NENIKAHAN
MAKALAH
Guru Pembimbing :
Dening :
1
ATUR PANGIRING
Puji syukur kita aturaken dhumateng ngarsanipun Gusti Allah ingkang Maha asih,
ingkang sampun maringi rahmat lan hidayahipun dhumateng kita sedaya. Saengga kita saged
ngrampungaken makalah Basa Jawa kanthi irah-irahan Upacara Adat Jawa Nenikahan.
Makalah punika ngrembag babagan adicara Temanten. Makalah menika mujudaken
satunggalipun syarat kagem tugas Basa Jawa wonten ing kelas XI semester ganjil.
Rampungipun makalah menika mboten saged uwal saking pambombong saking
panyengkuyungipun Ibu Oktarina Dwi Pratiwi minangka guru mata pelajaran Basa Jawa serta
kanca-kanca.
Panulis rumaos menawi angginipun nyerat makalah punika taksih wonten kirangipun.
Pungkasanipun panulis atur nyuwun agunging samudra pangaksami menawi wonten babag
kirang kenal. Saklebetipun nyerat makalah menika. Sadaya panyaru sarta pamrayoga ingkang
asipat nyengkuyung dipunantu kagem sampurnaning seratan menika.
Cekap semanten kita aturaken matur nuwun dhumateng sedaya pihak ingkang sampun
kagungan peran serta wonten penyusunan makalah menika wiwit awal ngantos ing
pungkasan. Mugi-mugi Allah SWT maringi rindha ing sedaya usaha. Aamiin.
Panulis
2
DAFTAR ISI
Atur Panggiring..................................................................................................................... 2
Daftar Isi............................................................................................................................... 3
Bab I : PURWAKA............................................................................................................. 4
1.1 Lelandhesane Panliten......................................................................................... 4
1.2.Underane Panliten................................................................................................ 4
1.3 Ancase Panliten................................................................................................... 4
Bab II : ANDHARAN.......................................................................................................... 5
2.1 Upacara Adat Jawa Nenikahan........................................................................... 5
2.2 Paraga Sajroning Upacara Adat Jawa Nenikahan............................................... 5
2.3 Piranti lan Ubarampe Sajroning Upacara Adat Jawa Nenikaha......................... 5
2.4 Reroncene upacara adat jawa nenikahan............................................................. 6
BAB III : PANUTUP........................................................................................................... 10
3.1 Dudutan............................................................................................................... 10
3.2 Pambayoga........................................................................................................... 10
Kapustakan............................................................................................................................ 11
Lampiran................................................................................................................................ 12
3
BAB I
PURWAKA
4
BAB II
ANDHARAN
5
2. Siwur
3. Pelaminan
4. Nampan (talam)
5. Gelas
6. Piring
7. Sendok
8. Sapu tangan
9. Kembang mayang
10. Janur
11. Gedang
13. Godhong ringin
14. Tarup
Ubarampe :
1. Jadah (tetel) yaiku ubarampe kang kudu digawa nalika lamaran, kang nduweni
makna supaya calon temanten lanang lan wadon tansah kelet kayadene jadah
kasebut.
2. Sandhangan sapengadheg yaiku ubarampe kang digunakake sajrone upacara
langkahan
3. Beras, sayuran, pitik, jajan pasar lan liyo-liyane
6
dhumateng calon garwane lan kulawarganipun, kedah nyekapi sandhang pangan
lan ubarampe kangge penguripa`nipun. Sasampunipun tata upacara lamaran lajeng
dipuntindakaken tata cara upacara mantu.
3. Pasang Tarub
Tarub kerata basanipun ditata supados katingal murub. Maknanipun menawi
badhe nampi tamu lumrahipun nata panggenan supados katinggal becik, dipunparingi
rerenggan supados endah lumrahipun dipunrenggani janur kuning (janur = sejanenur/
cahya).
4. Buwangan
Ingkang dipunbucal inggih menika takir isi kacang-kacangan, bumbon, rajangan
daging, arta receh. Sedaya wau minangka lambang mbucal sedayaning sukerta lan
pepalang supados pakaryan ingkang dipuntindakaken mboten wonten alangan.
5. Pasang Tuwuhan
Tuwuhan tegesipun maneka warni taneman ingkang dipuntata ing tarub,
wujudipun, pisang suluh setundhun, cengkir gadhing, tebu, ron (kluwih, alang-alang,
ringin), pantun sawuli, lsp. Maknanipun supados temanten saged nuwuhaken gesang
mulya, dados tuladhaning kulawarga.
6. Siraman
Siraman dipuntindakaken sedinten sederengipun upacara dhaup (nikah),
maknanipun calon penganten resik lair lan batinipun, dipuntindakaken sesepuhing
penganten.
7. Midodareni
Midodareni asalipun saking tembung widadari, maknanipun supados calon
penganten endahing warna kaya widadari, saderengipun upacara nikah. Sasampunipun
tata cara menika katindakaken lajeng dipuntindakaken upacara dhaup (ijab)
dipunlajengaken upacara pawiwahan (ijab lan upacara panggih),
pahargyan (pesta/resepsi).
8. Akad Nikah
Akad nikah yaiku nang ngendi penganten lanang kuwi ngucapke janji nang
ngendi kwi di delok karo wong akeh kanggo saksi yen wong loro kwi nikahe sah.
9. Upacara Panggih
Upacara panggih Sak rampunge acara ijab kabul (akad nikah) dileksanakake
acara Panggih, ing acara iki kembang mayang digowo metu seko omah lan di delehake
neng prapatan cedak omah sing tujuanne kanggo ngusir roh jahat. Sak wise iku
7
penganten putri ketemu (panggih) karo penganten kakung sak perlu nerusake upacara:
balang suruh, Wiji dadi, Pupuk, Sinduran, Timbang, Kacar-kucur, Dahar klimah, Mertui
lan Sungkeman.
10. Temu Manten
Temu manten minangka punjere adicara saka runtutane tata upacara nenikahan
adat jawa. Lumrahe temu manten kalebu adicara sing narik kawigatene para pamiarsa.
Adicara temu penganten nggambarake calon pengantin kalorone pindha raja lan ratu
kang pikantuk pakurmatan saka para tamu. Tamune manten ora wewatesan karo
kalangan saka kaluwarga penganten nanging uga bisa para kerabat, tangga teparo, lan
kanca kerja.
11. Upacara Balangan Suruh
Upacara balang suruh minongko perlambang sih katresnan lan kasetian ing
antarane penganten kakung lan putri.
12. Upacara Wiji Dadi
Penganten kakung ngidak endog pitik nganti pecah, banjur penganten putri
ngumbah/ngresiki sikil/ampeyane penganten kakung nganggo banyu kembang. Upacara
iki minongko perlambang sawijining kepala keluarga sing tanggung jawab mring
keluarga.
13. Pupuk
Ibu penganten putri ngusap-usap sirah/ mustaka mantu kakung minongko tondho
ikhlas nompo dadi bageane kulawargo.
14. Sinduran
Kacar-kucur wujud dhuwit logam, beras lan uborampe liyane sing di kucurke ono
pangkonane penganten putrid minongko perlambang paweh nafkah isine kedelai, kacang
tanah, bengkle beras
8
17. Dahar Klimah
Wong tuwane penganten putri methuk wong tuwane penganten kakung neng
ngarep omah lan bebarengan tindak neng acara resepsi.
19. Sungkeman
Kenduren utawa kenduri iku dadi puncak acara pengantenan, uga kadang diarani
resepsi utawa walimahan. Sejatine kagiatan iki nduwe makna upacara selametan, selamet
merga inti acarane yaiku ijab kabul wis rampung diselenggaraake. Neng acara iki,
pasangan penganten nerima ucapan selamat saka kerabat, kanca uga kabeh sing hadir
neng acara iki.
9
BAB III
PANUTUP
3.1 Dudutan
Adhedhasar asile njlentrehake upacara adat jawa nenikahan bisa didudut patang
perangan. Sepisanan, pangerten upacara adat jawa nenikahan yaiku menika kagungan damel
ngemah-emahaken putra putrinipun ingkang sampun diwasa.
Kapindo, paraga sajrone upacara adat jawa nenikahan yaiku 1) Pranata adicara, 2)
Perias lan asisten, 3) Ibu lan bapak penganten putri, 4)ibu lan bapak penganten kakung, 5)
manggala yudha (2 jejaka), 6) putri domas (2 gadis), 7) Manten putri, 8) Manten kakung, 9)
Cucuk rampah, 10) Tamu panggiring, 11) Pager ayu, 12) Pager Bagus.
Kaping tiga piranthi lan ubarampe sajroning upacara adat jawa nenikahan. Piranthi
sajroning upacara adat Jawa Nenikahan yaiku 1) Boker, 2) Siwur, 3) Pelaminan, 4)
Nampan, 5) Gelas, 6) Piring, 7) Sendok, 8) Sapu tangan, 9) Kembang mayang, 10) Janur,
11) Gedang, 12) Godhong ringin, 13) Tarup. Ubarampe sajroning upacara adat Jawa
Nenikahan yaiku 1) Jadah (tetel), 2) Sandhangan sapengadheg, 3) Beras, sayuran, pitik,
jajan pasar lan liyo-liyane. Kaping sekawan reroncening sajroning upacara adat jawa
nenikahan yaiku 1) Nakokake, 2) Lamaran, 3) Teges Gawe, 4) Siraman, 5) Langkahan, 6)
Bubak Sawah, 7) Midodaren, 8) Srah-srahan, 9) Ijab Kabul, 10) Upacara panggih, 11)
Upacara balangan suruh, 12) Upacra wiji dadi, 13) Pupuk, 14) Sinduran, 15) Timbang, 16)
Kacar-kucur, 17) DaharKlimah, 18) Mertui, 19) Sungkeman, 20) Kenduren/resepsi, 21) Uga
pirsani
3.2 Pamrayoga
Panliten iki mujudake panliten sing isih ana perangan-perangan sing durung bisa
kawedhar kanthi gambyar. Sejatine isih akeh upacara-upacara adat jawa kang bisa
dirembug. Panliten upacara adat jawa iki perlu ditindakake kanggo nglestariake upacara
adat jawa mligine jawa timur. Panliten upacara adat jawa nenikahan isih perlu ditindakake
kanggo mangerteni bab-bab ngenani upacara adat jawa nenikahan. Saliyane upacara adat
jawa nenikahan panulis sabanjure uga bisa nindakake panliten-panliten liyane ngenani
upacara adat jawa kang ana ing Jawa Timur. Aslie panliten iki bisa didadeake bahan ujukan
sajroning pasinaon budaya jawa mligine Jawa Timur ing Sekolah Menengah Atas.
10
KAPUSTAKAAN
http://eostudent.blogspot.com/2013/11/adat-tradisi-jawi-babagan-mantenan.html
http://sanggarriasshella.blogspot.co.id/2013/10/tata-urutan-upacara-pengantin-jawa.html
http://denyhendrawansaputra.blogspot.co.id/2014/11/tata-upacara-pernikahan-jawa-bahasa-
jawa.html
https://jv.wikipedia.org/wiki/Pangant%C3%A8nan_adat_Jawa
http://saeitubaik.blogspot.co.id/2013/10/siraman-lan-kembang-mayang-bahasan.html
http://kesolo.com/ritual-siraman-upacara-pembersihan-diri-pengantin-jawa/
https://www.scribd.com/doc/140186111/Makalah-Adat-Pernikahan-Jawa
http://ulyasalon.com/pernikahan/prosesi-tatacara-pada-pernikahan-adat-jawa-beserta-filosofi-dan-
maknanya/
11