2

LEMBAR KERJA PESERTA DIDIK

PERUBAHAN
LINGKUNGAN

Kelas :
Kelompok :
Anggota Kelompok:
1. ..........................

2. ..........................

3. ...........................

4. ...........................

5. ...........................

6. ...........................

Petunjuk Pengerjaan LKPD

Jangan lupa membaca basmalah saat
memulai mengerjakan LKPD ini. Lanjutan....
Menuliskan identitas pada sampul 1. Diskusikan pernyataan masalah
depan LKPD. yang diberikan bersama dengan
Membaca materi yang terdapat pada teman kelompok anda.
buku pegangan siswa dan literatur 2. Tuliskan jawaban anda pada
yang terkait dengan materi. kolom yang telah disediakan.
Membaca petunjuk soal. 3. Setelah mengerjakan soal,
Mengerjakan soal dengan teliti, tekun, sebaiknya memeriksa ulang
dan tepat waktu. jawaban.
Menuliskan dengan menggunakan
pulpen tinta hitam.

P E R U B A H A N L I N G K U N G A N
 LEMBAR KERJA PESERTA DIDIK

Mata Pelajaran : Biologi

Materi Pokok : Jenis Limbah dan Upaya Pelestarian Lingkungan
Kelas/Semester : X/Genap
Pertemuan :2
Alokasi Waktu : 45 Menit

A. Kompetensi Dasar

KD 3.11 Menganalisis data perubahan lingkungan dan penyebab, serta dampak dari perubahan-
perubahan tersebut bagi kehidupan.

B. Indikator Pencapaian Kompetensi

3.11.3 Menganalisis jenis limbah/sampah
3.11.4 Merumuskan upaya pelestarian lingkungan

C. Tujuan Pembelajaran
3.11.3. 1 Melalui video tentang jenis limbah peserta didik dapat menganalisis permasalahan
kerusakan lingkungan.
3.11.3. 2 Melalui data tentang jenis-jenis limbah, peserta didik dapat didik dapat merumuskan
solusi penanggulangan kerusakan lingkungan.
3.11.4. 1 Melalui pengamatan video mengenai limbah peserta didik dapat menganalisis contoh
penanganan limbah/sampah.
3.11.4. 2 Melalui data hasil akumulasi jenis limbah, peserta didik merumuskan contoh upaya
pelestarian lingkungan untuk mengatasi masalah perubahan lingkungan.

P E R U B A H A N L I N G K U N G A N
D. Kerjakanlah secara berkelompok!

Identifikasi Masalah

1 Setelah kalian mengamati video, buatlah rumusan masalah

dari video dan gambar tersebut!

.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

Mengumpulkan data

2 Tuliskan jenis-jenis limbah yang kamu ketahui berdasarkan

video yang ditampilkan!

.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

P E R U B A H A N L I N G K U N G A N
 Pengolahan data

3 Uraikan kedalam tabel jenis-jenis limbah dan penanganannya!

Uraikan jenis-jenis limbah dan penanganannya kedalam tabel
berdasarkan video yang ditampilkan!
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
No Jenis Limbah Penanganannya
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
Pembuktian
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
4
................................................................................................................................................................
Berdasarkan jenis-jenis limbah dan penanganannya, Apakah hal
tersebut sesuai dengan fakta dan data yang terjadi di lingkungan yang
telah tercemar?
Berdasarkan jenis-jenis limbah dan
(Menilai dan penanganannya
menganalisis data) yang telah kalian
uraikan, Apakah hal tersebut sesuai dengan fakta dan data yang terjadi
di lingkungan yang telah tercemar?
...............................................................................................................................................................
(Menilai dan menganalisis data)
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Mari kita diskusikan data/informasi yang telah kalian temukan dengan menggunakan
sumber pendukung seperti buku paket;internet; dll untuk menjawab hipotesis yang
...............................................................................................................................................................
telah kalian buat!

P E R U B A H A N L I N G K U N G A N
 Kesimpulan

5 Buatlah kesimpulan dari jenis-jenis limbah dan upaya pelestarian

lingkungan!

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

Penyajian

Setelah berhasil menyelesaikan

masalah selanjutnya mari kita
presentasikan hasil diskusi
kelompokmu !

P E R U B A H A N L I N G K U N G A N
 3
LEMBAR KERJA PESERTA DIDIK

PERUBAHAN
LINGKUNGAN

Kelas :
Kelompok :
Anggota Kelompok:
7. ..........................

8. ..........................

9. ...........................

10. ...........................

11. ...........................

12. ...........................

Petunjuk Pengerjaan LKPD

Jangan lupa membaca basmalah saat
memulai mengerjakan LKPD ini. Lanjutan....
Menuliskan identitas pada sampul 4. Diskusikan pernyataan masalah
depan LKPD. yang diberikan bersama dengan
Membaca materi yang terdapat pada teman kelompok anda.
buku pegangan siswa dan literatur 5. Tuliskan jawaban anda pada
yang terkait dengan materi. kolom yang telah disediakan.
Membaca petunjuk soal. 6. Setelah mengerjakan soal,
Mengerjakan soal dengan teliti, tekun, sebaiknya memeriksa ulang
dan tepat waktu. jawaban.
Menuliskan dengan menggunakan
pulpen tinta hitam.

P E R U B A H A N L I N G K U N G A N
 LEMBAR KERJA PESERTA DIDIK

Mata Pelajaran : Biologi

Materi Pokok : Jenis Limbah dan Upaya Pelestarian Lingkungan
Kelas/Semester : X/Genap
Pertemuan :3
Alokasi Waktu : 45 Menit

E. Kompetensi Dasar
KD 3.11 Menganalisis data perubahan lingkungan dan penyebab, serta dampak dari perubahan-
perubahan tersebut bagi kehidupan.

F. Indikator Pencapaian Kompetensi

1. Menerapkan upaya penanggulangan limbah dengan membuat daur ulang limbah dalam
bentuk tulisan
2. Membuat essay, menguraikan dan mempresentasikan tentang solusi penanganan masalah
perubahan lingkungan yang terjadi terhadap perubahan lingkungan pada kehidupan

G. Tujuan Pembelajaran
1. Melalui Studi Literatur dan diskusi kelompok, peserta didik dapat menuliskan proses daur
ulang limbah organik
2. Melalui Studi Literatur dan diskusi kelompok, peserta didik dapat menuliskan proses daur
ulang limbah anorganik.
3. Melaui Studi Literatur dan diskusi kelompok, peserta didik dapat menjelaskan proses daur
ulang limbah anorganik
4. Melalui Studi Literatur dan diskusi kelompok, peserta didik dapat menjelaskan proses daur
ulang limbah organik.

P E R U B A H A N L I N G K U N G A N
 Ayo Berkarya

1. Diskusikan dengan teman kelompoknya dan tentukan salah satu bentuk karya
dari proses daur ulang limbah. Kemudian, tuangkanlah dalam uraian
singkat mengenai bahan apa saja yang akan Anda gunakan serta
langkah- langkah pembuatan daur ulang tersebut?

2. Berdasarkan produk/rancangan ide yang kalian pikirkan. Buatlah

rumusan singkat mengenai alasan mengapa kelompok Anda memilih
bahan tersebut untuk di daur ulang.

P E R U B A H A N L I N G K U N G A N
 3. Uraikan apa saja kandungan yang terdapat dalam bahan tersebut sehingga perlu di
daur ulang? Menurut Anda, Apakah bahan tersebut akan berdampak positif atau
justru negatif jika tidak dilakukan upaya penanggulangannya?
Uraikan kedalam tabel jenis-jenis limbah dan penanganannya!

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Berdasarkan jenis-jenis limbah dan penanganannya yang telah kalian

Ayo Analisis
uraikan, Apakah hal tersebut sesuai dengan fakta dan data yang terjadi
di lingkungan yang telah tercemar?
Simaklah wacana berikut untuk menjawab pertanyaan nomor 4-5!
(Menilai dan menganalisis data)
Sulawesi selatan tepatnya di kabupaten Barru mengalami banjir bandang, tanah longsor
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
dan tsunami pada tahun 2018. Berdasarkan hasil survey setelah kejadian daerah tersebut
....................................................................................................................................
memiliki tanah yang tidak gembur lagi seperti sebelumnya. Hampir sepanjang Persawahan
....................................................................................................................................
yang dimiliki petani mengalami gagal panen. Perkebunan warga pun nyaris habis yang
....................................................................................................................................
hanya tersisakan pohon-pohon yang tumbang seperti halnya sisa tanaman sayuran, pohon
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
pisang, pohon kelapa dan lain sebagainya. Berbagai harga bahan pokok pun melonjak naik
dipasaran. Baik....................................................................................................................................
kebutuhan sandang maupun pangan, pupuk khususnyayang sangat
....................................................................................................................................
dibutuhkan petani pun sulit untuk dipenuhi.
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................

Mari kita diskusikan data/informasi yang telah kalian temukan dengan menggunakan
sumber pendukung seperti buku paket;internet; dll untuk menjawab hipotesis yang
telah kalian buat!

P E R U B A H A N L I N G K U N G A N
 4. Berdasarkan peristiwa tersebut, Menurut Anda Produk/olahan apa yang dapat
dilakukan sehingga menjadi solusi untuk menangani permasalahan petani khususnya
dalam mendapatkan pupuk yang tidak membebani pengeluaran atau sedikit
mengurangi pengeluaran petani!

5. Uraikanlah bahan dan langkah apa saja yang perlu dilakukan untuk solusi yang Anda
sampaikan tersebut!

Ayo Presentasi
Setelah berhasil menyelesaikan
masalah selanjutnya mari kita
presentasikan hasil diskusi kelompokmu
!

P E R U B A H A N L I N G K U N G A N