LAPORAN BASA JAWI

UPACARA ADAT PANGGIH

DENING :
1. Dyah Ayu Kumala Sari (08)
2. Feyruz Zahira Kurniawan (10)
3. Muhammad Rifky Septian (21)
4. Rafli Pranajaya (25)
5. Umi Nabila (34)

KELAS XI-III
SMA NEGERI 7 SURABAYA
TAHUN 2022/2023
 ATUR PANGIRING
Puji syukur kita aturaken dhumateng ngarsanipun Gusti Allah ingkang Maha asih,
ingkang sampun maringi rahmat lan hidayahipun dhumateng kita sedaya. Saengga kita saged
ngrampungaken makalah bahasa Jawa kanthi irah - irahan Upacara Adat Jawa Panggih.

Makalah punika ngrembag babagan adicara Panggih. Makalah menika mujudaken

satunggalipun syarat kagem tugas basa Jawa wonten ing kelas XI-3 semester ganjil.
Rampungipun makalah menika mboten saged uwal saking pambimbing saking
panyengkuyungipun Bu Aziza Prastiya Novitasari minangka guru mata pelajaran bahasa jawa
sarta kanca kanca.

Panulis rumaos menawi angginipun nyerat makalah punika taksih wonten kirangipun.
Pungkasanipun panulis atur nyuwun agunging samudra pangaksami menawi wonten babag
kirang kenal. Saklebetipun nyerat makalah meni Sadaya panyaru sarta pamrayoga ingkang
asipat nyengkuyung dipunantu kagem sampurnaning seratan menika.

Cekap semanten kita aturaken matur nuwun dhumateng sedaya pihak ingkang sampun
kagungan peran serta wonten penyusunan makalah menika wiwit awal ngantos ing
pungkasan. Mugi-mugi Allah SWT maringi ridha ing sedaya usaha. Aamiin.

Surabaya, 13 Oktober 2022

Kelompok 5
 RACIKAN ISI

ATUR PANGIRING i
RACIKAN ISI ii
WULANGAN I PAMBUKA 1
A. Lelandhesan 1
B. Tujuwan Panulisan 1
WULANGAN II ISI LAPORAN 2
A. Kegiyatan Upacara Adat sing Dilaporke 2
B. Panggon, Wektu, lan Sesapa wae sing nindakake 2
C. Tata Urutan Lumakune Upacara Panggih 3
D. Makna Kaseluruhan Upacara Panggih 5

WULANGAN III PANUTUP 8

A. Dudutan 8
B. Panyaruwe 8

LAMPIRAN 9
Foto 9
Sumber 11
 WULANGAN I
PAMBUKA

A. Lelandhesan

Kebudayaan inggih menika elemen ingkang mboten saged kalepas saking

kahuripan manungsa. Wonten satunggal sisi, manungsa nyiptaaken budaya, ananging
wonten sisi lain, manungsa prosduk saka budaya kang urip. Sesambetan pengaruh
menika butki manungsa moten saged urip tanpa budaya. Kahuripan budaya inggih
menika titikan manungsa lan badhe kalampahan dening manungsa.
Wonten ing Indonesia kathah ragam kebudayaan. Salah satunggaling inggih
menika Upacara Panggih. Upacara Panggih Panggih utawa temu manten yaiku
upacara ditemukake temanten kekaro sak wis e Akad Nikah. Nanging, sak durunge
disandengake ing Sasono Rinengga (Pelaminan) manten kekarone kudu ngelakoni
serangkaian Upacara Panggih iki.
Upacara Panggih nduwé rantaman upacara lan tata cara sing wis pakem.
Upacara pengantenan iki nglambangaké pepanggihan antarané pengantèn putri lan
penganten priya neng kahanan sing kusus kadosdéné raja lan ratu.

B. Ancasing

Ancasipun Upacara Panggih inggih menika :

a. Mangertosi Upacara Panggih lan nilai ingkang terkandung wonten tradisi
kebudayaan.
b. Kangge nglestantungaken Upacara Panggih
c. Nguri-uri kabudayan
 WULANGAN II
ISI LAPORAN

A. Kegiyatan Upacara Adat sing Dilaporke

Upacara adat sing dilaporake yaiku Upacara Panggih utawa Temu Manten.
Upacara pengantenan adat Jawa iku salah siwijiné upacara sakral adat Jawa
sing nduwé rantaman upacara lan tata cara sing wis pakem. Upacara pengantenan iki
nglambangaké pepanggihan antarané pengantèn putri lan penganten priya neng
kahanan sing kusus kadosdéné raja lan ratu.
Padatan, rantaman inti upacara diselenggarakake neng dalemé pengantèn putri,
sing dadi pamangku gati yaiku wong tuwa utawa kaluwarga pengantèn putri nanging
tetep dibantu déning kaluwarga saking pengantèn kakung.
Rantaman adicara pengantènan adat Jawa ing saben dhaérah béda
miturut ekonomi saben kaluwarga.
Upacara-upacara pengantèn adat Jawa kathah sanget, pramila punika
kelompok 11 badhe njlentrehaken bab utawa upacara adat panggih ingkang susunan
kados punika yaiku :
1. Balangan Gantal
2. Wiji Dadi utawa Ranupada
3. Kanthen Asta
4. Sinduran
5. Pangkon utawa Bobot Timbang
6. Tanem Jero
7. Kacar Kucur utawa Tampa Kaya
8. Bubah Kawah utawa Ngunjuk Rujak Degan
9. Dhahar Kalimah utawa Dulangan
10. Mapag Besan
11. Sungkeman atau Pangabekten

B. Panggon, Wektu, lan Sesapa wae sing nindakake

Panggon ditindakake upacara adat iki yaiku ing masing masing sing duwe
gawe utawa sing arep nindakake upacara iki. Upacara Panggih dianakake sarampunge
acara Akad Nikah. Wes tentu lan pastine sing nindakake rerata yaiku masyarakat
Jawa.
 Ing laporan iki, kita nggawe acara Panggih Kahiyang Ayu putri Bapal Ir. Joko
Widodo kaliyan Ibu Iriana lan Bobby Nasution putra Bapak Erwin Nasution lan Ibu
Ade Hanifah Siregar.
Ingkang dianakake ing Gedung Graha Saba Buana ing Solo. Tanggal 8
November 2017.

C. Tata Urutan Lumakune Upacara Panggih

Upacara-upacara pengantèn adat Jawa kathah sanget, pramila punika

kelompok 11 badhe njlentrehaken bab utawa upacara adat panggih ingkang susunan
kados punika yaiku :
1. Balangan Gantal
Temanten Putri di dampingake nuwuju panggonan temanten kakung
lan kaluwarga ingkang ngerantos mlakune upacara balangan gantal iki.
Suruh isi gambir lan injet dilinting ditaleni benang lawe putih kanggo
baling-balangan manten lanang lan wadon. Cacahe gantal ana 7, sing 4
dicekel sing wadon, sing lanang kebagean 3, banjur kanggo balang-
balangan mbaka siji.
Sedhah utawa suruh dilinting, ditaleni lawe wenang. Cacahe loro, kang
go balnagan penganten sarimbit. Balanagane penganten puri diarani gond
hang kasih, balnagane penganten kakung diarani gondhang tulur. Suruh 
dipilih sing gathuk rose.
2. Wiji Dadi utawa Ranupada
Penganten kakung ngidak endhog pitik nganti pecah, banjur pengantèn
putri misuhi/ngresiki sikil/ampeyané pengantèn kakung nganggo banyu
kembang. Sawise penganten kakung ngidak endhog ayam nganti pecah,
penganten putri enggal anjengu (ndhodhok) nyembah penganten kakung
lan enggal mijiki samparane nganggo banyu kembang setaman sing ana
ing bokor
3. Kanthen Asta
Yen ana wong loro napak pasangan (rakitan sapi utawa kebo) banjur
lagi kanthen asta(gandhengan) nganggo tangan kiwa (lanang) lan tangan
tengen.
4. Sinduran
 Manten kekaro disingkep sindur rupa abang lan putih dening rama lan
ibu temanten putri. Rama mapah ing ngarep, ibu nuntun ing nguri karo
nyekeli pundhak e manten kekaro. Banjur lumampah alon-alon.
5. Pangkon utawa Bobot Timbang
Temantem kekarone dipangku dening ramane temanten putri. Nalika
ibu temanten putri takon marang rama, abot endi bocah kekaro e, dijawab
“padha abote”
6. Tanem Jero
Manten kekaro dicekel lan ditepuk-tepuk pundhake dening rama banjur
dilungguhake ing kursi.
7. Kacar Kucur utawa Tampa Kaya
Tekan dhamparing panganten, manten lanang ngesok kaya ing kacu
gedhe neng pangkone manten wadon. Penganten kakung jumeneng ngasta
tilam lampus (klasa bangka), isine dhuwit receh dicampuri beras lan ketan,
kacang, dele, lan kembang telon disuntek ing pangkoning penganten putri
kanggo kain sindur nganti kebek, entek ora ana sisa lan oran kececeran.
Kain sindur kanggo nadahi mau diiket nganti kenceng, banjur diwenehno
marang ibu temanten putri.
Biyasane pranata cara ngucap :
“Kacar-kucur, kacar-kucur, wong liya dadi sedulur.”
“Kacang kawak, dele kawak. Sing adoh dadi cedak, sing cedak dadi
sanak”
8. Bubah Kawah utawa Ngunjuk Rujak Degan
Wong tuwa temanten putri ngombe rujak degan isi gula abang
serutan kelapa lan wedhang ketan. Ibu takon marang bapak “pie
rasane pak” dijawab bapak “seger sumyah, murakapi keluarga
sagutrah”. Banjur diwanehno temanten kekaro gawe diombe. Masing-
masing 3 suap
9. Dhahar Kalimah utawa Dulangan
Temanten kekarone dhahar dulang-dulangan minangka pralambang
pinangantèn kekalih arep urip susah lan seneng kanthi bebarengan. Sing
lanang ngepel sega isi lawuh telung kepelan, mbaka siji diwenehake sing
wadon ditampani ing piring, banjur dipangan (telu pisan sethithik-
sethithik) disawang sing lanang.
 Temanten kekarone padha dene ndulang, cukup sega putih wae.
Sawise dulangan banjur lawuhane didokok ing piring sing isi sega, banjur
piring wadhah lawuhan ditangkebake ing piring isi sega.
10. Mapag Besan
Wong tuwane pengantèn putri methuk wong tuwané pengantèn kakung
ing ngarep omah lan bebarengan tindak menyang acara resepsi.
11. Sungkeman atau Pangabekten

Sungkeman/ngabekten, manten kekarone ngabekti lan sunggkem

marang wong tuwa kekarone (rama lan Ibu) sarana nyuwun berkah
pangestu. Pertama ing wong tuwa temanten putri banjur keloro ing wong
tuwa temanten kakung.
Keris emanten kakung nalika sungkem marang wong tuwa lan mara
tuwa dicopot dhisik, banjur mari dipasang bali.

D. Makna Kaseluruhan Upacara Panggih

1. Balangan Gantal
Upacara balang suruh minangka pralambang sih katresnan lan kasetyan ing
antarané pengantèn kakung lan putri. Cacahe gantal ana 7, sing 4 dicekel sing
wadon (gondhang kasih), sing lanang kebagean 3 (gondhang tutur), banjur kanggo
balang-balangan mbaka siji. Werdine: baling-balang katresnan. Suruh lumah lan
kurepe beda, nanging rasane padha, dadi lanang lan wadon iku beda nanging padha
tresnane.
Cacahe loro, kanggo balnagan penganten sarimbit. Balanagane penganten
puri diarani gondhang kasih, balnagane penganten kakung diarani gondhang tulur.
Suruh dipilih sing gathuk rose. Balangan suruh iki mralambangi :
a) Suruh yen dideleng beda rupa lumah lan kurebe, nanging yen digeget pada rasane,
senajan sing siji kakung, sing liyane putri , ananging yen wis manungga tekade,
bisa manunggal cipta, rasa lan karsane, pinasthi jatu kramane.
b) Marga ditaleni lawe wenang warna putih, minagka pengarep-arep muga sawise
ditaleni ing akrami, dadiya paningset anggone mbangun bebrayan, ora nalisir saka
angger-anggering kautaman.
c) Dipilih suruh kan temu rose, mengku werdi supaya penganten sarimbit manungal
lair batine tansah ngudi nyawiji, nyirik tumindak kang marakake sulaya
kasembadan sedyane lestari kang tansah kaesthi.
2. Wiji Dadi utawa Ranupada
Upacara iki minangka prelambang sawijining kepala kaluwarga sing
tanggung jawab marang kaluwargane. Antiga utawa endhog pitik kampung sing
isih mentah, dening ibu juru paes disenggolake bathuke manten lanang lan manten
wadon, banjur dibanting nganti pecah. Werdine: pecahing wiji priya lan wanita
kang bakal mbabarake turun.
Endhog ayam kapidak dening penganten kakung nganti pecah, tegese
anggone mbangun bebrayan bisa mecah (misah) saka tanggunng jawabe wong
tuwa,bisa urip mandhireng pribadi.
penganten putri enggal anjengu (ndhodhok) nyembah penganten kakung
lan enggal mijiki samparane nganggo banyu kembang setaman sing ana ing
bokor. Iku minangka pralambang ngilangake sesuker, muga anggone urip
mbangu bebrayan bisa dadi tuladha. Wanita wajib bekti marang sing kakung. Sing
kakung wajib ngregani bektine sing putri, mula nuntun ngajak sing putri ngadek
jajar.
3. Kanthen Asta
Tementen kekaro wis resmi dadi pasangane lan banjur bebarengan
nyanggemi kewajiban.
4. Sinduran
Tandha pinangantèn sak kloron wis tinampa dadi kulawarga. Pralambange
sangkan paraning dumadi, putra kekaro dening rama lan ibu dituntun ing dalaning
kamulyan (Rama mapan ing ngarep, maknane ing ngarsa sung tuladha), dene ibu.
mapan ing mburi maknane tut wuri handayani).
5. Pangkon utawa Bobot Timbang
Semoga uga jejere wong tuwa olehe ngrengkuh anake dhewe apa dene
mantu ora dibedak-bedakake.
6. Tanem Jero
Manten kekaro wis ditandur supaya dadi pasangan sing mandiri
7. Kacar Kucur utawa Tampa Kaya
wong lanang wajib aweh kaskaya (rejeki) marang sing wadon kanggo
kabutuhane bale wisma. Adat kacar-kucur mengku pralambang jejibahane
 penganten kakung, wajib tanggung jawab marang bojone, guna kaya (nafkah)
asiling pakartine dipasrahake marang bojone. Mangkono uga sig putri duwe
tanggung jawab nyukup-nyukupake utawa ngiguhake supaya murakabi
sekabehane.
8. Bubah Kawah utawa Ngunjuk Rujak Degan
Sesuatu ingkang manis, kudu dibagi dening kaluwarga. Degan kang dirujak
becike degan saka wit klapa sing nembe awoh sapisanan, diarani degan klapa
wala. Iku mralambangi kekudangane para sepuh, muga-muga penganten enggal
kaparingan momongan, lan uga digadhang-gadhang bisa penganten nguwohaken
kautaman sing bisa dituladha dening bebrayan agung.
9. Dhahar Kalimah utawa Dulangan
Ngecakake kaskaya kanggo karaharjaning kulawarga.
Sawise dulangan banjur lawuhane didokok ing piring sing isi sega, banjur piring
wadhah lawuhan ditangkebake ing piring isi sega. Iku diarani gambuhan,
pralambang bisa tumangkeb manunggal sih tresnane penganten kakung putri
jumbuh kaya sing digayuh, sembada sing disedya.
10. Mapag Besan
Upacara iki amarga kaluarga temanten kakung ora diolehi ana ingkang
prosesi panggih nganti ngunjuk rujak degan
11. Sungkeman atau Pangabekten

Wajib bekti marang wong tuwa lan mara tuwa.

 WULANGAN III
PANUTUP

A. Dudutan

Panggih utawa temu manten yaiku upacara ditemukake temanten kekaro sak
wis e Akad Nikah. Nanging, sak durunge disandengake ing Sasono Rinengga
(Pelaminan) manten kekarone kudu ngelakoni serangkaian Upacara Panggih iki.
Padatan, rantaman inti upacara diselenggarakake neng dalemé pengantèn putri,
sing dadi pamangku gati yaiku wong tuwa utawa kaluwarga pengantèn putri
nanging tetep dibantu déning kaluwarga saking pengantèn kakung. Nanging,
keluwarga tenamnten kakung ora oleh melu ing prosesi panggih nganti sadurunge
“Mapag Besan” Rantaman adicara pengantènan adat Jawa ing saben dhaérah béda
miturut ekonomi saben kaluwarga.

B. Panyaruwe

Budaya lan tradisi adat sing diduweni ojo nganthi dilalekake opo maneh
nganthi musnah keganti karo budaya barat. Kudu dijaga lan dilestarikake, terutama
kaum mudha mudhi saiki sing kudu ngelestarikake. Menawi enten kesusahan, bisa
tanglet marang wong tuwa, eyang, utawa wong sing ahline. Jaman saiki wis canggih,
bisa ndelok ing youtube utawa golek artikel ing google wis akeh
 LAMPIRAN

Foto

1. Balangan Gantal

2. Wiji Dadi utawa Ranupada

3. Kanthen Asta

4. Sinduran

5. Pangkon utawa Bobot Timbang

6. Tanem Jero

7. Kacar Kucur utawa Tampa Kaya

8. Bubah Kawah utawa Ngunjuk Rujak Degan

9. Dhahar Kalimah utawa Dulangan

10. Mapag Besan

11. Sungkeman atau Pangabekten
Marang wong tuwa temanten putri :

Marang Wong tuwa temanten kakung :

Sumber
https://youtu.be/uDC7-JLpBK4