Pahargyan Lustrum kaping 12 SMP Tunas Muda. ,
kanthi ngaturaken urut reroncening adicara ingkang sampun karantam dening panitya, nun
inggih:

1. Pambuka
2. Pasrah bebungah tumrap para juara pasanggiri (Penyerahan Hadiah Lomba)
3. Pangandikan Kepala SMP Tunas Muda kalajengaken Pagas Tumpeng
4. Tausyiah Syukur dening Ustadz Drs. H. Sunardi Syahuri
5. Pasrah - tinampi ringgit wacucal (Semar) (Kepala SMP Tunas Muda dhumateng Ki
Dhalang Edhi Suwondo)
6. Panutup.
7. Pagelaran Ringgit purwa sedalu natas kanthi Lampahan : Rama Nitis Semar
Boyong ingkang badhe katindakaken dening Ki Dhalang Edhi Suwondo.
Para Bapak/ Ibu tamu undhangan ingkang satuhu dhahat kinurmatan, makaten menggah urut
reroncening Adicara Puncak Pahargyan Lustrum kaping 12 SMP Tunas Muda ing dalu punika.
Kasuwun wontena suka lilaning penggalih sagung tamu undhangan tansah hanjenengi ngantos
dumugi paripurnaning adicara ing dalu punika. Nuwun, nuwun, matur nuwun.

Sagung tamu undhangan ingkang satuhu kinurmatan,


Sumangga adicara ing dalu punika kawiwitan kanthi ndedonga jumbuh kaliyan
kapitadosan sowang-sowang, dhumateng Bapak ibu tamu undhangan ingkang hangrasuk
agami Islam kula dherekaken maos Basmallah sesarengan, wondene ingkang ngrasuk agami
sanes kajumbuhna kaliyan gegebengan panjenengan, ndedonga kawiwitan .....................
...................................................................................................................................cekap.
Ngancik adicara kaping kalih : Pasrah bebungah tumrap para juara pasanggiri kangge
mahargya pengetan Lustrum 12 SMP Tunas Muda ing tahun 2013. Dumateng ngarsanipun
Seksi Lomba pandaya wara kula aturaken.
.............................................................................................................................................
Makaten Pasrah bebungah tumrap para juara pasanggiri kangge mahargya pengetan
Lustrum 12 SMP Tunas Muda ing tahun 2013. Dhumateng para juara kaaturaken ndherek
bingah miwah matur nuwun awit partisipasinipun.
Ngancik adicara kaping tiga atur pangandikan Kepala SMP Tunas Muda kalajengaken
pagas tumpeng . Dhumateng ngarsanipun Bapak Drs. Suradi, M.Pd. wekdal saha pandaya wara
kaaturaken.
Sumangga
Kalajengaken pagas tumpeng. Sasampunipun tumpeng kapagas dening Bapak Kepala SMP
Tunas Muda tumuli kapasrahaken dhumateng ngarsanipun Ibu Dra. Niken Larasati pinangka
pangarsa panitya Lustrum 12 SMP Tunas Muda

Sagung tamu minulya. Tumpeng tumrapipun tiyang Jawi nggadhahi pralambang saha tuntunan
gesang Tumpeng saged dipunjarwani: Tumapaking penguripan, tumindak lempeng. Tegesipun
tumpeng mujudaken panggantha utawi panyuwunan dhumateng Gusti Ingkang Maha Agung,
supados tiyang ingkang munjukaken donga saha panggantha punika kalis ing sambekala, saha
pikantuk kanugrahan, sarta lumebering sihing Pangeran.

Para leluhur sampun paring wasitatama bilih: Lantiping panggrahita, landhepe


panyakrabawa, gumantung ana titining ati sumaruna bangkit nyaring sarining sasmita

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 14
Gesang punika kebak sasmita sarta pralambang ingkang semu. Manungsa kedah sadhar.
Kalamun kirang ing waspada saged dhawah wonten ing barang semu punika.

Sagung tamu minulya .Ndungkap adicara kaping sekawan : Tausyiah Syukur dening Ustadz
Drs. H. Sunardi Syahuri

Dhumateng ngarsanipun Ustadz Drs. H. Sunardi Syahuri wekdal saha sasana wara kula
aturaken. Sumangga.
.............
Makaten tausiyah syukur saking ustadz Drs. H. Sunardi Syahuri boten kesupen kaaturaken sewu
agunging panuwun . Mugi-mugi punapa ingkang sampun dipunaturaken tansah dipunbundheli
ing salebetipun ati sanubari miwah dipuntindakaken brayat ageng SMP Tunas Muda .
Bapak/ Ibu tamu undhangan ingkang satuhu kinurmatan.

Ngancik adicara kaping gangsal: Srah tinampi tokoh ringgit Semar saking Kepala SMP
Tunas Muda dhumateng ngarsanipun Ki Dhalang Edhi Suwondo.
................
Ingkang salajengipun Bapak Kepala SMP Tunas Muda kepareng hamasrahaken paraga/tokoh
ringgit Semar dhumateng Ki Dhalang Edhi Suwondo.
Bapak/ Ibu sagung tamu minulya, kanthi paraga Semar ingkang sampun kaasta dening Ki
Dhalang Edhi Suwondo ateges pagelaran ringgit purwa sadalu natas kanthi Lampahan Rama
Nitis Semar Boyong tumuli kawiwitan.

Sagung tamu minulya kanthi punika reroncening Adicara Puncak Pahargyan Lustrum
kaping 12 SMP Tunas Muda ndungkap paripurna

Dhumateng sedaya pehak ingkang sampun paring panyengkuyung murih gancar miwah
regenging pahargyan Lustrum kaping 12 SMP Tunas Muda panitya ngaturaken sewu agunging
panuwun ingkang tanpa upami.

Wondene kula pribadhi ingkang ndherekaken lampahing adicara ing dalu punika bok
bilih kirang runtut tumapaking adicara, kirang leres rumpakaning basa, miwah kirang mapan ing
reh subasita, kula nyuwun agunging samodra pangaksami. Tebah siti sekul binuntel roning
kalapa. Apuranta menawi wonten lepat kawula.

Sumangga adicara ing dalu punika kapungkasan kanthi ndedonga jumbuh kaliyan
kapitadosanipun sowang-sowang. Dhumateng ingkang ngrasuk agami Islam kula dherekaken
maos Tahmid sesarengan. Sumangga . ...Matur Nuwun.

Wekdal salajengipun kula aturaken dhumateng Ki Dhalang Edhi Suwondo sakanca. Sugeng
wungon- sugeng hamriksani pagelaran ringgit purwa sedalu natas kanthi Lampahan Rama
Nitis Semar Boyong ingkang katindakaken dening Ki Dhalang Edhi Suwondo saking
Pajangan, Sleman, miwah dipunregengaken Bintang Tamu: Ibu Yuningsih utawi Mbok Dhe
Beruk .

Wasana kanthi asesanti Jaya-jaya wijayanti SMP Tunas Muda tansah jaya.
Dirgahayu SMP Tunas Muda Nuwun- nuwun Matur Nuwun.

Wassalamualaikum Wr. Wb

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 15
B. Negesi Tembung Wigati
Golekana tegeese tembung-tembung wigati iki ana ing sisih tengene!
1. Pahargyan :.........................................
2. Lustrum : ........................................ Pandakwa,
3. Pantes sinudarsana : ........................................ Pandakwa,
pangira-ira
4. Sahandhap pepadane : ....................................... pangira-ira
Pitutur becik
5. Bebungah : ........................................ Pitutur becik
Landhepe
6. Pasanggiri : ........................................ Landhepe
pikiran
7. Tausiyah : ........................................ pikiran
Microfon
8. Ringgit wacucal : ........................................ Microfon
Wayang kulit
9. Pandaya wara : ........................................ Wayang kulit
Lomba
10. Pagas tumpeng : ........................................ Lomba
Hadiah
11. Wasitatama : ........................................ Hadiah
Ngethok
12. Lantiping panggrahita : ....................................... Ngethok
tumpeng
13. Panyakrabawa : ....................................... tumpeng
Pantes
14. Pandam pandom : ....................................... Pantes
dituladha
15. Dirgahayu : ........................................ dituladha
Panjang umur
Panjang umur
C. Mangsuli Pitakonan Mapag/methu
Mapag/methu
Wangsulana pitakonan ing ngisor iki kanthi basa krama! k
k
1. SMP Tunas Muda mahargya Lustrum kaping 12 , iki ateges umure SMPPitutur, Tunas Muda
Pitutur,
wis pirang taun? nasehat
nasehat
Wangsulan Sangisore
: ....................................................................................................
Sangisore
sikil(sumung
.............................................................................................................................................
sikil(sumung
...................................... kem)
kem)
2. Sapa wae sing rawuh ana ing adicara puncak pahargyan lustrum kapingPengetan Pengetan
12 SMP Tunas 5
5
tahun-an
Muda kasebut? tahun-an
Pituduh
Wangsulan Pituduh
: ....................................................................................................
.............................................................................................................................................
.........................................
3. Tulisna sing kalebu muji syukur mring Gusti ing teks wicara pranatacara kasebut!
Wangsulan : ....................................................................................................
.............................................................................................................................................
.........................................
4. Adicara apa wae kang digelar ana ing puncak pahargyan lustrum kaping 12 SMP Tunas
Muda iku?
Wangsulan : ....................................................................................................
.............................................................................................................................................
.........................................
5. Apa maknane tumpeng iku?
Wangsulan : ....................................................................................................
.............................................................................................................................................
.........................................
6. Apa karepe ukara : Lantiping panggrahita, landhepe panyakrabawa, gumantung ana
titining ati sumaruna bangkit nyaring sarining sasmita
Wangsulan : ....................................................................................................
.............................................................................................................................................
.........................................
7. Wenehana tuladha pralambang kang isi pitutur luhur tumrape wong Jawa saliyane
tumpeng, andharna tegese !

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 16
Wangsulan : ....................................................................................................
.............................................................................................................................................
........................................
8. Apa tebusane ukara wangsalan iki ?
Tebah siti sekul binuntel roning kalapa. Apuranta menawi wonten lepat kawula.
Wangsulan : ....................................................................................................
.............................................................................................................................................
.........................................
9. Apa wae sing diaturake dening pranatacara ing perangan panutup ana ing teks wicara
pranatacara ing dhuwur?
Wangsulan : ....................................................................................................
.............................................................................................................................................
.........................................
10. Apa lakon wayang kang digelar ing adicara puncak pahargyan lustrum kaping 12 SMP
Tunas Muda iku?
Wangsulan : ....................................................................................................
.............................................................................................................................................
........................................

NULIS

KOMPETENSI DASAR
KOMPETENSI DASAR
8.4
8.4 Menulis
MenulisKreatif
KreatifKaligrafi
KaligrafiJawa
Jawa
Indikator :
Indikator :
Menentukan sesanti, paribasan, bebasan, saloka yang akan dibuat kaligrafi
Menentukan sesanti, paribasan, bebasan, saloka yang akan dibuat kaligrafi
Menuliskan sesanti, paribasan, bebasan, saloka dengan aksara Jawa
Menuliskan sesanti, paribasan, bebasan, saloka dengan aksara Jawa
Memilih bentuk kaligrafi yang sesuai dengan bunyi sesanti, paribasan, bebasan, dan
Memilih bentuk kaligrafi yang sesuai dengan bunyi sesanti, paribasan, bebasan, dan
saloka
saloka
Membuat kaligrafi dengan aksara Jawa
Membuat kaligrafi dengan aksara Jawa

A. Kaligrafi Aksara Jawa / Kridha Aksara Jawa


Kaligrafi iku seni nulis endah mawa gambar kanthi cakrik wewangunan maneka
warna. Bisa kewan, wayang, utawa wewujudan liyane. Perangkat aksara Jawa
kanthi daya cipta, rasa lan karsa bisa rineka dadi kagunan karya aksara Jawa kang
duwe nilai estetika lan nduweni pengaji kaendahan kang tanpa winates.

B. Carane Gawe Kaligrafi


1. Tulisen dhisik unen-unen utawa tetembungan iku nganggo aksara Jawa

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 17
2. Miliha wewangunan sing kokkarepake, bisa digambar luwih dhisik nganggo
potlot lan dikira-kira tulisan kasebut bisa cocok karo wewangunansing
kokkarepake
3. Ngetrapake tulisan Jawa ing wewangunan sing kok gambar mau
4. Tulisane bisa diwangun miturut kreasimu dhewe-dhewe bisa awujud kewan,
wayang, lsp.
5. Diwenehi rupa warna-warni supaya endah.
(Marsono, 2010: 71)
C. Gladhen
Gawea kaligrafi Jawa kanthi milih tetembungan ing ngisor iki!
1. Jer basuki mawa beya
2. Sapa salah seleh
3. Ana catur mungkur
4. Becik ketitik ala ketara
5. Ing ngarsa sung tuladha
6. Tut wuri handayani
7. Rawe rawe rantas malang-malang putung
8. Desa mawa cara negara mawa tata
9. Rukun agawe santosa crah agawe bubrah
10. Sepi ing pamrih rawe ing gawe

D. Tuladha Kaligrafi Jawa

sarwoono.blogspot.com

GLADHEN
GLADHENUJI
UJIKOMPETENSI
KOMPETENSIWULANGAN
WULANGAN11

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 18
I. Wangsulana kanthi menehi tandha ping (X) ana ing aksara a, b, c, utawa d tumrap
wangsulan kang kok anggep bener!

1. Pawongan kang c. Master of


nduweni jejibahan Ceremony
nglantarake adicara d. Masgiter of
diarani ..... Ceremonial
a. Pamedhar sabda 7. Panjenenganipun
b. Dwijawara Bapak Kepala
c. Pranatacara Sekolah ingkang
d. Duta saraya dhahat
2. Adicara/ acara ana keparenga kula
ing sripah utawa matur, pinangka
lelayu diarani .... pranatacaralst
a. Adiwicara a. kula tresnani
b. Adilaya b. kinurmatan
c. Gitawicara c. pantes luhuring
d. Adipralaya budi
3. Sangune tumrap d. tansah
pranatacara kaya ing kinabekten
ngisor iki, kajaba .... 8. Pehak-pehak kang
a. Olah Basa lan melu nyengkuyung
sastra murih jejibahan
b. Olah Subasita pranatacara bisa
c. Olah Busana sukses yaiku ...
d. Olah rasa a. Fotografer
4. Pocapan/lafal b. dekorasi
pranatacara kudu c. pangrengga
cetha, wirama becik , swara (sound
iki ateges system)
nggatekake . d. catering
a. Olah swara 9. Keparenga kula
b. Olah basa mambeng saha
nggempil kamardikan
c. Olah sastra
panjenengan sadaya
d. Olah wirama
.lst
5. Tembung liya
Tembung mambeng
pranatacara kaya ing
ing ukara kasebat
ngisor iki, kajaba ....
tegesipun .
a. Pambiwara
a. Ngurangi
b. Pranata adicara
b. nambahi
c. Pranata titi
c. Nyuwun
laksana
d. ngalangi
d. Juru paniti
10. Tuladha wicara
priksa
pranatacara ingkang
6. MC iku cekakan saka
leres inggih menika
tembung ....
a. Menginjak
a. Mistery of adicara ingkang
Ceremony kaping gangsal
b. Mastery inggih menika
Ceremony lain-lain

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 19
b. Ndungkap adicara b. nyuwunaken
ingkang kaping pangapunten
gangsal inggih kagem ingkang
menika hamengku
mancawarni gati/panitya
c. Samenika acara c. nyuwun
ingkang kaping pangapunten
gangsal inggih menawi
menika sanes- anggenipun
sanes nindakaken
d. Dumugi susunan ayahan wonten
acara ingkang lepatipun
kaping gangsal d. ndherekaken
inggih menika ndedonga
mancawarni 13. SMP Tunas Muda
11. Ukara ingkang trep mahargya Lustrum
kangge murwakani kaping 12. Iki ateges
adicara tuladhanipun umure SMP Tunas
. Muda wis
a. Ingkang ngancik ..... taun
sepindhah a. 45 taun
sumangga kita b. 50 taun
sareng-sareng c. 60 taun
ngaturaken puji d. 65 taun
syukur dhateng 14. Ngancik adicara
Gusti kaping tiga lain-lain.
b. Kangge mbikak Tembung lain-lain,
adicara punika becike diganti
sumangga kita tembung ....
sesarengan a. Sanes-sanes
ngaturaken puji b. Sumene
syukur dhateng c. Mancawarni
Gusti d. Warna-warna
c. Pertami-tami 15. Waspadakna ukara
sumangga kita ing ngisor iki!
sesarengan (1) Kupat janure
panjataken puji tuwa menawi
syukur dhateng lepat nyuwun
Gusti pangapura
d. Ingkang sepisan (2) Jenang sela
sumangga kula wader kalen
lan panjenengan sesondheran,
ngaturaken puji apuranta menawi
syukur wonten wonten lepat
ngarsa dalem kawula
Gusti (3) Tebah siti sekul
12. Ingkang saged binuntel roning
dipunaturaken dening kalapa, apuranta
pranatacara wonten sedaya lepat
ing perangan panutup kawula
kados ing ngandhap (4) Kupat
menika , kajawi . kecemplung
a. ngaturaken santen, menawi
pambagya harja

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 20
lepat nyuwun rapete karo isine
pangapunten pawarta sing
Kang kalebu diwaca
ukara wangsalan 19. Tukang
kanggo nutup golek pawarta ing
adicara yaiku.... layar kabar diarani
1. (1), (2) ..
2. (3), (4) a. editor
3. (2), (3) b. wartawan
4. (1), (4) c. reporter
16. Tembung tumpeng d. redaktur
saged 20. Nyemak
dipunjarwani ..... pawarta iku wigati
a. Tumapaking kanggone masyarakat
panguripan jaman saiki,
tumindak mumpangate nyemak
lempeng pawarta
b. Tumindak yaiku .
lempeng a. mangerteni
c. Metune mesthi mlakune jaman
lempeng b. tambah
d. Tindaka sing pasrawungan
lempeng c. tansaya kethul
17. Pawongan pikirane
kang maca pawarta d. mangerteni gosip
ana ing radhio utawa paling anyar
televisi diarani.. 21. Jenis-jenis
narkoba kayata: ganja,
a. panatacara morfin, sabu-sabu lsp
b. presenter yen ana ing bebrayan
c. starter Jawa diarani
d. Lawyer a. lara setu
b. lara ireng
18. Cara c. Lara ayu
ngetrapake piwulang d. Lara branta
maca pawarta 22. Ana ing crita
kacetha ing ngisor Mahabharata
iki, kajaba dicaritakake menawa
a. Menehi curese bangsa Yadawa
pitakonan iku jalaran padha
marang para minum-minuman
pamiyarsa bab- keras lan padha
bab sing nembe madat. Crita Iki ana
diwaca, pinangka ing parwa ....
pratandha yen a. Adiparwa
entuk kawigaten b. Sabhaparwa
b. Nulis pokok- c. Udyogaparwa
pokok isine d. Mosalaparwa
pawarta 23. Aja srawung karo
c. Maca pawarta bocah sing seneng
kanthi bener ngrokok, mabuk-
d. Mangsuli mabukan lan madat
pitakonan kang sebab bisa ketularan,
ana sambung kaya unine saloka .....

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 21
a. Belo melu seton .......................
b. Sandhing kirik .......................
gudhigen .......................
c. Palang mangan .......................
tandur .......................
d. Kebo nusu gudel .......................
24. Narkoba iku cekakan .......................
saka .... .......................
a. Narkotika dan .......................
obat-obatan ......................
berbahaya 3. Tulisna 4 W
b. Narkotika dan kanggo
obat-obatan praktik
terlarang pranatacara
c. Narkotika dan zat lan terangna
adiktif karepe!
d. Narkotika dan Wangsulan : ..
obat-batan adiktif .......................
25. Wong kang .......................
nggunakake narkoba .......................
malah saya ndadra. .......................
Sing dudu tegese .......................
ndadra yaiku ..... .......................
a. Ndrebala .......................
b. Saya akeh .......................
c. Mundhak akeh .......................
d. Saya suda .......................
......................
II. Wangsulana 4. Tulisna
pitakonan ing cengkorongan
ngisor iki ! baku wicara
1. Tulisna Pranatacara!
sangune Wangsulan : ..
pranatacara .......................
iku apa wae! .......................
Wangsulan : .. .......................
....................... .......................
....................... .......................
....................... .......................
....................... .......................
....................... .......................
....................... .................
....................... 5. Gawea ukara
....................... poster anti
....................... narkoba
....................... nganggo basa
...................... Jawa!
2. Gawea Wangsulan : ..
rantaman .......................
adicara .......................
perpisahan .......................
kelas IX .......................
Wangsulan : .. .......................
....................... .......................

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 22
.......................
.......................
....................... SESORAH KEGIATAN
.......................
....................... SEKOLAH
.......................
.......................
....
.......................
.......................
....

NYEMA
K

KOMPETENSI DASAR
KOMPETENSI DASAR
5.3. Mengungkapkan dan menanggapi teks sesorah dalam kegiatan sekolah
5.3. Mengungkapkan dan menanggapi teks sesorah dalam kegiatan sekolah
Indikator :
Indikator :
Memhami hal-hal yang berhubungan dengan keterampilan sesorah
Memhami hal-hal yang berhubungan dengan keterampilan sesorah
Mengartikan kata-kata penting dalam sesorarh
Mengartikan kata-kata penting dalam sesorarh
Mengidentifikasi pokok-pokok isi sesorah dengan cermat dan tepat
Mengidentifikasi pokok-pokok isi sesorah dengan cermat dan tepat
Menjawab pertanyaan isi sesorah
Menjawab pertanyaan isi sesorah

A. Sesorah
1. Tegese Sesorah
Sesorah, pidhato, tanggap sabda, medhar sabda
yakuwi njlentrehake idhe utawa pokok pikiran
kanthi wujud ukara-ukara kang diucapake ing
sangarepe wong akeh
2. Tujuane/Ancase Sesorah
a. Kanggo menehi hiburan
Yaiku menehi hiburan marang pamidhanget
(pendengar), mula tanggapan saka pamidhanget,
pamidhanget kaangkah rumangsa seneng lan
marem

b. Kanggo menehi informasi


Kaangkah pamidhanget bisa mangerti lan paham
marang apa sing dingendikakake pamicara

c. Kanggo nggerpol/ajak-ajak/ mengaruhi

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 23
Kang ngrungokake supaya nindakake apa kang
dikarepake dening pamicara

3. Teknik/Cara-Cara Sesorah
a. Sesorah kanthi bebas/ tanpa teks
Tuladha sesorah atur pambagya harja ana ing
pahargyan temanten, lsp.

b. Sesorah kanthi nggunakake teks


Tuladha sesorah tumrap Presidhen Guberbur,
laporan pertanggungjawaban

c. Sesorah kanthi dadakan/spontanitas/ impromptu


Sesorah kang tanpa dirancang, tanpa dinyana
sadurunge dening pamedhar sabda, ujug-ujug
ketiban sampur supaya matur/ngendika dening
MC

d. Sesorah kanthi apalan


Pamicara sadurunge wis ngrancang teks/naskah
sesorah banjur diapalake

e. Sesorah kanthi ekstemporan


Pamedhar sabda mung nyiapake pokok
sawijining bab/masalah kang bakal
diwedharake
banjur kanthi pengalaman, lan bumbu-bumbu
leucon mekarake kerangka/pokok
pikiran mau ana ing sesorahe.
4. Bab kang Kudu Digatekake Nalika Sesorah
a. Basa kang digunakake kudu laras karo:
Sapa sing medhar sabda
Sapa sing tumanggap
Apa sing diwedharake (dirembug)
Kepriye swasanane (papan, wektu,
kahanane)
Apa ancas tujuane sesorah mau
b. Solah Bawa
Solah bawa utawa patrap (sikap) sing mantep lan
teteg, ngadeg jejeg, tangan ngapurancang lan
anteg (ora kakehan obah sing ora prelu), ora
ndangak utawa ndhungkluk terus.

c. Wiramaning swara
Kepenak dirungokake ora keseron, ora kelirihan,
cetha, ora groyok, ngerti lan tanggap karo
swasanane

d. Ageman/ Busana

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 24
Resik, rapi, sopan, laras karo kahanan lan
swasanane. Carane busana uga kudu bener lan
pener (nganggo peci, setut, dhasi, lsp) Ageman
uga kudu laras karo pamirenge lan acarane: jas-
jasan, kejawen, hem lengen dawa, bathik lsp.

e. Carane Ngadeg ing Podium


Sadurunge diwenehi wektu dening MC, becike
pamicara lungguh ing papan sing rada ndhelik
kanggo nuwuhake daya kejut pamireng

f. Carane Nggoceki Mikrofon


Mikrofon kang ana standare ora perlu digoceki
bola-bali amarga bisa muni lan mbrebegi, dene
mikrofon kang ora ana standare digoceki lumrah
wae, aja dolanan kabel utawa nggaya kaya
penyanyi neng panggung. Mikrofon karo lambe
aja kecedhaken utawa kadohan.

5. Urutan Cengkorongan Sesorah


a. Uluk Salam/ Salam Pambuka
Isine ngucapake salam marang para
tamu/pamireng kalarasake karo swasana lan
pamireng.

b. Pamuji
Isine muji syukur lan panuwun marang Gusti
dene bisa kumpul ing adicara iku kanthi slamet
lan uga panyuwunan murih adicara kasebut bisa
lancar kalis nir ing sambekala

c. Wigatining Atur/Isi
Isine ngaturake apa sedyane/ karepe dene para
tamu/ pamireng diaturi rawuh ing adicara iku

d. Pangarep-arep
Isine nyuwun donga pangestu supaya apa sing
digayuh bisa kaleksanan

e. Panutup
Isine nyuwun pangapura menawa ana kaluputane
lan kekurangane anggone matur

f. Salam Panutup

B. Tuladha Sesorah Kegiatan Sekolah


Model macakake teks sesorah, dene liyane nyemak.

SESORAH PENGETAN DINA KAMARDIKAN

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 25
Bismilahirrahmannirrakhim.
AssalamualaikumWr.Wb.
Para siswa sing daktresnani lan dak gadhang-
gadhang. Luwih dhisik ayo muji syukur konjuk
ngarsa dalem Allah SWT, kang tansah paring berkah
marang awake dhewe, dene awake dhewe bisa
nindakake kegiatan sekolah kanthi ati kang bungah.
Aku minangka kepala sekolah SMP Tunas
Muda rumangsa mongkog . Bocah-bocah wis bisa
gotong royong tumandang gawe, mengeti dina kang
tansah dadi pengeling-eling tumprap bangsa
Indonesia yaiku dina kelahiran negara
kita.Kamardikan Indonesia minangka asile para
leluhur kang berjuang mbebasake bangsa lan negara
Indonesia saka cengkeremane penjajah. Kamardikan
negara kita kanthi banten jiwa raga kang tanpa
wilangan cacahe. Ing wengi iki prayoga banget
dianakake malem tirakatan malem 17 an. Kegiatan
iki penting kanggo ngeling-eling para leluhur, para
pejuang anggone mbudidaya nggayuh kamardikan.
Acara iki kanggo nglimbang-nglimbang sepira gedhe
lan luhure lelabuhan kanggo ngluwari negara kita
saka cengkeremane penjajah.
Menawa jaman semana para pejuang wis
ngorbanake jiwa raga kanggo nggayuh kamardikan.
Banjur apa kang kudu ditindakake awake dhewe
saiki? Kowe kabeh kudu mbudidaya supaya
kamardikan kita iki ora uwal maneh. Carane ora
kudu perang kaya para leluhur,pejuang 64 taun
kepungkur. Kowe kabeh kudu bisa nggunakake lan
ngisi kamardikan kanthi becik manut kuwajibane
dhewe-dhewe, amarga kowe kabeh isih sekolah,
cukup ngulinakake sinau kanthi sregep lan becik.
Pelajar kuwajibane belajar, sinau sing sregep. Ana
paribasan Ulat madhep ati karep , Gegayuhan
bisa kasembadan menawa disranani pambududaya
kanthi temen. Duwe panggayuh kudu digayuh, duwe
panjangka kudu dijangkah, marga kepenak iku ora
bisa teka dhewe.

Dadi siswa aja kakehan sembrana, dolan ora


karuwan. Yen kakeyan dolan awak kesel dadine lesu
sinau. Wektune entek ora ana wektu kanggo sinau.
Yen nonton TV kudu bisa milah lan milih, endi sing
prayoga ditonton, endi sing ora pantes ditonton.
Tayangan TV ora kabeh migunani. Ana tayangan TV

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 26
sing grusak moral. Contone marga nonton TV banjur
tiru tingkah polahe. Kamangka sing ditiru iku paraga
kang ninggal kasusilan, tundhone dadi rerasanan
wong akeh. Bocah, kebo dicacah.Tumprape bocah
isih seneng neniru apa sing dideleng sing penting
seneng. Mula padhaa sregep sinau supaya dadi wong
kang migunani tumprap nusa bangsa. Aja mung
migunani kanggo pribadi nanging uga tumrap
negaramu iki.

Welingku kanggo para siswa, aja nganti uwal


saka gegayuhan. Kabeh padha ngrasakake yen
godhane akeh. Kaanan saiki padha ngumbar
kasukan, kadonyan, kanepson, tumindak nuruti
karepe dhewe, kala mangsane ninggal kasusilan lan
kamanungsan. Tuladhane, merjaya uwong nganggo
cara mutilasi. Mrawasa bocah kang durung umur.
Njarah rayah lan ngrusak barang-barang sawiyah-
wiyah.
Mula pangarep-arepku kanggo para siswa. Kowe
mbesuk bakal nggenteni mranata negara lan bangsa
iki, idham-idhaman wujud katentreman, karaharjan,
keadilan bangsa lan negara iki bisa kasembadan.

Damar mancung, cinupet cukup semene


dhisik minangka sesorah ing wengi iki, yen ana
cewed lan luput anggonku matur muga diagung ing
pangaksama.
Wassalamualaikum Wr.Wb.

B. Negesi Tembung
Upet
Golekana tegese tembung-tembung iki kanthiUpet
milih wangsulan kang wus cumawis ana Seneng-seneng
ing
Seneng-seneng
njeron kothak sisih tengen kanthi menehiMateni
tandha
panah! Mateni
Pasemon, praen
Pasemon, praen
Labuh-labet
1. Mongkog Labuh-labet
Ditimbang-timbang
2. leluhur Ditimbang-timbang
Kaslametan
Kaslametan
3. cengkeremane Dikethok-kethok
Dikethok-kethok
4. banten Bombong
Bombong
Etungan
5. wilangan Etungan
Korban
Korban
6. gugur Ucul, luwar
Ucul, luwar
7. nggayuh Kaleksanan
Kaleksanan
Ngruda peksa
8. tirakatan Ngruda peksa
Regemane
Regemane
9. mbudidaya Mati
Mati
10. nglimbang-nglimbang Jagongan lek-lekan
Jagongan lek-lekan
Ikhtiyar , kupiya
Gladhi Basa Jawi IX/ Genap Ikhtiyar , kupiya
Sing nurun-nurunake
>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Sing nurun-nurunake
Kaca 27
kesenengan
kesenengan
11. lelabuhan
12. uwal
13. kasembadan
14. ulat
15. kasukan
16. merjaya
17. mutilasi
18. mrawasa
19. karaharjan
20. damar mancung

C. Mangsuli Pitakonan
Wangsulana pitakon iki nganggo basa krama!
1. Sinten ingkang kajibah medhar sabda wau?
Wangsulan : ...............................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
.........

2. Anggenipun pidhato rikala menapa?


Wangsulan : ...............................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
.........
3. Menapa suraos utawi isinipun sesorah?
Wangsulan : ...............................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
.........
4. Wonten ing pundi kedadosanipun?
Wangsulan : ...............................
........................................................................
........................................................................
........................................................................
.........

5. Menapa pesenipun kangge para siswa?


Wangsulan : ...............................
........................................................................

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 28
........................................................................
........................................................................
.........
6. Menapa sebabipun para siswa perlu mengeti
dinten kamardikan?
Wangsulan : ...................................................
........................................................................
....
........................................................................
........................................................
7. Menapa tegeseipun paribasan Ulat madhep
ati karep?
Wangsulan : ...................................................
........................................................................
.....
........................................................................
........................................................
8. Kados pundi caranipun ngisi kamardikan
tumrap para siswa?
Wangsulan : ...................................................
........................................................................
....
........................................................................
........................................................
9. Menapa tegesipun pinangka siswa kedah
saged milah lan milih menawi nonton acara
TV?
Wangsulan : ...................................................
........................................................................
....
........................................................................
........................................................
10. Menapa tegesipun ukara wangsalan menika :
Damar mancung, cinupet tekan semene?
Wangsulan : ...................................................
........................................................................
.....
........................................................................
........................................................

MICARA

KOMPETENSI DASAR
KOMPETENSI DASAR
6.4 Praktik pembawa acara/ pranata adicara/ MC kegiatan sekolah
6.4 Praktik pembawa acara/ pranata adicara/ MC kegiatan sekolah
Indikator :
Indikator :
Mendemonstrasikan pranatacara kegiatan sekolah
Mendemonstrasikan
Gladhi Basa Jawi IX/ Genap penilaianpranatacara kegiatan sekolah
Melakukan terhadap teman sejawat atas praktik pranatacara Membetulkan kalimat
Melakukan penilaian terhadap teman sejawat atas praktik pranatacara Membetulkan kalimat
>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com
wicara pranatacara dengan pilihan kata yang tepat
<<<<<
wicara pranatacara dengan pilihan kata yang tepat Kaca 29
A. Kawruh Sesorah

1. Carane Mbuka Pidhato


a. Ngucapake rasa syukur
b. Nyritakake pengalaman kang ana gegayutane
karo isi pidhato.
c. Nyritakake crita ilustrasi kang sipate umum
d. Crita lelucon (menawa ora resmi)kang ana
gegayutane karo isi pidhato
e. Nepungake awake dhewe
f. Njlentrehake gegambaran umum isine pidhato
g. Nyebutake fakta pamireng
h. Nyebutake tuladha kang nyata, yakuwi prastawa
kang ana gegayutane karo isi pidhatone
i. Nyebutake kutipan panemune sawijining tokoh
(pendapat), paribasan, semboyan, buku, utawa
kitab suci, lagu, geguritan, lsp kang ana
sesambungane karo isi pidhato
j. Menehi kesempatan pamireng supaya melu atur
rembug, contone nganggo pitakonan
k. Nganggo barang kanggo maragakake, barang
kang dianggo kudu ana sesambungane karo
perkara kang dipidhatokake

2. MiturutPendekatan Isi Pidhato


a. Pendekatan Intelektual
Digunakake manawa pamirenge duwe
pendidikan kang cukup

b. Pendekatan Moral
Digunakake yen pamirenge seneng melu kegiatan
moral, apa maneh moral keagamaan. Pamicara
bisa nganggo kutipan ayat suci utawa liyane
kang cocok.

c. Pendekatan Emosional
Digunakake yen pamirenge kurang pendidikan.
Pamireng kang kaya mangkono gampang
anggone nampa isine pidhato manawa disenggol
semangate, kabutuhane, lingkungane , lsp

3. Cara Nutup Pidhato

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 30
a. Ngringkes/nyimpulake
b. Ngalem pamirenge
c. Nganggo ukara lucu
d. Ngajak-ajak
e. Nganggo ukara (semboyan, motto, peribahasa)
kang wis kondhang
f. Nganggo Parikan/wangsalan

B. Tuladha Teks Sesorah


1. Teks sesorah ing ngisor iki praktekna kanthi teknik
apalan utawa ekstemporan, yaiku kanthi nyathet
bab-bab wigati kang bakal diaturake ing sesorah, nuli
praktekna ing ngarep kelas kanthi lafal, intonasi,
patrap lan ekspresi kang trep!
2. Siswa liya/ Kelompok liyane nyemak lan mbiji
siswa/kelompok sing maju praktik

SESORAHE WAKIL SISWA ING


ACARA HALAL BI HALAL

Assalamualaikum wr. Wb
Bapak Kepala Sekolah SMP Tunas Muda ingkang
satuhu kinurmatan,
Bapak ibu guru saha karyawan ingkang kula kurmati,
sarta para kanca ingkang tansah bagya mulya.
Kanthi rahmat saha barokahipun Gusti
Ingkang Maha Agung, katitik wekdal menika kita
sedaya saged manunggal pepanggihan ing papan
menika kanthi rahayu wilujeng nir ing sambekala.
Keparenga kula ingkang piniji minangka wakil
saking para siswa, ngaturaken sugeng riyadi, nyuwun
pangapunten sedaya kalepatan kula sakanca
dhumateng Bapak/ Ibu guru saha karyawan SMP
Tunas Muda . Mugi Gusti Ingkang Maha Welas saha
Asih nampi pangapunten kula lumantar panjenengan
sedaya. Mugi-mugi ugi katampi amal ibadah kita,
tansah kaluberaken ing karahayon, kabagyan, lan
keslametan dhateng kita sedaya, Amin............
Kula nggadhahi pangajab mugiya acara
menika dados sarana nglebur dosa antawisipun
sesami, ingkang rumaos lepat boten kaambali malih
ing wekdal candhakipun. Awit kalepatan, dosa, lan
khilaf menika sandhanging tiyang gesang. Sumangga
kita sedaya tansah mulat sarira , amrih tiyang gesang
kita tansah bagya mulya.
Cekap semanten atur kula, menawi wonten
kaladuking wicara saha solah bawa ingkang boten

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 31
ndadosaken rena ing penggalih Bapak Ibuk guru,
karyawan sarta para kanca, kula nyuwun agunging
pangaksama.....Nuwunn,,
Wassalamualaikum wr. wb.
Tuladha Lembar Pambiji

NO KELOMPOK WICARA WIRAMA WIRAGA WIRASA JUMLAH

1.

2.

3.

4.

RATA-RATA NILAI

KB : KURANG BECIK (50 65)


CB : CUKUP BECIK ( 66 74)
B : BECIK (75 89 )
BB : BECIK BANGET (90 -100)

MACA

KOMPETENSI DASAR
KOMPETENSI DASAR
7.3 Membaca teks sesorah kegiatan sekolah
7.3 Membaca teks sesorah kegiatan sekolah
Indikator :
Indikator :
Membaca teks sesorah kegiatan sekolah dengan menggunakan lafal, intonasi, nada sikap,
Membaca teks sesorah kegiatan sekolah dengan menggunakan lafal, intonasi, nada sikap,
dan ekspresi
dan ekspresi
Memberikan pengamatan dan penilaian terhadap penampilan teman lain
Memberikan pengamatan dan penilaian terhadap penampilan teman lain

A. Maca Teks Sesorah


1. Teks sesorah ing ngisor ing ngisor iki wacanen ing
ngarep kelas kanthi temenan kaya patrape wong
sesorah ing sangarepe tamu undhangan. Aja mung
kaya maca naskah wacan biasa. Gatekna
pangucaping tembung (wicara) , pamedhoting
ukara, intonasi, (wirama) , greget utawa semangat
(wirasa) lan solah bawa (wiraga)

2. Siswa utawa kelompok siswa liyane nyemak lan


mbiji, sarta wenehana komentar bab kaluwihan lan
kekurangane kancamu anggone maca teks sesorah
mau. Dene lembar format kanggo mbiji kaya ing
wulangan kang wus kawuri. Yen wis rampung
anggone mbiji aturna bapak/ibu guru
Gladhi Basa Jawi IX/ Genap
>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 32
B. Tuladha
TANGGAP WACANA LULUS UJIAN

Assalamualaikum Wr. Wb.

Kasugengan, Karaharjan mugi tansah kajiwa,


kasarira, dhumateng kula-panjenengan sedaya.
Amin.

Panjenenganipun Bapak Suradi,M.Pd. pinangka


kepala SMP Tunas Muda ingkang satuhu
kinabekten

Bapak/Ibu guru sarta karyawan SMA ingkang


satuhu kinurmatan ; sarta para kanca kelas .
Ingkang kula tresnani.

Langkung rumiyin, sumangga ngunjukkaken


puji syukur wonten ngarsanipun Gusti Allah
SWT ingkang sampun kepareng paring
karohmatan ingkang awujud kasarasan sarta
kalodhangan, satemah saged manunggal ing
aula SMP Tunas Muda kanthi boten wonten
alangan setunggal menapa.

Para Bapak, Ibu, tuwin para lenggah sedaya,


kula minangka wakil para kanca kelas IX ,
mboten kesupen ngambali atur wilujeng rawuh
kairing agunging panuwun, dene sampun kersa
rawuh ing adicara menika.

Kejawi menika, kula ugi ngaturaken panuwun


dhateng Bapak Kepala SMP Tunas Muda
ingkang sampun kersa nampi sarta mangku
sadaya sarana, ubarampe tuwin samudayanipun
amrih cekapipun pepanggihan menika. Mugi-
mugi kesaenaning penggalih kaparingana
nugrahaning Pangeran Ingkang Maha Asih. Kula
sakanca nyuwun pangapunten kanthi sanget
boten saged nyaosi piwales menapa-menapa.

Bapak-bapak, Ibu-Ibu Guru, bapak-Ibu Wali


Murid sarta para kanca sedaya, wosing atur kula
sedaya kelas IX ngaturaken syukur
alkhamdulillah dhumateng Gusti Ingkang Maha
Rahiim ingkang sampun ngijabahi doa-doa kula
dalasan para kanca siswa kelas IX temahan ing
Ujian nasional sarta Ujian Sekolah wekdal
menika saged lulus sarta tamat 100%.

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 33
Dene ingkang kaping kalih, kula minangka
wakilipun para kanca matur nuwun sanget
dhumateng para Bapak saha Ibu Guru ingkang
sampun kersa maringi piwucal, kawruh,
wewarah, miwah pitedah ingkang murakabi.
Boten langkung kula sakanca nyuwun pangestu
mugi-mugi saged nglajengaken sinau ing tataran
ingkang langkung inggil kanthi gangsar.

Wondene atur ingkang kaping tiga, kula pitados


bilih kula sakanca ruumiyin asring sami nakal,
boten nggega dhawuh, nerak angger-anggering
sekolahan, lan sanes-sanesipun. Sadaya wau
temtu damel runtikipun penggalih. Ingkang
menika kula sedaya siswa kelas IX rumaos getun
keduwung sanget. Pramila kula sedaya nyuwun,
pangapunten .

Para Bapak/Ibu Guru, Bapak/Ibu Wali Murid,


sarta para kanca sedaya, mekaten atur kula.
bokbilih wonten kalepatan anggen kula matur,
kula nyuwun lumunturing sih pangaksami.

Akhirul kalam, Wabilahiitaufiq wal hidayah


Wassalamualaikum Wr.Wb.

Pendalaman
PendalamanMateri
Materi

Wangsulana kanthi milih jawaban a, b, c


utawa d sing trep!

1. Sing rawuh ana acara syukuran kalulusane kelas IX


kuwi antarane ing ngisor iki kajaba
a. Pimpinan SMP
c. ParaGuru
b. ParaKaryawan
d. Para alumni

2. Bapak Suradi, M.Pd. kuwi ngasta dadi SMP


Tunas Muda. Tembung kang trep kanggo ngisi titik-
titik yaiku :
a. Pangarsa
c. Guru
b. Karyawan
d. Wali murid

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 34
3. Wosing atur wakil saka kelas IX kaya ana ngisor
iki kajaba
a. Agunging panuwun ing ngarsa Gusti Ingkang
Maha Rahim
b. Matur nuwun dhumateng bapak ibu guru
c. Nyuwun pangapunten awit ndamel runtiking
penggalih
d. Nyuwun sami angestreni menawi ketampi wonten
sekolah tataran langkung inggil
4. Inti utawa wosing atur wakil siswa IX cacahe ana
paragraph.
a. 2 b. 3 c. 4
d. 5
5. Kenangapa atur wakil saka kelas IX ngaturake puji
syukur marang Allah SWT?
a. Jalaran diparingi sih pitulungan kanthi lulus lan
tamat 100%
b. Jalaran diparingi piwucal, wewarah lan seserapan
c. Jalaran diparingi pitedah ingkang sanget murakabi
d. Diparingi saged nglajengaken wonten tataran
ingkang inggil
6. Ing ngisor sebab-sebab atur wakil saka kelas IX matur
nuwun dhumateng Bapak ibu guru , kajaba
a. Kersa maringi piwulang
b. Kersa maringi idin kanggo nerusake sekolah
c. Kersa maringi pituduh
d. Kersa maringi ngelmu kang migunani
7. Ing ngisor iki sebab-sebab atur wakil kelas IX nyuwun
pangapura , kajaba
a. Kerep nakal c. ora tau
mlebu sekolah
b. Ora nggugu dhawuh d. nerak
aturan/tata tertib sekolah
8. Ing ngisor iki kang kalebu sapa aruh, yaiku ....

a. Salam kasugengan, salam karaharjan mugi tansah


kajiwa, kasarira, dhumateng kula-panjenengan
sedaya. Amin.

b. Panjenenganipun Bapak Suradi, M.Pd. ,


pangarsanipun pawiyatan SMP Tunas Muda
ingkang satuhu kula bekteni lan kurmati;

c. Bapak/Ibu guru sarta karyawan SMP Tunas Muda


ingkang kinurmatan ; sarta para kanca kelas .
Ingkang kula tresnani.

d. Langkung rumiyin, sumangga tansah kula sedaya


kraos lan rumaos kanthi ngunjukkaken puji syukur
wonten ngarsanipun Gusti Allah SWT
Gladhi Basa Jawi IX/ Genap
>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 35
9. Dene sing kalebu ngaturake puji syukur marang pangeran
yaiku

a. Panjenenganipun Suradi, M.Pd. , pangarsanipun


pawiyatan SMP Tunas Muda ingkang satuhu kula
bekteni lan kurmati;
b. Bapak/Ibu guru sarta karyawan SMP Tunas Muda
ingkang satuhu sinudarsana; sarta para kanca kelas
. Ingkang kula tresnani.

c. Langkung rumiyin, sumangga tansah kula sedaya


kraos lan rumaos kanthi ngunjukkaken puji syukur
wonten ngarsanipun Gusti Allah SWT .....

d. Para Bapak, Ibu, tuwin para lenggah sedaya, kula


minangka wakil sarta para kanca kelas IX , mboten
kesupen ngambali atur sugeng rawuh

10. Sing kalebu paragraph kang wos utawa intining atur


yakuwi

a. Salam kasugengan, salam karaharjan mugi tansah


kajiwa, kasarira, dhumateng kula-panjenengan
sedaya. Amin.
b. Bapak/Ibu guru sarta karyawan SMP Tunas Muda
ingkang satuhu sinudarsana; sarta para kanca kelas
. Ingkang kula tresnani.

c. Langkung rumiyin, sumangga tansah kula sedaya


kraos lan rumaos kanthi ngunjukkaken puji syukur
wonten ngarsanipun Gusti Allah SWT

d. Kula minangka wakilipun para kanca matur


nuwun sanget dhumateng para Bapak saha Ibu
Guru ingkang sampun kersa maringi piwucal,
kawruh, wewarah,

NULIS
NULIS

KOMPETENSI
KOMPETENSIDASAR
DASAR
8.1 Menulis teks sesorah kegiatan sekolah
8.1 Menulis teks sesorah kegiatan sekolah
Indikator :
Indikator :
Menentukan topic teks sesorah kegiatan sekolah
Menentukan topic teks sesorah kegiatan sekolah
membuat teks sesorah kegiatan sekolah dalam santun bahasa Jawa ngoko
membuat teks sesorah kegiatan sekolah dalam santun bahasa Jawa ngoko
atau krama
atau krama

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 36
A. Tegese Sesorah/Pidhato

Pidhato utawa ana sing nyebut sesorah


tegese micara ing sangarepe wong akeh utawa
umum, ana uga kang ngandharake yen pidato
utawa sesorah yaiku medharake gagasan utawa
panemu kanathi migunakake basa lisan ing
ngarepe wong utawa pamireng akeh. Kegiyatan
micara ing samgarepe wong akeh bisa kabagi
dadi loro, yaiku :

1. Wong kang pidhato nalika rampung anggone


menehi sesuluh marang pamiarsane,
lan ora menehi kalodhangan kanggo takon
utawa menehi tanggepan. Tuladhane
kayata ceramah, wara-wara, lan khotbah.
2. Wong kang pidhato nalika rampung banjur
menehi wektu marang pamiarsa kanggo
menehi tanggapan. Tuladha ana ing seminar,
diskusi, rapat.

Kagiyatan pidhato diwiwiti kanthi nemtokake


urutan-urutan kaya ing ngisor iki.

1. Naliti prakara kanthi


Nemtokake arahan utawa tujuan pidhato
kang bakal digayuh.
Naliti pamiarsa kayata lanang kabeh
utawa wadon kabeh, umure rata-
rata Pira, lsp.
2. Naliti kahanan kayata wayah esuk, awan
utawa bengi, bisa uga lagi mangsa Apa.
3. Milih lan mbatesi topik.
4. Nata pidhato kanthi
1) Nglumpukake bahan.
2) Nata utawa nggawe cengkorongan (rangkane
pidhato).
3) Ngandarake kanthi cetha.
5. Gladhen kanthi migatekake 4 W (Micara,
Wirama, Wiraga, lan Wirasa)
Anggone pidhato bisa tumindak kanthi
rancag lan apik, perlu dianakake kagiyatan
Pambuka, yaiku :
a. Nata pokok-pokok pikiran

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 37
b. Ngripta pokok-pokok pikiran dadi ukara
pokok
c. Nggawe cengkorongan (rangkane pidhato)
d. Ngandharake pidhato kanthi migatekake
cengkorongan kang wis ditata.
(Sumber : kangsura.blogspot.com)

Urutan Cengkorongan Sesorah


1. Uluk Salam/ Salam Pambuka
Isine ngucapake salam marang para
tamu/pamireng kalarasake karo swasana lan
pamireng.

2. Pamuji
Isine muji syukur lan panuwun marang Gusti
dene bisa kumpul ing adicara iku kanthi slamet
lan uga panyuwunan murih adicara kasebut bisa
lancar kalis nir ing sambekala

3. Wigatining Atur/Isi
Isine ngaturake apa sedyane/ karepe dene para
tamu/ pamireng diaturi rawuh ing adicara iku

4. Pangarep-arep
Isine nyuwun donga pangestu supaya apa sing
digayuh bisa kaleksanan

5. Panutup
Isine nyuwun pangapura menawa ana kaluputane
lan kekurangane anggone matur

6. Salam Panutup
B. Gladhen Nulis Sesorah
1. Gawea teks sesorah salah sawijining kegiatan
sekolah kanthi basa ngoko utawa krama aja lali
gatekna pamilihing tembung, panganggone EYD
lan Keefektifan kalimat!
2. Miliha salah siji tema ing ngisor iki
Sesorah pengetan ambal warsa sekolah
Sesorah pengetan dina Kartini
Sesorah pengetan dina Pendidikan
Nasional
Sesorah Perpisahan kelas IX
Sesorah Pengetaan Maulid Nabi
Sesorah Pengetan Isro Miroj
Sesorah penyuluhan anti rokok
Sesorah penyuluhan anti tawuran pelajar

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 38
C. Tuladha Sesorah

HARI BEBAS ROKOK

Ingkang kinurmatan Bapak Dewan Yuri


Ingkang kinurmatan pasarta pamupu sayembara
sesorah
Tuwin para pamriksa ingkang dhahat trinesnan

Assalamualaikum Wr. Wb.

Saderengipun kula ngaturaken gunging panuwun


dhumateng panitia acara Hari Tanpa Tembakau
Sedunia ing surya kaping 31 Mei ingkang sampun
maringi wekdal dhumateng pribadi kawula supados
ngaturaken sekedhik wawasan ngengingi Hari Bebas
Rokok menika. Ing pangajab mugi acara punika estu-
estu dados dinten ingkang saged luwar saking
bebaya Asap Rokok salaminipun.
Para rawuh ingkang satuhu kinurmatan,
Sampun boten saged dipun selaki malih menawi para
perokok sejatosipun sampun pirsa ugi ngraosaken
bebaya saking rokok. Ananging piyambakipun
kados-kados ngeremaken netranipun kanthi kathah-
kathah alesan. Asap rokok kanthi ilmiah sampun
kabukti njalari saboten-botenipun 25 (selangkung)
penyakit. Saeangga leres sanget menawi saperangan
ageng negari ing donya punika sampun nglarang
rokok wonten ing papan-papan umum.
Para rawuh ingkang kinurmatan
Sanajan sampun kathah perda ingkang dipun
tetepaken, ing antawisipun Larangan Merokok
Ditempat Umum, ananging boten sekedhik ugi para
perokok ingkang boten manut kaliyan peraturan
kasebat. Amargi menika, kita minangka warga negari
ingkang sae lan ugi sanget remen babagan kesehatan,
mangga kita ujudaken Hidup Sehat Tanpa Asap
Rokok dipun wiwiti saking pribadi kita piyambak-
piyambak.

Mekaten sekedhik atur ingkang saged kula aturaken


dhumateng panjenengan sami. Menawi kathah atur
kula ingkang boten mranani dhumateng penggalih
panjenengan kula nyuwun gunging samodra
pangaksami.
Kupat kecemplung santen, menawi lepat nyuwun
pangapunten
Gladhi Basa Jawi IX/ Genap
>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 39
Matur nuwun, Wassalamualaikum Wr. Wb.

GLADHEN
GLADHENUJI
UJIKOMPETENSI
KOMPETENSI22

SOAL
Wangsulana pitakonan ing ngisor iki !
1. Kadospundi leresipun?

LEPAT
LEPAT
Pembikaan
Pembikaan
LERESIPUN
LERESIPUN
Sepindhah
Sepindhah Sumene
Sambutan Sumene
Sambutan Sepisan
Lain-lain Sepisan
Lain-lain Mancawar
Istirahat Mancawar
Istirahat ni
ni
Pambuka
Pambuka
pangandik
pangandik
an
an

2. Apa wae kang dadi tetimbangan murih basa kang


digunakake pranatacara bisa becik , bener, pener lan
komunikatif?
3. Teks rumpang wicara pranatacara iku ganepana!
Bapak-bapak, Ibu-ibu kaum muslimin, saha
muslimat (a).., mangga sesarengan (b)
wonten Ngarsa Dalem Allah SWT, dene
(c) .taksih kaparingan (d)saengga
saged (e).. wonten ing Masjid Al-Hidayah
menika.

4. Tulisna urut-urutane sesorah


(cengkorongan/rangkaning sesorah/pidato)!
5. Sebutna tujuan sesorah!

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 40
6. Sebutna teknik teknik sesorah
7. Wenehana tuladha ukara parikan kanggo mungkasi
sesorah!
8. Wenehana tuladha ukara wangsalan kanggo
mungkasi sesorah!
9. Apa tegese sesanti iki?
a. Ing ngarsa sung tuladha
b. Ing madya mangun karsa
c. Tut wuri handayani
10. Kepriye carane supaya generasi mudha ora
padha nggunakake narkoba? Jlentrehna
panemumu!

Wulangan
PRANATACARA ING MASYARAKAT
PRANATACARA ING MASYARAKAT
7
7

NYEMAK
KOMPETENSI
KOMPETENSIDASAR
DASAR
Mengungkapkan dan menanggapi teks pembawa acara/ pranata
Mengungkapkan dan menanggapi teks pembawa acara/ pranata
adicara/ MC dalam kegiatan lingkungan tempat tinggal.
adicara/ MC dalam kegiatan lingkungan tempat tinggal.
Indikator :
Gladhi Basa Jawi IX/ GenapIndikator :
>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com
Mengidentifikasi kesalahan pemilihan
<<<<< kata
Mengidentifikasi kesalahan pemilihan
dan penggunaan
Kaca 41bahasa
kata dan penggunaan
dalam teks
bahasa dalam teks
pranatacara
pranatacara
Menyunting teks pranatacara dengan memperhatikan pemilihan kata, santun
Menyunting teks pranatacara dengan memperhatikan pemilihan kata, santun
bahasa dan ejaan
bahasa dan ejaan
A. Sangune Pranatacara

Coba wacanen maneh wulangan 1 bab-bab kang ana


sambung rapete karo teyori pranatacara !
Prinsip Sapta-Ma (Sangu tambahan)
Tumrap kang kepengin ngudi nggayuh dadi pranatacara
profesional kaudia nindakake
prinsip Sapta-Ma yaiku :
1) MAGATRA , Bleger wewujudan, rupa, adi ing
sarira, edi ing busana; trep, pantes, luwes, jangkep.
2) MALAKSANA, Tindak sapecak, sajangkah
ditata runtut, luwes mrabawa; manteb; ora ingah-
ingih, ora wigah-wigih.
3) MAWASTHA, Ngadeg jejeg, ora kendho, ora
dhoyong, sikil kiwa-tengen ora kekamban utawa
keciyuten
4) MARAGA, Ora rongeh, ora edheg, ora gumeter,
anteb anteng, obahing awak, sirah, gulu lumrah
samadya, obah-owahing pasemon (raut muka)
nggambarake ati.
5) MALAGHAWA, Trampil trengginas, ora
remben, ora ngleler, ora angas gas-gasan. Cag-ceg,
lancer, gancar, sembada ing karya.
6) MATANGGAP, Tanggap ing swasana (tahu
situasi dan kondisi) , bisa girang gumbira, mesem
ngguyu marang kang antuk kabegjan kanugrahan,
bisa kucem luyu, susah sedhih belasungkawa
marang kang nandhang dhuhkita.
7) MAWWAT, tanggap, tangguh, tanggon prapteng
ngendon; mrantasi lan ngentasi gawe saka
wiwitananing acara nganti pungkasan.
Saliyane iku rancag, lancar lan suksese jejibahan
pranatacara utawa pamedhar
sabda uga disengkuyung :

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 42
1) Mental : amrih mentale kendel kudu akeh
gladhen, biasa ngadhepi wong akeh (forum), siap
materi
2) Gladhen: pranatacara kudu sregep gladhen micara
murih wegig, besus micara
3) Pangrengga swara (sound system
4) Kasamaptaan (sumadhiya ing dhiri sawega ing
gati): Pranatacara kudu siap sawanci-wanci
ditimbali
5) Mitra tembayatan (relasi): kayata perias, Wedding
Orgnyzer, catering, fotografer, lsp
(Rama Sudi Yatmana, 2005 : 1 12)
B. 10 Dasar Prospek Pranatacara
1. Tansaya kathah priyantun sibuk, PA (pranata
adicara) tansaya laris.
2. Tansaya kepengin praktis, PA tansaya
dipunbetahaken.
3. Kepengin sae saha maremakane (sukses
acara), saha boten kasupekaken, PA tansaya
monjo.
4. Tansaya kathah tiyang boten mangertos
adicara penganten, PA tansaya moncer.
5. Tansaya kathah gedung pasamuan, hotel,
restortan, auditorium kangge upacara
penganten (resepsi, wedding party), MC
saya PY (peye alias payu).
6. Tansaya manungsa menika individual, PA
tansaya kabetahaken.
7. Tangsaya kepingin pinunjul ing ajining dhiri
(prestise) saha sae (prestasi), PA tansaya
kemedol.
8. Kepengin nedahaken jati dhiri, PA tansaya
penting.
9. Tansaya kathah pengelola paket penganten,
PA tansaya begja.
10. Menawi kepengin nglestantunaken budaya
Jawi mliginipun upacara mantu, PA tansaya
cetha pisungsungipun.
(Suwarnadr@uny.ac.id)

C. Tuladha Rantaman Adicara ing


Masyarakat
1. Rantaman Adicara Rapat RT
Sapisan, pambuka

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 43
Kaping kalih atur pambagya saking Bapak
Ketua RT
Kaping tiga, Rembag rukun warga sinambi
asok dana saben wulan dhumateng paraga
kahartan (Bendahara)
Kaping sekawan, arisan
Kaping gangsal, palaporan
Kaping enem, panutup
2. Rantaman Adilaya Kesripahan
Ingkang sepisan, pambuka
Ingkang kaping kalih, atur panuwun kulawarga
Ingkang kaping tiga, atur bela sungkawa saking
para takziah
Ingkang kaping sekawan donga angkating
layon
Ingkang kaping gangsal panutup
3. Rantaman Adicara Penganten Prasaja
(Sederhana/climen)
Pambuka
Atur Pambagya harja
Pasrah saha panampi calon penganten kakung
Ijab qobul
Sumene/ sigeg ( gantine tembung : istirahat)
Pengaosan utawi wasitatama
Panutup
D. Tuladha Teks Pranatacara
Salah siji siswa pinangka model maca teks
pranatacara, siswa liyane nyemak

PRANATACARA PENGETAN MAULID NABI

Assalamu,alaikum Wr. Wb.


Bapak-bapak, ibu-ibu kaum muslimin ingkang
kawula hormati, mangga ingkang sepindhah sesarengan
manjataken puji syukur alkhamdulillah wonten Ngarsa
Dalem Allah SWT dene kita sedaya taksih pinaringan
rahmat saha kasarasan , saengga saged makempal wonten
Masjid Annur menika.
Saderengipun acara dipunwiwiti, kula minangka
pengacara ing pengetan Maulid Nabi Muhammad SAW.
dalu menika badhe maosaken urut-urutan susunan acara
pengaosan:
1. Acara ingkang sepindhah, pembikaan
2. Acara kaping kalih, inggih menika waosan Kalam
Ilahi
3. Acara kaping tiga sambutan saking takmir masjid

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 44
4. Dene acara kaping sekawan, acara inti inggih menika
pengaosan ingkang dipunsarirani Panjenenganipun
Ustadz. Drs. H. Abdullah Dimyati saking Sleman
Ngayogyakarta
5. Salajengipun acara panutup.

Para rawuh, para jamaah, ingkang satuhu


kinurmatan, makaten menggah
reroncening acara pengetan Maulid Nabi Muhammad
SAW, ingkang sampun
karakit dening kadang panitya. Sumangga acara
enggal kawiwitan kanthi maos
Basmallah sesarengan, kula dherekaken.
--------------------- maos Basmallah
-------------------------------------------------
Acara salajengipun badhe kawaosaken ayat-ayat
suci Al Quran. Pramila
dhumateng kadang Muhammad Rasyid, wekdal
kaaturaken, sumangga
............................ waosan ayat suci Al Quran
------------------------------------
Mugi-mugi kanthi waosan Kalam Ilahi kalawau, Allah
SWT, tansah paring lubering kanugrahan dhumateng
kula saha panjenengan sedaya.
Para rawuh, para lenggah, hadirin saha hadirat ingkang
kaparingan rahmat dening Allah SWT, menggah acara
salajengipun inggih menika atur pangandikan saking
takmir masjid. Dhumateng Bapak H. Aziz Hanafi
kasuwun paring pangandikan, sumangga.
--------------------pangandikan takmir masjid
------------------------------------
Tumapak acara inti, inggih menika pengaosan.
Dhumateng Al-Mukaram Ustadz Drs. H. Abdullah
Dimyati kasuwun paring fatwanipun. Wekdal kaaturaken
sacekapipun.
Sumangga ..........................................................................
...........................
Mugi-mugi menapa ingkang sampun kaandharaken
dening Ustadz Drs. H. Abdullah Dimyati saged migunani
tumrap kula saha panjenengan sedaya. Bapak ibu para
jamaah rahimakumullah, bok bilih anggen kula matur
kathah lepat saha kekiranganipun, saestu kula nyuwun
agunging pangapunten. Sumangga acara ing dalu
menika kita tutup kanthi waosan Hamdallah sesarengan...
-----------------Alhamdulillahirabbil
alamin-------------------------------------------------
Billahi taufiq wal hidayah,
Wassalamualaikum warahmatullahi wa barakatuh.

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 45
E. KAWRUH BASA
Kepriye benere tembung-tembung iki?

LUPUT BENERE
LUPUT BENERE
Kawulahormati
hormati 1............................................
Kawula 1............................................
Sepindhah
Sepindhah 2............................................
Manjataken 2............................................
Manjataken
Kitasedaya
sedaya 3...........................................
Kita 3...........................................
Makempal
Makempal 4...........................................
Pengacara 4...........................................
Pengacara
Urutansusunan
susunan 6...........................................
Urutan 6...........................................
acara
acara 7...........................................
7...........................................
Pembikaan
Pembikaan 8...........................................
Sambutan 8...........................................
Sambutan
Pararawuh,
rawuh,para
para 9..........................................
Para 9..........................................
jamaah
jamaah 10.........................................
Paralenggah
lenggah 10.........................................
Para
Kitatutup
tutup 11.........................................
Kita 11.........................................
12...........................................
12...........................................

MICARA
MICARA

KOMPETENSIDASAR
DASAR
KOMPETENSI
Praktik pembawa acara/pranata adicara/MC kegiatan lingkungan tempat
Praktik pembawa acara/pranata adicara/MC kegiatan lingkungan tempat
tinggal
tinggal
Mendiskusikan praktek pranatacara
Mendiskusikan praktek pranatacara
Indikator :
Indikator :
Melaksanakan simulasi praktik pranatacara
Melaksanakan simulasi praktik pranatacara
Mengamati dan memberikan penilaian penampilan kelompok
Mengamati dan memberikan penilaian penampilan kelompok
Mendiskusikan hasil pengamatan dan penilaian terhadap teman sejawat
Mendiskusikan hasil pengamatan dan penilaian terhadap teman sejawat

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 46
A. Nindakake Praktik Pranatacara
1. Teks pranatacara ing ngisor iki praktekna kanthi
teknik apalan utawa ekstemporan, yaiku kanthi
nyathet bab-bab wigati kang bakal diaturake ing
sesorah, nuli praktekna ing ngarep kelas kanthi lafal,
intonasi, patrap lan ekspresi kang trep!
2. Siswa liya/ Kelompok liyane nyemak lan mbiji
siswa/kelompok sing maju praktik

Teks Pranatacara Acara Rapat Pemuda

Assalaamualaikum warahmatullaahi wabarkaatuhu,


Alhamdulillaahirabbilaalamiin. Assholaatu was-
salaamualaa asyrofil an-biyaa-i wal mursaliin.
Syayyidinaa wa maulana muhammadin waalaa alihi
wa shohbihi aj-maiin. Amma bad.

Dhumateng ngarsanipun Bapak Dukuh , Bapak


Ketua RW .. menapa dene Bapak Ketua RT
ingkang tuhu kinabekten.
Para Bapak saha Ibu minangka tokoh masyarakat ing
tlatah Pedukuhan ingkang kinurmatan Mboten
kesupen dhumateng para kanca pengurus ..
(nama organisasi) ingkang tansah kaantu-antu
kiprahipun ing sak lebeting gesang kemasyarakatan.
Langkung rumiyin keparenga kula ingkang piniji
ndherekaken lampahing adicara pepanggihan ing
titiwanci punika ngaturaken menggah urut
reroncening adicara ing dalu punika :
1. kapurwakani kanthi adicara ingkang angka
sepisan nun inggih Pambuka.
2. Kalajengaken adicara ingkang angka kalih
3. Atur pambagyaharja saking Ketua ..
Ndungkap adicara ingkang angka tiga,
4. Pangandikan saking Bapak
Dukuh.. Adicara ingkang
angka sekawan,
5. Minangka wigatining pepanggihan menika
nun inggih Musyawarah, ingkang samangke
lampahing adicara musyawarah menika
kaaturaken dhateng sedherek
Ketua Paripurnaning adicara
musyawarah, kalajengaken adicara
mirunggan ingkang badhe kaaturaken
wontenipun sawetawis atur saking pengurus.
6. Wondene adicara ingkang angka enem
minangka pungkasaning adicara, nun inggih
adicara Panutup.
Para bapak, para ibu saha para sedehrek sedaya
ingkang kinurmatan. Sumangga adicara
pepanggihan ing titiwanci punika tumunten kita
awiti. Minangka pambuka laksitaning adicara,

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 47
sumangga kita purwakani kanthi sesarengan
ndedonga kanthi nenuwun lan nyenyuwun
dhumateng ngarsanipun Gusti Allah SWT kanthi
maos lafal Basmalah, kula
dhereaken..............................................................
Ndungkap adicara ingkang angka kalih, atur
pambagyaharja saking Ketua . Ingkang
menika dhumateng sedherek Ketua
.kasumanggaaken.
======================================
==========
Mekaten manggah atur pambagyaharja ingkang
sampun kaaturaken denening sedherek
. Kalajengaken adicara ingkang
angka tiga, Pangandikan saking Bapak Dukuh
Dhumateng Bapak Dukuh
. wekdal sacekapipun kaaturaken.
Sumangga.
======================================
===========
Kaaturaken agunging panuwun dhumateng
panjenenganipun Bapak Dukuh..
ingkang sampun kepareng paring pangandikan,
ingkang sedaya pangandikan kala wau minangka
pambombong lan pambimbing tumrap pengurus saha
anggota ..(nama organisasi) ing tlatah
Pedukuhan ..
Para Bapak, para ibu saha para sedherek sedaya
ingkang kinurmatan, lumebet adicara ingkang angka
sekawan, minangka wigatining adicara pepanggihan
ing titiwanci menika, inggih adicara Musyawarah.
Wondene lampahing adicara musyawarah menika,
sawetahipun kula aturaken dhateng sedherek Ketua
.. (nama organisasi). Dhumateng sedherek
.. (nama Ketua) kasumanggaaken.
======================================
==========
Alhamdulillaahirabbilaalamiin. Sampun paripurna
adicara musyawarah ing titiwanci menika lan saestu
sampun pinanggih rembag ingkang gumathok
minangka paugeraning pakaryan utawi kegiatan
ingkang badhe sareng-sareng kita lampahi ing
wekdal ingkang badhe dhateng.
Para lenggah ingkang kinurmatan, ndungkap adicara
ingkang angka gangsal, sawetawis atur saking
pengurus ingkang badhe kaaturaken dening sedherek
sekretaris. Dhumateng sedherek sekretaris, wekdal
kasumanggaaken.
======================================
==============
Mekaten sawetawis atur saking sedherek sekretaris,
mugi ndadosna kawigatosan dhumateng para anggota
lan minggahipun dhumateng sedaya para lenggah.

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 48
Para Bapak sumrambah para Ibu saha para sedherek
sedaya ingkang kinurmatan, pepanggihan ing
wekdal punika wiwitan dumugi pungkasan
lumampah kathi rancag . Minangka panutuping
adicara, sumangga adicara ing titiwanci menika kita
pungkasi ngiras pantes minangka raos syukur
dhumateng ngarsanipun Gusti Allah SWT karana
maos lafal Hamdalah, kula dherekaken. .
Alhamdulillaahirabbilaalamiin..........

Para lenggah ingkang kinurmatan, ing mbok bilih


sak dangunipun kula ndherekaken lampahing
adicara, kirang nuju prana menapa dena tindak-
tanduk kula ingkang kirang mranani, saestu kula
nyuwun lumunturing samodra pangaksami.
Wusana, wassalaamu;alaikum warahmatullaahi
wabarakaatuhu.
(Sumber : andumrasa.blogspot.com/...)

B. DISKUSI
1. Gawea kelompok diskusi adhedhasar
kelompok praktik pranatacara
2. Saben kelompok ngrembug penampilan
kelompok liyane ing babagan :
pamilihing tembung, basa, Wicara,
Wirama, Wiraga lan Wirasa, kaluwihane,
lan kekurangane, lan kepriye trepe utawa
becike
3. Saben kelompok lumantar juru wicara
ngaturake dudutan diskusi kanthi santun basa
krama

MACA

KOMPETENSI DASAR
KOMPETENSI DASAR
7.2 Membaca teks pembawa acara/pranata adicara/ MC kegiatan di
7.2 Membaca teks pembawa acara/pranata adicara/ MC kegiatan di
masyarakat
masyarakat
Indikator :
Indikator :
Membaca kreatif teks pranatacara kegiatan di masyarakat dengan
Membaca kreatif teks pranatacara kegiatan di masyarakat dengan
menggunakan lafal, intonasi, nada sikap
menggunakan lafal, intonasi, nada sikap
Memberikan pengamatan dan penilaian terhadap penampilan teman
Memberikan pengamatan dan penilaian terhadap penampilan teman

A. Maca Teks Pranatacara

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 49
Wacanen teks pranatacara ing ngisor iki kanthi
nggatekake 4W , Wicara, Wirama, Wiraga, lan
Wirasa kang trep!

UPACARA RUWATAN BARAYA AGENG KI


SARWITO SUWARNO

..............................................................................
................................................
Para pepundhen ingkang dhahat pinundhi-pundhi

Para sesepuh, pinisepuh ingkang pantes


sinudarsana

Ing dalu punika Bapak Sarwito Suwarno


ujubing sedya kepareng hanindakaken adat widi-
widana ingkang sinengker ing Dhusun Kutuwates
ngriki, nenggih Upacara Ruwatan Sukerta. Wondene
upacara ruwatan ing dalu punika kanthi hambabar
pagelaran ringgit purwa sedalu natas kanthi
lampahan Murwakala ingkang badhe katindakaken
dening dhalang Ki Sugito saking Ngadisari,
Karangmojo, Weru, Sukoharjo, dalah dipun
sengkuyung dening dhalang Ki Suratno, SH, M.H.
saking Semarang, miwah dhalang cilik Cendhekia
saking Surakarta, Jawa Tengah.

Bapak-Ibu ingkang satuhu dhahat kinurmatan, ing


dalu punika Ki Sugito pinitados bapak Sarwito
Suwarno kinen hangruwat :

1. Putra-putri Bapak Sarwito Suwarno ingkang


gunggungipun wonten 9, Kakung 4, Estri 5,
kaleres wuragilipun kembar.
2. Putra-putrinipun Bapak Drs. Suyoto/ Ibu
Iswanti ingkang nggadhahi putra 3 : Estri-
kakung-estri ingkang kawastanan Pancuran
kaapit sendhang
3. Putra-putrinipun Bapak Drs. Ihksan
Raharjo/Ibu Sudewi ingkang nggadhahi
putra 2: Kakung-Estri ingkang kawastanan
Kedhana-Kedhini
4. Putranipun Ibu Dra. Sutrisni, M.Sn. ingkang
nggadhahi putra kembar
5. Putra-Putri Ibu Supriyanti/Supriyanto,
ingkang nggadhahi putra kalih : Putri
kakung ingkang kawastanan Kedhini-
Kedhana

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 50
Kanthi Nyenyuwun Wonten Ngarsanipun Gusti Allah
SWT mugi-mugi para putra ingkang rinuwat sageda
luwar saking saru-siku-miwah bebenduning Gusti.
Temahan dados jalma ingkang tansah pinayungan
ing karahayon miwah kabagaswaran lair-batin, lulus
raharja nir ing sambekala, nir baya, nir wikara.
Amin.

Ing Wasana Bapak Sarwito Suwarno ugi boten


kesupen ngaturaken Sugeng Warsa enggal 1 Sura
1943 Dal, utawi 1 Muharram 1431 Hijriyah. Mugi-
mugi masyarakat Kutuwates mliginipun
sumarambah bangsa Indonesia tansah manggih
yuwana basuki ing salaminipun.

Ing Wasana , menawi kathah kekiranganipun anggen


kula matur jer inggih saking winatesing pangawikan
kula. Jenang sela, sela kang pindha hancala,
apuranta mugi tansah cinandhia. Sugeng
hamriksani pagelaran ringgit purwa sedalu natas
kanthi lampahan Murwakala ingkang badhe
katindakaken dhalang Tiga Generasi inggih menika:

1. Dhalang Cilik Cendhekia


2. Ki Sugito
3. Ki Suratno, SH, M. H.
Kanthi sinengkuyung swantenipun swarawati: Nyi
Sutrisni Suborini, M.Sn; Nyi Suratmi lan Nyi
Supadmi Miwah Karawitan Mustika Raras .ingkang
dipunsesepuhi deni Bp. Sri Djoko, S.Kar. Sugeng
wungon , nuwun-nuwun. Matur nuwun.

Assalamualaikum Wr.Wb.

NULIS

KOMPETENSI DASAR
KOMPETENSI DASAR
8.2 Menulis teks berita aktual etika berlalu lintas di jalan umum
8.2 Menulis teks berita aktual etika berlalu lintas di jalan umum
Indikator :
Indikator :

Menentukan topic berita actual etika berlalulintas di jalan umum


Menentukan topic berita actual etika berlalulintas di jalan umum
Membuat kerangka penulisan teks etika berlalulintas di jalan umum
Membuat kerangka penulisan teks etika berlalulintas di jalan umum
Mengembangkan kerangka penulisan teks berita menjadi karangan utuh
Mengembangkan kerangka penulisan teks berita menjadi karangan utuh

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 51
Tugas Mandiri

Gawea teks berita aktual kanthi tema etika berlalulintas


di jalan umum, supaya karanganmu bisa runtut lan becik
gatekna pituduh ing ngisor iki!

1. Goleka tema kang narik kawigatenmu


2. Gawea cengkorongane karangan
3. Mekarna cengkorongan karangan mau dadi karangan
wutuh kanthi basa krama
4. Gatekna pamilihing tembung, tandha-tandha
panulisan ing karanganmu
5. Irah-irahan lan isi jumbuh
6. Dawane karangan akeh-akehe sarai buku

Tuladha Berita aktual etika berlalulintas

Pelanggar Lalin Racake Pelajar

Pelanggaran lalu lintas ing wewengkon


Gunungkidul i racake para pelajar. Sak ora-orane
80 persen pelanggaran lalu lintas ditindakake
dening pelajar wiwit saka tataran SMP nganti
SMA. Pelanggaran paling akeh ora nduwe SIM
lan montor kang dipretheli.
Dhuwure angka pelanggaran lalin kang
racake mujudake kalangan pelajar anjalari
jajaran Satlantas Polres Gunungkidul nyeraki
sekolah-sekolah. Ing sosialisasi kasebut
Satlantas ngajab supaya pelajar kang ora duwe
SIM amarga durung cukup umure ora numpak
pit montor menyang sekolah. pehak sekolah
diajab bisa pro aktif kanthi ngetrapake kebijakan
marang anak didik-e supaya ora numpak pit
montor manawa durung mduwe SIM.
Bab iki ditindakake amarga nanggapi
gegayutan karo kasus kacilakan kang dialami
dening anake Ahmad Dani, Abdul Qodir Jaelani
kang niwasake wong 6. Dijlentrehake uga saka
saben penindakan ing ndalan gedhe meh 30
persen ditindakake pelajar amarga ora nduwe
SIM. Pelajar kang kecekel nalika razia bakal
ditilang lan wong tuwane kudu gawe layang
pratelan kang surasane anake ora bakal numpak
pit montor manawa durung nduwe SIM.

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 52
GLADHEN UJI KOMPETENSI 3

I. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki kanthi patitis!

1. Menapa kemawon ingkang dados tetimbangan murih


basa ingkang dipunginakaken pranatacara saged sae,
bener/leres, pener lan komunikatif?
2. Pratelan Prinsip SAPTA-MA tumrap MC jodhokna
karo pratelan ing sisih tengene!
a. Jejering MC kudu ngerti ing swasana,
bisa gumbira, bisa kucem, lan susah Pilihan
b. Jejering MC kudu tanggap, tangguh, Pilihan
tanggon, mrantasi gawe MAWWAT
MAWWAT
c. Bleger wewujudan, rupa, edi ing sarira, MAGATRA
edi ing busana, trep pantes lan luwes MAGATRA
d. MC kudu trampil trengginas, ora remben, MALAKSANA
MALAKSANA
ora ngleler, sembada ing karya MATANGGAP
e. Tindak sapecak jejering MC kudu ditata MATANGGAP
runtut, luwes, ora ingah-ingih MAWASTHA
MAWASTHA
f. Ora rongeh, ora edheg, ora gumeter, MARAGA
obahing awak mung samadya wae MARAGA
g. Ngadeg jejeg ora kendho, ora dhoyong MALAGHAWA
MALAGHAWA
3. Susunan acara ing ngisor iki benerna
kanthi basa Jawa sing trep!
1. Pembikaan
2. Bacaan ayat-ayat suci Al-Quran
3. Sambutan ketua panitia
4. Istirahat
5. Sambutan takmir masjid
6. Pengajian inti
7. Lain-lain
8. Doa
9. Penutup
4. Gawea tuladha wicara pranatacara perangan
pambuka:
Kang nyakup :

a. sapa aruh marang para rawuh


b. puji syukur mring Pangeran
ing adicara Tasyakuran Dina Kamardikan RI kaping
65 ing Kampungmu!

5. Benerna wicara pranatacara iki!


Ing mriki kula selaku pengacara badhe
membacakanSusunan acara: Acara ingkang
sepindhah sambutan ketua panitia .....

6. Sebutna etikane berlalulintas supaya bisa slamet


ana ing dalan!
7. Sebutna 3 wae upacara adat sing isih lumaku ing
desamu!

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 53
8. Apa sing dikarepake
a. Bocah Sendhang kaapit pancuran
b. Bocah pancuran kaapit sendhang
c. Bocah Kedhana-Kedhini
9. Apa bedhekane ukara wangsalan : Jenang
Sela, sela kang pindha hancala. Apuranta
mugi tansah cinandhia?
10. Gawea ukara nganggo tembung : kalis nir ing
sambekala

II. Wacan aksara Jawa iki gantinen latin!

;1;?
mugimugiaficrai=flupunikklisNi/ai=
s[mBkl.
Latine : .......................................................................
....................................................................................
....................................................................................
...............................
:2:?
zvCikHficrai=k=a=ksekwnSume[n.
Latine : .......................................................................
....................................................................................
....................................................................................
...............................
;3;?dumt_z/snipunBpkD|
kuhssnwrkulatu/rken\,
Latine : .......................................................................
....................................................................................
....................................................................................
...............................
;4;?kuptJnu/
[rtuw,menwiXptVuwunPzkSm.
Latine : .......................................................................
....................................................................................
....................................................................................
..............................

Wulangan

SESORAHING
SESORAH ING
8
8 MASYARAKAT
MASYARAKAT

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 54
NYEMA
NYEMA
KK
KOMPETENSI DASAR
KOMPETENSI DASAR
Mengungkapkan dan menanggapi teks sesorah dalam kegiatan tempat
Mengungkapkan dan menanggapi teks sesorah dalam kegiatan tempat
tinggal
tinggal
Indikator :
Indikator :
Membahas makna kata-kata sukar dalam sesorah
Membahas makna kata-kata sukar dalam sesorah
Mengidentifikasi pokok-pokok urutan sesorah
Mengidentifikasi pokok-pokok urutan sesorah
Menjawab pertanyaan isi sesorah
Menjawab pertanyaan isi sesorah

A. Teks sesorah kegiatam


masyarakat

TANGGAP WACANA CAOS BELA SUNGKAWA LAN


PANGLIPUR 1

Assalamualaikum Wr. Wb.


Inna Lillahi wa inna illaihi roojiun 3X
Panjenenganipun Baraya ageng Bapak. Budi Santosa
ingkang katemben nandhang dhuhkita ingkang
dhahat kinurmatan.
Panjenenganipun para tajizah kakung putri ingkang
dhahat kinurmatan.
Langkung rumiyin sumangga sesarengan boten
kendhat ngaturaken puji syukur konjuk wonten
Ngarsa Dalem Allah SWT ingkang sampun kepareng
paring karohmatan dhumateng kula lan panjenengan
sedaya awujud gumelaring kabagaswaran satemah
saged kempal manunggal ing dalem duhkita mriki
Gladhi Basa Jawi IX/ Genap
>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 55
saperlu caos pakurmatan ingkang pungkasan
dhumateng almarhumah Ibu Sutini Budi Santosa.
Ingkang salajengipun keparenga kula matur
minangka sesulihipun warganing bebrayan ing
dhusun Jati Srana mriki

Ingkang sepisan:
Warganing bebrayan ing dhusun Jati Srana
ngaturaken ndherek bela sungkawa, awit sedanipun
Almarhumah Ibu Sutini Budi Santosa.
Kita warganing bebrayan nglenggana punapa
ingkang panjenengan raosaken, punapa ingkang
panjenengan sandhang, kita rerencang ngindhit
sungkawa panjenengan mugi andayanana saged
ngenthengaken raosing panalangsa lan dhuhkita.
Kaping kalih:
Warganing bebrayan ing dhusun Jati Srana
sami anekseni, bilih nalika sugengipun Almarhumah
Ibu Sutini Budi Santosa sae tumindakipun dhateng
bebrayan, mungkul ing panembah lan ngibadah,
boten nate damel sakserik dhateng sesami.
Mila paseksen punika mugi kapriksanana ing
Pangeran, satemah kepareng paring kanugrahan
dhateng alusipun Almarhumah Ibu Sutini Budi
Santosa.
Kaping tiga:
Warganing bebrayan ndherek memuji lan
ndedonga, mugi-mugi Gusti Allah SWT, paring
pangapunten sadaya dosanipun, paring ganjaran
sedaya ngamal kasaenanipun, dipun paringana
panggenan ingkang prayogi lan mugi kalebet seda
ingkang khusnul khotimah. Amin.
Dene kulawarga ingkang tinilar mugi kaparingana
manah ekhlas, sabar lan pasrah, lila nampi
panduming Gusti Ingkang Maha Agung.
Cekap semanten atur kula minangka sesulihipun
warganing bebrayan ing dhusun Jati Srana, wonten
kirang trapsilaning atur kula, kula nyuwun
pangapunten.
Bilahit taufiq wal hidayah.Wassalamualaikum
wr.wb.
Matur nuwun

B. Negesi Tembung
Golekana tegese tembung-tembung iki ana ing
bausastra nuli gawenen ukara kang
luwes!
1. Bela sungkawa
: ......................................................................
..............................
2. Baraya ageng
:.......................................................................
.............................
Gladhi Basa Jawi IX/ Genap
>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 56
3. Nandhang
dhuhkita: ...............................................................
.....................................
4. Dalem dhuhkita
: ......................................................................
.............................
5. Warganing
bebrayan:...............................................................
....................................
6. Nglenggana : ............................................
.......................................................
7. Sungkawa : ............................................
......................................................
8. Mungkul : ............................................
......................................................
9. Andayanana : ............................................
......................................................
10. Khusnul khotimah
: ......................................................................
.............................

C. Tulisna pokok-pokok urutan sesorah ing ndhuwur!


.....................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................
.........................
D. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki kanthi basa
krama kang trep!
1. Sing tanggap wacana iku makili sapa?
Wangsulan : ..........................................................
.......................................................
...............................................................................
.......................................................
2. Sapa sing lagi kesripahan?
Wangsulan : ..........................................................
.......................................................
...............................................................................
.......................................................
3. Apa wose sesorah ing perangan kapisan?
Wangsulan : ..........................................................
......................................................

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 57
...............................................................................
......................................................
4. Kepriye wewatekane almarhumah Sutini Budi
Santosa nalika isih sugeng?
Wangsulan : ..........................................................
.......................................................
...............................................................................
......................................................
5. Kepriye pandongane warga bebrayan Jati Srana
tumrap aluse almarhumah Sutini Budi Santosa?
Wangsulan : ..........................................................
......................................................
...............................................................................
......................................................

MICARA

KOMPETENSI DASAR
KOMPETENSI DASAR
Praktik sesorah kegiatan masyarakat
Praktik sesorah kegiatan masyarakat
Mendiskusikan praktik sesorah
Mendiskusikan praktik sesorah
Indikator :
Indikator :
Menyusun atau menghafalkan teks sesorah kegiatan lingkungan tempat tinggal
Menyusun atau menghafalkan teks sesorah kegiatan lingkungan tempat tinggal
Melaksanakan praktik sesorah kegiatan lingkungan tempat tinggal
Melaksanakan praktik sesorah kegiatan lingkungan tempat tinggal
Mengamati dan memberikan penilaian terhadap penampilan kelompok lain
Mengamati dan memberikan penilaian terhadap penampilan kelompok lain
Mendiskusikan hasil pengamatan dan penilaian terhadap teman sejawat atas praktik
Mendiskusikan hasil pengamatan dan penilaian terhadap teman sejawat atas praktik
sesorah
sesorah

A. Praktik Sesorah

1. Gawea teks sesorah kegiatan masarakat kanthi


irah-irahan bebas bebas utawa ngapalake teks
sesorah kang diparingake gurumu
2. Teks sesorah mau ringkesen utawa tulisen pokok-
pokok isine kang bakal kok aturake ana ing
sesorah!
3. Tindakna praktik sesorah ing ngarep kelas kanthi
wicara, wirama, wiraga. lan wirasa kang trep!
4. Bijinen anggone maju siswa liya utawa kelompok
liyane!

B. Tuladha Teks Sesorah

Assalamualaikum Wr. Wb.

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 58
Nuwun, keparenga kula matur,
Bapak Kepala Desa Tegalsari, Bapak-Bapak
Perangkat Desa Tegalsari, para Bapak/ Ibu Pimpinan
punapa dene Anggota BPD, para Bapak Ketua RW
miwah RT, sesepuh, tokoh masyarakat, para kadang
mudha Karang Taruna Tunas Mekar Tegalsari,
miwah para rawuh sadaya ingkang tansah kula
kurmati.
Puji syukur sesarengan kita konjukaken
dhumateng Gusti Allah SWT ingkang sampun paring
nugraha agung angempalaken kita sedaya winengku
ing suka basuki ing Balai Desa Tegalsari dalu
punika. Keparenga Pengurus Karang Taruna Tunas
Mekar angaturaken sugeng rawuh katur
panjenengan, dene panjenengan kasdu angrawuhi
Pentas Seni Karang Taruna Tunas Mekar mengeti
ambal warsa kamardikan RI ingkang kaping 68,
Selasa Pahing 17 Agustus 2013.
Ngaturaken agunging panuwun dhumateng
panjengan sadaya, dene panjengan sampun paring
kawigatosan, eguh pratikel, bandha beya murih
kasembadaning adicara ing dalu punika. Mugi Gusti
ingkang Maha Paring Piwales kepareng paring lintu
ingkang matikel awit sih kadarman panjenengan
sadaya.
Para rawuh, kasembading adicara dalu punika
awit saking peparing sih nugrahaning Gusti Ingkang
Maha Kuwaos miwah jumbuhing cipta, rasa, dalah
karsa para warga bebrayan ing Tegalsari.
Sekedhap malih, para mudha minangka
dutaning seni saking saben RW badhe ngetingalaken
kasagedanipun. Ing antawisipun nabuh gangsa,
mbeksa, maos geguritan, nyekar macapat, musik
campur sari punapa dene slow rock. Ingkang
salajengipun panacad miwah pangalembana kula
sumanggakaken wonten ngarsa panjengan sadaya.
Kita sadaya nggadhahi ancas supados adicara
punika dados sarana kiprah ingkang sakalangkung
prayogi kangge tangsul murih raket sarta guyub
rukunipun warga Tegalsari, miwah kangge
nranggulangi para mudha saking sesrawungan
ingkang mbebayani, sampun ngantos gampil kepleset
dhateng miras lan narkoba.
Wasananing atur, sadaya kalepatan miwah
samukawis ingkang boten damel sarjuning
panggalih, kula minangka pengawakipun para

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 59
kadang Karang Taruna Mekar Tegalsari nyuwun
agunging samudra pangaksami.

Wassalamualaikum Wr. Wb.

C. Nindakake Diskusi
1. Gawea kelompok, saben saklompok watara 4 5
siswa
2. Saben kelompok nindakake praktik sesorah bisa
diwakili salah siji siswa dene kelompok liyane
mbiji
3. Rembugen (diskusi) karo kelompokmu mungguh
kaluwihan lan kekurangane ing bab pamilihing
tembung, basa, wicara, wirama, wiraga, lan
wirasa kelompok sing kokbiji!
4. Wenehana panyaruwe, pangalembana, panemu
utawa saran lumantar juru wicara

Nalika kancamu mca pidhatone,


gatekna lan coba bijinen . Nanging aja mung
waton mbiji utawa nyacad, wenehana
alesanmu. Bijinen pidhatone kancamu
adhedhasar pathokan ing ngisor iki. Gawea
dhaptar utawa tabel biji kaya iki!

NO KELOMPOK WICARA WIRAMA WIRAGA WIRASA JUMLAH

1.

2.

3.

4.

RATA-RATA NILAI

KB : KURANG BECIK (50 65)


CB : CUKUP BECIK ( 66 74)
B : BECIK (75 89 )
BB : BECIK BANGET (90 -100)
Alesan/ Kritik lan Saran :
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 60
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
.................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
....

MACA

KOMPETENSI DASAR
KOMPETENSI DASAR
7,3 Membaca teks sesorah kegiatan di masyarakat
7,3 Membaca teks sesorah kegiatan di masyarakat
Indikator :
Indikator :
Membaca teks sesorah kegiatan di masyarakat dengan menggunakan lafal,
Membaca teks sesorah kegiatan di masyarakat dengan menggunakan lafal,
intonasi, nada sikap, dan
intonasi, nada sikap, dan
Memberikan pengamatan dan penilaian terhadap penampilan teman
Memberikan pengamatan dan penilaian terhadap penampilan teman

A. Teks sesorah ing ngisor ing ngisor iki wacanen ing


ngarep kelas kanthi temenan kaya patrape wong
sesorah ing sangarepe tamu undhangan. Aja mung
kaya maca naskah wacan biasa. Gatekna
pangucaping tembung (wicara) , pamedhoting
ukara, intonasi, (wirama) , greget utawa semangat
(wirasa) lan solah bawa (wiraga)

B. Siswa utawa kelompok siswa liyane nyemak lan


mbiji, sarta wenehana komentar bab kaluwihan lan
kekurangane kancamu anggone maca teks sesorah
mau. Dene lembar format kanggo mbiji kaya ing
wulangan kang wus kawuri. Yen wis rampung
anggone mbiji aturna bapak/ibu guru

1. PASRAH CALON PENGANTEN


KAKUNG

Assalamualaikum Wr. Wb.

Panjenenganipun Bapak/Ibu Sena Nugroho ingkang


satuhu dhahat kinurmatan.
Gladhi Basa Jawi IX/ Genap
>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 61
Kula pinangka talanging basa panjenenganipun
Bapak/Ibu Hadi Sugito wingking saking Toyan ,
Kulon Progo

Ingkang sepisan:

Panjenenganipun Bapak/Ibu Hadi Sugito saha para


pinisepuh miwah sesepuh ing Toyan Wates Kulon
Progo ngaturaken salam taklim katur
panjenenganipun Bapak/Ibu Sena Nugroho miwah
para pinisepuh lan sesepuh wonten ing tlatah Gunung
Ketur, Pakualaman Ngayogyakarta mriki kanthi
atur : Assalamualaikum Wr.Wb. Saha kinanthenan
pepuji mugi-mugi baraya ageng Bapak/Ibu Seno
Nugraha dalah warga bebrayan ing mriki tansah
pinaringan berkah rahmating Pangeran, suka rahayu
ingkang pinanggih.

Kaping kalihipun:

Kula ingkang tinanggenah masrahaken calon


penganten kakung nama bagus Permadi atmajanipun
Bapak/Ibu Hadi Sugito kanthi panyuwunan mugi
keparenga kadhaupaken kaliyan pun rara Wara
Hapsari putrinipun Bp/Ibu Seno Nugroho.

Kaping tiganipun :

Saderengipun calon penganten kakung kula


pasrahaken wonten ing ngarsa panjenengan, kula
ngaturaken sesanti puja-puji pudyastuti ing Gusti
Ingkang Murbeng Dumadi mugi-mugi upacara ijab
qobul miwah pahargyan wiwahan ingkang badhe
katindakaken sageda kalampahan kanthi wilujeng
kalis ing sambekala.

Ing samangke calon penganten kakung kula


pasrahaken ing panjenengan . Ingkang punika ,
mbokbilih samudayanipun ingkang magepokan
kaliyan tata cara ijab qobul sampun satata,
keparengan ijabing calon pinanganten enggal
katindakna.

Wasana kula ingkang tinanggenah masrahaken putra


calon panganten kakung bok bilih wonten
kuciwaning atur miwah kiranging suba sita, nyuwun
sih lumunturing samodra pangaksami, Nuwun.

Wassalamualaikum Wr. Wb.

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 62
2. ATUR PANAMPI CALON PENGANTEN
KAKUNG

Assalamualaikum Wr. Wb.

Panjenenganipun Bapak/Ibu Hadi Sugito dalah


rombongan calon besan saking Toyan Wates Kulon
Progo ingkang dhahat kinurmatan.

Kula ingkang tinanggenah pinangka talanging basa


panjenenganipun Bapak Seno Nugroho kekalih:

Ingkang sepisan :

Ngaturaken pambagya rahayu wilujeng sarawuh


panjenengan sedaya, ingkang sampun kanthi sugeng
basuki ngiringaken calon penganten kakung saking
Toyan Wates Kulon Progo dumugi ing wismanipun
Bapak Seno Nugroho mriki.

Ingkang kaping kalih :

Menggah kasugengan saha salam taklimipun Bapak


Hadi Sugito sarimbit sampun kula tampi kanthi atur:
Wangalaikum salam Wr. Wb.

Ingkang kaping tiganipun:

Bilih pasrah panjenengan calon panganten kakung


pun Bagus Permadi kula tampi kanthi suka
pirenaning penggalih, lan samangke sasampunipun
dumugi ing titi wancinipun miwah samudayanipun
sampun satata ing gati badhe kula ijab qobulaken
miwah kawiwaha kaliyan anak kula pun Rara Wara
Subadra.

Ingkang kaping sekawanipun:

Kula sadaya nyuwun tambahing donga pangestu para


tamu sadaya mugi-mugi ijab miwah pawiwahaning
putra pinanganten sarimbit tansaha manggih rahayu
wilujeng lulus kalis nir ing sambekala.

Wasana hambokbilih wonten kiranging trapsila, buja


krama miwah cewet, kuciwa lan lacuting atur anggen
kula nampi rawuh panjenengan sedaya, mugi
diagung ing pangaksama.

Wassalamualaikum, Wr. Wb.

NULIS
Gladhi Basa Jawi IX/ Genap
>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 63
KOMPETENSI
KOMPETENSIDASAR
DASAR
8.3 Menulis tanggapan teks berita aktual
8.3 Menulis tanggapan teks berita aktual
Indikator :
Indikator :
Menentukan topic teks berita aktual yang akan ditanggapi
Menentukan topic teks berita aktual yang akan ditanggapi
Membuat kerangka penulisan tanggapan teks berita aktual
Membuat kerangka penulisan tanggapan teks berita aktual
Mengembangkan kerangka penulisan tanggapan teks berita actual menjadi
Mengembangkan kerangka penulisan tanggapan teks berita actual menjadi
karangan
karangan
Menyalin satu paragraf teks berita aktual ke dalam aksara Jawa
Menyalin satu paragraf teks berita aktual ke dalam aksara Jawa

A. Wacanen wacan ing ngisor iki kanthi premati !

JUJUR
Jujur iku kalebu bebuden kang becik. Jujur iku
bares, kandha apa anane: yen putih dikandhakake putih,
yen abang ya dikandhakake abang. Jujur iku ora goroh,
ora ngapusi, ora mbathi, ora korupsi, ora gawe rugine
liyan. Jujur iku ora duwe pamprih golek kauntungan
utawa pakolih kanggo awake dhewe, kanggo keluarga
utawa golongane. Wong tumindak jujur amarga duwe
panganggep menawa kajujuran iku kudu diugemi lan ati
nuranine pancen ora keduga menawa arep tumindak ora
jujur.
Sebab-sebab sing nggiring wong tumindak ora jujur
werna-werna. Tumindak ora jujur iku ana sing kanggo
nutupi kekurangan. Kanggo nutupi sifat kesed, wegah
tumindak, utawa ora gelem kangelan. Upamane bocah
ora mlebu sekolah kandhane diliburake amarga gurune
padha rapat, mangka bocah mau ora mlebu sekolah
amarga durung nggarap PR.
Umume tindak ora jujur iku disurung pepinginan
oleh alis utawa keuntungan sing akeh sing tanpa rekasa.
Nalika ulangan bocah sekolah sok padha nurun kancane
utawa mbukak buku kepekan supaya oleh biji sing apik.
Supaya cepet sugih akeh pejabat sing padha korupsi.
Supaya kepilih dadi wakil rakyat, utawa calon Gubernur,
Gladhi Basa Jawi IX/ Genap
>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 64
bupati, utawa wali kota, calon pejabat mau padha ngobral
janji-janji sing satemene calon-calon mau dhewe isih
ragu-ragu apa bisa ngleksanani apa ora.
Tindak ora jujur iku bisa kedadeyan ing babagan
apa bae: ing babagan jurnalistik, ing babagan ilmu, ing
babagan politik, ing babagan penelitian, surve,
pelaporan, pertanggungjawaban keuangan lan liya-
liyane. Ing babagan olah raga utawa sport ya asring ora
sportif, pertandingan sepak bola asring ana permaianan
skor. Saya-saya ing babagan kasukan utawa perjudian.
Ing crita wayang lakon Pandhawa Dhadhu, Pandhawa
kalah entek-entekan amarga akal licike patih Sengkuni.
Akhir-akhir iki ing sekolahan-sekolahan diadani
anane kantin utawa warung kejujuran. Kantin iku ora
dijaga, sapa sing arep tuku bisa njupuk barang lan
nglebokake dhuwit sarega karo barang sing dijupuk mau.
Kanthi mangkono para siswa dikulinakake mbayar apa
mesthine, ora ngapusi, utawa ngurangi regane. Warung
kejujuran iku uga becik kanggo nglatih supaya para
siswa padha jujur. Yen kejujuran iku wis tumanem ing ati
nuranine sadhengah uwong, kebiasaan goroh, ngapusi,
tekan korupsi mbokmenawa bisa diilangi.
Ing kalangane umat Katolik yen rumangsa wis
tumindak salah ana kuwajiban ngaku dosa. Ing
masyarakat Indonesia umume ing riyaya lebaran ana
kebiasaan apura ing apura mungguh sakabehe kaluputan.
Kupat, jare ngaku lepat, iku dadi pasugatan sing khas
ing riyaya lebaran. Emane sing akeh-akeh mau mung
mandheg dadi ucapan, kurang dihayati utawa didadekake
sarana kanggo ngresiki ati. Yen kaluputan mau disadhari
lan ora ditindakake maneh, harkat kamanungsane wong
Indonesia bisa mundhak dhuwur.
(Seratan Sujarwo : Suara Merdeka
Minggu ke 2 maret 2009 )

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 65
Ukara ing wacan Jujur ana kang awujud perangan fakta (kanyatan) lan
Ukara ing wacan Jujur ana kang awujud perangan fakta (kanyatan) lan
perangan panemu (opini). Fakta utawa kanyatan yaiku perangan uatawa apa-
perangan panemu (opini). Fakta utawa kanyatan yaiku perangan uatawa apa-
apa sing nyata-nyata kadadeyan ing donya iki. Dene panemu utawa opini yaiku
apa sing nyata-nyata kadadeyan ing donya iki. Dene panemu utawa opini yaiku
perangan sing mujudake pendhapate utawa panemune sawijining wong.
perangan sing mujudake pendhapate utawa panemune sawijining wong.
Tuladha kang kalebu panemu (opini)
Tuladha kang kalebu panemu (opini)
Sebab-sebab sing nggiring wong tumindak ora jujur werna-werna.
Sebab-sebab sing nggiring wong tumindak ora jujur werna-werna.
Tumindak ora jujur iku ana sing kanggo nutupi kekurangan. Kanggo
Tumindak ora jujur iku ana sing kanggo nutupi kekurangan. Kanggo
nutupi sifat kesed, wegah tumindak, utawa ora gelem kangelan.
nutupi sifat kesed, wegah tumindak, utawa ora gelem kangelan.
Tuladha kang kalebu kanyatan (fakta)
Tuladha kang kalebu kanyatan (fakta)
Akhir-akhir iki ing sekolahan-sekolahan diadani anane kantin
Akhir-akhir iki ing sekolahan-sekolahan diadani anane kantin
utawa warung kejujuran. Kantin iku ora dijaga, sapa sing arep tuku
utawa warung kejujuran. Kantin iku ora dijaga, sapa sing arep tuku
bisa njupuk barang lan nglebokake dhuwit sarega karo barang sing
bisa njupuk barang lan nglebokake dhuwit sarega karo barang sing
dijupuk mau
dijupuk mau

B. Nulis Opini/ Tanggapan


1. Gawea tanggapan teks berita actual kanthi tema
bebas supaya karanganmu bisa runtut lan becik
gatekna pituduh ing ngisor iki!
a Goleka tema pawarta kang narik kawigatenmu
b Gawea cengkorongane karangan
c Mekarna cengkorongan karangan mau dadi
karangan wutuh kanthi basa ngoko utawa krama
d Gatekna pamilihing tembung, tandha-tandha
panulisan ing karanganmu
e Irah-irahan lan isi jumbuh
2. Tulisen aksara Jawa
Jujur iku kalebu bebuden kang becik. Jujur iku
bares, kandha apa anane: yen putih dikandhakake
putih, yen abang ya dikandhakake abang. Jujur iku
ora goroh, ora ngapusi, ora mbathi, ora korupsi, ora
gawe rugine liyan
C. Nanggapi Opini
Opini dhuwur kanthi irah-irahan Jujur wenehana
tanggapan, kepriye manut panemumu, wenehana
pawadan utawa alesan kang logis!
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
Gladhi Basa Jawi IX/ Genap
>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 66
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
......

GLADHEN
GLADHENUJI
UJIKOMPETENSI
KOMPETENSI44

Wenehana tandha ping (X) tumrap wangsulan kang


bener!

1. Para kadang wredha a. caos pakurmatan


mudha siswa SMP dhumateng para
Negeri 40 ingkang rawuh
kula tresnani. b. ancas tumapaking
Tegesipun wredha adicara
a. Enom c. c. atur panuwun awit
gedhe panjurung lan
b. Tuwa d. panyengkuyung
sesepuh d. Matur nuwun
2. Kula panjenengan dhumateng para
saged pinanggih ing tamu
papan punika kanthi 4. Kawaspadakna
bagya mulya kalis ing ukara ing ngandhap
sambekala. Tembung menika!
kula panjenengan (1) Kupat
menika pinangka kecemplung santen,
gantosipun tembung menawi kula lepat
nyuwun pangapunten
a. dalem (2) Kupat janure
c.kawula tuwa, menawi lepat
diagung ing
b. kula sedaya d. pangaksama
kita (3) Jenang sela wader
3. Wonten ing perangan kalen sesondheran,
pangarep-arep apuranta menawi
wosipun ingkang wonten lepat kawula
dipunaturaken inggih (4) Tebah siti, sekul
menika . binuntel roning

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 67
kalapa. Apuranta a. solah bawa c.
sedaya lepat kawula. busana
4. Ingkang kalebet ukara b. swara d.
wangsalan kangge sastra
panutuping sesorah 8. Tuladhanipun sesorah
inggih menika .. kangge nggerpol
a. (1), (2) c. utawi mempengaruhi
(3), (4) inggih menika
b. (1), (2), (3) d. sesorah ..
(1), (3) a. kampanye
5. Sekul binuntel roning pemilu
kalapa, bedhekanipun b. PPL dhateng
para tani
a. lonthong c. c. Ular-ular manten
lemper d. pengajian
b. arem-arem d. 9. Tuladha ukara sesanti
kupat ingkang saged
6. Pak Hardana nalika kaginakaken ing
tindak jagong sesorah pengetan
selapanan bayi Dinten Pahlawan
wonten dalemipun inggih menika
Pak Sena dening Pak a. Tut wuri
Sena dipunsuwun handayani
matur ngaturaken b. Jer basuki mawa
pambagya harja, beya
kamangka menika c. Sepi ing pamrih
dadakan, dereng rawe ing gawe
dipunaturi d. Rawe-rawe rantas
saderengipun. Pak malang-malang
Hardana anggenipun putung
sesorah menika 10. Nuwun, kasugengan
ngginakaken teknik saha sih nugrahaning
Gusti Ingkang Maha
a. bebas c. Asih mugi tansah
impromptu kajiwa kasarira
b. ekstemporan d. wonten ing kita
apalan sedaya. Perangan
7. Kedaling lisan kedah sesorah menika
kagladhi kanthi sae kalebet ..
supados andharan ing a. Pambuka c.
sesorah saged cetha. surasa basa
Pratelan menika b. Pamuji d.
wonten sambung pangarep-arep
rapetipun kaliyan 11. Nuwun, tumanggap
babagan sesorah pangandikanipun
perangan Bapak Sujono,
hamasrahaken

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 68
penganten kakung b. Ngadeg jejeg
ingkang asesilih kanthi kapitayan
bagus Permadi, c. Wiramaning
keparenga kula matur swara kepenak
minangka sesulihipun dirungukake
Ibu saha Bapak d. Sandhangan kang
Suroso, kula sarwa becik lan
kadhawuhan nampi mompyor
pasrah panganten 15. Rantaman urutan
kakung. Sesorah sesorah cara ringkes,
menika isinipun . inggih menika ..
a. nampi lamaran a. pambuka, muji
b. makili panganten syukur, panutup
c. pasrah panganten b. pambuka, muji
d. nampi penganten syukur, isi,
12. Gladhen kangge olah panutup
swara ing antawisipun c. pambuka,
saged nyakup ing pangarep-arep,
ngandhap menika, muji syukur, isi,
kajawi panutup
a. solah bawa d. pambuka, isi,
c. wirama pamuji syukur,
b. volume panutup
d. lafal 16. Babagan ingkang
13. Babagan pokok wigatos supados
ingkang wigatos saged ngandharaken
nalika nyawisaken maneka warni
damel naskah sesorah prastawa kanthi basa
kados ing ngandhap Jawi inggih menika
menika, kajawi .. kedah sregep ..
a. golek lan a. Nyerat
ngumpulake c. maos
bahan b. gladhen
b. sapa sing maca d. lelana
sesorah 17. Nalika sesorah
c. gawe wirasa dipatrapake
cengkorongan karo swasana,
d. nulis naskah upamane layatan
sesorah boten sami kaliyan
14. Ing ngandhap menika syukuran. Aja
minangka sikep nganthi gojegan.
ingkang kedah Kang ngono iku
dipungatosaken nalika ateges wong sesorah
sesorah, kajawi .. iku nggatekake
a. Wicara
a. Swara kudu seru
c.
supaya kabeh
Wiraga
krungu

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 69
b. Wirama a. Wicara
d. Wirasa c. Wiraga
b. Wirama
19. Nalika sesorah d. Wirasa
swantenipun
B. WANGSULANA
ingkang trep, boten
PITAKONAN ING
keseron, boten NGISOR IKI
bengok-bengok, lan 1. Tulisna
boten kelirihen, cengkorongan urutan
tegesipun tiyang sesorah!
sesorah menika 2. Terangna bedane
nggatosaken ... . teknik sesorah cara
a. Wicara bebas/ tanpa teks lan
c. Wiram cara apalan!
a 3. Wenehana tuladha
b. Wiraga panutuping sesorah
d. Wirasa kanthi nggunakake
20. Tiyang sesorah wangsalan!
kedahipun patrap 4. Wenehana tuladha
kaliyan swasana pambukaning
badan kedah teteg, sesorah kanthi
jejeg, mantep, asta perkenalan
ngapurancang. Praen 5. Wenehana tuladha
ulat sumeh, grapyak, pambukaning
ora besengut. Ateges sesorah kanthi
nggatosaken ... . ngucapake rasa
syukur marang
Gusti!

DAFTAR PUSTAKA

Joko Subroto. 1977. Tanggap Wacana Tuladha


Pidato Basa Jawa. Solo : CV. Aneka.

Marsono, dkk. 2010. Kaloka Basa 3. Surakarta:


Bios Offset.

Muh. Muslich. 1997. Tuladha Prasaja.


Yogyakarta: Pustaka Pelajar Offset.

Mulyana, dkk. 2007. Salah Kaprah Bahasa


Jawa. Yogyakarta: Narasi.

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 70
Poerwadarminta, W.J.S. 1939. Baoesastra
Djawa. Groningen, Batavia: J.B. Wolters
Uitgevers Maatschappij.

Pranowo, Dr, M.Pd. 2004. Pranatacara


Populer. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.

Rekso Panuntun. 1994. Sekar Sumawur.


Sukoharjo: CV. Cenderawasih.

Sri Hartuti, C. 2007. Pustaka Ajining Sastra IX.


Yogyakarta : CV. Radhita Buana.

Sudi Yatmana, Dr. 2005. Tuntunan Kagem Para


Panatacara Tuwin Pamedhar
Sabda. Semarang: C.V. Aneka Ilmu.

Suharti, Prof. Dr. 2008. Yogya Basa 2. Yogyakarta:


Universitas Negeri Yogyakarta

Suwarno Pringgawidagda. 2009. Bengkel Bahasa


Jawa Bagi Guru Bahasa Jawa SMA,
SMK, dan MA Sekota Yogyakarta. Yogyakarta: Balai
Bahasa Yogyakarta.

amongbasa.blogspot.com/2012/07/tuladha-
sesorah.htm
Suwarnadr@uny.ac.id
Suara Merdeka Minggu ke 2 maret 2009
MANTEB.com
d.scribd.com/docsesorah-bahasa-jawa
Kalawarti Panyebar Semangat
http;//andumrasa.blogspot.com
http://thnurani.blogspot.com/2010/05/pidato-
bahasa-jawa.htm
hanafijelekk.wordpress.com/2010/

Gladhi Basa Jawi IX/ Genap


>>>>>http://sdwijosusastro.wordpress.com <<<<< Kaca 71

Anda mungkin juga menyukai