LKPD

Sistem Koloid
Fase F / Kelas XI

DISUSUN OLEH:

Evi Khabibah Lestari

Kimia 002
PPG Prajabatan
 PETUNJUK PENGGUNAAN LKPD

1. Bacalah LKPD dengan seksama

2. Diskusikan setiap permasalahan yang disajikan pad LKPD bersama
dengan teman sekelompok.
3. Bertanyalah kepada guru apabila mengalami kesulitan.

TUJUAN PEMBELAJARAN

1. Menjelaskan sifat-sifat koloid

2. Menjelaskan penerapan koloid dalam kehidupan sehari-hari

KELOMPOK :

Sistem Koloid - Fase F

 ORIENTASI PADA MASALAH

Penjernihan Air Kotor Menggunakan Tawas

Gambar 2. Proses penjernihan air kotor

Gambar 1. Tawas
menggunakan tawas

Saat ini banyak permasalahan air yang terjadi di Indonesia, baik itu air yang
bersumber dari sumur, sungai, maupun kran. Terkadang air yang kita gunakan
tersebut dapat terkontiminasi oleh zat-zat yang berbahaya dan keruh. Oleh karena itu
harus di upayakan dalam melakukan penyaringan atau penjernihan air. Tawas
[Al2(SO4)3.18H2O] adalah bahan yang efektif dalam proses menjadikan air lebih
bersih dan jernih. Tawas adalah senyawa garam yang mengandung molekul air,
logam alkali dan ion sulfat. Tawas berbentuk kristal dan memiliki sifat isomorf. Kristal
tawas ini cukup mudah larut dalam air. Tawas telah dikenal sebagai flocculator yang
berfungsi untuk menggumpalkan kotoran-kotoran pada proses penjernihan air. Tawas
sering digunakan sebagai penjernih air. Kekeruhan dalam air dapat dihilangkan
melalui penambahan sejenis bahan kimia yang disebut koagulan. Proses
penjernihan air ini menerapkan sifat koloid. Sifat koloid apa yang digunakan pada
proses penjernihan air?

MENGORGANISASIKAN PESERTA DIDIK

Untuk membantu dalam menjawab pertanyaan pada permasalahan di atas, silakan

carilah kajian pustaka dari berbagai sumber baik dari bahan ajar, buku paket,
jurnal, artikel, maupun youtube mengenai materi sifat-sifat koloid bersama dengan
kelompok yang sudah ditentukan.
 MELAKUKAN PENYELIDIKAN

KEGIATAN 1

Gunakan scan barcode

berikut untuk membantu
pengamatan!

1. Berdasarkan hasil pengamatan pada gambar di atas, lengkapilah tabel berikut

ini!

Meneruskan Cahaya /
Jenis Campuran
Menghamburkan Cahaya

Larutan

Koloid

Suspensi

2. Berdasarkan data di atas, apa yang anda simpulkan mengenai Efek Tyndall?

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

3. Sebutkan contoh penerapan Efek Tyndall dalam kehidupan sehari-hari!

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
 KEGIATAN 2

Gunakan scan barcode berikut

untuk melihat pergerakan
partikel koloid!

1. Jika diamati dengan menggunakan mikroskop ultra, partikel koloid senantiasa

bergerak secara terus menerus. Gerakan ini disebut dengan .......................................

2. Apa yang dimaksud dengan gerak Brown?

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

3. Gerak Brown merupakan salah satu faktor yang dapat menstabilkan koloid.
Mengapa demikian?

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

KEGIATAN 3

Gunakan scan barcode berikut

untuk membantu penyelidikan!

Gambar 1 Gambar 2
1. Apa yang dimaksud dengan proses adsorpsi pada koloid?

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

2. Pada gambar 1, terlihat bahwa sol Fe(OH)3 menjadi bermuatan positif. Mengapa
demikian?

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

3. Pada gambar 2, terlihat bahwa sol As2O3 menjadi bermuatan negatif. Mengapa
demikian?
Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

4. Sebutkan contoh penerapan adsorpsi dalam kehidupan sehari-hari!

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

KEGIATAN 4

Gunakan scan barcode berikut

untuk membantu penyelidikan!
1. Apa yang dimaksud dengan elektroforesis koloid?

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

2. Bagaimana cara menunjukkan muatan dari partikel koloid?

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

3. Sebutkan contoh penerapan elektroforesis dalam kehidupan sehari-hari!

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

KEGIATAN 5

Gunakan scan barcode berikut

untuk membantu penyelidikan!

Gambar 1. Penjernihan air menggunakan

tawas
1. Apa yang dimaksud dengan koagulasi koloid?

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

2. Faktor apa saja yang menyebabnya terjadinya koagulasi pada sistem koloid?

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

3. Sebutkan contoh penerapan koagulasi dalam kehidupan sehari-hari!

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

KEGIATAN 6

Gunakan scan barcode berikut

untuk membantu penyelidikan!
1. Apa yang dimaksud dengan dialisis pada sistem koloid?

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

2. Sebutkan contoh penerapan dialisis dalam kehidupan sehari-hari!

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

KEGIATAN 7

Gunakan scan barcode berikut

untuk membantu penyelidikan!

1. Apa yang dimaksud dengan koloid pelindung?

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

2. Sebutkan contoh penerapan koloid pelindung dalam kehidupan sehari-hari!

Jawab :
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
 MENYAJIKAN HASIL KARYA

Foto dan unggah hasil

pekerjaan LKPD kalian
melalui scan barcode berikut!

MENGANALISA DAN MENGEVALUASI HASIL PENYELIDIKAN

Tulislah kesimpulan yang diperoleh dari hasil diskusi!

REFLEKSI PEMBELAJARAN

Lakukan refleksi
pembelajaran dengan scan
barcode di samping!