29

SISTEM
BAHASA
TATABAHA
SA

SINTAKS
IS

SISTEM
EJAAN

SEBUTAN
&
INTONASI

KOSA KATA
&
PERIBAHAS

Morfologi

Frasa,
Klausa,

Pola
Keselarasan

Sebutan

Umum &
Istilah

Jenisjenis

Ejaan
Kata
Pinjaman

Intonasi

Perumpam
aan

Bentuk
Pembentu
kan Kata
Golongan
Kata

Ragam
Ayat &
Susunan

Ejaan Kata
Dasar &
Kata

Simpulan
Bahasa
Pepatah

Proses
Penerbita

Perbilang

Aspek
Tanda

Kata-Kata
Hikmat

30

BENTUK KATA
- kata tunggal
-kata terbitan
-kata ganda
-kata majmuk

MORFOLOGI
(struktur kata)
-kata asli
-kata pinjaman

PEMBENTUKAN
KATA
-pengimbuhan
-penggandaan
-pemajmukan

TATABAHA
SA

GOLONGAN KATA
-kata nama
-kata kerja
-kata adjektif
-kata tugas

31

32

JENIS-JENIS AYAT
-ayat penyata
-ayat perintah
-ayat seruan
-ayat tanya

FRASA, KLAUSA &

AYAT

RAGAM AYAT
-ayat aktif
-ayat pasif
SUSUNAN AYAT
-biasa
-songsang

SINTAK
SIS

PROSES
PENERBITAN AYAT
-konsep ayat
terbitan
-pengguguran
-peluasan

ASPEK TANDA BACAAN

- koma
-titik
-sempang
-tanda petik
-tanda tanya
-tanda seru

33

EJAAN
KATA
PINJAMAN
POLA
KESELARS
AN HURUF
VOKAL

SISTE
M
EJAA
N

EJAAN
KATA
DASAR &
KATA
TERBITAN

34

INTONASI AYAT
-ayat penyata
-ayat tanya
-ayat perintah
-ayat seruan
-ayat terbalik/songsang
-ayat aktif
-ayat pasif

SEBUTAN BAKU

SEBUTA
N&
INTONA
SI AYAT

35

PERIBAHASA
-perumpamaan
-simpulan bahasa
-pepatah
-perbilangan
-kata-kata hikmat

KOSA KATA
-umum
-istilah

KOSA
KATA&
PERIBAHA
SA

PROSE
SDEFINISI PROSES PEMBENTUKAN
KATA BAHASA MELAYU
PROSE
S
Proses pembentukan kata menerangkan bagaimana sesuatu kata itu dibina dan dibentuk sehingga
PEMBE
dapat menghasilkan ayat dan ujaran dalam sesuatu
bahasa.
NTUKA
N
KATA

KATA NAMA

KATA KERJA

- Sejumlah perkataan yang boleh

menjadi unsur inti dalam binaan
frasa nama.

- Perkataan yang menjadi inti bagi

binaan frasa kerja.

36

KATA ADJEKTIF

KATA TUGAS

- Perkataan yang menjadi unsur

inti dalam binaan frasa adjektif.

- Golongan perkataan selain kata

nama, kata kerja, dan kata djektif
yang mendukung sesuatu tugas
tertentu dalam binaan ayat,
klausa
dan frasa.
PENGGANDAAN

- Kata kerja menunjukkan sesuatu

- Jenis-jenis kata adjektif ialah
- Kata nama menamakan tempat,
perbuatan
atau
keadaan
sifat, warna, ukuran, bentuk,
PENGIMBUHAN
PEMAJMUKAN
benda atau konsep.
melakukan sesuatu.
waktu, jarak, cara, perasaan &
pancaindera.
- mengulangi
Jenis-jenis kata
kata dasar
tugassama
ialah
- Proses yang
- Proses yang menggandingkan imbuhan
- Proses yang merangkaikan
dua kata
- Terdapat tiga kumpulan, iaitu:
- Terdapat dua kumpulan, iaitu:
hubung,
kata
ada secara kata
penuh,
separa kata
atau seru,
berentak
pada kata dasar untuk membentuk kata
dasar atau lebih dan bentuk yang terhasil
- Terdapat empat bentuk, iaitu;
tanya,,
( rentak bunyi
tertentu).kata perintah, kata
membawa makna tertentu.
a) terbitan.
kata nama khas hidup
a) kata kerja transitif
pangkal
ayat, kata bantu, kata
(manusia & bukan manusia) dan
a) kata adjektif tunggal
Terdapat
tiga
jenis
penggandaan,
iaitu: kata
- Terdapat empat jenis imbuhan iaitu: - kata kerja yang
- Terdapat
dua
cara
pengimbuhan
kata
penguat, kata penegas,
mengandungi
tak hidup.
majmuk
yang berbentuk
seperti:
nafi, kata pemeri, kata sendi
objek yang terdiri
daripada
kata
Contoh: nipis, bujur, kasar a) penggandaan
penuh
a) awalan
nama, kata pembenar, kata arah,
b) kata nama am hidup
atau
frasa
nama
untuk
a) apabila kata majmuk
b) katamenerima
adjektif terbitan
kata sekolah-sekolah
bilangan, kata penekan,
( manusia
& bukan manusia) dan
melengkapkan maksudnya.
Contoh: sekolah
b) akhiran
awalan atau akhiran, ejaannya tetap
kata
pembenda.
tak hidup ( institusi & bukan
Contoh: terindah, sebesar
terpisah.
b) kata kerja tak
transitif
kejadian kejadian-kejadian
c) apitan &
institusi:konkrit
- Terdapat empat kategori, iaitu:
abstrak:berbilang & tak berbilang).
c) kata
adjektif majmuk b) penggandaan separa
Contoh:
reka bentuk
bentuk
kata
kerja
yang
tidak direka
d) sisipan
a) kata penyambung ayat
memerlukan
penyambut
atau
c) kata ganti nama kata ganti
Contoh:
merah jambu, Contoh:
hijau jari jejari
b) apabila kata majmuk
menerima
- Gandingan imbuhan dengan kata dasar
objek sesudahnya.
nama tunjuk ( itu & ini) dan kata
daun
apaitan, ejaannya menjadi
bercantum.
b) kata praklausa
akan membentuk kata terbitan daripada
ganti nama diri ( kata ganti nama
bercakap
bercakap-cakap
- Dua subgolongan, iaitu:
pelbagai golongan kata seperti kata nama,
d) kata adjektif
Contoh: ibu bapa GOLONGAN
keibubapaan
JENIS-JENIS
KATA ganda
diri tanya ( apa, siapa, mana) &
c) kata prafrasa
kata kerja dan kata adjektif.
c) penggandaan berentak
kata
ganti
nama
diri
a) kata kerja tak transitif
Contoh:
cantik-cantik, sihat-sihat
- Penggandaan kata majmuk
melibatkan
d) kata pascakata
orang:pertama;saya, aku, patik,
berpelengkap ( mesti diikuti oleh
penggandaan unsur pertama sahaja.
Contoh: sayur sayur-mayur
kami, kita, kedua;anda, engkau,
pelengkap).
kamu, awak, ketiga;ia, dia,
Contoh: guru besar guru-guru besar
kusut kusut-masai
b) kata kerja tak transitif tanpa
mereka)
pelengkap ( boleh berdiri sendiri
tanpa objek atau penyambut).

37

FRASA

KLAUSA

- Binaan yang boleh terdiri daripada satu patah kata atau

- Klausa ialah satu rangkaian perkataan

yang terdiri daripada subjek dan predikat.

rentetan beberapa patah kata yang berfungsi sebagai konstituen

dalam ayat, sama ada sebagai subjek, prediket, objek atau
keterangan.
- Terdapat empat jenis frasa dalam bahasa Melayu, iaitu:
a) frasa nama
Frasa Nama (FN) + Frasa Nama (FN)
Frasa Nama (FN) + Frasa Kerja (FK)
Frasa Nama (FN) + Frasa Adjektif (FA)
Frasa Nama (FN) + Frasa Sendi Nama (FS)
b) frasa kerja

AYAT

-Klausa menjadi konstituen kepada ayat dan

terbahagi kepada 2 jenis iaitu :
a) klausa bebas - klausa yang boleh
berdiri sendiri sebagai ayat yang lengkap
b) klausa tak bebas klausa yang
tidak boleh berdiri sendiri kerana
maknanya bergantung pada klausa
bebas.

mereka berehat

perkataan yang merupakan kesatuan yang

membawa sesuatu maksud,kalimat.
- Ayat ialah unit pengucapan yang paling tinggi
letaknya dalam susunan tatabahasa dan
mengandungi makna yang lengkap.
- Ayat boleh terbentuk daripada satu perkataan atau
susunan beberapa. Perkataan yang pengucapannya

- Contoh:
klausa bebas

- Satu perkataan atau (lebih kerap lagi), serangkai

klausa
bebas
apabila
masanya

tidak

dimulakan dan diakhiri dengan kesenyapan, serta

mengandungi intonasi yang sempurna.

tiba
- Unsur atau konstituen yang terkandung dalam ayat

~ binaan yang boleh terdiri daripada satu perkataan

atau lebihdan kata intinya kata kerja.

ialah klausa, dan bilangan klausa yang terkandung

c) frasa adjektif

tersebut sama ada jenis ayat tunggal dan ayat

STRUKTUR
susunan perkataan yang terdiri daripada
satu
perkataan
atau
beberapa
perkataan
yang
mengandungi kata adjektif atau kata sifat sebagai
intinya
d) frasa sendi nama
satu binaan ayat yang terdiri daripada satu
kata sendinama dan satu frasa nama yang
menjadi pelengkap kepada kata sendi nama
itu.

dalam sesuatu ayat akan membentuk jenis ayat

majmuk.
BINAAN FRASA, KLAUSA DAN AYAT
- jenis-jenis ayat:
a) ayat penyata
b) ayat perintah
c) ayat seruan
d) ayat tanya

38

BENTUK AYAT

JENIS AYAT

RAGAM AYAT

a) Ayat Tunggal

a) Ayat Penyata

a) Ayat Aktif

~ ayat yang terdiri daripada satu subjek

dan satu predikat.

~ ayat yang diucapkan dengan maksud

membuat satu penyataan

b) Ayat Majmuk

~ bertujuan mengatakan atau memberi

keterangan tentang sesuatu hal.

~ ayat yang mengandungi kata kerja yang

mengutamakan subjek asal sebagai judul
atau unsure yang diterangkan.

~ ayat yang mengandungi lebih daripada

satu subjek atau predikat
~ tiga jenis ayat majmuk, iaitu:
a) ayat majmuk gabungan
~ gabungan susunan fakta berurutan
~ gabungan susunan bertentangan fakta

b) Ayat Perintah

~ ayat aktif tak transitif

~ ayat yang diucapkan dengan tujuan

untuk menimbulkan sesuatu tindakan.

b) Ayat Pasif

~ perintah ditujukan kepada orang kedua

dengan menggunakan KGN orang kedua
yang biasanya digugurkan.

~ terbentuk daripada ayat aktif transitif dan

mengandungi
kata
kerja
yang
mengutamakan objek asal sebagai judul
atau unsur yang diterangkan.

~ jenis-jenisnya ialah ayat suruhan, ayat

larangan, ayat silaan, ayat permintaan

b) ayat majmuk pancangan

~ pancangan relatif

c) Ayat Seruan

~ pancangan komplemen
~ pancangan keterangan
c) ayat majmuk campuran

~ ayat aktif transitif

~ ayat yang diucapkan dengan membawa

nada
atau
intonasi
untuk
tujuan
melahirkan suatu keadaan perasaan.

BENTUK, JENIS DAN RAGAM AYAT DALAM BAHASA MELAYU

~ ayat yang mengandungi lebih daripada

satu jenis ayat, iaitu terdiri daripada
campuran ayat tunggal dengan ayat
majmuk atau deretan pelbagai jenis ayat
majmuk.

d) Ayat Tanya
~ ayat yang digunakan untuk tujuan
menanyakan sesuatu hal.
~ tergolong dalam dua jenis iaitu, ayat
tanya tanpa kata tanya dan ayat tanya
dengan kata tanya.

39

PENGGUGURAN

PENYUSUNAN SEMULA

PELUASAN

- Proses transformasi yang berlaku pada

struktur
ayat
yang
mengakibatkan
pengguguran
unsur-unsur
tertentu
daripada binaan ayat itu dan pada
peringkat struktur permukaan, unsur yang
digugurkan itu tidak lagi wujud.

- Perubahan pada susunan perkataan dan

frasa dalam ayat dan pengguguran atau
penambahan beberapa unsur.

- Proses menambahkan unsur baharu ke

dalam ayat.

- Tidak membawa perubahan pada makna

ayat.

a) peluasan frasa nama sebagai subjek

- Terdapat tiga jenis pengguguran, iaitu;

- Tiga jenis proses, iaitu:

~ boleh diluaskan melalui pemancangan

ayat relatif

a) pengguguran frasa nama sebagai

subjek

a) penyusunan semula frasa nama

sebagai subjek

b) peluasan frasa predikat

~ pengguguran subjek kata ganti nama

~ penyusunan semula frasa nama sebagai

subjek boleh berlaku melalui proses
transformasi pasif

~ frasa nama dalam predikat boleh

diperluas dengan pemancangan ayat relatif

b) penyusunan semula frasa nama

sebagai objek

~ berlaku melalui proses penggabungan

ayat yang melibatkan dua konstituen yang
sama dengan menggunakan kata hubung
seperti dan, tetapi, kerana, jika, walau
bagaimanapun.

~ pengguguran subjek yang serupa dalam

ayat majmuk
b) pengguguran frasa predikat
~pengguguran seluruh frasa predikat,
sama ada frasa kerja yang serupa, frasa
nama yang serupa, frasa adjektif yang
serupa, frasa adjektif yang serupa atau
frasa sendi nama yang serupa
~ pengguguran bahagian-bahagian frasa
predikat
c) pengguguran frasa
mendahului frasa relatif

nama

yang

~ frasa nama yang serupa yang

mendahului frasa relativ boleh digugurkan

~ penyusunan semula frasa nama sebagai

objek terjadi pada ayat-ayat yang
mengandungi dua jenis objek iaitu objek
tepat dan objek sipi.

PROSES PENERBITAN AYAT

c) penyusunan semula melalui ayat

songsang
~ penyusunan berlaku pada ayat-ayat
yang mengandungi keterangan seperti
tempat, masa, syarat dan munasab yang
dikedepankan apabila keterangan itu
hendak difokuskan.

- Terdapat empat jenis peluasan, iaitu:

c) peluasan dengan kata hubung

d)
peluasan
komplementasi

melalui

proses

~ proses memancangkan ayat komplemen

ke dalam ayat induk