DIFERENSIAL
PD EKSAK
Bentuk Umum
M(x,y)dx + N(x,y)dy = 0 Syarat
CONTOH
Adakah dari persamaan berikut yang merupakan PD eksak?
!" !"
1) 𝑦 + 𝑥 + 𝑥 !# = 0 2) 2𝑥𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 $ − 1 𝑑𝑦 = 0 3) sin 𝑦 + (2𝑦 + 𝑡 cos 𝑦) !% = 0
Penyelesaian:
!"
1) 𝑦 + 𝑥 + 𝑥 !# = 0 → 𝑦 + 𝑥 𝑑𝑥 + 𝑥 𝑑𝑦 = 0
𝑀 𝑥, 𝑦 = 𝑦 + 𝑥 dan 𝑁 𝑥, 𝑦 = 𝑥
𝑑 𝑀 𝑥, 𝑦 𝑑 𝑦+𝑥
= =1
𝑑𝑦 𝑑𝑦
!& !'
Karena !"
= !#
, maka persamaan ini
𝑑 𝑁 𝑥, 𝑦 𝑑 𝑥 merupakan PD eksak
= =1
𝑑𝑥 𝑑𝑥
Lanjutan
2) 2𝑥𝑦 𝑑𝑥 + 𝑥 $ − 1 𝑑𝑦 = 0
𝑀 𝑥, 𝑦 = 2𝑥𝑦 dan 𝑁 𝑥, 𝑦 = 𝑥 $ − 1
!& #," ! $#"
!"
= !"
= 2𝑥 !& !'
Karena = , maka persamaan ini
!" !#
!' #," ! #!)* merupakan PD eksak
!#
= !#
= 2𝑥
!"
3) sin 𝑦 + (2𝑦 + 𝑡 cos 𝑦) !% = 0 → sin 𝑦 𝑑𝑡 + (2𝑦 + 𝑡 cos 𝑦) 𝑑𝑦 = 0
𝑀 𝑥, 𝑦 = sin 𝑦 dan 𝑁 𝑥, 𝑦 = 2𝑦 + 𝑡 cos 𝑦
!& #," ! +,- "
!"
= !"
= cos 𝑦 !& !'
Karena = , maka persamaan ini
!" !#
!' #," ! $".% /0+ " merupakan PD eksak
!%
= !%
= cos 𝑦
CONTOH
1. Selesaikan persamaan diferensial (2xy + x2)dx + (x2 + y2)dy = 0
Penyelesaian
Diketahui M(x,y) = 2xy + x2 ; N(x,y) = x2 + y2
Langkah 1 Langkah 2
Mencari F(x,y) dengan mengintegralkan M(x,y)
terhadap x, y dianggap konstan
Karena
maka PD tersebut merupakan
PD eksak
Langkah 3
Diferensialkan F(x,y) terhadap y
Lanjutan (1)
Langkah 4
Mencari nilai k(y)
Langkah 5
Substitusi nilai k(y) ke F(x,y)
Anggap y konstan
𝐹 𝑥, 𝑦 = ∫ 𝑀 𝑥, 𝑦 𝑑𝑥 +k(y)
= 9 3𝑥 $𝑦 − 6𝑥 𝑑𝑥 + 𝑘(𝑦)
= 𝑥 1𝑦 − 3𝑥 $ + 𝑘(𝑦) ................(1)
𝑑𝐹 𝑥, 𝑦 𝑑 𝑥 1𝑦 − 3𝑥 $ + 𝑘 𝑦
=
𝑑𝑦 𝑑𝑦
= 𝑥 1 + 𝑘 3 (𝑦)
Lanjutan (2)
𝑑𝐹 𝑥, 𝑦
= 𝑁 𝑥, 𝑦
𝑑𝑦
𝑥 1 + 𝑘 3 𝑦 = 𝑥 1 + 2𝑦
𝑘 3 𝑦 = 2𝑦
𝑘 𝑦 = 9 2𝑦 𝑑𝑦
𝑘 𝑦 = 𝑦 $ + 𝐶 .............(2)
Penyelesaian:
!& #," !& !'
M(x,y) = y cos x + 1 → = cos 𝑥 Karena = , maka persamaan ini
!" !" !#
!' #," merupakan PD eksak
N(x,y) = sin x → = cos 𝑥
!#
Anggap x konstan
𝑑𝐹 𝑥, 𝑦
𝐹 𝑥, 𝑦 = 9 𝑁 𝑥, 𝑦 𝑑𝑦 + 𝑘(𝑥) = 𝑀(𝑥, 𝑦)
𝑑𝑥
𝑦 cos 𝑥 + 𝑘 3 𝑥 = 𝑦 cos 𝑥 + 1
= 9 sin 𝑥 𝑑𝑦 + 𝑘(𝑥) 𝑘3 𝑥 = 1
= 𝑦 sin 𝑥 + 𝑘(𝑥). .......(1) 𝑘 𝑥 = 9 1 𝑑𝑥
𝑑𝐹 𝑥, 𝑦 𝑑 𝑦 sin 𝑥 + 𝑘 𝑥 𝑘 𝑥 = 𝑥 + 𝐶 ........(2)
=
𝑑𝑥 𝑑𝑥
= 𝑦 cos 𝑥 + 𝑘′(𝑥) Subs (2) ke (1), diperoleh:
F(x,y) = y sin x + x + C
CONTOH
4) 2𝑥𝑦 $ + 2𝑥𝑦𝑒 $# + 𝑒 $# 𝑦 dx + 2𝑥 $𝑦 + 𝑥𝑒 $# 𝑑𝑦 = 0
Penyelesaian:
!& #,"
M(x,y)= 2𝑥𝑦 $ + 2𝑥𝑦𝑒 $# + 𝑒 $# 𝑦 → = 4𝑥𝑦 + 2𝑥𝑒 $# + 𝑒 $#
!"
!' #," PD eksak
N(x,y) = 2𝑥 $𝑦 + 𝑥𝑒 $# . → = 4𝑥𝑦 + 𝑒 $# + 2𝑥𝑒 $#
!#
Anggap x konstan
𝐹 𝑥, 𝑦 = 9 𝑁 𝑥, 𝑦 𝑑𝑦 + 𝑘(𝑥)
= 9 2𝑥 $𝑦 + 𝑥𝑒 $# 𝑑𝑦 + 𝑘 𝑥
𝑑𝐹 𝑥, 𝑦 𝑑 𝑥 $𝑦 $ + 𝑥𝑦𝑒 $# + 𝑘 𝑥
=
𝑑𝑥 𝑑𝑥
= 2𝑥𝑦 $ + 𝑦𝑒 $# + 2𝑥𝑦𝑒 $# + 𝑘′(𝑥)
𝑑𝐹 𝑥, 𝑦
= 𝑀(𝑥, 𝑦)
𝑑𝑥
2𝑥𝑦 $ + 𝑦𝑒 $# + 2𝑥𝑦𝑒 $# + 𝑘 3 𝑥 = 2𝑥𝑦 $ + 2𝑥𝑦𝑒 $# + 𝑒 $# 𝑦
𝑘’(𝑥) = 0
𝑘 𝑥 = 9 0 𝑑𝑥
𝑘 𝑥 = 𝐶 ............(2)