TAJUK 7 : SENI

UKIRAN
DISEDIAKAN OLEH : CIKGU NORAFIZA BINTI ZULKIFLI
SMK TAMAN RINTING 2
PSV TINGKATAN 4
7.1 : PENGENALAN
SENI KRAF :

• Kraf ialah perusahaan atau kerja seni yang

memerlukan daya cipta dan kemahiran
menggunakan tangan (Kamus Dewan Bahasa
– edisi ke-4)

• Contoh membuat tembikar, batik ukiran,

tenunan, anyaman, tekat, wau, gasing,
perhiasan diri dan sebagainya

• Kraf melayu dipengaruhi oleh

kepercayaannya iaitu agama islam. Bentuk
figura bernyawa tidak dibenarkan dalam islam
dan digantikan dengan gaya geometri yang
bermotifkan tumbuhan dan ayat-ayat suci al-
quran.
7.1 : PENGENALAN
SENI UKIRAN KAYU :

• Termasuk dalam seni MUKKADAS, iaitu

seni yang mengandungi maksud simbolik
selain maksud zahirnya

• Contoh
• Kuntum Bunga Berkembang melambangkan
kesegaran dan kegembiraan. Ukiran motif ini
digunakan untuk menghias masjid, rumah dan
surau yang bermaksud ketenangan hati.
• Kuntum bung kuncup melambangkan
kesayuan atau kematian. Ukiran biasa terdiri
daripada bunga melur, cempaka dan
sebagainya. Biasa dihias pada batu nisan atau
dinding pusara.

• Motif ukiran kayu secara langsung

dipengaruhi unsur alam sekitar dan cara
hidup masyarakat..
SENI UKIRAN KAYU
ISTILAH DEWAN BAHASA
>>> Satu proses menoreh,
menggores dan memahat dengan
menggunakan pahat untuk
membentuk reka bentuk pada
kayu atau barang perhiasan dan
lain-lain
Merupakan SENI PERTUKANGAN
yang menjadi satu tradisi dalam
masyarakat MELAYU sejak turun
temurun.
KESIMPULANNYA
Ukiran kayu adalah kerja
mengukir atau menggores kayu
mengikut reka corak yang
tertentu dengan menggunakan
alatan seperti pahat, pisai dan
sebagainya
 PRINSIP ASAS SENI UKIRAN

Sebagai pelengkap Jenisnya ditentukan Penerapan falsafah Motif perlu

dan penyokong oleh silat dan saiz dan kerohanian harmoni dengan
kepada sesuatu serta kegunaan dan orang melayu, persekitaran.
reka bentuk fungsinya disamping Biasanya motif
mengekalkan nilai- flora digunakan
nilai keagamaan sebagai lambing
keindahan
persekitaran
 PRINSIP ASAS SENI UKIRAN
Motif yang bermula di suatu punca, melingkar Motif bunga besar yang Ukiran motif flora mempunyai garisan yang
dan berliku-liku mewujudkan prinsip irama mewujudkan kesan menghasilkan jalinan yang berliuk-liuk dan
dan pergerakan penegasan bersimpang siur.

Motif seni ukiran disusun secara tepat dan seimbang dengan

mengambil kira unsur ruang.
 ALATAN
DAN
BAHAN
APA YANG KITA PELAJARI UNTUK BAHAGIAN INI :

A : ALATAN SENI UKIRAN (TRADISIONAL)

ALATAN SENI UKIRAN (MODEN
B : BAHAN
C : BAHAN KEMASAN
A : ALATAN SENI UKIRAN
(TRADISIONAL)
Ketam Kayu :
Merata dan melicinkan permukaan kayu

Gergaji Kecil:
Memotong bahagian kayu yang tidak
diperlukan

Pahat :
Menebuk, membuang dan melicinkan
bahagian dasar kayu

Gandin Kayu :
Mengetuk pahat untuk menebuk kayu
A : ALATAN SENI UKIRAN
(TRADISIONAL)
Pisau Wali (pisau ukiran) :
Membuat silat, mengikis dan melicinkan silat

Getar / Cetar :
Digunakan untuk mengetuk kayu peringkat
permulaan

Kikir :
Terdapat dalam pelbagai jenis dan saiz dan
befungsi untuk meratakan dan membentuk
permukaan kayu

Daun Mempelas :
Mempunyai permukaan yang kesat,
dikeringkan terlebih dahulu dan digunakan
untuk melicinkan permukaan corak yang telah
diukir.
 A : ALATAN SENI UKIRAN
(MODEN)
Mesin Router :
 Mesin ini berfungsi untuk merapikan sambungan kayu, membuat
lengkungan pada sisi kayu serta membuat alur pada kayu.

Mesin Scroll Saw :

Berfungsi untuk memotong kayu mengikut motif yang dilukis
bagi menggantikan pahat. Mesin ini digunakan setelah kayu
ditebuk pada bahagian reka corak tertentu menggunakan
mesin gerudi.
A : ALATAN SENI UKIRAN
(MODEN)
Kertas Pasir :
 Terdapat beberapa jenis kertas pasir.
 Digunakan untuk melicinkan permukaan kayu
 Menggantikan daun mempelas
 Boleh digosok terus pada permukaan kayu @ dipasang
pada mesin sander..

Mesin Jigsaw :
 Digunakan untuk memotong dan menebuk bahagian
lengkungan.

Mesin Gerudi :
 Digunakan untuk menebuk lubang.
 Proses menebuk lubang menjadi lebih mudah dan cepat.
 Menghasilkan hasil ukiran tebuk tembus
 Memudahkan pengukir menerima tempahan yang tinggi
 B : BAHAN
Kayu Merbau :
 Tumbuh dikawasan hutan yang bertanah rendah
 Corak kayu gubal yang jelas serta berwarna kuning
 Teras kayu boleh berubah warna bergantung pada cuaca.
 Mempunyai ira yang jelas dantahan lasak

Kayu Meranti Merah :

 Dari pokok hutan hujan tempatan
 Tidak tahan lasak apabila terdedah kepada cahaya matahari
 Mudah dipotong, diasah rata, digerudi dan dikupas.
 B : BAHAN
Kayu Jelutong :
 Hasil balak komersial utama hutan pamah Malaysia
 Jenis kayu agak lembut.
 Batang pokok yang lurus dan boleh mencapai ketinggian hingga 60m
 Semasa kecil – silarannya berbentuk “monopodial” atau seperti pagoda
dengan dahan yang belapis
 Matang – silaran jelutong mula berkembang menjadi bentuk terbuka
supaya mendapat lebih cahaya matahari

Kayu Cengal :
 Tumbuh du hutan hujan tropika dan hutan hujan khatulistiwa
 Kayu terkeras dan tahan lama
 Bahan awet semulajdi yang melindungi kayu teras
 Kualiti baik dan harga tinggi
 Kayu yang dilindungi oleh Jabatan Perhutanan Negara
 C : BAHAN KEMASAN
Tradisional :
Syelek, Berus dan Varnis

Moden :
Stain, sanding, sealer, thinner,
top coat
Berus atau spray gun

Pewarna
 MOTIF UKIRAN KAYU
PENGENALAN MOTIF :

 Terhasil dalam seni ukiran awan larat

atau ragam hias
APA YANG KITA PELAJARI UNTUK BAHAGIAN INI :
BAHAGIAN 1 : MOTIF
 Awan larat terbahagi kepada du jenis :
A : MOTIF FLORA  Awan Larat Melayu Asli (Awan
B : MOTIF FAUNA Larat Jawi)
C : MOTIF KOSMOS  Awan Larat Jawa
D : MOTIF KALIGRAFI
E : MOTIF GEOMETRI  Pengukir menggunakan sumber alam
semula jadi yang terdapat disekeliling
mereka untuk menghasilkan motif
 MOTIF FLORA

Unsur flora jenis

menjalar atau
berbunga

Dikaitkan dengan
kedatangan islam
Motif bunga raya , motif bunga ketam guri & bunga
cempaka : buku teks m/s 145
 Unsur fauna yang telah
MOTIF FAUNA
diabstrakkan
 MOTIF Menggunakan unsur alam
KOSMOS Digunakan di layer bumbung rumah
 MOTIF  Diambil dari rupa bulatan dan segi tiga yang disusun
secara selari dan berulang bagi menampakkan hasil
GEOMETRI yang kemas
 Selari dengan unsur geometri islam yang biasanya
dipasang di masjid, surau, istana dan rumah
 MOTIF  Diambil dari rupa bulatan dan segi tiga yang disusun
secara selari dan berulang bagi menampakkan hasil
KALIGRAFI yang kemas
 Selari dengan unsur geometri islam yang biasanya
dipasang di masjid, surau, istana dan rumah
 MOTIF UKIRAN KAYU
PENGENALAN POLA :

APA YANG KITA PELAJARI UNTUK BAHAGIAN

Bentuk, diagram atau model
INI : yang digunakan apabila
BAHAGIAN 2 : POLA CORAK UKIRAN menghasilkan sesuatu
A : POLA PEMIDANG ukiran.
B : POLA BUJANG
C : POLA PELENGKAP Terdapat tiga jenis pola :
Pola Bujang
Pola Pemidang
Pola Pelengkap
POLA BUJANG
Dikenali sebagai pola
putu

Menggunakan motif
tunggal

Selalunya diambil dari

motif tumbuhan, kosmos
atau objek lain
POLA PEMIDANG
Dikenali sebagai pola
bingkai

Selalu digunakan pada

bahagian-bahagian dan
peralatan di dalam rumah

Tepak sireh, cucur atap,

penutup bendul dan dulang
kayu
POLA PELENGKAP
Dikenali sebagai pola
induk

Lengkap dari segi motif

dan gubahan yang hendak
dihasilkan

Gubahan lengkap ialah

motif yang berunsurkan
tumbuhan meliputi akar,
batang, buah, dahan, daun,
 JENIS
UKIRAN
KAYU
APA YANG KITA PELAJARI UNTUK BAHAGIAN INI :
A : UKIRAN LAYANG
B : UKIRAN TEBUK TIMBUL BERSILAT
C : UKIRAN TEBUK TIMBUL TANPA SILAT
D : UKIRAN TEBUK TEMBUS BERSILAT
E : UKIRAN TEBUK TEMBUS TANPA SILAT
UKIRAN LAYANG
 Tidak tembus dan mempunyai
corak timbul pada
permukaannya

 Hanya menggunakan teknik

guris pada permukaan dengan
motif yang ringkas.

 Selalu digunakan pada perabot

seperti almari dan katil
 UKIRAN TEBUK
TIMBUL (BERSILAT)
 Tidak ditebuk tembus.

 Bahagian motif yang diukir

akan timbul dan mempunyai
silat

 Terdapat pada peti kayu, daun

pintu dan tiang-tiang rumah
Melayu tradisional
UKIRAN TEBUK TIMBUL
( TIDAK BERSILAT)

 Tidak ditebuk tembus.

 Bahagian motif yang diukir

akan timbul dan tidak
mempunyai silat

 Terdapat pada perabot, senjata

dan barang perhiasan
UKIRAN TEBUK TEMBUS
(BERSILAT)

 Ditebuk tembus.

 Ukiran mempunyai silat dan

diukir balas pada bahagian
belakangnya

 Terdapat kekisi, sekatan ruang

rehat dan perabot
UKIRAN TEBUK TEMBUS
( TANPA SILAT)

 Ditebuk tembus.

 Bahagian dasar permukaannya

ditebou menjadi lubang. Corak
dibiar rata tanpa silat

 Terdapat pada kekisi, pagar

musang, sekatan ruang,
perabot dan cucur atap
 BENTUK-
BENTUK
SILAT
APA YANG KITA PELAJARI UNTUK BAHAGIAN INI :
A : SILAT BELAH ROTAN
B : SILAT DADA TUMA
C : SILAT LEPER
D : SILAT SERONG
E : SILAT MINAGKABAU
 SEKIAN

TERIMA KASIH