Anda di halaman 1dari 21

TUGAS ANALISIS KOMPLEKS

FUNGSI ELEMENTER

OLEH
KELOMPOK 1

1 Alberta G. L Tukan (201410004) 9 Hesli E. Daan (2001030067)


2 Ana Biaf (1901030024) 10 Ludwindyani D. Gansagh (1901030057)
3 Anggi F. K. Koehtae (2001030012) 11 Maria S. D. Ole (1901030090)
4 Delna Y. Panie (2001030014) 12 Marselina S. Tahu (2001030020)
5 Diron T. Liunesi (2001030027) 13 Oriance Malo (1901030063)
6 Elda Lopis (1901030010) 14 Sefryani Sayuna (2001030082)
7 Elsa E. Nubatonis (2001030030) 15 Sonya A. K. Snae (1801030005)
8 Geraldus D. A. T. Junior (2001030066) 16 Yuniati E. Kono (1901030005)

PROGRAM STUDI PENDIDIKAN MATEMATIKA


FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN
UNIVERTAS NUSA CENDANA
KUPANG
2022
A. FUNGSI EKSPONENSIAL
1. DEFINISI
DEFINISI 1
Suatu fungsi eksponensial didefinisikan dengan = dengan = +
Sementara menurut rumus Euler bentuk dapat dinyatakan dalam bentuk lain yaitu:
= cos + sin
Sehingga fungsi eksponensial dapat dinyatakan dalam bentuk: = (cos +
sin )
2. SIFAT-SIFAT
Untuk setiap , ∈ berlaku sifat-sifat berikut:
1) ≠0
Bukti :
Ambil = + sebarang, akan di tunjukkan ≠0
Andaikan ≠ 0 maka : cos + sin = 0 berdasarkan persamaan bilangan
kompleks diperoleh cos =0 sin = 0 secara bersama-sama. Tetapi
karena eksponensial nyata tidak pernah nol, maka cos = 0 dan sin = 0.
Tetapi hal ini tidak mungkin terjadi untuk setiap nilai y. Jadi ≠ 0 untuk semua
.
2) =1
Bukti :
= ( cos 0 – isin 0 ) = 1 ( 1- 0 ) = 1. 1 = 1
3) =
Bukti :
( !) ( ")
=
= !
(cos( + # ) sin( + # ))
= !
(cos cos # − sin sin # + (sin cos # + cos sin #))
= !
(cos cos # + sin cos # + cos sin # − sin sin #)
= (cos + sin ) !
(cos # + sin #)
=
&'
4) %
=
&(

Bukti :
Misal = + dan = +#
(cos + sin )
= ) (cos *
+ sin *)
(cos + sin )
= %)
(cos * + sin *)
(cos + sin ) (cos * − sin *)
= %)
+ ,
(cos * + sin *) (cos * − sin *)
%) ./0 ./0 1 023 ./0 1% ./0 023 1% 4 023 023 1
= - 9
5674 1% 4 7 84 1

%) ./0 ./0 1 023 023 1 (023 ./0 1%./0 023 1)


= - 5674 1
9
7 84 1
%) :cos
= cos * + sin sin * + (sin cos * − cos sin *;
%) :cos(
= − <) + sin( − <);
= %) ( %1)
= %) %1
= %() 1)
= %

5) ̅
= >>>
Bukti :
Misal = +
̅
= %

= (cos(− ) + sin(− ))
= (cos − sin )
= >>>
6) = ?@

Bukti :
Misal = +
?@ ( %?@)
= =
= A B ( + 2D)
= AB
=
7) | |= dan arg( )= + 2 D, ( = 0, ± 1, ± 2, … )
| |=| (cos + sin )|
= L( cos )? + ( sin )?

=L ? coB ? + ? si ?

=L ? (coB ? + si ? )

=√ ?

=
arg( ) = arg( (cos + sin ))
= arg( cos + sin )
& P 023
B N =O &P
Q

sin N = sin y
& P 567
cos N =O &P
Q

cos N = cos y, N = + 2RD, R S T

3. CONTOH SOAL
1. = 1-i
(cos x + i sin y) = 1 −
cos y + i sin y = 1-i
Diperoleh :
cos y =1 dan sin y = -1
?
(B ?
+ AWB ? ) = 1 + 1
?
=2
2x = ln 2
1
= ln 2
2
Masukan x ke persamaan
cos =1
Y
Z3 ?
? cos =1
√2 cos =1
1
cos =
√2
D
= + 2 RD, R ∈ T
4

B. FUNGSI LOGARITMA
1. DEFINISI
Dasar pendefinisian fungsi logaritma adalah menemukan solusi atau nilai bilangan
kompleks yang memenuhi = , dengan ∈ , ≠ 0.
Masalah ini dapat diselesaikan dengan :
Misalkan = \ + ] dan = +
Bentuk Kutub dari z: = ^(cos N + sin N)
Bentuk Euler dari z: =^ _

Sehingga dapat diselesaikan,


= ⟹ a b
=^ _

⟹ a b
=^ _
⟹ a
= ^ (cW \d\B) dan ] = N( ^e\c )
⟹ \ = ln ^ dan ] = N + 2 D, maka
(1) = \ + ] = ln ^ + (N + 2 D), = 0, ±1, ±2, …
(2) = ⟹ = ln
Berdasarkan (1) dan (2) dirumuskan definisi 2
DEFINISI 2
Misalkan diberikan bilangan kompleks ≠ 0 dengan modulus ^ dan argument N, maka
didefinisikan fungsi logaritma
f( ) = ln = ln ^ + (N + 2 D)
Dengan = 0, ±1, ±2, …
2. SIFAT-SIFAT
1) Z3
=
2) ln =
Bukti :
Z3
=
Misalkan w = ln z, maka
= Z3
= Z3 g _
= Z3 g _
=^ _
= (R ^ =^ _
)
Jadi, = …….i)
Misalkan = makak :
ln = ln = ln = ln + ln ( ?h@)

= + ( + 2RD) = ( + ) + 2RD = + 2RD


Untuk k = 0 maka ln = ……. )
Dari (i) diperoleh = , sedangkan w = ln z, maka ln Z3
=
Dari (ii) ln w = z, sedangkan = , c R ln = . Sehingga
1) Z3
= 2) ln = ( j ^#\Rj )
3) ln Y + ? = ln( Y . ?)

Bukti :
Misalkan Y = ^Y _k
? = ^? _4

ln Y + ln ? = ln ^Y _k
+ ln ^? _4

= ln ^Y + ln ^? + d _k
+ ln _4

= ln( ^Y . ^? ) + ln( _k
. _4
)
= ln( (^Y . ^? )( _k
. _4
))
= ln(( ^Y . _k
) ( ^? . _4
))
= ln ^Y + ln ^? + (NY + N? )
= ln(^Y . ^? ) + (NY + N? )
= ln Y. ?
3. CONTOH SOAL
1. Tentukan ln(−1 − √3) = ⋯
Penyelesaian:
= −1 − √3 ⟹ = −1, = −√3

 ^ = n(−1)? + (−√3)? = 2
Y Y o@
cos N = = − dan sin N = = − √3 ⟹ N =
g ? g ? p

Sehingga
ln(−1 − √3) = ln ^ + (N + 2 D)
4D
ln(−1 − √3) = ln 2 + q + 2 Dr
3
2
ln(−1 − √3) = ln 2 + 2D q + r
3

C. FUNGSI TRIGONOMETRI
1. DEFINISI
Berdasarkan bentuk euler dapat dinyatakan:
= cos + sin ……………………. (i)
%
= cos − sin ………….……….(ii)
 Jika (i) dan (ii) dijumlahkan maka diperoleh:
+ %
= cos + sin + cos − sin
& sP & tsP
+ %
= 2 cos sehingga cos = ?

 Jika (i) dan (ii) dikurangkan maka diperoleh:


− %
= cos + sin − cos + sin
& sP %& tsP
− %
= 2 sin sehingga sin =
?

Dengan memperluas konsep di atas pada bidang kompleks dapat didefinisikan fungsi
kompleks pada Definisi 3.
DEFINISI 3
Fungsi Trigonometri sinus dan cosinus dengan variabel kompleks z didefinisikan
sebagai berikut.
− %
f( ) = sin =
2
+ %
f( ) = cos =
2
Sementara fungsi trigonometri lain diperoleh dari dua fungsi di atas dengan mengingat
hubungan:
023 ./0 Y Y
tan = ; cot = ; sec = ./0 ; csc = 023
./0 023

2. SIFAT-SIFAT
1) sin = 0 ⟺ = RD, dengan R ∈ x
Bukti :
 Jika sin = 0, sesuai definsi
1
y − %
z=0
2
Y
≠ 0, maka tentu saja − %
= %
?
Karena = 0. Jadi maka

& s'
& ts'
= 1 maka ?
=1

Kedua ruas di logaritma naturalkan, maka diperoleh:


2 = . 2RD c R = RD
 Maka = RD, sehingga
Y
sin z = ? y − %
z
Y
=? ( h@
− %h@
)
Y
= ? (cos RD + sin RD − cos RD + sin RD)
? 023 h@
= ?

= sin RD
=0
@
2) Cos = 0 ⟺ = + RD, dengan R ∈ x
?

Bukti :
@
Karena = + RD, maka
?
Y
cos = ( + %
)
?
} }
Y O h@Q %O h@Q
= ?| 4 + 4 ~

Y @ @ @ @
= (cos O + RDQ + sin O + RDQ + cos O− − RDQ + sin O− − RDQ)
? ? ? ? ?

1 D D D D
= (cos O + RDQ + sin O + RDQ + cos O + RDQ − sin O + RDQ)
2 2 2 2 2
Y
= (sin(RD) + cos(RD) + sin(RD) − cos(RD))
?
? 023 h@
=
?

= sin RD
=0
Karena cos = 0 , sesuai definisi
Y
?
y + %
z=0

Maka, − %
=0
& s'
Jadi, =− %
→ & ts' = −1 → ?
= −1

Kedua ruas dilogaritma naturalkan. Diperoleh


@
2 = . (D + 2RD) → = ? + RD

3) Sin(− ) = − sin
Bukti :
& s' %& ts'
Karena sin z = , maka
?

& s(t') % & ts(t')


Sin (-z) =
?
& ts' %& s'
= ?

(& s' % & ts')


= −q ?
r

= - sin z
4) cos(− ) = cos
Bukti:
& s' & ts'
Karena cos z = , maka
?
& s(t') & ts(t')
Cos (-z) =
?
& ts' & s'
=
?

& s' & ts'


= ?

= cos z
5) Sin? + cos ? = 1
Bukti :
sin? + cos ? = (sin . sin ) + (cos . cos )
− %
− %
+ %
+ %
=| . ~+| . ~
2 2 2 2
?
− − + %? ?
+ + + %?
=| ~+| ~
−4 4
?
−2+ %? ?
+2+ %?
=| ~+| ~
−4 4
− ?
+2− %? ?
+2+ %?
=| ~+| ~
4 4

%& 4s' ?%& t4s' & 4s' ? & t4s'


o
=

o
= =1
o
6) sin( + ) = sin cos + sin cos
Bukti :
Y
sin( + ) = ?
y ( )
− %( )
z

− %
+ %
− %
+ %
= | ~.| ~+ | ~.| ~
2 2 2 2

& s'•s( & s'ts( %& ts'•s( %& ts'ts( & s(•s' & s(ts' %& ts(•s' %& ts(ts'
= O Q+ O Q
o o

− % %
+ − % %
=
4

− % %
= 2. | ~
4

− % %
= | ~
2
( )
− %( )
= | ~
2

= sin( + )

7) cos( + ) = cos cos − sin sin


Bukti :
Y
cos( + ) = ? y ( )
+ %( )
z
Y
= ?y + % %
z
Y
= o y2 +2 % %
z
Y
= oO + %
+y − %
+ % %
zQ
1
= y + %
+ %
+ % %
z+
4
1
y %
− %
− %
+ % %
z
4
Y Y Y
= (q? y − %
z−? y − %
z. ? y − %
zr

= AWB . AWB − B .B
8) sin 2 = 2 sin cos
Bukti :
sin 2 = 2 . sin . cos
& s' % & ts' & s' & ts'
= 2 .O Q.O Q
? ?

& 4s' & ‚ %& ‚ % & t4s'


= 2 .O Q
o

& 4s' Y%Y% & t4s'


= 2 .O o
Q
& 4s' % & t4s'
= 2 .O o
Q
& 4s' % & t4s'
= 2 .O Q
o

& 4s' % & t4s'


= O ?
Q

= sin 2z
9) cos 2 = cos ? − sin?
Bukti :
cos 2 = AWB ? − B ?

= cos . cos − sin . sin


& s' & ts' & s' & ts' & s' % & ts' & s' % & ts'
= O
?
Q .O ?
Q− O ?
Q. O ?
Q
& 4s' &‚ & ‚ & t4s' & 4s' – & ‚ % & ‚ & t4s'
= O
o
Q− O %o
Q

& 4s' Y Y & t4s' & 4s' – Y % Y & t4s'


=O Q− O Q
o %o

& 4s' & t4s' ? & 4s' & t4s' %?


=O Q+O Q
o o
& 4s' & t4s' ? & 4s' & t4s' %?
=
o
& 4s' & t4s' & 4s' & t4s'
=
o
?& 4s' ? & t4s'
=
o
?y& 4s' & t4s' z
=
o
y& 4s' & t4s' z
=
?

= cos 2
@
10) sin O + Q = cos
?

Bukti :
D D D
Sin O + Q = Osin . cos Q + Ocos . sin Q
2 2 2
− %
+ %
= | . cos 90~ + | . sin 90~
2 2
− %
+ %
= | . 0~ + | . 1~
2 2
+ %
= (0) + | ~
2
+ %
=
2
= cos
@
11) sin O − ? Q = − cos B

Bukti :
D D D
Sin O − Q = Osin . cos Q − Ocos . sin Q
2 2 2
− %
+ %
= | . cos 90~ − | . sin 90~
2 2
− %
+ %
= | . 0~ − | . 1~
2 2
+ %
= (0) − | ~
2
+ %
= −| ~
2
= − cos
3. CONTOH SOAL
1. | cos ℎ |? = | cos ℎ ( + )|?
) ?
+ %(
=† †
2
?
. + %
. %
=† †
2
Subtitusi nilai = cos + sin diperoleh
%
= cos − sin
?
(cos + sin ) + %
(cos − sin )
=‡ ‡
2
?
cos + sin + %
cos − %
sin
=‡ ‡
2
?
cos ( + % ) + sin ( − % )
=† †
2
?
+ %
− %
= ‡cos + sin ‡
2 2
= | cos cos ℎ + sin sin ℎ | ?
= (L(cos cos ℎ ) ? + ( sin sin ℎ ) ? )?
= AWB ? cos ℎ? + B ?
sin ℎ?
Subtitusi nilai cos ℎ? = 1 + sin ℎ? diperoleh
 AWB ? (1 + sin ℎ? ) + B ?
sin ℎ?
 AWB ? + AWB ? sin ℎ? + B ?
sin ℎ?
 AWB ? + sin ℎ? (AWB ? + B ? )
 AWB ? + sin ℎ? (1)
 AWB ? + sin ℎ?
 sin ℎ? + AWB ?
D. FUNGSI HIPERBOLIK
1. DEFINISI
Untuk sebarang ∈ , Fungsi sinus dan cosinus hiperbolik pada himpunan bilangan
kompleks didenisikan sebagai berikut.
− %
sinh =
2
+ %
cosh =
2
Sementara fungsi trigonometri hiperbolik lainnya didefinisikan sebagai berikut.
sinh cosh
tanh = ; coth = ;
cosh sinh
1 1
sech = ; csch =
cosh sinh
Fungsi hiperbolik sinℎ dan cosh merupakan fungsi utuh (entire function), dan
berlaku:
Š Š
sinh = cosh dan cosh = sinh
Š Š

Bukti:
& ' %& t' & ' & t'
sinh = dan cosh =
? ?

Karena dan %
adalah fungsi utuh, maka sinh dan cosh juga merupakan fungsi
utuh. Selanjutnya akan ditunjukkan turunannya.

Š Š & ' %& t'


 Š
sinh = Š O ?
Q
‹ ‹
-‹'(& ' %& t' )∙?%(& ' %& t' )∙‹'?9
?4
=

•:?(& ' & t' )%(& ' %& t' )∙ ;Ž


o
=

= cosh
Š Š & ' & t'
 cosh = O Q
Š Š ?
‹ ‹
- (& ' & t' ).?%(& ' & t' ). ?9
‹' ‹'
= ?4
:?(& ' %& t' )%(& ' & t' )∙ ;
= o
:?(& ' %& t' ); (& ' %& t' )
=
o
= ?

= sinh

3. SIFAT-SIFAT
1) − sinh( ) = sin ; cosℎ( ) = cos
Bukti :
− sinh( ) = sin cosℎ( ) = cos
& ' %& t' & ' & t'
Karena sinh = , maka, Karena cosh = , maka,
? ?

− %
+ %
− sinh( ) = − | ~ cosh( ) = | ~
2 2
& s' %& ts' & s' & ts'
=− O Q∙ =O Q
? ?

− % = cos
=| ~
2
= sin

2) − sin( ) = sinh ; cos( ) = cosh


Bukti :
− sin( ) = sinh cos( ) = cosh
& s' %& ts' & s' & ts'
sin = , maka cos = , maka
? ?

% y& s(s') %& ts(s') z & s(s') & ts(s')


– i sin(iz) = cos (iz) =
? ?
% (& t' %& ' )
=
? & t' &'
=
?
& ' % & t'
=
? & ' & t'
=
= sinh z ?
= cosh z
3) sinh(− ) = sinh ; cosh(− ) = cosh
Bukti :
sinh(− ) = sinh cosh(− ) = cosh
− % %
+ %(% )
sin ℎ (− ) = cos ℎ(− ) =
2 2
%
− %(% ) %
+
= =
2 2
−%
+ %
= =
2 2
− + % = cos ℎ
=
2
− %
=
2
= sin ℎ

4) cosh? − sinh? = 1
= (cos ℎ ) − (cos ℎ ) − (sin ℎ ) (sin ℎ )
& ' & t' &' & t' & ' % & t' & ' % & t'
=O ?
. ?
Q− O ?
. ?
Q
& 4' & ‚ & ‚ & t4' & 4' %& ‚ %& ‚ & t4'
=O Q−O Q
o o
& 4' % & 4' & t4' %& t4' ? ?
=
o
o
=o

=1
5) sinℎ( + ) = sinh cosh + sinh cosℎ
& ' %& t' & ( & t( & ( %& t( & ' & t'
=O QO Q+O QO Q
? ? ? ?
& '•( & 't( %& t'•( %& t't( & (•' & (t' %& t(•' %& t(t'
=O o
Q+ O
o
Q

2 −2 % %
=
4
− %( )
=2 | ~
4
& '•( %& t('•()
= = sinh( + )
?
6) cosℎ( + ) = cosℎ cosℎ + sinh sinℎ
& ' & t' & ( & t( & ' %& t' & ( %& t(
=O Q. O Q+O Q. O Q
? ? ? ?
& '•( & 't( & t'•( & t't( & (•' % & 't( %& t'•( & t't(
=O Q+ O Q
o o
t't(
?& '•( 2
o
=

& '•( & t('•()


=2 . O Q
o
& '•( & t('•()
=
?

= Cosℎ( + )
7) sinh = sinh cos + cosh sin
− %
+
sin( + )=( . )
2 2
+ %
− % %
− % %
− %
+ %
− % %
=| ~+ | ~
4 4
2 −2 % %
=
4
− %( )
= 2| ~
4
− %( )
=
2
− %
=
2
= sin ℎ
8) cosh = cosh cos + sinh sin
Bukti :
Misalkan: z= x+iy

Bukti :

1
cosh = ( + % )
2

1
= y + %( )
z
2

Y
= y + % %
z
?
1 1
= q )+ ( % %
r
2 2

1 1
= (AWB + B )+ %
(AWB − B )
2 2

1 1 1 1
= AWB + B + %
AWB − %
B
2 2 2 2

1 1 1 1
= AWB + %
AWB + B − %
B
2 2 2 2

1 1
= ( + % ) cos + q ( − % ) sin r
2 2

= cosh cos + sinh sin

9) |Sinh z|? = sinh? x + sin? y


Bukti :

Misalkan z = x + iy

Sinh z = sinh x cos y + i cosh x sin y

?
|sinh z|? = OL(sinh x cos y)? (i cosh x sin y)? Q

= sinh? x cos ? y − cosh? x sin? y

= sinh? x cos ? y − (sinh? x + 1)sin? y

= sinh? x cos ? y − (sinh? x + 1)sin? y

= sinh? x(cos ? x − sin? y) + sin? y

= sinh? x + sin? y
10) |cosh z|? = sinh? x + cos ? y
Bukti :

Misalkan z = x + iy

Cosh z = cosh x cos y + i sinh x sin y

?
|sinh z|? = yL(cosh x cos y)? (i sinh sin y)? z

= cosh? x cos ? y − sinh? x sin? y

= cosh? xcos ? y − (cosh? x − 1)sin? y

= cosh? xcos ? y − cosh? xsin? y − sin? y

= cosh? x(cos ? y − sin? y) − sin? y

= cosh? x − sin? y

3. CONTOH SOAL
1. Tentukan akar-akar persamaan dari cosh =
Penyelesaian :
cosh =

cosh = cosh cos + sinh sin

cosh cos + sinh sin =0+

cosh cos = 0 atau sinh sin =

sinh x sin y = 1
 cosh cos =0  y=
p@
+ 2RD
?
cos y = 0
maka sin y = -1.
y = Arc cos 0
Maka sinh x sin y = 1 adalah :
y = 90° sinh x = -1
@
y = + 2RD
?
− %
p@
+ 2RD ……..(1) =1
y=
? 2

?
−2 −1=0
 sinh x sin y = 1
sinh x = 1
− % ( − 1)2 = 2
=1
2
?
−2 −1=0 − 1 = √2

( − 1)2 = 2 x = -ln y1 + √2z ……(3)

− 1 = √2 …….(2)
Dari persamaan (1), (2) dan (3) diperoleh :
= +
@
= lny1 + √2z + O ? + 2RDQ , R S T atau
3D
= −lny1 + √2z + q + 2RDr , R S T
2

Anda mungkin juga menyukai