PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1

Sinopsis
Tajuk ini disusun untuk membolehkan pelajar mengetahui dan menjelaskan tahap-tahap
perkembangan dan penguasaan bahasa dalam kalangan pelajar termasuklah murid normal,
murid pendidikan pemulihan, dan murid bermasalah pembelajaran. Selain itu tajuk ini juga
akan membincangkan teori-teori pemerolehan bahasa , faktor-faktor yang mempengaruhi
pemerolehan bahasa, dan fungsi alat-alat artikulasi yang terlibat dalam sistem pengujaran.
Seterusnya tajuk ini juga akan menjelaskan masalah dalam penguasaan bahasa dan
prinsip-prinsip dalam Intervansi Bahasa. Terapi dalam pendidikan Pemulihan akan turut
dibincangkan pada bahagian akhir tajuk ini.
Hasil Pembelajaran
Pada akhir tajuk ini, pelajar akan dapat
!enjelaskan tahap perkembangan dan penguasaan bahasa, faktor-faktor yang
mempengaruhi pemerolehan bahasa dan fungsi alat artikulasi.
!enghuraikan teori pembelajaran yang memperkukuh kandungan pengetahuan
pedagogi Pendidikan Pemulihan.
!enunjukkan ciri-ciri kebolehan bekerja terutama dalam perbincangan dan
pembentangan hasil tugasan.
1
TAJUK 1 PERKEMBANGAN DAN PENGUASAAN BAHASA
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
Kerangka aj!k
PERKEMBANGAN DAN
PENGUASAAN BAHASA
Ta"ap Teori #akor $ang Ala
Perkembangan Pemerole"an Mempengar!"i Arik!lasi
Ba"asa Ba"asa
Masala" Dalam Prinsip%Prinsip Terapi Dalam
Peng!asaan &ner'ensi Pen(i(ikan
Ba"asa Ba"asa Pem!li"an

1)* PERKEMBANGAN DAN PENGUASAAN BAHASA
1)1 Ta"ap Perkembangan Ba"asa
Tahap perkembangan bahasa seseorang kanak-kanak dapat dilihat daripada segi
kemampuan menerima, memahami dan melahirkan semula bahasa. "emampuan ini
berkembang beransur-ansur mengikut masa dan saling berkait antara satu sama lain.
#engan perkembangan bahasa yang semakin meningkat ini, kanak-kanak tersebut akan
dapat membuat huraian dan penjelasan berkenaan sesuatu perkara dengan lebih baik
serta cekap dalam komunikasi seharian mereka.
#alam membincangkan tahap perkembangan bahasa kanak-kanak, pelbagai pendapat
dan pandangan dikemukakan. $ntara tahap perkembangan bahasa yang dikemukakan
adalah yang dikemukakan oleh %odman dan &romkin '())*+ seperti berikut,
i. Tahap vokalisasi bunyi 'babbling+
ii. Tahap satu kata 'holofrasis+
iii. Tahap dua kata
iv. Tahap ujaran telegrafi 'telegraphic speech+
2
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
&) Ta"ap +okalisasi B!n,i -Babbling.
Sejak dilahirkan kanak-kanak telah mula mengeluarkan bunyi-bunyi dalam bentuk-
bentuk seperti tangisan, rengekan, dengkuran dan sebagainya. Bunyi-bunyi yang
dihasilkan tersebut mirip dangan bunyi-bunyi konsonan dan vokal. -alau bagaimanapun
bunyi-bunyi tersebut dikategorikan sebagai bunyi prabahasa '&romkin dan %odman,
())*+. Setelah mencapai umur kira-kira enam bulan, seseorang bayi mula
mengeluarkan bunyi-bunyi bahasa yang lebih kerap dan lebih jelas bunyinya sama ada
bunyi konsonan ataupun vokal yang biasanya bercampur aduk seperti penghasilan
bunyi frikatif dan nasal. -alau bagaimanapun tidak diketahui sama ada bunyi-bunyi
yang dihasilkan merujuk kepada objek-objek atau maksud-maksud tertentu. .ontohnya
bunyi-bunyi seperti
Papapa//..mamam///amamam/..0a0a0a/..
Sesuai dengan peningkatan pertumbuhan dan perkembangan seseorang bayi, bunyi-
bunyi bahasa yan dihasilkan menerusi aktiviti bebelan atau celotehan bebas ini lama-
kelamaan akan menghasilkan bunyi-bunyi bahasa yang lebih jelas kerana pada tahap ini
mereka cuba untuk meniru bunyi-bunyi bahasa yang dihasilkan oleh orang de0asa di
sekeliling mereka.
ii) Ta"ap Sa! Kaa -Holo/rasis.
Tahap ini la1imnya dicapai oleh seseorang kanak-kanak apabila mereka mencapai umur
(2 hingga (3 bulan. Pada tahap ini juga ujaran-ujaran yang mereka lakukan mula
merujuk pada sesuatu yang mereka peroleh di sekeliling mereka. Sebagai contoh
mereka mengucapkan 4ma5 yang merujuk kepada 4mama5, 4yah5 yang merujuk kepada
ayah, 4mam5 yang merujuk pada makan dan sebagainya.
!enurut pendapat para peneliti bahasa kanak-kanak, kata-kata yang diujarkan pada
tahap ini mempunyai * fungsi iaitu kata-kata yang dikaitkan dengan perlakuan kanak-
kanak itu sendiri, menyatakan perasaan, atau menamakan sesuatu benda. Pada tahap
3
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
ini juga mereka sudah mula biasa menggunakan huruf-huruf konsonan seperti m,p,s,k
dan huruf-hiruf vocal seperti a, e, i, o ,u.
iii) Ta"ap D!a Kaa
Tahap ini berlaku ketika kanak-kanak mencapai usia kira-kira (3-26 bulan. Pada tahap
ini kanak-kanak mula mengucapkan ujaran-ujaran yang mengandungi dua kata mudah
yang signifikan dengan kehidupan mereka. Pada tahap ini juga ujaran-ujaran yang
dihasilkan sudah mula merujuk kepada makna-makna tertentu seperti 4nak mam5
merujuk 4hendak makan5, 4mama /kut5 bermaksud 4mama nak ikut5. Pada tahap ini
kanak-kanak sudah mula berfikir secara 4subjek 7 prediket5 tetapi aspek-aspek seperti
kata ganti nama diri dan kata jamak masih belum dapat digunakan dengan betul.
i') Ujaran Telegra/is -Telegrap"i0 Spee0".
Pada usia 2-* tahun, kanak-kanak mula menghasilkan ujaran kata ganda atau dikenali
juga sebagai ujaran telegrafis. "anak-kanak juga sudah mampu membentuk kata
menjadi ayat-ayat mudah yang berurutan dengan betul. "osa kata mereka juga
semakin bertambah dengan pesat hasil peniruan daripada orang de0asa di
sekelilingnya dan pengucapan mereka juga semakin mirip orang de0asa. &romkin dan
%odman '())*+ menyatakan baha0a hasil peniruan bahasa kanak-kanak pada usia ini
masih belum mencapai tahap yang diinginkan oleh orang de0asa kerana terdapat
pengguguran-pengguguran tertentu seperti pengguguran bunyi vokal, konsonan
ataupun kata sendi. .ontohnya kanak-kanak akan mengujarkan ayat 48e go out5 yang
merujuk pada 48e is going out5 dan 4yah gi ja5 yang merujuk pada 4ayah pergi kerja5.
Selain tahap tersebut, terdapat juga tahap perkembangan bahasa yang dikemukakan
oleh #.. 9orton '()3:+ dalam bukunya The ;ffective Teaching of <anguage $rts .
!enurut 9orton tahap-tahap perkembangan bahasa kanak-kanak adalah seperti berikut,
4
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
Um!r 1iri%0iri Peng!asaan Ba"asa
* bulan Bermula dengan pelbagai bunyi bahasa dan semakin lama
melupuskan penggunaan bunyi-bunyi tersebut yang tidak
digunakan dalam persekitarannya.
(2 bulan
' ( tahun +
!enggunakan kata tunggal seperti =mama= dan =baba=.,Perkataan
ini melambangkan keseluruhan ayat yang hendak dikatakan.
(3 bulan
' ((>2 tahun +
!enggunakan dua atau tiga patah perkataan seperti tengok ayam.
"anak-kanak me0ujudkan peraturan-peraturan berbahasa yang
tersendiri. "osa kata yang dikuasai lebih kurang *66 patah
perkataan.
2? bulan - *@ bulan
' 2 tahun - * tahun +
"anak-kanak menggunakan perkataan dari pelbagai jenis kata.
"anak- kanak boleh menggunakan ayat mudah dan ayat majmuk.
!ula memasukkan konsep banyak dan sedikit dalam ayat.
*@ bulan - ?3 bulan
' * tahun - ? tahun +
Penggunaan kata-kata yang berunsur negatif mula digunakan.
"onsep nombor seperti satu, dua dan tiga dapat difahami.
Pertuturan semakin kompleks dengan penggunaan lebih banyak
kata adjektif, kata kerja, kata ganti diri dan kata hubung. $nggaran
penguasaan kosa kata ialah (:66 perkataan.
?3 bulan - @6 bulan
' ? tahun - : tahun +
Bahasa semakin abstrak dan dapat menguasai peraturan-
peraturan asas berbahasa. "anak-kanak menggunakan ayat-ayat
yang betul dari segi struktur tatabahasa. Perbendaharaan kata
lebih kurang 2:66 perkataan.
"ebanyakan kanak-kanak menggunakan ayat-ayat kompleks.
5
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
: tahun - @ tahun
Betul penggunaan kata ganti diri dan struktur tatabahasa. Purata
jumlah perkataan ialah @.3 perkataan. "anak - kanak menguasai
lebih kurang @666 perkataan.
@ tahun A B tahun
"anak A kanak bertutur menggunakan ayat kompleks dan
perkataan seperti kalau, jika dsb. Bahasa semakin simbolik.
"anak-kanak mula membaca dan menulis serta memahami
konsep masa dan musim. Purata panjang ayat ialah B.: perkataan.
3 tahun A (6 tahun
"anak-kanak mula menghubungkan konsep kepada idea-idea
umum dengan menggunakan kata hubung seperti 0alaupun,
sementara dan manakala. Purata perkataan dalam ayat ialah )
perkataan.
(6 tahun A (2 tahun
"anak- kanak menggunakan ayat-ayat majmuk dalam kehidupan.
Perkataan seperti mungkin dan pasti semakin kerap digunakan.
Purata perkataan dalam ayat ialah ).: perkataan.

1)2 Teori Pemerole"an Ba"asa
1)2)1 Teori Be"a'io!ris
Teori Behavioris yang dipelopori oleh Bloomfield dan dikembangkan oleh 3ason4
Skinner serta T"orn(ike menyatakan baha0a proses pembelajaran bahasa sangat
berkait rapat dengan aspek rangsangan dan gerak balas ataupun latihan dan
pengulangan. $bdul $1i1 '2666+ berpendapat bahasa sesuatu perlakuan itu dapat
dibentuk dengan menggunakan ransangan yang sesuai. Perlakuan tersebut akan dapat
dikekalkan sekiranya diperkukuh dengan ganjaran. Cleh itu teori behavioris i ni turut
mementi ngkan perseki taran murid untuk membantu proses pengaj aran dan
pembelajaran. 8al ini termasuk perlakuan guru, ka0an-ka0an mereka sendiri serta
suasana dalam bilik darjah. !enurut Skinner'()*3+, pembelajaran bahasa kanak-kanak
berlaku apabila ibu bapa atau ahli keluarga yang lain mengajar kanak-kanak bercakap
dan memberi galakan dengan memberi ganjaran setiap kali kanak-kanak dapat meniru
atau menyebut perkataan yang diajar itu. Danjaran yang diberi adalah untuk
mengukuhkan sesuatu perlakuan bahasa yang betul yang berjaya dilakukan oleh kanak-
6
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
kanak. $ntara ganjaran yang diberikan adalah pujian seperti 5pandai5, senyuman,
ciuman, tepuk tangan, pelukan, dan lain-lain yang boleh merangsang kanak-kanak
bercakap. #i samping itu guru juga boleh mengadakan aktiviti bahasa seperti
pertandingan pidato atau bahas, berbalas pantun, deklamasi puisi dan sebagainya di
sekolah dari semasa ke semasa dan pemenang daripada aktiviti tersebut diberikan
ganjaran sebagai peneguhan.
;.<. Thorndike merupakan antara ahli linguistik ulung yang mengemukakan beberapa
hukum penting yang berkaitan dengan aspek perlakuan dalam teori Behaviorisme yang
boleh diterapkan dalam aktiviti-aktiviti pengajaran dan pembelajaran bahasa '$bdul
$1i1, 2666+. 8ukum pertama ialah hukum latihan. !engikut hukum ini, latihan amat
penting untuk membina dan mengukuhkan sesuatu perlakuan yang dikehendaki. #alam
bidang pengajaran dan pembelajaran bahasa, latihan diperlukan dalam bidang lisan
seperti sebutan, intonasi dan bacaan nyaring. 8al yang sama juga berlaku dalam
aspek-aspek lain pengajaran bahasa seperti aspek tatabahasa, menulis dan
mengarang. 8ukum kedua ialah hukum kesan. 8ukum ini menyatakan baha0a
perlakuan-perlakuan yang ingin dibentuk akan lebih tekal atau berterusan sekiranya
diberikan rangsangan dan ganjaran yang positif.
Pemberian ganjaran tersebut juga perlulah diberikan dalam kadar segera selepas
sesuatu perlakuan bahasa yang dikehendaki dibentuk oleh kanak-kanak. Pemberian
gred atau markah adalah antara kaedah yang paling la1im digunakan oleh guru-guru
dalam pengajaran bahasa. 8ukum kesan menyatakan baha0a faktor yang paling
penting menentukan kesan ganjaran terhadap respon atau perlakuan yang baik ialah
masa. 8al ini bermakna lebih singkat masa antara respon dan anjaran, maka akan lebih
kuatlah perkaitan antara kedua-duanya.
8ukum ketiga ialah hukum tubi. !enurut hukum ini, ganjaran memberikan kepuasan
kepada pihak yang melakukan sesuatu respon. #alam hal ini, semakin kerap ganjaran
diberikan, maka semakin menjadilah perlakuan yang dikehendaki itu berlaku. #alam
bidang pengajaran dan pembelajaran bahasa, ganjaran perlu kerap diberikan berikutan
dengan sesuatu aktiviti atau perlakuan bahasa yang baik. 8al ini termasuklah komen
positif guru yang membina, ganjaran berbentuk hadiah, gred atau markah dan
sebagainya.
7
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
1)2)2 Teori Menalis
Teori mentalis dikemukakan oleh 9oam .homsky '():)+ yang mengatakan baha0a
pemerolehan bahasa berlaku secara mentalis. !enurutnya, kanak-kanak dilahirkan
dengan alat pemerolehan bahasa yang bersifat universal. !elalui alat ini kanak-kanak
berpotensi secara semula jadi untuk mempelajari apa-apa sahaja jenis bahasa.
.homsky mendasarkan teorinya kepada satu hipotesis iaitu Hipoesis N!rani ' The
Innateness 8ypothesis+ yang mengatakan baha0a otak manusia telah dipersiapkan
secara semula jadi 'genetik+ untuk berbahasa. Ctak manusia telah diperlengkapkan
dengan struktur bahasa sejagat yang dikenali sebagai 5AD ' <anguage $cEuisition
#evice+.
Bagi menguatkan teorinya tentang <$#, .homsky memberikan empat kenyataan iaitu,
i. proses pemerolehan bahasa semua kanak-kanak boleh dikatakan sama,
ii. proses pemerolehan bahasa ini tidak ada kaitannya dengan kecerdasan 'anak
yang mempunyai IF rendah juga juga memperoleh bahasa pada masa dan
cara yang hampir sama +,
iii. proses pemerolehan bahasa tidak pula dipengaruhi oleh motivasi atau emosi
kanak-kanak , dan
iv. tatabahasa yang dihasilkan oleh semua kanak-kanak boleh dikatakan sama.
Berkaitan dengan keupayaan sejadi 'innate+ kanak-kanak dalam mempelajari bahasa
ibundanya, .homsky memberikan tiga hujah berikut,
i. 0jujudnya unsur-unsur kesejagatan dalam sesuatu bahasa iaitu kesejagatan
formal yang terdiri daripada ciri-ciri tatabahasa dan kesejagatan substantif yang
berupa kategori-kategori tatabahasa,
ii. bentuk-bentuk ujaran yang didengari kanak-kanak tidak akan diperolehinya
tanpa keupayaan sejadi, dan
iii. kanak-kanak boleh menguasai bahasa ibundanya dalam tempoh ? hingga :
tahun dan tanpa keupayaan sejadi bahasa itu tidak akan dikuasai.
8
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
1)2)6 Teori Kognii/
Teori "ognitif berlandaskan pandangan Piaget seorang ahli psikologi berbangsa S0iss.
!enurut Piaget, perkembangan bahasa kanak-kanak berkait rapat dengan
perkembangan mentalnya. !alah beliau berpendapat baha0a bahasa kanak-kanak itu
adalah manifestasi penting daripada perkembangan mentalnya. #engan menggunakan
otak manusia mempunyai kebolehan dalam mempelajari pelbagai perkara termasuk
menguasai bahasa. 8al ini kerana menurut aliran kignitif, pembelajaran merupakan
sesuatu proses mentalis dan bukan mekanis. Sebelum memperkenalkan teori kognitif
ini, Piaget telah menerangkan tentang maksud kecerdasan. "ecerdasan merupakan
satu bentuk keseimbangan atau penyeimbangan ke arah semua fungsi kognitif
bergerak. Piaget seterusnya berpendapat baha0a kecekapan kanak-kanak untuk
memperoleh sesuatu bahasa adalah berdasarkan kognitif dan setiap kanak-kanak akan
melalui pengalaman mereka dengan objek dan tindakan dalam persekitarannya.
Gntuk memperoleh penguasaan bahasa seseorang kanak-kanak perlu melalui beberapa
peringkat perkembangan kognitifnya. Peringkat pertama dikatakan sebagai peringkat
deria-motor iaitu kanak-kanak berumur dalam lingkungan (3 bulan hingga 2 tahun.
Pada peringkat ini kanak-kanak membentuk skemata atau struktur kognitif hasil
daripada interaksi yang aktif dengan persekitaran. Pengetahuan digambarkan dalam
pelbagai bentuk simbolik. #ari umur 2 hingga B tahun, kanak-kanak memasuki
peringkat tahap pemikiran praoperasi konkrit. #alam peringkat ini penguasaan bahasa
kanak-kanak semakin berkembang. #alam lingkungan umur ? tahun kanak-kanak
sudah mula pandai bercakap dan boleh membentuk ayat serta memahami percakapan
orang lain. Peringkat ketiga adalah operasi konkrit 'B A (2 tahun+ iaitu sudah dapat
menguasai beberapa kemahiran seperti hukum pengekalan, konsep hubungan,
pengkategorian, dan persirian. Pada peringkat ini, kanak-kanak akan lebih mudah
memehami dan mempelajari sesuatu perkara jika mereka diperkenalkan dengan perkara
yang berupa konkrit atau maujud. $ktiviti-aktiviti berbentuk 5hands on5 memang sesuai
dalam mambantu tahap perkembangan kognitif mereka.
9
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
Peringkat yang terakhir ialah peringkat operasi formal iaitu usia (2 tahun dan ke atas.
Pada tahap ini, kematangan kognitif mereka sudah semakin baik dan mula dapat menilai
sesuatu yang abstrak. !ereka juga mula cuba untuk menaakul setiap bentuk dan
situasi yang berlaku disekeliling mereka.Sinclair dalam Huriah, %aminah dan Sofiah
'())*+ menerusi kajiannya mendapati baha0a kanak-kanak tidak mampu untuk
mengungkapkan kata-kata atau bahasa yang kompleks sehingga mereka mencapai
peringkat perkembangan intelek tertentu. #aripada kajian tersebut juga Sinclair
membuat kesimpulan baha0a latihan lisan kurang berkesan terhadap pemerolehan
bahasa seseorang kanak-kanak sebelum mencapai tahap intelek yang tertentu.
Sementara itu, ahli kognitif menegaskan baha0a proses pemerolehan bahasa
merupakan satu proses mental dan perkembangan bahasa yang antara satu sama lain
sangat berkait rapat. "anak-kanak akan memperoleh bahasa ketika berada diperingkat
deria motor dan konkrit kepada abstrak. #engan hal yang demikian jelaslah baha0a
pemerolehan bahasa adalah bergantung pada persekitaran kanak-kanak untuk
memproses skema yang sedia ada bagi tujuan asimilasi dan akomodasi melalui
pendedahan terhadap pengalaman baharu.
1)2)7 Teori &neraksionalis
Tokoh-tokoh teori interaksionalis adalah seperti Bloom, Bo0ennan, dan .romer. $liran
ini berpendapat baha0a kebolehan kognitif semata-mata tidak akan mampu
menjelaskan pemerolehan bahasa kerana perkembangan kognitif hanya melengkapkan
seseorang kanak-kanak dengan kebolehan mentafsir makna tetapi tidak menjamin
pentafsiran ini boleh dilahirkan dalam bentuk bahasa. "anak-kanak masih perlu
didedahkan kepada interaksi linguistik supaya mereka boleh mempelajari cara-cara
makna-makna konitif digambarkan dalam bentuk bahasa dengan tepat. 8asil kajian
Sno0n '()B2+ dan %ingle '()B3+ menunjukkan baha0a pemerolehan bahasa kanak-
kanak adalah akibat interaksi penjaga-penjaga dengan kanak-kanak. Huriah <ong,
%aminah dan Sofia '())*+ menjelaskan baha0a pendapat ahli-ahli interaksionalis
mendapat sokongan kerana hujah-hujah pemerolehan bahasa mereka mempunyai
bukti-bukti kukuh hasil kajian daripada tokoh-tokoh seperti Bloom, 8alliday dan -ells.
"ajian yang didijalankan oleh Bloom menunjukkan baha0a kanak-kanak dapat
memahami berbagai-bagai kategori semantik. Bo0erman pula berpendapat perbe1aan
10
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
ini timbul kerana kedua-dua menggunakan kognitif yang berbe1a. 8al ini demikian
kerana proses kognitif dan proses bahasa merupakan suatu perkara yang penting dalam
teori pemerolehan bahasa.
Huriah <ong, %aminah dan Sofia '())*+ turut memetik pandapat ahli interaksionalis
baha0a setiap perkembangan bahasa melibatkan proses kognitif dan juga proses
interaksi bahasa. 8alliday turut berpendapat setiap kanak-kanak perlu menguasai
bahasa. 8al ini disebabkan setiap manusia perlu untuk berinteraksi dengan masyarakat
sekeliling. "amarudin 8usin '())3+ dalam bukunya Pedagogi bahasa menyatakan
baha0a teori pembelajaran interaksionalis memerlukan kanak-kanak didedahkan
kepada interaksi linguistik. #engan pendedahan yang diterima, kanak-kanak boleh
mengenal pasti dan mempelajari bagaimana untuk menggambarkan makna kognitif
dalam satu bentuk linguistic yang jelas dan tepat. Teori yang dikemukakan oleh
8alliday ini melibatkan pembelajaran bahasa adalah sebagai salah satu alat interaksi
dan proses ini melibatkan mental dan linguistik. Seseorang penutur jati yang baik
haruslah boleh menggunakan struktur-struktur bahasa yang betul sama ada dari segi
tatabahasa dan makna.
1)6 #akor%#akor $ang Mempengar!"i Pemerole"an Ba"asa

1)6)1 #akor Kemaangan #isiologikal
11
&aktor
"ognitif
&aktor
kematangan
fisiologikal
&aktor Sosial
dan
persekitaran
&aktor-faktor
Pemerolehan Bahasa
Raja" ()1 8 #akor%#akor $ang Mempengar!"i Pemerole"an Ba"asa
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
&aktor kematangan fisiologikal merujuk kepada kematangan fungsi-fungsi otak yang
sempurna. 8al ini kerana individu yang mengalami kecederaan pada sel-sel otak akan
terjejas pemerolehan bahasanya.
Raja" 1)2 8 Ba"agian%Ba"agian 9ak $ang Pening Dalam Pemprosesan Ba"asa
Bahagian-bahagian otak yang berperanan penting dalam proses pemerolehan bahasa
ialah ka0asan broca dan ka0asan 0ernicke. "a0asan broca terletak dekat tengah
hemisfera cerebral kiri iaitu tempat pertemuan antara frontal, parietal dan temporal
lobes. "a0asan ini juga merupakan bahagian otak yang bertangungja0ab terhadap
pembentukan urutan bahasa. "ecederaan pada ka0asan ini boleh mengakibatkan
masalah artikulasi, penghasilan ujaran yang pendek atau tanpa tatabahasa
sertakesilapan dalam ejaan. !asalah yang la1im berlaku ialah bahasa ekspresif iaitu
pertuturan atau penulisan terjejas 'brocaIs aphasia+.
"a0asan 0ernicke pula terletak di bahagian belakang hemisfera cerebral kiri dalam
temporal lobe. "a0asan ini merupakan bahagian otak yan bertanggungja0ab terhadap
kefahaman bahasa. "ecederaan atau kecacatan ka0asan ini menjejaskan pemahaman
bahasa iaitu bahasa reseptif '0ernickeIs aphasia+. Individu yang mengalami
12
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
kecederaan di ka0asan 0ernicke boleh menyebabkan individu menghasilkan sebutan
atau ujaran yang panjang dan bertatabahasa tetapi kurang memba0a maksud seperti
kata nama dan kata kerja.
"ecederaan serius pada kedua-dua ka0asan otak tersebut akan mengakibatkan
masalah bahasa yang teruk sama ada bahasa reseptif mahupun bahasa ekspresif
'global aphasia+
1)6)2 #akor Sosial (an Persekiaran
&aktor sosial dan persekitaran merujuk pada bagaimana seseorang kanak-kanak itu
berinteraksi dengan dunia persekitarannya. 8al ini kerana mempelajari bahasa adalah
proses peniruan oleh seseorang daripada individu di persekitarannya. 8al ini dapat
dibuktikan dengan kes seorang budak perempuan bernama Denie yang ditemui
terkurung dalam sebuah bilik untuk satu tempoh masa yang sangat lama. -alaupun dia
mempunyai system fisioloikal yang normal namun dia tidak dapat berbahasa dan
mengalami masalah kele0atan kognitif kerana pergaulannya dengan manusia dan dunia
sekeliling yang sangat terbatas. "ajian-kajian bahasa juga menunjukkan baha0a kualiti
dan kuantiti seseorang mempengaruhi perkembangan bahasanya.
Pengalaman a0al dalam interaksi sosial juga memainkan peranan penting dalam
membentuk perkembangan bahasa seseorang individu. 8al ini dapat dibuktikan apabila
didapati kanak-kanak dari keluarga yang mempunyai tahap sosioekonomi yang tinggi
mempunyai kosa kata yang lebih luas. Selain itu, lebih luas interaksi seseorang kanak-
kanak dengan ibu bapa dan orang di sekelilingnya semakin luas jugalah kosa katanya.
"anak-kanak yang datang dari keluarga yang mendapat bantuan daripada badan-badan
kebajikan juga didapati mempunyai kosa kata yang lebih terhad berbanding kanak-
kanak yang lebih berada.
1)6)6 #akor Kognii/
&aktor kognitif memainkan peranan yang sangat penting dalam proses pemerolehan
bahasa kerana pemprosesan maklumat berlaku dalam kognitif. $hli-ahli linguistic telah
13
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
bersetuju baha0a faktor kognitif memainkan peranan penting dalam penguasaan
bahasa. Beberapa pandangan telah dikemukakan untuk untuk menja0ab pertikaian
tentang hubungkait antara bahasa dengan kognisi. Piaget '():?+ menyatakan baha0a
kognisi, pengetahuan dan persepsi mendahului proses pemerolehan bahasa seseorang.
!enurut beliau lagi bahasa adalah salah satu fungsi simbolik yang berkembang dalam
minda kanak-kanak melalui pertumbuhan dan interaksi dengan persekitaran. Beberapa
asas pencapaian kognitif seperti distancing dan object permanence perlu berlaku
sebelum perkembangan bahasa kerana pada masa ini kanak-kanak mula beralih dari
dunia fi1ikal kepada dunia simbolik.
-horf '():@+ pula berpendapat baha0a bahasa mempengaruhi persepsi seseorang
terhadap dunia persekitarannya. Sekiranya kita mempunyai bahasa untuk menjelaskan
tantang sesuatu perkara kita turut mempunyai persepsi atau kefahaman terhadap
perkara tersebut.
Jygotsky '()@2+ berpendapat baha0a bahasa dan kognisi adalah saling bergantung.
8al ini kerana bahasa dan kognisi merupakan dua sistem yang berkembangan secara
berasingan. Pada peringkat a0al bahasa berlaku kerana adanya proses interaksi
dengan orang lain. Seterusnya bahasa akan mengalami proses internalized iaitu proses
bahasa dan pemikiran disealirkan. Proses ini membolehkan kanak-kanak menjalankan
pemikiran abstrak dan penaakulan simbolik. Jygotsky juga berpendapat baha0a
pemikiran tidak akan berkembang seterusnya tanpa bahasa.
"edua-dua elemen iaitu bahasa dan kognisi bergantung kepada kematangan
pemikiran. 8al ini kerana kebolehan berbahasa dan berfikir dalam diri seseorang
berkembang seiring dengan perkembangan saraf pusat. Semasa sistem saraf pusat
mencapai tahap kematangan tertentu, bahasa dan kognisi juga berkembang dan
mungkin perkembangan ini berlaku secara berasingan. "adang kala terdapat masalah
kecelaruan bahasa dalam diri seseorang. 8al ini disebabkan oleh masalah disfungsi
fisiologi seperti gangguan saraf dalam otak.
1)7 Ala%Ala Arik!lasi
14
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
Raja" 1)7 8 Ala%ala Arik!lasi
1)7)1 Bibir
Bibir merupakan alat artikulasi yang terletak di bahagian luar rongga mulut yang
berfungsinya menyekat pengaliran udara yang keluar dari paru-paru. Bibir terdiri
dairpada otot-otot yang kenyal yang boleh dihamparkan dan dibundarkan. $pabila kita
membunyikan bunyi :i; misalnya, keadaannya menjadi hampar, sebaliknya apabila kita
membunyikan :!; bibir menjadi bundar. Bibir juga berfungsi di dalam membuat sekatan
kepada udara yang keluar daripada rongga mulut. Gntuk membunyikan bunyi :m;4 :p;
(an :b; misalnya, udara disekat di bibir
1)7)2 5i(a"
<idah merupakan organ artikulasi yang terpenting dan paling aktif di dalam pengeluaran
bunyi-bunyi bahasa. <idah terbahagi kepada empat bahagian, iaitu hujung, tengah,
hadapan, dan belakang. Bahagian-bahagian lidah ini boleh digerak-gerakkan sama ada
diangkat, dinaikkan atau diturunkan untuk membuat penyekatan terhadap udara yang
keluar melalui rongga mulut. Bahagian hadapan, tengah, dan belakang lidah penting
didalam pengeluaran bunyi vokal, iaitu vokal hadapan, vokal tengah dan vokal
belakang.8ujung lidah pula merupakan bahagian yang paling aktif, boleh digerak-
gerakkan kemana-mana bahagian mulut untuk menyekat peredaran udara. Hadi, lidah
aktif sekali dalam proses pengeluaran bunyi-bunyi bahasa dan ia disebut sebagai
artikulator.
15
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
1)7)6 G!si -Al'eolar.
Dusi adalah organ pertuturan yang terletak di antara gigi dan lelangit keras.
"eadaannya cembung, melengkung dan ia berfungsi sebagai daerah artikulasi, iaitu
daerah penyebutan. Dusi berperanan dalam pengeluaran bunyi-bunyi seperti :; :(; :l;4
:r;4 :s;4 :<; dan sebagainya dengan bantuan hujung lidah yang berfungsi membuat
penyekatan.
1)7)7 5elangi -palaal.
<elangit dapat dibahagikan kepada dua bahagian, iaitu lelangit keras dan lelangit
lembut. <elangit keras terletak di antara gusi dan lelangit lembut dan berfungsi sebagai
daerah artikulasi di dalam pengeluaran bunyi. Sementara lelangit lembut pula terletak ke
dalam sedikit, iaitu selepas lelangit keras dan sebelum anak tekak. <elangit lembut
boleh diturunkan dan dinaikkan. $pabila diturunkan, rongga mulut akan tertutup dan
udara akan keluar melalui rongga hidung dan apabila ia diturunkan, rongga mulut akan
tertutup dan udara terpaksa keluar melalui rongga hidung. Crgan ini amat penting untuk
menentukan sama ada bunyi yang dikeluarkan itu bunyi sengau ataupun tidak. $pabila
lelangit lembut diturunkan, bunyi yang keluar ialah bunyi sengau dan kalau dinaikkan
bunyi yang keluar bukan bunyi sengau.
1)7)= Anak Tekak
$nak tekak terletak dibahagian belakang rongga mulut dan berhampiran dengan lelangit
lembut 'malah anak tekak terletak bersambungan dengan lelangit lembut+. $nak tekak
biasanya berfungsi sebagai alat pertuturan bersama-sama dengan lelangit lembut
khususnya dalam menentukan sama ada sesuatu bunyi yang hendak dikeluarkan itu
bunyi sengau atau tidak. #i samping itu, anak tekak ini juga boleh digerak-gerakkan,
sama ada dinaikkan atau diturunkan.
1)7)> Gigi
Digi juga mempunyai peranan di dalam penghasilan bunyi tetapi peranannya tidak aktif.
Bahagian ini tidak boleh digerak-gerakkan seperti lidah atau bibir dan berfungsi sebagai
penahan udara daripada terus keluar dengan bebas dari rongga mulut. #alam
penyebutan bunyi-bunyi KeL, KyL, KcL, KEL gigi turut sama berperanan, iaitu sebagai daerah
penyebutan.
16
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
1)7)? Rongga
Sebagaimana yang dapat digambarkan oleh gambarajah (.*, rongga terbahagin kepada
tiga, iaitu rongga mulut, rogga hidung dan rongga tekak. %ongga merupakan bahagian
lapang yang menjadi tempat laluan udara keluar-masuk dari paru-paru. %ongga tekak
bermula daripada bahagian di sebelah atas selepas pita suara hinggalah ke bahagian
anak tekak. %ongga mulut pula bermula dari ruang di hadapan belakang lidah
memba0a kepada bahagian bibir 'sebelah dalam+ sementara rongga hidung bermula
dari bahagian di belakang anak tekak hingga ke hidung. %ongga tekak dan rongga
hidung boleh dibuka atau ditutup, bergantung kepada keadaan sama ada anak tekak
dan lelangit lembut dinaikkan atau pun diiturunkan.
1)7)@ Pia S!ara
Pita suara terletak di dalam ruang tenggorok dan ia amat penting untuk penghasilan
bunyi. Seseorang yang mengalami kerosakan pita suara akan mengalami gangguan
suara dan orang yang tidak mempunyai pita suara akan menjadi bisu. Pita suara terdiri
daripada dua keping selaput yang boleh terbuka dan tertutup. #i manakah halangan
pertama yang berlaku pada udara yang keluar dari paru-paruM Ia mungkin berlaku pada
pita suara.
Pita suara ialah dua membran elasik ,ang erleak (alam pei s!ara. !embran
menyerupai ApiaB yang melekat pada dinding peti suara dan terentang dari depan ke
belakang. $pabila pita suara kendur dan renggang, udara lalu tanpa halangan. %uang
yang renggang itu dipanggil glois. $pakah peranan pia s!ara ketika menghasilkan
bunyi-bunyi bahasaM $pabila pita suara kendur dan renggang, glotis terbuka '%ajah
(.?+. "eadaan ini terjadi pada 0aktu bernafas dan menghasilkan sesetengah bunyi
seperti CsC dan CpC4 iaitu b!n,i i(ak bers!ara. $pabila pita suara tegang dan rapat,
glotis tertutup '%ajah (.:+. Gdara tidak dapat keluar, tetapi boleh menghasilkan b!n,i
le!pan glois >M>. Selain itu, pita suara itu mungkin dirapatkan tetapi tidak berapa
tegang sehingga udara boleh melaluinya dan pada 0aktu itu pita s!ara bergear. Bunyi
yang terhasil ini dikenali sebagai b!n,i bers!ara. Hadi, pita suara berfungsi dan
menentukan bunyi bersuara atau bunyi tidak bersuara.
1)= Masala" Dalam Peng!asaan Ba"asa
17
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
#alam usaha menguasai kemahiran membaca, ramai kanak-kanak yan menghadapai
pelbagai masalah. $ntaranya mengingat kembali perkataan, memehami perkataan
pelbagai makna, menyatakan sesuatu yang abstrak, menggunakan ayat yang betul dan
lengkap,memberi penjelasan, dan mempelbagaikan gaya komunikasi.
1)=)1 Menginga Kembali Perkaaan
!asalah mengingat kembali perkataan berlaku apabila seseorang itu sukar memanggil
semula perkataan yang telah dipelajarinya dari ingatan jangka panjang. 8al ini mungkin
berlaku disebabkan masalah lemah daya ingatan yang kadang kala mendatangkan
masalah seperti sel-sel otak tidak dapat berhubung antara satu sama lain.
#alam konteks pembelajaran, sesetengah murid akan mengalami masalah dalam
mencari semula perkataan. #alam hal ini mereka lemah dalam mengimbas kembali
pengajaran yang setelah diajar dalam kelas. Selain itu murid juga tidak dapat menja0ab
soalan secara spontan. Setiap kali guru perlu mengulangi arahan dan soalan secara
berkali-kali agar murid dapat menja0ab dan mengikut arahan guru. &akta-fakta yang
telah didengar oleh murid juga sukar untuk mereka ingat selepas pengajaran. 8al ini
demikian kerana murid tidak dapat menyerap dan memahami fakta-fakta tersebut dalam
minda.
Selain itu murid juga mengalami masalah kesukaran mengingati nama ka0an-ka0an
dan anggota keluarga serta menyenaraikan 0aktu serta tarikh. $pabila ditanyakan
soalan, murid akan menjadi kaku dan bisu. Bahasa-bahasa yang diajarkan oleh guru
juga mudah dilupai oleh murid.
1)=)2 Mema"ami Perkaaan Pelbagai Makna
!asalah memahami perkataan pelbagai makna dialami oleh murid yang mempunyai
kognitif yang rendah. !ereka mempunyai ingatan yang lemah terutamanya dalam
kemahiran berbahasa. !urid juga keliru dengan perkataan yang pelbagai makna dan
tidak boleh menggunakan perkataan tersebut dengan betul.
1)=)6 Men,aakan Ses!a! $ang Absrak
18
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
!asalah memahami sesuatu yang abstrak juga merupakan salah satu masalah
penguasaan bahasa. Sebagai contoh tidak dapat memahami perasaan seseorang
sama ada marah, gembira, dan sebagainya. 8al ini dikatakan termasuk dalam masalah
penguasaan bahasa kerana perasaan merupakan aspek para linguistik yang turut
berperanan dalam sistem komunikasi. !asalah keliru dan sukar membe1akan perkara
abstrak juga meliputi ketidakupayaan atau kelemahan murid memahami dan memahami
sesuatu peristi0a. 8al ini disebabkan oleh masalah pemprosesan maklumat dalamm
otak mereka.
1)=)7 Mengg!nakan A,a $ang Be!l Dan 5engkap
!asalah penguasaan bahasa ini merupakan masalah kesukaran murid dalam
menghasilkan perkataan untuk menyampaikan sesuatu pandangan atau kesukaran
memahami pertuturan serta mencari perkataan yang tepat semasa bertutur. !ereka
sering ragu-ragu dan tiada keyakinan semasa menyampaikan idea malah sering
menggunakan 4......apatu.M5 atau 4.....err..5 dan sebagainya. Selain itu, ucapan murid
biasanya dituturkan dalam keadan terbalik atau sering melakukan kesilapan. !ereka
juga sering menterbalikkan ayat. Sebagai contoh, mereka akan mengatakan 4bapa
kasut5 yang bermaksud 4kasut bapa5 serta menambah dan mengurangkan sesuatu
perkataan dalam ayat.
1)=)= Memberi Penjelasan
!asalah penguasaan sesuatu bahasa juga turut melibatkan kesukaran menjelaskan
sesuatu menggunakan bahasa. !ereka tidak dapat menggunakan bahasa seperti
perkataan dan frasa dengan betul untuk menjelaskan sesuatu konsep atau fakta. Selain
itu murid-murid yang mengalami masalah ini juga suka menja0ab atau menjelaskan
ja0apan yang tidak sepadan dengan soalan yang ditanya. Seterusnya mereka tidak
boleh memberikan penjelasan penjelasan yang lengkap dan baik 0alaupun mengetahui
ja0apan tersebut.
1)=)> Mempelbagaikan Ga,a Kom!nikasi
Semasa seseorang berkomunikasi, aspek bahasa dan gaya komunikasi atau lebih
dikenali sebagai aspek paralinguistik turut penting untuk diberikan perhatian. 8al ini
jelas kerana bagi pendengar yang berbe1a status sosialnya seperti umur, pangkat
panggilan dalam masyarakat dan sebagainya perlu digunakan aspek gaya yang
berbe1a apabila berkomunikasi dengan mereka. Tujuannya supaya dapat
menghasilkan komunikasi yang berkesan di samping mematuhi etika berkomunikasi
mengikut norma-norma masyarakat setempat.
#alam aspek gaya berkomunikasi, aspek penggunaan bahasa turut terangkum di
dalamnya. Semasa berkomunikasi, seseorang perlu menunjukkan gaya yang
19
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
bersesuaian dan mengunakan bahasa yang tepat. Sebagai contoh, dalam sesuatu
majlis rasmi, kita perlu menggunakan gaya bahasa yang formal dan laras bahasa yang
bersesuaian.
1)> Prinsip%Prinsip &ner'ensi Ba"asa
Intervensi bahasa merupakan program, strategi atau aktiviti yang menyediakan kanak-
kanak dengan pengalaman bahasa sebenar melalui proses bimbingan dan bantuan
supaya mereka berupaya menggunakan bahasa dengan baik tanpa berlaku sebarang
gangguan dalam kehidupan seharian. Prinsip-prinsip berikut boleh dilakukan oleh para
pembimbing dalam usaha mereka untuk menjalankan intervensi bahasa terhadap
kanak-kanak yang mengalami masalah bahasa.
1)>)1 Mempelajari Perkara $ang M!(a" Kepa(a S!kar
Proses mengajar dari yang mudah kepada yang sukar bukan sahaja dikemukakan oleh
Bloom malah turut dikemukakan oleh $l-Dha1ali yang merupakan seorang tokoh ilmuan
Islam yang tersohor. !enurut beliau, sesuatu proses pengajaran haruslah dimulai
daripada yang mudah ke tahap yang lebih sukar. Sebagai contoh, guru boleh
mengajarkan kanak-kanak untuk mengenal huruf terlebih dahulu. Seterusnya
mengajarkan suku kata dan seterusnya membatangkan suku kata menjadi perkataan
mudah.
1)>)2 Mengajar Perkaaan Asas Kepa(a $ang Kompleks
Tahap seterusnya ialah guru mengajarkan kanak-kanak tentang pengunaan perkataan
asas terlebih dahulu sebelum diikuti dengan perkataan yang lebih kompleks. Perkataan
asas di sini bermaksud perkataan yang biasa digunakan dalam kehidupan seharian
kanak-kanak. Selepas kanak-kanak berjaya menguasainya barulah guru mengajarkan
perkataan yang lebih kompleks dan lebih meluas konteks penggunaannya. .ontoh
perkataan ialah perkataan yang mempunyai lebih daripada satu makna seperti
4mangga5, 4lari5, 4cucuk5 dan sebagainya.
1)>)6 Mengg!nakan Kosa Kaa Biasa Un!k Pembinaan A,a
20
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
<angkah seterusnya, guru perlu mengajarkan kosa kata biasa untuk membina ayat-ayat
mudah. $yat-ayat yang diajarkan biasanya merupakan ayat-ayat pendek yang
mengandungi beberapa patah perkataan atau lebih dikenali sebagai ayat tunggal.
.ontohnya 4!ak, adik nak makan5, 4!ama, nak susu5
1)>)7 Mengajar A,a Pen(ek Kepa(a A,a PanjangCMajm!k
Setelah murid-murid dapat menguasai tahap di atas, guru-guru bolehlah mengajarkan
ayat majmuk kepada murid-murid. $yat majmuk yang diajarkan merupakan ayat majmuk
mudah yang mengandungi satu subjek dan dua predikat atau dua subjek dengan satu
prediket yang dihubungkan menggunakan kata hubung. .ontohnya, 4$min hendak ikut
mak beli mainan di Husco petang nanti5. 4
1)>)= Mengg!nakan Pelbagai Ba"an Un!k Merangsang M!ri(
Penggunaan bahan rangsangan dapat membantu murid-murid meningkatkan
keupayaan mereka membaca. Bahan-bahan seperti gambar tunggal, gambar bersiri,
bahan maujud dan sebagainya membantu murid-murid menjana idea yang seterusnya
diujarkan dalam bentuk bacaan.
1)>)> Mengg!nakan Perkaaan Ba"ar! Dalam Pelbagai Si!asi
Prinsip intervensi seterusnya ialah guru memperkenalkan perkataan baharu,
menghubungkaitkan atau membentuk sekurang-kurangnya dalam (6 konteks yang
berbe1a. Peringkat ini diunakan oleh guru pada peringkat yang terakhir setelah murid-
murid dapat menguasai lima peringkat intervensi yang tera0al.
1)? Terapi Dalam Pen(i(ikan Pem!li"an
21
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
1)?)1 Pengenalan Kepa(a Terapi
Perkataan terapi berasal daripada perkataan Dreek iaitu 4Therapeia5 yang bermaksud
perkhidmatan. 8al ini begitu sejajar dengan konsep pelaksanaan terapi itu sendiri yang
merupakan perkhidmatan yang diberikan kepada pesakit. Secara umum terapi ialah
kaedah-kaedah untuk mengubati penyakit atau masalah-masalah tubuh badan dan
sebagainya."amus perubatan !osby mendefinisikan terapi sebagai ra0atan pemulihan
ke atas pesakit atau individu yang pernah menghadapi sebarang penyakit atau masalah
perkembangan dengan tujuan mengembalikan kefungsian badan secara normal. #alam
konteks pendidikan pula terapi dapat diertikan sebagai kaedah untuk membantu
seseoran individu untuk bergerak balas terhadap sesuatu aktiviti atau kemahiran-
kemahiran yang tertentu.
1)?)2 Kepeningan Terapi Dalam Pem!li"an
Anara kepeningan erapi (alam pen(i(ikan pem!li"an iala"8
!eningkatkan kemahiran pengamatan
!embantu untuk meningkatkan kemahiran bersosial murid
!emperbaiki kualiti hidup dan keyakinan diri
!engurangkan tekanan dan gangguan mental serta emosi
!embantu dan merangsang pertuturan dan komunikasi
!erangsang pemikiran dan kreativiti murid
!embantu perkembangan fi1ikal dan tubuh badan
!embantu untuk meningkatkan keupayaan mental, emosi dan kesihatan
1)?)6 Jenis%Jenis Terapi
1)?)6)1 Terapi #isio
&isio terapi merupakan jenis terapi yang dijalankan untuk membantu kanak-kanak
mengembangkan keupayaan motor kasar mereka. $ntara aspek yang termasuk dalam
keupayaan motor kasar meliputi otot-otot besar pada seluruh tubuh yang memungkinkan
tubuh melakukan pelbagai fungsi seperti berjalan, melompat, menari, berlari,
mengangkat dan sebagainya. Terapi fisio dapat membantu seseorang kanak-kanak
kembali ke tahap fungsi fi1ikal secara optimum. $gen-agen fi1ikal yang digunakan
22
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
digunakan untuk melaksanakan terapi fisio ialah mengurut, memanipulasi, latihan
teraputik, penyejukan dan pemanasan, terapi hidro, rangsangan menggunakan elektrik,
dan ransangan menggunakan cahaya. "esemua kaedah tersebut adalah sebagai satu
cara memulihkan pesakit dan mengekalkan fungsi normal selepas mengalami sesuatu
kecederaan atau penyakit.
Terapi fisio la1imnya dilakukan oleh pakar perubatan terlatih dan pelaksanaannya juga
bergantung kepada permasalahan psikomotor yang dialami oleh seseorang itu.
Terdapat beberapa kaedah aktiviti yang dapat dilaksanakan seperti
<atihan motor halus <atihan motor kasar <atihan imbangan <atihan koordinasi
- memotong
- menggunting
- mencabut
- meramas
- menguli
- merenyuk
- mencubit
- memicit
- membaling
- menolak
- memukul
- melambung
- menyambut
- berdiri sebelah
kaki
- memba0a buku
di atas kepala
- berdiri di atas
kerusi
- menguntai
manik
- melambung
dan
menyambut
bola pelbagai
sai1
1)?)6)2 Terapi 1ara Kerja
Terapi cara kerja ialah aktivit-aktiviti latihan yang bermakna untuk meningkatkan tahap
kefungsian seharian dan mencegah ketidakupayaan atau kecacatan terhadap individu
yang mempunyai masalah mental dan fi1ikal pada semua peringkat umut 'Turner,
&oster dan Hohnson, 2662+. Selain itu, terapi cara kerja juga merupakan sejenais
pemulihan untuk memperbaiki kualiti hidup seseorang. Terapi ini tertumpu pada
memperbaik kebolehan seseorang untuk menjalankan aktiviti dalam kehidupan
seharian., panjagaan diri dan kemandirian di tempat kerja dan dalam aktiviti riadah.
"olej sains dan Teknologi '"IST+ menjelaskan terapi cara kerja sebagai aktiviti
pemulihan yang menumpukan pada pemulihan kecederaan, penyakit, kecacatan mental
dan fi1ikal serta faktor keu1uran seseorang individu bagi membolehkan mereka
berdikari dalam melakukan aktiviti seharian, produktiviti dan pelbagai aktiviti riadah.
$ntara objektif terapi cara kerja dilakukan ialah
23
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
membolehkan individu menguruskan kehidupan seharian dengan baik
memulihkan anggota yang lemah supaya dapat berfungsi dengan baik
membolehkan individu berdikari dalam melakukan sesuatu kerja seharian
meningkatkan tahap keyakinan diri seseorang untuk bersosial
$ntara kepentingan terapi cara kerja dilakukan ialah
untuk membantu seseorang menguasai kemahiran motor halus dengan lebih
baik dalam menjalankan sebarang aktiviti.
meningkatkan kemampuan seseorang untuk melakukan sesuatu dengan otot-
otot kecil yang ada.
!eningkatkan tahap kefungsian seharian dan mencegah ketidakupayaan ke atas
individu yang mempunyai masalah mental dan fi1ikal pada semua peringkat
umur.
$ktiviti terapi cara kerja sebaik-baiknya hendaklah dilakukan oleh ahli terapi yang
berkemahiran sahaja dan dijalankan di pusat-pusat latihan yang mempunyai
kelengkapan. -alau bagaimanapun, guru pendidikan khas juga boleh melakukan
aktiviti terapi cara kerja yang mudah dan bersesuaian dengan murid bermasalah
pembe,ajaran di sekolah. $ntara aktiviti yang boleh dilakukan ialah
<atihan aktiviti berkaitan kemahiran hidup
<atihan pravokasional
<atihan aktiviti membuka dan memasang peralatan
<atihan aktiviti berkaitan kemahiran manipulatif
1)?)6)6 Terapi Per!!ran
"amarudin '()3B+ menyatakan baha0a pertuturan ialah aktiviti melafa1kan bunyi-bunyi
yang dilahirkan daripada alat pertuturan 'articulator+. Pertuturan juga merupakan
kemahiran berinteraksi dalam suasana bahasa manusia. Pertuturan juga boleh
dimaksudkan sebagai bercakap, apa yang dituturkan, hasil darpada percakapan,
abhasa sesuatu 9egara atau bangsa ataupun dialek tersendiri sesebuah 0ilayah atau
24
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
tempat. Terapi pertuturan ialah masalah gangguan pertuturan yang dihadapi oleh
seseorang individu. Terapi pertuturan juga merupakan kaedah yang digunakan untuk
membantu murid yang mengalami kesukaran dalam menyebut perkataan dan
berkomunikasi. !enurut ;ncyclopedia Britanica, terapi pertuturan ialah satu ra0atan
untuk memperbaik kecacatan peruturan yang dialami oleh seseorang. 8al ini mungkin
berpunca dari otak,, telinga, peti suara yang bermasalah, dan alat-alat artikulasi. Terapi
pertuturan la1imnya dijalankan kepada kanak-kanak yang mengalami masalah
kele0atan pertuturan, bibir atau lelangit sumbing, kanak-kanak dengan masalah
pertuturan khas, gagap atau sengau dan pesakit stroke.
$ntara kepentingan pelaksanaan terapi pertuturan ialah
!elatih murid menguasai kemahiran tertentu
!embantu murid menghasilkan bunyi-bunyi bahasa
!eningkatkan kefungsian kognitif, emosi dan social individu
!eningkatkan tahap keupayaan murid.
Punca-punca masalah peruturan ialah
!asalah pendengaran
<e0at perkembangan
Ctot lisan lemah
"ecacatan se0aktu proses kelahiran
!asalah pernafasan
"ecederaan otak
$ktiviti yang boleh dilakukan se0aktu melakukan terapi pertuturan ialah
!eniup belon
!embunyaikan huruf vocal dengan panjang
!enggerakkan lidah ke atas, ke ba0ah, ke kiri dan ke kanan
$ktiviti senaman mukas seperti menguap, mengunyah dan membuat pelbagai
memek muka
!eniup bola ping pong yang terapung dia atas permukaan air
25
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
1)?)6)7 Terapi M!<ik Dan N,an,ian
Terapi mu1ik yang menyelitkan unsur-unsur nyanyian adalah alternatif dalam ra0atan
moden dan merupakan satu bidang professional yang menggunakan mu1ik. Terapi ini
bertujuan untuk proses pemulihan, pemeliharaan dan peningkatan taraf kesihatan mental
serta fi1ikal. $ntara sebab terapi mu1ik boleh diaplikasikan dalam pendidikan pemulihan
ialah mu1ik merupakan satu fenomena yang boleh memberikan kesan kepada semua
manusia.. $ntaranya kesan gerak balas fi1ikal, kognitif dan emosi di samping
perhubungannya dengan pemikiran dan tubuh badan. !u1ik juga memberikan kesan
interaksi interpersonal yang boleh mendorong dan menstrukturkan sesuatu aktiviti serta
mencetuskan idea. Penggunaan mu1ik sebagai terapi ini juga mampu menimbulkan
keseronokan dan memperkembang estim diri murid-murid di samping mendorong interaksi
yang positif. $ktiviti nyanyian yang dilakukan pula dapat melatih dan meningkatkan
keupayaan pertuturan murid-murid yang bermasalah pertuturan.
!atlamat penggunaan terapi mu1ik dalam pendidikan pemulihan ialah
memudahkan guru menga0al tingkah laku murid.
mengembangkan emosi dan perasaan murid secara positif
meningkatkan kemahiran sosial murid
meningkatkan kemahiran komunikasi interpersonal dan intrapersonal
meningkatkan keyakinan dan self-esteem murid
melancarkan pertuturan
membantu meningkatkan pencapaian akademik murid.
meningkatkan kemahiran psikomotor murid
$ntara aktiviti yang boleh dijalankan dalam terapi mu1ik dan nyanyian ialah
membuat pergerakan mengikut lagu
menulis lirik lagu
amali dan praktikal memainkan alat mu1ik
26
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
aktiviti permainan dan lakonan berlatarkan mu1ik
mengenali alat mu1ik
1)?)6)= Terapi air
Terapi air merupakan antara terapi yang sering digunakan oleh guru-guru pendidikan
pemulihan. #alam latihan terapi airi ini, penekanan lebih diberikan kepada kanak-kanak
yang mempunyai masalah motor halus seperti masalah menulis dan memegang alat
tulis.
Tujuan terapi air ialah
mengembalikan dan memelihara emosi kanak-kanak
menghilangkan tekanan
membina keyakinan diri
meningkatkan kreativiti kanak-kanak
membina ka0alan diri terutamanya ka0alan motor halus
meningkatkan tahap penamatan
manipulasi tanganm dan jari-jari
membina daya konsentrasi
melembutkan sendi-sendi tangan
$ntara aktiviti yang boleh dijalankan oleh guru-guru pendidikan pemulihan ialah
melukis di atas permukaan air
menulis di atas permukaan air
membina buih
membuat pusaran air
menepuk air
1)?)6)> Terapi pergerakan kreai/
Terapi pergerakan kreatif merupakan satu kaedah seseorang kanak-kanak dapat
mengintepretasikan idea, perasaan, serta tanggapan deria yang di1ahirkan secara
27
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
simbolik melalui pergerakan. ;lemen-elemen pergerakan tubuh badan, ruang dan daya
memudahkan individu berkomunikasi di samping meningkatkan potensi diri seperti
kreativiti, kebebasan dan pengucapan melalui pergerakan.
$spek-aspek yang termasuk dalam pergerakan kreatif ialah lokomotor, bukan lokomotor,
dan manipulasi alatan. Pergerakan lokomotor meliputi semua pergerakan tubuh yang
boleh menyebabkan keseluruhan tubuh berubah #ari dari satu tempat ke tempat lain.
.ontoh aktiviti lokomotor ialah berjalan, berlari, melompat dan sebagaimya. Pergerakan
bukan lokomotor pula merujuk pergerakan yang tidak menyebabkan perubahan
kedudukan tubuh badan. Pergerakan ini juga disebut sebagai pergerakan dalam
keadaan statik. $ntara contoh pergerakan bukan lokomotor ialah berlari setempat,
membuat imbangan badan, melompat setempat dan sebagainya. !anipulasi alatan
pula ialah aktiviti yang melibatkan penggunaan alatan tertentu untuk membuat sebarang
gerakan. "emahiran ini sebenarnya memerlukan penggunaan anggota badan untuk
menga0al dan menga0asi sesuatu objek. #alam hal ini koordinasi mata dan tangan
serta imbangan badan amat diperlukan untuk menghasilkan pergerakan yang
sempurna. .ontoh aktiviti yang boleh dilakukan ialah melantun bola sambil berjalan,
memusingkan gelung mengunakan tangan, dan skipping sambil berjalan.
Terapi pergerakan mempunyai pe,lbagai kepentingan khususnya kepada kanak-kanak
pemulihan seperti
i. meningkatkan kreativiti
ii. mengasah bakat
iii. meredakan ketegangan perasaan dan dan tekanan ji0a
iv. meningkatkan kemahiran bertutur
v. meningkatkan kecerdasan fikiran
Pelbagai cara boleh dilakukan oleh guru-guru untuk melaksanakan terapi ini dan antara
aktiviti yang boleh dilaklukan untuk menjalankan terapi pergerakan kreatif ialah
i. tarian moden
ii. tarian tradisional
iii. gimrama
iv. pergerakan berkumpulan dan berpasangan
28
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
1)?)6)? Terapi main
"raus '())6+ mendefinisikan bermain sebagai apa-apa juga akitiviti yang memberikan
kegembiraan, keseronokan dan kepuasan kepada kanak. Pakar-pakar psikologi kanak-
kanak umumnya bersetuju bahasa bermain sebenarnya penting kepada kanak-kanak
untuk meluahkan pendapat dan kreativiti masing-masing. #ari aspek psikologi, terapi
bermain memberi peluang kepada kanak-kanak untuk memperoleh perasaan dan
menga0al keadaan yang dapat membantu kanak-kanak berhubungan secara langsung
denmgan situasi sebenar dalam kehidupan mereka. Terapi in juga membantu murid-
murid menunjukkan komitmen dan fokus sepenuhnya terhadap aktiviti yang dijalankan.
"onsep kepada terapi main ialah melalui bermain kanak-kanak belajar untuk lebih
meneroka dan mengenali dunia di sekelilingnya. Selain itu terapi ini juga mengambil
kira ruang fi1ikal yang disediakan untuk kanak-kanak bermain. %uang yang disediakan
haruslah bersesuaian dengan kanak-kanak agar matlamat terapi tercapai. "onsep
seterusnya ialah kanak-kanak berpeluang untuk meneroka identity diri masing-masing.
#engan cara ini juga mereka boleh mengesan bakat dan kebolahan serta
kecenderungan mereka.
!atlamat terapi main dalam pendidikan pemulihan ialah
mengurangkan maslah tingkah laku murid
meningkatkan kemahiran komunikasi
murid mampu menilai diri mereka sendiri
membentuk sahsiah murid yang lebih positif
member peluang kepada murid untuk belajar membuat pilihan sendiri
murid berpeluang melahirkan masalah
murid mempunyai tempat yang selamat untuk meluahkan emosi dan
perasaan
mereka
#alam melaksanakan terapi main, guru-guru perlu mengambil beberapa kriteria agar
matlamat terapi dapat dicapai. $ntaranya ialah
29
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
i. Bilik terapi
- "elengkapan dalam bilik terapi haruslah bersesuaian dengan kanak-kanak
- Bilik terapi perlu didilengkapi dengan bahan-bahan sumber, peralatan asas seperti
rak buku dan peralatan, cermin, almari dan sebagainya.
i. "riteria media permainan yang dipilih
ii. "ategori mainan yang sesuai
1)?)6)@ Terapi pasir
Terapi pasir merupakan satu bentuk bengkel yang memberi peluang kepada kanak-
kanak khususnya untuk meneroka hal-hal yang berkaitan dengan emosi atau perasaan.
Terapi ini secara tidak langsung member peluang kepada individu untuk meluahkan
sesuatu yang terpendam dalam hati mereka secara suka rela. Pengunaan terapi pasir
dikatakan mampu membantu kanak-kanak lebih santai dan relaks. Pergerakan otot-otot
yang diselarikan dengan perasaan ketika malakukan terapi ini membolehkan kanak-
kanak lebih focus dan akhirnya secara perlahan-lahan segala yang terpendam dalam
diri mereka dapat diluahkan. Bagi kanak-kanak pemulihan misalnya, mereka boleh
melukiskan gambaran perasaan mereka di atas pasir melalui tulisan atau lukisan. Bagi
melaksanakan terapi ini, guru-guru boleh melakukannya di dalam kelas iaitu pasir
diletakkan di dalam bekas, di tepi pantai, di ka0asan lapang dan sebagainya.
Tujuan terapi pasir dilakukan oleh guru terhadap kanak-kanak pemulihan ialah
!elatih daya kreativiti kanak-kanak
!enghilangkan rasa marah
!eningkatkan keyakinan diri
!engembangkan daya imaginasi dan penggunaan visual kanak-kanak
"epentingan terapi pasir ialah
!embantu meningkatkan keupayaan mental, emosi dan kesihatan
!embantu meningkatkan pertuturan dan komunikasi
!erangsang pemikiran kanak-kanak
!engurangkan tekanan emosi
!embantu meningkatkan kemahiran social
30
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
"aedah pelaksanaan terapi pasir antaranya ialah
!elukis di atas pasir
!enulis di atas pasir
!enggenggam pasir
!eramas pasir
!embina istana pasir
1)?)6)D Terapi m!lisensor,
Terapi multisensory merupakan kaedah yang berkesan untuk merangsang
perkembangan minda kanak-kanak. 8al ini kerana terapi jenis ini mampu merangsang
kelima-lima deria iaitu penlihatan, pendengaran, sentuhan, bau dan rangsangan sendi.
Terapi multisensory digunakan untuk kanak-kanak yang mempunyai masalah mental,
autism, kecederaan pada otak, Ndo0n syndromeI dan masalah perkembangan fi1ikal.
Pelaksanaan terapi ini dirancang untuk memberikan rangsangan kepada pelbagai jenis
pancaindera dengan menggunakan efek lampu, suara, mu1ik, bau dan sebagainya.
Suasana yang di0ujudkan untuk terapi ini mestilah kondusif, tenang, rekreasional dan
tidak mengancam klien. 8asil daripada terapi ini membantu klien membina ka0alan diri
yang lebih baik, peningkatan rasa kepercayaan pada diri sendiri dan mengurangkan
stress.
Meng!mp!l Makl!ma
Secara berkumpulan, cuba anda dapatkan sebanyak mungkin maklumat
berkenaan faktor-faktor yang mempengaruhi pemerolehan dan perkembangan
bahasa seseorang kanak-kanak.
31
PKP 3107 KAEDAH PEMULIHAN BAHASA MELAYU 1
T!orial
#apatkan sekurang-kurangnya seorang murid yang mempunyai masalah dalam
penguasaan bahasa dan lakukan terapi terhadapnya. Seterusnya cuba lihat
perubahan yang berlaku terhadap kebolehan berbahasa murid berkenaan.
32