1

“Data analysis is the process of systematically searching

and arranging the interview transcripts, field notes,
and other materials that you accumulate to increase
your own understanding of them and to enable you to
present what you have discovered to others. Analysis
involves working with data, organizing them, breaking
them into manageable units, synthesizing them,
searching for patterns, discovering what is important
and what is to be learned, and deciding what you will
tell others.”
(Bogdan & Biklen, 1992)
2
“Data analysis is the process of bringing order,
structure, and meaning to the mass of
collected data. It is a messy, ambiguous, time-
consuming, creative, and fascinating process.
It does not proceed in a linear fashion; it is not
neat. Qualitative data analysis is a search for
general statements about relationships among
categories of data; it builds grounded theory.”
(Marshall & Rossman, 1995)

3
“What is at issue is the best means to ‘make
sense’ of the data in ways that will
facilitate the continuing unfolding of the
inquiry, and, second, leads to a maximal
understanding of the phenomena being
studied.”
(Lincoln & Guba, 1985)

4
 PROSES ANALISIS DATA
MEMBACA Data

MENGUMPUL Data MEMILIH Data

MEMPERSEMBAHKAN Data
AKTIVITI Penyelidikan
Selanjutnya

MENAMBAHBAIK ANALISIS data DAN

MEMBUAT kesimpulan

(Altrichter, Posch, & Somekh,

5 1993).
Langkah 1(Reading data)Meneliti data-data yang diperolehi
untuk mengingat kembali peristiwa & pengalaman yang
berkaitan.

Langkah 2(Selecting data)Menapis untuk memilih fakta yang

penting.Menghimpun data mengikut kategori /
criteria.Mempermudahkan maklumat yang kompleks.

Langkah 3(Presenting data)Merumuskan data yang terpilih

dalam bentuk yang mudah dipersembahkan, misalnya garis
kasar atau grafik.

Langkah 4(Interpreting data & drawing conclusions)Menjalinkan

perhubungan antara data.Merangkakan model/teori untuk
menjelaskan situasi.

6
Analisis pola
Analisis kandungan
Analisis isu
Analisis dilema
Analisis perkara yang tidak diduga

7
Meneliti data yang diperolehi (contoh: transkrip rakaman
audio sesi pengajaran & pembelajaran) dan
menggariskan/menandakan perkara-perkara yang dianggap
penting berhubung dengan persoalan kajian.

Merujuk balik perkara-perkara yang ditandakan dan

menentukan kategori yang sesuai (contoh: Penyoalan Guru,
Pujian dll).

Melabelkan bahagian-bahagian data dengan Nama Kategori

atau Singkatan/Kodnya (Contoh: PY bagi Penyoalan, PJ bagi
Pujian dsb) digunakan, pastikan koding yang lebih detail
digunakan agar punca data berkenaan dapat dikenal pasti.

8
Setelah mengenal pasti serta membuat pengekodan
perkara-perkara penting, penyelidik membuat analisis
berpandukan kepada soalan-soalan berikut:

Apakah pola yang dapat dilihat?

Apakah kesignifikan pola ini?
Apakah kesan pola perlakuan tersebut?
Sejauh manakah pola serta kesan daripadanya
serasi/sepadan dengan hasrat guru?
Sekiranya kesan pola berkenaan memang sepadan dengan
hasrat guru, apakah teori yang dapat dirumuskan?

9
Meneliti data yang diperolehi (khasnya transkrip temu bual)
untuk mencari kes-kes di mana sasaran kajian menghadapi
dilema yang bercorak

“On one hand .. but, on the other hand … “

Menuliskan satu pernyataan yang jelas tentang dilema

berkenaan.

Menjelajah dilema tersebut untuk memahami faktor-faktor

yang menimbulkannya, kesan serta tahap seriusnya.

Mencari penyelesaian.
10
Data yang dipungut perlu mempunyai kredibiliti. Dengan
demikian, data yang dipungut seboleh-bolehnya perlu disemak
untuk menentukan sejauh manakah ianya boleh dipercayai.

Satu kaedah yang popular yang digunakan untuk menyemak

keboleh percayaan data kualitatif ialah triangulasi.

Cohen & Manion (1994: m.s. 236) dan Altrichter et al (1993:

m.s. 116) telah mencadangkan beberapa jenis triangulasi yang
boleh diamalkan mengikut situasi dan keperluan kajian iaitu
triangulasi masa, triangulasi metod, triangulasi sumber dan
triangulasi penyelidik.

11
Triangulasi Masa
Mengumpul data daripada sumber yang sama untuk satu jangka
masa yang panjang (juga dikenali sebagai rekabentuk longitudinal).
Contohnya, berbincang atau menemu bual seorang individu yang
sama mengenai topik yang sama pada masa yang berlainan.

Triangulasi Metod
Menggunakan kaedah mengumpul data yang berlainan ke atas
objek kajian yang sama (triangulasi antara kaedah – between
methods , untuk menguji kesahan). Contohnya, mengumpul
maklumat mengenai aspek yang sama melalui temu bual,
pemerhatian dan borang soal selidik.

Menggunakan kaedah yang sama untuk situasi yang lain (triangulasi

dalam kaedah – within methods – bermaksud mengulang satu
kajian untuk menguji keboleh percayaan termasuk membuat
replikasi).

12
Triangulasi Sumber
Mendapat maklumat dan pandangan daripada sumber-sumber informasi
yang berlainan. Contohnya, mendapat pandangan pelajar, guru sebaya,
pemerhatian sendiri, pihak pentadbir, buku rekod guru dan lain-lain lagi.

Altrichter et al (1993: m.s. 116) menggambarkan triangulasi tiga penjuru ini seperti berikut:

Perspektif Pihak Ketiga

Perspektif Guru Perspektif Pelajar

Triangulasi Penyelidik
Menggunakan lebih daripada seorang penyelidik untuk mengumpul data.
(Altrichter et al, 1993; Cohen & Manion, 1994)
13
Pemerhatian Berstruktur
Kirakan kekerapan dan peratusan.
Susunkan mengikut keutamaan (ranking).

Pemerhatian Tidak Berstruktur

Semak maklumat dengan terperinci.
Baca semua catatan, pemerhatian dan kemudian highlight
atau gariskan maklumat penting yang terdapat dalam
catatan itu.
Semak maklumat semula.
Tentukan kategori maklumat yang digunakan untuk
analisis.
Cari tema untuk kategori itu.
MEMERHATIKAN TINGKAH LAKU MURID YANG MENUMPUKAN/TIDAK
MENUMPUKAN PERHATIAN SEMASA GURU MENGAJAR.

Anda boleh menggunakan Jadual Pemerhatian untuk merekodkan kod-kod

aktiviti yang dilakukan oleh murid semasa proses pengajaran dan
pembelajaran di bilik darjah. Kod nombor 1 hingga 9 berikut menunjukkan
tingkah laku murid semasa kelas dijalankan.
1. Bercakap yang tiada kaitan dengan tugasan yang diberi
2. Pemikiran di tempat lain sambil mencakar-cakar kertas (doodling)
3. Berangan-angan (day-dreaming)
4. Berjalan dari satu tempat ke tempat lain (wandering around)
5. Membuat kerja lain
6. Mengganggu murid lain secara fizikal
7. Mencuba untuk menarik perhatian
8. Mengasah pensel
9. Lain-lain aktiviti (seperti keluar bilik darjah)

Pemerhatian berdasarkan 9 aktiviti tersebut direkodkan dalam bentuk

jadual (rujuk Jadual 6.6) apabila setiap skan (scan) dijalankan.
PEMERHATIAN BERSTRUKTUR
Tarikh : 11/3/2008
Tingkatan : 4 Angsana

Jadual 6.9 menunjukkan penggunaan gundal

(tallies) dalam merekod pengajaran berfikir secara
kritis di bilik makmal fizik.

Tiga lajur diwujudkan dalam jadual, iaitu lajur

pertama menunjukkan aspek berfikir yang hendak
diperhatikan, lajur kedua digunakan untuk
mencatat gundal dan lajur ketiga bagi mencatat
rank berdasarkan bilangan gundal.
 Aspek Berfikir Gundal Rank
(tallies)
Meminta murid mengemukakan soalan //// //// 9 3

Mengemukakan soalan yang //// /// 8 4

memerlukan murid berfikir di peringkat
tinggi
Mengemukakan soalan yang //// 4 5
memerlukan murid mengingat fakta

Menggunakan perkataan “fikir” /// 3 6

Meminta murid mengulas idea yang / 1 8

dikemukakan

Meminta murid menghubung satu //// //// / 11 1

pemboleh ubah dengan pemboleh ubah
lain
Daripada jadual tersebut guru boleh tahu bagaimana
murid berfikir kritis dengan melihat rank yang diperoleh
tentang sesuatu aspek berfikir.
Analisis menunjukkan murid paling berfikir kritis bagi
aspek “Meminta murid menghubung satu pemboleh ubah
dengan pemboleh ubah lain” oleh kerana menduduki di
Rank 1.
Ini diikuti oleh “Mengalakkan murid-murid berfikir
bersama-sama dalam aktiviti berkumpulan yang
menduduki Rank 2.
Dalam pemerhatian yang dijalankan tiada kejadian
direkod bagi perkara “Menerima idea yang dikemukakan
oleh murid-murid (Rank 9)
PEMERHATIAN TAK BERSTRUKTUR
PENGGUNAAN CATATAN BEBAS (FIELD NOTES)
Tarikh: 12.3.2008
Tingkatan: 4 Bunga Raya

Jadual 6.10 menunjukkan pemerhatian dijalankan berdasarkan

kronologi peristiwa (events) semasa pengajaran dan
pembelajaran di bilik makmal fizik.

Peristiwa yang berlaku direkod mengikut urutan yang

sistematik, sejajah dengan proses pengajaran dan
pembelajaran yang sedang berlaku di makmal.

Lajur catatan digunakan untuk merekod aspek pemikiran kritis

yang diperhatikan berhubung dengan sesuatu peristiwa yang
berlaku.
 Peristiwa (Events) Catatan

Guru A datang. Dia menjerit supaya semua murid yang sedang

berbaris di luar makmal supaya senyap. Guru A masuk makmal.
Murid-murid semuanya masuk ke makmal.

Murid-murid mengambil tempat masing-masing. Guru A duduk

di kerusi dan memerhati murid-muridnya sambil memikirkan
sesuatu. Semua murid senyap… Semua murid terus senyap.
Guru terus memerhatikan mereka. Berfikir, mengingat
semula
Guru A terus bertanya tempat mereka berhenti untuk
tajuk….sebelum ini. Murid senyap dan fikir.

Lepas itu ramai yang angkat tangan. Masing-masing nak jawab.

Guru A tunjuk murid K supaya jawab. Dia bangun dan … Berfikir, mengingat
menyoal semua murid tentang perkara yang telah mereka semula
pelajari dalam tajuk itu. Tiga soalan telah diberikan secara lisan
dan spesifik. Masih ramai tidak dapat menjawab soalan tersebut.

Guru A menunjukkan alatan…. dan meminta murid berfikir Berfikir, hubungan antara
bagaimana konsep yang telah diajar dapat dikaitkan/digunakan pemboleh ubah
dalam kehidupan harian. Ramai murid memberikan respons.
Banyak misalan diberikan…

Berfikir, guna perkataan

Guru A memberi satu misalan lain. Dia minta murid berfikir “fikir”
tentang logik misalan yang diberikan itu.
 Data temu bual yang diperoleh perlu dibuat tranksripsi
(transcription) iaitu ditaip dengan lengkap supaya
memudahkan proses menganalisis (lihat Jadual 6.13).

Untuk membolehkan analisis dibuat dengan tepat,

bolehlah dibuat transkripsi secara verbatim, iaitu
menggunakan perkataan atau ayat-ayat yang
sebenarnya diperoleh.

Analisis data boleh dibuat melalui cara-cara berikut:

i. Analisis Secara Manual
ii. Analisis Melalui Komputer
Analisis secara manual boleh dilakukan dengan cara berikut:
Baca keseluruhan transkrip temu bual bagi mendapatkan
gambaran yang menyeluruh tentang apa yang dikatakan oleh
orang yang ditemu bual itu;
Baca sekali lagi dan kemudian highlight atau gariskan maklumat
penting yang terdapat dalam catatan itu;
Baca catatan tersebut sekali lagi tetapi kali ini berikan tumpuan
kepada aspek-aspek yang digariskan;
Bentuk tema yang bersesuian berdasarkan aspek-aspek yang
digariskan itu;
Semak semula tema-tema yang dibuat dan jika perlu gabungkan
beberapa tema yang mempunyai maksud yang sama agar
menjadi beberapa kategori tertentu; dan
Gabung tema dan kategori yang terdapat dan buatkan
kesimpulan.
1 : Faktor guru (5)
Guru mengajar terlalu cepat
Guru selalu marah
Guru tidak guna bahan bantuan mengajar
 
2 : Tiada sokongan /bantuan pelajaran di rumah (2)
Tidak pergi kelas tuisyen
Sokongan pelajaran di rumah tiada (ibu bapa/penjaga tidak tahu mengajar)
 
3 : Menganggap pecahan tidak relevan (5)
Tidak digunakan dalam aktiviti seharian
Tidak selalu orang guna pecahan di kedai
 
4 : Tajuk pecahan susah (2)
Lagipun susah nak belajar pecahan
Tajuk ini memang susah
 
5. Tidak Faham (3)
Dia tak pakai banyak gambar macam dia selalu buat. Lepas itu banyak kerja rumah. Saya buat sedikit
sahaja saya betul-betul tak faham
 
Saya betul-betul tak tahu nak buat apa dengan pecahan. Kalau begitu kenapa nak belajar tajuk ni.
 
6. Tidak berminat / tidak suka (2)
Apabila dah tak faham, tentu saya tak suka belajar Matematik.
Semua kat rumah tak boleh tolong saya nak fahamkan dan tolong tunjuk buat kerja rumah pecahan
 Respons Pelajar Kod

Soalan Mengapa anda tidak berminat untuk belajar tajuk pecahan?

Murid 1 Buat apa belajar tajuk ni. Kita selalu pakai angka bulat bukan pecahan. Kalau campurkan. Angka bulat, tolak 3
angka bulat, darab dan bahagi saya boleh faham. Lagipun cikgu ajar cepat sangatlah. Mula-mula lagi saya 1
dah tak faham. Dia sikit sangat pakai gambar-gambar, alat-alat macam masa dia ajar tajuk nombor yang 1
sampai pilih ribu itu. Saya memang tak suka guru Matematik saya. Dari dulu-dulu lagi memang saya
langsung tak suka cikgu lelaki tu. Kalau di rumah ada orang tolong ajar pecahan pada saya lainlah. Ini Tak
1
ada. Datuk dan nenek saya tak boleh tolong saya.
Saya pun tak pergi kelas tuisyen. Apabila dah tak faham, tentu saya tak suka belajar Matematik.
2
Murid 2 Saya tak faham apa-apa yang cikgu saya ajar. Kalau dari mula tak faham terus saya tak suka. Saya memang 5
tak suka tajuk pecahan. Kalau saya faham nanti agaknya saya sukalah. Guru kelas tuisyen saya dah mula 6
ajar tajuk ni. Agaknya saya boleh faham lepas ni. Cikgu tuisyen saya ajar lebih terang. Belajar pecahan pun
macam belajar tajuk lain Matematik. Semua nak kena kira. Saya tak sukalah.
Murid 3 Buat apa nak belajar tajuk pecahan? Kenapa cikgu nak ajar tajuk ni? Cikgu saya ajar cepat sangat. Dia 3
tak pakai banyak gambar macam dia selalu buat. Lepas itu banyak kerja rumah. Saya buat sedikit sahaja
saya betul-betul tak faham. Cikgu selalu marah budak-budak dalam kelas saya sebab tak siap kerja 5, 1
rumah. Saya tak suka bila cikgu datang mengajar dalam kelas saya. Kalau dia tak datang dia sakit saya suka
betul. Semua kat rumah tak boleh tolong saya nak fahamkan dan tolong tunjuk buat kerja rumah pecahan 2

Murid 4 Saya betul-betul tak tahu nak buat apa dengan pecahan. Kalau begitu kenapa nak belajar tajuk ni. Dulu- 3
dulu pun saya tak pernah diajar tajuk ni. Angka bulat ada la. Lagipun tidak selalu kita dengar orang guna 3
pecahan di kedai, dalam pasar, mana-mana lagi ye… Cuma dengan jam aje... pukul tiga suku, pukul empat
setengah…
Murid 5 Saya tak tahu kenapa saya tak suka tajuk pecahan ni. Agaknya orang tak gunanya selalu. Lagipun susah 3
nak belajar pecahan. Baru belajar sikit aje cikgu dah beri kerja rumah. Kerja rumah pulak tu. Kalau kerja 4
rumah banyak salah jadi saya tak suka pecahan. Lagipun buat apa nak belajar pecahan. Kalau dah tahu
angka biasa…Angka bulat pun dah cukup. Tak payah-payah belajar pecahan.
Murid 6 Susah. Tajuk ni memang susah. Cikgu ajar cepat sangat. Dia tak pakai alat-alat dan gambar macam tajuk 4
lain. Lagipun dia tak tunjuk macam mana nak campur dan nak tolak dengan cara yang paling senang.
1
Saya memang tak faham apa yang dia ajar. Kerja rumah memang ada…saya memang tak tahu nak buat.
Saya memang tak suka tajuk ni dari tahun lepas sebab itu saya tak belajar betul-betul. Rupa-rupanya 5
pecahan tahun ini sambung dari tahun lepas. 6
Daripada kategori-kategori yang diwujudkan itu, anda boleh
memberi kesimpulan bahawa dua faktor utama yang
menyebabkan murid tidak berminat belajar tajuk pecahan ialah
faktor guru yang mengajar mata pelajaran matematik dan
anggapan bahawa belajar pecahan adalah tidak relevan.

Selain daripada itu, murid juga menyatakan mereka tidak faham

apa yang diajar, mendapati topik pecahan susah dan tiada
bantuan pelajaran di rumah.

Daripada analisis data temu bual ini, seterusnya guru boleh

memikirkan cara yang paling baik untuk merancang pelan
tindakan untuk mengatasi masalah yang dihadapi oleh murid
itu.
Dokumen dapat memberikan maklumat yang relevan
kepada isu dan masalah yang dikaji.
Dokumen ialah sumber paling mudah kepada guru kerana
maklumat yang diperlukan telah sedia ada.
Di antara jenis dokumen yang boleh digunakan dalam
kajian tindakan termasuk:

Sukatan pelajaran (seperti kemahiran inferen dalam mempelajari

sains)
Minit mesyuarat panitia
Kertas peperiksaan dan ujian
Tugasan dan latihan murid
Bahagian yang berkaitan dalam buku teks
Keputusan peperiksaan bulanan, semester, dan peperiksaan
awam.
Berdasarkan Jadual 6.14, hanya 2 orang pelajar
sahaja yang mendapat gred B, 16 orang pelajar
mendapat gred C, 20 orang pelajar mendapat
gred D dan 2 orang pelajar tidak lulus (gred E)
dalam mata pelajaran matematik.
Keputusan Matematik Semester 1 menunjukkan
22 pelajar atau 55% pelajar memperoleh gred D
dan E.
Oleh oleh sebahagian besar daripada pelajar itu
adalah lemah dalam matematik, maka satu
pelan tindakan boleh dilaksanakan untuk
menangani masalah ini.
GRED A B C D E
BILANGAN 0 2 16 20 2
PELAJAR