MAKALAH

TRADHISI UPACARA ADAT TEMU MANTEN

(Metune penganten kakung lan penganten putri, ijol-ijolan kembang mayang,
gantalan)

XI IPA 5
Didamel kaliyan:
Kelompok 2
1) Aldo Widianto (02)
2) Azahira Soffie F. (08)
3) Chelsea Bela D P. (12)
4) Fajar Riyan U. (17)
5) Harleyafa Bagus S. (19)
6) Riang Candra K. (27)
7) Yuni Permatasari (35)

PEMERINTAHAN PROVINSI JAWA TIMUR

DINAS PENDIDIKAN
SMA NEGERI 1 SUMBERPUCUNG
WULANGAN 2023/2024
Jl. Nusa Mentaraman Jatiguwi Sumberpucung Kab. Malang
Fax./Telp. (0341) 383986 Kode Pos 65165
E-mail smanegeri1sumberpucung@gmail.com
 Bebukaning Atur
Puji sokur kulo aturaken dhumateng Gunti Ingkang Akarya Jagat, amargi saged
ngrampumgaken tugas lapuran niki tanpa wonten alangan menapa-menapa. Pramila
saking punika pangripta ngaturaken agenging panuwun ingkang tanpa pepindhan
dhumateng dhukun adat upacara adat temu manten sampun mangertosi asal-usul lan
urut-urutan upacara punika. Mugi-mugi pitulungan panjenganipun niku angsal
limpahan rahmat saking Gusti ingkang murbeng dumadi. Aamiin. Kula lan rencang-
rencang ngajengaken upacara adat temu manten punika saget dilestarekaken lan tansah
dipun laksanakaken saben taun.
Ing punika dipunandharaken asal-usulipun upacara adat temu manten. Mugi-
mugi lapuran punika saged dipunpigunakaken kangge ngeluri sarta nglestantunaken
upacara adat temu manten.
Bok bilih wonten kekirangan, kulo ngaturaken nyuwun pangapunten. Kritik
saha saran ingkang nambahi saene lapuran sanget kita ajeng-ajeng kangge
kasampurnanipun karya tulis niki. Mugi-mugi lapuran niki saged migunani kagem
pamaos sedaya.

Sumberpucung, 6 September 2023

Pangripta
 DAFTAR ISI
Pambahasan……………………………………………………………………………………….4
B. Adicara Panggih………………………………………………………………………………..4
1. Metune Penganten Kakung………………………………………………………………..5
2. Metune Pengantin Putri…………………………………………………………………....5
3. Ijol-ijolan Kembang Mayang……………………………………………………………...6
4. Gantalan…………………………………………………………………………………...7
Panutup……………………………………………………………………………………………9
Daftar Pustaka……………………………………………………………………………………10
 PAMBAHASAN
B. Adicara Panggih

Penganten adat Jawa nduweni tata cara mligi kanggo ngumpulake pasangan sawise
dianakake akad nikah. Padha ngarani Upacara Panggih utawa Upacara Panggih (Temon).
Upacara Panggih mujudake salah sawijine acara adat Jawa sing arang banget dilewati. Upacara
Panggih iki biasane dilaksanakake ing wiwitan acara sadurunge acara resepsi utawa pesta
pengantenan.

Tembung Panggih ing basa Indonesia tegesipun 'panggih'. Arak-arakan Panggih

ngraketaken penganten kakung sasampunipun sah miturut agami lan negara. Asring penganten
adat Jawa nindakake adicara kang diarani panggih. Panggih ateges temu, dados adicara panggih
ing penganten adat Jawi, inggih punika Pangtin Sarimbit lan kula sakanca pinanggih wonten ing
adicara punika.

Tata cara Upacara Panggih dhewe khusus kanggo wong tuwane penganten kakung ora pareng
melu ing adicara kasebut. Nganggo busana adat Jawa, penganten kepethuk ing plataran omah
penganten. Sawise iku, upacara panggih langsung diwiwiti kanthi iringan tembang jawa “kodok
ngorek”.
 1. Metune penganten kakung

Rawuhe penganten kakbinarwangan pengiringi ngangge busana kaya busananing narendra.

Saka kadohan merbawani lan siaga dadi manggala balewismane. Penganten kakung didherekake
pangiringe tumuju sasana rinengga arep pinanggih penganten putri. Penganten kakung di
dampingi kaliyan keluarga lan rombongane. Tur wonten 2 kembar mayang seng di gowo 2 bocah
sing isih joko (dereng nikah, luwih becik wong sing isih remaja). Kembar mayang yaiku 2
hiasan, nglambangake penganten. Saben kembar Mayang uga duwe jenenge, wonten Dewandaru
ingkang tegesipun pangayoman lahir-batin penganten kakung saha Kalpandaru ingkang
tegesipun panjang umur bebrayan.

2. Metune penganten putri

Penganten putri metune dhewe lan dhisiki tinimbang penganten kakung. Banjur lungguh ing
sasana rinengga.Penganten putri ngahem busana kang sarwa emas supaya nambahi sulistyane sri
penganten. Penganten putri di dampingake kaliyan keluarga, rombongan, lan 2 wong sing isih
perawan (dereng nikah, remaja).
 3. Ijol-ijolan kembang mayang

Hiasan iki sing kawangun saka rerangkening oyod, gagang, godhong, kembang lan woh-
wohan iki dipercaya bisa menehi kawicaksanan lan motivasi kanggo penganten kanggo urip
anyar ing bebrayan. Biasane, macem-macem godhong bakal ditekuk ing batang gedhang supaya
meh padha karo wujud gunung, keris, pecut, payung, walang, lan manuk. Asale saka tembung
kembar kang tegese padha lan mayang tegese kembang wit jambe utawa asring diarani Sekar
Kalpataru Dewandaru, pralambang rasa seneng lan slamet. Nalika pawiwahan rampung, mayang
kembar dilabuhake utawa dibuwang ing prapatan, kali utawa segara kanthi ancas supaya
penganten tansah eling marang asal usul urip iki, yaiku saka bapak lan ibu minangka perantara
Gusti Allah SWT.

Kembar mayang mujudake pralambang kang nglambangake panguripane manungsa saben

pasangan kang wis sah dadi bojo. Mayang kembar kudu nomer loro, tegese manungsa
diciptakake pasangan, yaiku penganten kakung lan penganten putri.

Barang kanggo kembar Mayang yaiku:

a. Batang pisang, 2-3 potong, kanggo dekorasi. Biasane diwenehi dhasar tabung sing digawe
saka kuningan.

b. Aur pring kanggo tindikan (sujen), kanggo rasa.

c. Godhong kuning, ± 4 godhong.

d. Godhong: godhong kuning, beringin lan pange, godhong apa-apa, godhong girang lan
godhong kreta.

e. Nanas loro, pilih siji sing wis mateng lan ukurane padha.

f. Kembang mlathi, kanthil lan kembang mawar abang putih.

g. Klapa enom loro, kupas kulite lan aja nganti tumpah. Ing ngisor digawe rata supaya yen
dilebokake ora ambruk lan banyu ora tumpah.

Ijol-ijolan Kembar Mayang minangka langkah sing ditindakake mung ing Adicara
Panggih. Kembar Mayang ing Adicara Panggih digawa 4 wong jomblo, yaiku 2 wanita lan 2
kembar penganten kakung digawa mlebu lan diselehake ing jejere lorong.

Wonten ing Upacara Panggih Solo menika sisihanipun penganten putri ugi nggendhong bayi
kembar. Nanging, kembar Mayang iki padha ijol-ijolan karo penganten kakung. Kembar mayang
saka kulawarga wadon bakal dijupuk metu. Lha, kembar mayang iki ateges nyingkirake sial.

4. Gantalan

Balangan tegese uncalan, dene gantal tegese godhong sirih sing diisi kembang pinang,
godhong sirih, gambir lan tembako sing ditaleni nganggo benang lawe.

Makna kang kinandhut sajrone prosesi iki yaiku kanggo nglambangake rasa tresna lan
kasetyane penganten, ing kahanan susah lan seneng, tansah lumaku bebarengan. Makna liya saka
prosesi iki, miturut wong Jawa, godhong sirih yaiku barang sing ora disenengi dening makhluk
gaib utawa bisa ngusir makhluk jahat. Yaiku, bisa nggawe makhluk gaib sing nyamar dadi
penganten ilang utawa bali menyang wujud asline. Tegesipun, menawi penganten kekalih loncat-
loncatan lan sami-sami nggebugi badan, mila penganten kekalih menika manungsa, sanes
makhluk gaib.
 Contone, balangan gantal diuncalne menyang zona awak sing padha, yaiku bathuk, dada
lan dhengkul. Wewengkon raga iki nduweni makna kang mligi, yaiku uncalan gangsal saka
penganten putri kang ditujokake ing dhengkul penganten kakung diarani gangsal “gondhang
tresna” awujud pengarep-arep supaya kakung bisa ngayomi. ing sawijining dina, uga minangka
wujud bektine marang bojone. Ing sisih liya, gantal gantal sing dilebokake dening penganten
kakung ing dhadhane penganten putri uga diarani gangal «gondang kata» sing nglambangake yen
penganten kakung wis ngrebut katresnane pasangane. Sanalika sasar dening penganten kakung
marang dhadhane penganten kakung uga nduweni teges minangka pangajab supaya rasa tresna
marang dhiri penganten kakung tansah tuwuh ing sajroning atine. Slendhang ing bathuke
penganten nduweni pangarep-arep supaya penganten putri bisa nguwatake pikiran lan logika
amarga kaya sing wis dingerteni, akeh wanita mikir adhedhasar perasaan, mula logika lan pikiran
sing jelas diajab bisa diutamakake. mangsa.

Tata cara gantalan yaiku penganten kakung dipapanake adhep-adhepan kurang luwih 1
nganti 1,5 meter lan kalorone diwenehi gulungan pesenan/sirih. Digulung lan diikat nganggo
benang. Salajengipun, panitia acara dhawuh supados dipunbucal dhateng badanipun penganten
kakung. Kanthi prentah saka panitia acara, bareng-bareng nguncalake gulungan ing awak
penganten.
 PANUTUP

Kaya kang wis kasebut sadurunge, prosesi Adicara Panggih mujudake tradhisi penganten
kang asale saka adat Jawa mligine Ngayogyakarta. Panggih menika kapendhet saking basa Jawi
ingkang tegesipun ketemu. Lancar saking Dinas Kebudayaan Yogyakarta, Adicara Panggih
Penganten inggih menika arak-arakan temu penganten ingkang sampun sah dados garwa. Kanthi
cara iki, acara iki mung bisa ditindakake sawise maca idin utawa kontrak nikah. Kaya dene
upacara penganten adat liyane, Panggih Pengantin uga nduweni sawetara tahapan sing kudu
dilalui penganten.

Tahap kapisan metune calon penganten kakung, tahap kapindho metune penganten putri, tahap
katelu tukaran kembar mayang lan tahap kaping papat yaiku gantalan
 DAFTAR PUSTAKA

Aryo,Risang.2021.11 TAHAPAN ACARA PANGGIH DALAM PERNIKAHAN ADAT

JAWA.(online).https://wolipop.detik.com/wedding-news/d-4910834/11-tahapan-upacara-
panggih-dalam-pernikahan-adat-jawa-dan-maknanya. Diakses 3 September 2023.

Bekti,Setia.2015.Panggih, Ritual Unik Pernikahan

Jawa.(online).https://www.weddingku.com/blog/panggih-ritual-unik-pernikahan-jawa. Diakses 3
September 2023.

Fia.2023.Temu Manten.(online).https://id.scribd.com/presentation/372548120/Temu-
Manten. Diakses 3 September 2023.

Susanto,G.A.2015.Makna Setiap Kegiatan dalam Tata Upacara Pernikahan Adat Jawa.

(online).https://www.liputan6.com/health/read/2249102/makna-setiap-kegiatan-dalam-tata-
upacara-pernikahan-adat-jawa?page=4. Diakses 3 September 2023.