04 A Matek2
04 A Matek2
DAFTAR ISI
BAB I : PENYELESAIAN PD DENGAN DERET KUASA
48
63
3.1. Pendahuluan 63
3.2. Penyelesaian Masalah Syarat Batas 64
3.2.1. Pengintegralan seperti PD Biasa 64
3.2.2 . Pemisalan u = e ax + by 66
3.2.3. Pemisahan Variabel 69
Persamaan Konduksi Panas 1 dimensi 73
Aliran Panas Konduksi 2 dimensi 79
Getaran tali(Persamaan Gelombang 1 dimensi)
81
45
BAB I
PENYELESAIAN PERSAMAAN
DIFERENSIAL DENGAN DERET KUASA
Pokok Bahasan :
! Fungsi Analitik, Titik Ordiner dean Titik Singular
! Power Series Method
! Persamaan dan Polinomial Legendre
! Metode Frobenius
! Persamaan Bessel
1.1. Fungsi Analitik, Titik Ordiner Dan Titik Singular
Fungsi f (x) dikatakan analitik di x = x0
(n )
n =0
(x 0 ) (x x 0 )
n!
Contoh :
f (x) = ln x ; akan diselidiki apakah f (x) analitik di x = 1
Deret Taylor dari f (x) di sekitar x = 1 adalah :
f (x) = ln x
f (x) =
f (1) = 0
1
x
f (1) = 1
f (x) = 12
f (1) = -1
f (x) =
f (iv) (x) =
f ( n ) (x) =
f (1) = 2
x3
1.2.3
x
Deret Taylor:
( 1) n 1 ( x 1) n
(1) n 1 (n 1)! ( x 1)n
=
;n 0
n!
n
n =0
n =0
(1)n 1 ( x 1)n
=
n
n =1
(1)n 1 ( x 1)n
; uji konvergensinya adalah sebagai berikut:
n
n =1
a n +1 (1) n ( x 1)n +1
=
an
n +1
(1)n 1( x 1) n
n
n
(1)( x 1)n
( x 1)n
x 1
=
=
n +1
n +1
n +1
di sekitar x = 1 x 1 = 0
a n +1
= 0 1 ; jadi konvergen
an
Berarti f(x) = ln x analitik di x = 1.
Fungsi-fungsi yang analitik di sebarang nilai x diantaranya adalah
fungsi-fungsi : Polinomial; sin x; cos x; ex; termasuk jumlahan, selisih, hasil
kali, dan hasil bagi dari fungsi-fungsi tersebut. Hasil bagi dari fungsi analitik
akan menjadi tidak analitik jika penyebutnya 0.
Contoh :
f(x) = x3 + 2x2 + x + 9,5
f(x) = cos 2x +x4 +sin x + 1
f(x) = 2xe-x + tg x
f(x) = 0
f(x) =
1 sin x
dan sebagainya.
2 x cos x
; di x = 2
analitik di mana-mana
Q(x) =
x2 4
1
tidak analitik
0
P( x ) =
Q( x ) =
7 x ( x + 1)
2x
3
7 ( x +1)
2x
2x 2
7
0 tidak analitik di x = 0
3
Q(0) =
P(0) =
x = 0 titik singular
karena:
(x - 0) P(x) = 7/2 (x + 1)
3
2
analitik
(x - 0) Q( x ) =
2
maka x = 0 merupakan titik singular teratur.
1.2. Power Series Method (Penyelesaian PD dengan penderetan di
sekitar titik ordiner)
Teorema 1 :
Bila P,Q, dan R dalam PD : y + P(x) y + Q(x) y = R(x) .........................................(1-1)
adalah fungsi analitik di x = x0 (x0 merupakan titik ordiner dari PD) maka
setiap penyelesaian dari (1) analitik di x = x0 dan dapat dinyatakan dalam
m =0
P( x ) = x
Q( x ) = 2
ordiner.
y=
Sehingga
m=0
a m ( x 0) m =
am xm
merupakan penyelesaian
m=0
persamaan differensial.
y = a m x m = a o + a 1 x + a 2 x 2 + ..... + a s x s + .....
m =0
y =
m a
x m 1 = a 1 + 2a 2 x + 3a 3 x 2 + .....
m=0
y =
m=z
substitusi y, y dan y ke PD :
m=2
(m 1) m a m x m 2 x
m a m x m 1 + 2
m =1
am xm = 0
m=0
x s + ..... +
s+ 2
1
a1
6
s2
as
(s + 1)(s + 2)
2a 0
= a 0
2
1
a1
= a1
6
6
s = 1 a3 =
s = 2 a4 = 0
a
1
1
1
s = 3 a 5 = 3 = ( a1 ) = a1
20 20 6
20
s = 4 a6 =
2a 4
=0
30
s = 5 a7 =
3a 5
3
1
1
(
a1) =
a1
=
42 42 120
1680
s = 6 a8 =
4a 0
=0
63
PUPD : y =
a m x m = a 0 + a1x + a 2 x 2 + a 3x 3 + ....
m =0
1
1
1
y = a 0 + a1x a 0 x 2 a1x 3 + 0 x 4
a1x 5 + 0 x 6
a1x 7 + ....
6
120
1680
1
1 5
1 7
y = a 0 (1 x 2 ) + a1( x x 3
x
x .....)
6
120
1680
y = a 0 y1 + a1y 2
y1 = 1 x 2
1
1 5
1 7
y2 = x x3
x
x .....
6
120
1680
2. Selesaikan PD : ( x 2 + 4) y"+ xy = x + 2
Penyelesaian:
Masing-masing ruas dibagi dengan ( x 2 + 4) menjadi:
y"+
x
2
x +4
y=
x+2
x2 + 4
R(x) =
x
x2 + 4
x+2
x2 + 4
analitik di titik x = 0
analitik di titik x = 0
analitik di titik x = 0
y = amxm
m =0
y' = m a m x m 1
m =1
y" = (m 1)m a m x m 2
m=2
Substitusikan y ; y dan y ke PD :
m=2
m=0
( x 2 + 4) (m 1)m a m x m 2 + x a m x m = x + 2
atau:
m=2
m=2
m=0
m
m2
+ a m x m +1 = x + 2
(m 1)m a m x + 4 (m 1)m a m x
atau :
a2 =
1
4
x1 : 24a 3 + a 0 = 1
a3 =
1 a0
24 24
x 2 : 2a 2 + 48a 4 + a1 = 0
1
(a1 + )
2
a4 =
48
Koefisien x 0 : 8a 2 = 2
x s : (s 1)s a s + 4(s + 1) (s + 2) a s + 2 + a s 1 = 0
a + (s 1)s a s
a s + 2 = s +1
4(s + 1)(s + 2)
Rumus rekursif untuk s = 2,3,4,......
Rumus rekursif ini tidak berlaku untuk s = 0 dan s = 1, karena koefisien x0
dan x1 dalam ruas kanan PD (1) tidak nol. Sehingga untuk s = 2,3,....... :
a + 2a2
a +1 2
a
1
s = 2 : a4 = 1
= 1
= 1
(4)(3)(4)
s = 3 : a5 =
48
48
96
a 2 + 6 a3
1 4 + 1 4 a0 4 1 a0
=
=
+
(4)(4)(5)
80
160 320
Jadi PUPD :
a
a
1 2
1 a
1
1
x + ( 0 ) x 3 + ( 1 ) x 4 + (
+ 0 ) x 5 + ........
4
24 24
48 96
160 320
1 2 1 3 1 4
1 5
y=( x +
x x
x + .....)
4
24
96
160
1 3
1
x +
) x 5 + .....) a 0 +
+ (1
24
320
y = a 0 + a1x +
(x
1 4
x + .....) a 1
48
1
1 3 1 4
1 5
y = ( x2 +
x x
x + .....) + a 0 y1 ( x ) + a 1 y 2 ( x )
$!!
!#!!!
"
4 !!!
24!!!
96
$
!
#!!160
!!!!!
"
yc
yp
dengan : y1( x ) = 1
1 3
1 5
x +
x + .......
24
320
y2 (x) = x
1 4
x + .......
48
( x 2 + 4) y"+ xy = 0
yp = penyelesaian partikulir, yaitu penyelesaian PD Non-Homogen :
( x 2 + 4) y"+ xy = x + 2
Bila x = x0 0 digunakan transformasi : t = x-x0
x = t + x0
dx = dt
dy
=1
dt
y' =
dy dy dt dy
dy
=
= 1=
dt dt dx dt
dt
y" =
d 2 y d dy d dy d dy d dy d 2 y
=
=
=
=
=
dx 2 dx dx dx dt dt dx dx dt dt 2
P( x ) = P( t + x 0 )
Q( x ) = Q( t + x 0 )
PD menjadi :
d2y
dt
+ P( t + x 0 )
dy
+ Q( t + x 0 ) y = 0 .
dt
Persamaan Legendre
Persamaan difeensial dengan bentuk umum sebagai berikut :
( 1 - x2 ) y'' - 2xy' + n ( n + 1 ) y = 0 .............................................................. (1-3)
n (n + 1)
2x
y' +
y
2
1 x
1 x2
y'' -
=0
y=
x m .....................................................................................................(1-4)
m =0
'
y =
ma
x m 1 ...............................................................................................(1-5)
m =1
''
y =
(m 1)ma
x m 2 ..................................................................................(1-6)
m=2
substitusikan y, y dan y ke PD :
(1-x2)
(m 1)ma m x m2 2x
m=2
atau
ma m x m 1 + n (n 1)
m =1
x m = 0.............(1-7)
m =0
m=2
m=2
m =1
m =0
a 2 =
koefisien x0 : 1(2)a 2 + n (n + 1)a 0 = 0
n (n + 1)
a0
2
1
koefisien x : 2(3)a 3 2(1)a 1 + n (n + 1)a 1 = 0
6a 3 + (2 + n (n + 1)a 1 = 0
a 3 =
koefisien
(n 1)(n 2)
a1
6
a s+2 =
(n s)(n + s + 1)
a s .............................................................................(1-8)
(s + 1)(s + 2)
rumus rekursif untuk s = 0,1,2,3,......
s = 0; a 2 =
n (n + 1)
n (n + 1)
a0 =
a0
1(2)
2!
s = 1; a 3 =
(n 1)(n + 2)
(n 1)(n + 2)
a1 =
a1
2(3)
3!
s = 2; a 4 =
(n 2)(n + 3)
(n 2)(n + 3) n (n + 1)
a2 =
[
]a 0
3(4)
3(4)
2!
(n 2)n (n + 1)(n + 3)
a0
4!
(n 3)(n + 4)
(n 3)(n + 4) (n 1)(n + 2)
s = 3; a 5 =
a3 =
a1
4(5)
4(5)
3!
=
PU.PD:
(
n
3
)(
n
1
)(
n
2
)(
n
4
)
+
+
a 1 x 5 + ...... ..........................................................(1-9)
+
5!
atau
(n 1)(n + 2) 3
n (n + 1) 2 (n 2)n (n + 1)(n + 3) 4
y = a o 1
x +
x ..... + a 1 x
x +
2!
4!
3!
x .........
5!
atau
y = a 0 y1 ( x ) + a 1 y 2 ( x ) .....................................................................................(1-10)
dengan :
y1 ( x ) = 1
n (n + 1) 2 (n 2)n (n + 1)(n + 3) 4
x +
x + ...... ..............................(1-11)
2!
4!
10
y 2 (x) = x
1.3.2
........(1-12)
Polinomial Legendre
Dalam
beberapa
aplikasi,
parameter
dalam
persamaan
bulat positif, untuk s = n sisi kanan persamaan (1-15) sama dengan nol,
dan
a n + 2 = 0 ; a n + 4 = 0 ; a n + 6 = 0 ; a n +8 = 0 ;.............
sehingga,
- jika n genap; persamaan (1-xx) akan tereduksi menjadi suatu
polinomial derajat n dalam x
- jika
as =
(s + 1)(s + 2)
a s + 2 ; s n 2 ........................................................(1-13)
(n s)(n + s + 1)
(2n )!
an =
2 n (n!) 2
;n = 0
; n = 1; 2 ; 3 ; 4
.......................................................................(1-14)
(2n 2)!
2 (n 1)!(n 2)!
n
11
a n4 =
(2n 4)!
(n 2)(n 3)
a n 2 = n
4(2n 3)
2 2! n 2)!(n 4)!
a n 2 m = (1) m
(2n 2m)!
2 m!(n m)!(n 2m)!
n
Pn ( x ) =
(1)
m=0
( 2n 2m )
x n 2 m ...............................................(1-15)
2 m!(n m)!(n 2m)!
n
(2n )! n
(2n 2)!
x n
x n 2 + .......
n
2
2 n!)
2 1!(n 1)!(n 2)!
dengan : M =
n
n 1
untuk n genap dan M =
untuk n ganjil.
2
2
P0 ( x ) = 1
P2 ( x ) =
P1 ( x ) = x
1
(3x 2 1)
2
P3 ( x ) =
1
P4 ( x ) = (35x 4 30 x 2 + 3)
8
1
(5x 3 3x )
2
1
P5 ( x ) = (63x 5 70 x 3 + 15x )
8
1
P1
P2
-1
P3
P4
P n +1 ( x ) =
n
2n + 1
P n 1 ( x )
x Pn ( x )
n +1
n +1
12
2. P ' n +1 ( x ) P ' n 1 ( x ) = ( 2 n + 1) P n ( x )
Rumus polinomial Legendre Pn ( x ) bisa dituliskan dalam bentuk formula
Rodrigues sebagai berikut:
Pn ( x ) =
dn
P n 1 ( x 2 1) n
2 n n ! dx n
1
Dua buah polinomial Legendre yang berbeda akan saling tegak lurus
pada interval 1 < x < 1 ; sehingga:
1
1.
( x )Pn ( x )dx ; m n
1
1
2.
2
n
( x )dx =
1.3.3
2
2n + 1
maka
f(x)
berbentuk :
f ( x ) = A k Pk ( x ) = A 0 P0 ( x ) + A 1 P1 ( x ) + A 2 P2 ( x ) + ........................ (1-16)
k =0
f ( x ) = A k Pk ( x ) konvergen ke :
k =0
a.
b.
f (x + ) + f (x )
; jika x titik diskontinu
2
Bukti :
13
k =0
Pm (x ) f ( x) dx = A k
1
( x ) Pk ( x ) dx
2
Pm ( x) f (x ) dx = A m Pm (x ) dx =
2
Am =
2m + 1
2
Am
2m + 1
( x ) f ( x ) dx
Contoh :
1 ; 0 < x < 1
f (x ) =
0 ; 1 < x < 0
Ekspansikan f(x) ke dalam deret Polinomial Legendre :
Deret polinomial Legendre f ( x ) =
Pk ( x )
k =0
Ekspansikan
dengan A k =
2k + 1
2
P ( x) f (x ) dx
k
1
k = 0 A0 =
2
k = 1 A1 =
k = 2 A2 =
k = 3 A3 =
3
2
P1 (x ) f (x ) dx =
5
2
7
2
9
k = 4 A4 =
2
k = 5 A5 =
1
1
1 P0 (x ) f (x ) dx = 2 0 1.1 dx = 2
11
2
3
2
x.1 dx = 4
0
P2 ( x ) f ( x) dx =
5
2
3x 2 1
0 2 dx = 0
7
2
5x 3 3x
7
0 2 dx = 16
P3 (x ) f (x ) dx =
1
1
9
1 P4 ( x ) f ( x) dx = 2
1
P5 (x ) f (x ) dx =
35x 4 30 x 2 + 3
dx = 0
0
8
1
11 63x 5 70 x 9 + 15x
11
dx =
2 0
8
32
1
dan seterusnya
f (x ) =
1
3
7
11
P0 ( x ) +
P1 ( x )
P3 ( x ) +
P5 ( x ) + .............
2
4
16
32
14
Soal Latihan.
Selesaikan persamaan diferensial berikut :
1.
xy"+2 y'+4 xy = 0
2.
(1 x 2 ) y' = 2 xy
3.
( x + 1) y'(2 x + 3) y = 0
4.
(1 x 2 ) y"2xy'+2 y = 0
5.
Jawaban :
1.
y = 2 + a 3 x 3
2.
y = a 0 (1 + x 2 + x 4 + ...) =
3.
y = a 0 (1 + 3x + x 2 +
4.
1
1
1
y = a 1 x + a 0 (1 x 2 x 4 x 6 x 8 ...)
7
5
3
5.
t3 t5
t2 t4
y = a 0 (1 + +....) + a 1 ( t + +.....) = a 0 cos( x 1) + a 1 sin( x 1)
3! 5!
2! 4!
a0
1 x2
10 3
x + 2x 4 + ...)
3
y"+
U(x )
V(x )
y '+
y = 0 ..........................................................................(1-19) atau:
x x0
(x x 0 )2
15
Jika U(x) dan V(x) analitik di x = x0 , maka x0 disebut titik singular teratur.
Jika U(x) dan V(x) tidak analitik di x = x0 , maka x0 disebut titik singular tak
teratur untuk PD (1).
Teorema 1.
Apabila x = x0 merupakan titik singular teratur dari PD (1); maka PD
paling sedikit mempunyai satu penyelesaian basis yang
(1)
berbentuk: y = x r
a (x x )
. ............................................................................(1-21)
m=0
Jika x0 = 0 ;
) a
y = x r a m x m = x r a 0 + a 1 x + a 2 x 2 + ............. =
m =0
x m + r ...........(1-22)
m =0
V(x ) = c s x s = c 0 + c1 x + c 2 x 2 + c 3 x 3 + ...... + c s x s
s =0
y' =
y" =
d
a m x m + r = (m + r )a m x m + r 1
m =0
dx m =0
d
m + r 1
m
r
a
x
(
)
(m + r 1)(m + r )a m x m+ r 1
+
=
dx m = 0
m =0
[x
r 1
][ (
)]
+ c 0 + c 1 x + c 2 x 2 + c 3 x 3 + .... x r a 0 + a 1 x + a 2 x 2 + ..... = 0
16
atau
][
[r(r 1)a 0 + b 0 ra 0 + c 0 a 0 ] = 0
[r(r 1) + b 0 r + c 0 ]a 0 = 0
[r
r + b0r + c0 a 0 = 0
[r
+ (b 0 1)r + c 0 = 0
y1 ( x ) = x r (a 0 + a 1 x + a 2 x 2 + .......) ; r =
1
(1 b 0 ) ......................................... (1-27)
2
y1 ( x ) = x r1 (a 0 + a 1 x + a 2 x 2 + .......)
................................................................... (1-29)
Program Semi Que IV
Fakultas Teknik Jurusan Mesin
Universitas Brawijaya
17
1
1
y' +
y = 0 (kasus 1)
2x
4x
1. Selesaikan PD : y" +
Penyelesaian :
x m+r .
m =0
PD dituliskan :
4xy" + 2 y' + y = 0
Substitusikan y, y, y ke PD diperoleh:
m=0
m=0
m=0
r 1
r +1
r +1
s+1
s+1
r +2
r +s
+ ..... +
x r+s + ...... +
r +s
Persamaan Indicial :
4r (r 1) + 2r = 0
1
r2 r = 0
2
1
r1 =
; r2 = 0
2
Koefisien dari x r+s :
s = 0 ,1, 2 , ......
1
, rumus rekursi menjadi :
2
18
as
; s = 0 ,1, 2 , ......
(2s + 2r + 2)(2s + 2r + 1)
a
a
a
a
a
a 1 = 0 , a 2 = 1 = 0 , a 3 = 2 = 0 , dan seterusnya.
3.2
5.4 5!
7.6
7!
a s +1 =
am =
(1) m a 0
(2m + 1)!
, m = 0 ,1, 2 , ......
(1) m
1
1 2
a
x m = 0 x (1 x +
x + .......)
m = 0 ( 2 m + 1)!
6
120
y1 ( x ) = x 1 2
As
; s = 0 ,1, 2 , 3 ......
(2s + 2)(2s + 1)
A
A
A
A
A
A 1 = 0 , A 2 = 1 = 0 , A 3 = 2 = 0 , dan seterusnya.
2.1
4.3
4!
6.5
6!
m
(1) A m
Am =
2m!
(1) m m
1
1 2
y 2 (x) =
x =A 0 (1 x +
x + .......)
2
24
m = 0 2 m!
A s +1 =
PUPD
1
1 2
1
1 2
y = c1 y1 + c 2 y 2 = c1 a 0 x (1 x +
x + .c 2 A 0 (1 x +
x + .....)
6
120
2
24
1
1 2
1 2
1
x + .......) + k 2 1 x +
x + .......
: y = k 1 x (1 x +
6
120
24
2
m= 0
m= 0
m+r
(m + r) (m + r 1) a m x m + r 1 +
(m + r) (m + r 1) a m x
m= 0
m= 0
m= 0
3 (m + r )a m x m + r (m + r) a m x m + r 1 + a m x m + r = 0
Persamaan indicial :
[ r(r 1) r ]a 0 = 0
Koefisien x r +s
atau
r 2 = 0 ; r1, 2 = 0
19
y1 ( x ) = a 0 x m =
m= 0
a0
;
1 x
1
m= 0 1 x
bila dipilih a 0 = 1 ; y1 =
1
1 x
Substitusikan y , y' , y" ke PD :
y 2 = u ( x ) y1 ( x ) = u ( x ).
2
2
2
2
3. Selesaikan PD : (x 1)x y"(x + 1)xy'+ (x + 1)y = 0 (kasus 3)
Penyelesaian :
x = 0 merupakan titik Singular teratur dari PD, sehingga
y=
xm+r
m= 0
20
m= 0
m= 0
( x 2 1) (m + r) (m + r 1) a m x m + r ( x 2 + 1) (m + r) a m x m + r +
( x 2 + 1) a m x m + r = 0
m= 0
(m + r 1)
m= 0
a m x m + r + 2 (m + r + 1)(m + r 1) a m x m + r = 0
m= 0
Persamaan Indicial :
(r + 1)(r 1) = 0
r1 = 1 ; r2 = 1
Koefisien x r +1 : (r + 2)ra 1 = 0
a1 = 0
Koefisien x s+r +2 : (s + r + 1) 2 a s (s + r + 3) (s + r +1) a s+2 = 0
, s = 0 ,1, 2 , 3 ,.......
s2
a s ; s = 0 ,1 , 2 , ......
(s + 4)(s + 2)
a 1 = 0 , sehingga a 3 = 0, a 5 = 0 , a 7 = 0 , .........
a s+ 2 =
y1 = a 0 x
Untuk r = r2 = 1 , rumus rekursinya adalah :
(s 2) 2
a s ; s = 0 ,1, 2 , ......
s(s + 2)
4
s = 0 a2 = a0 ,
0
a 0 = 0 ( tidak memenuhi a 0 0)
a s+2 =
kasus
dengan
-1
atau
dengan
memisalkan
y 2 = y1 (x )u (x ) = a 0 xu ( x ) .
y 2 ' = a 0 [u ( x ) + u ' ( x ) x ]
21
(x
(x
(x
(x
(x
2
2
2
)
( )
( )
1)x u" (x) + 2(x 1)xu' (x) (x + 1)u(x) (x + 1)xu' (x) + (x
1)x u" (x) + (x 3)xu' (x) = 0
u"
x 3
1)xu" (x) + (x 3)u' (x) = 0
=
u'
1 x[xu(x) + 2u' (x)] x 2 + 1 [u(x) + u' (x)x] + x 2 + 1 u(x) = 0
2
+ 1 u(x) = 0
x(x 2 1)
u"
3 x2
3
1
1
=
= +
2
u'
x x +1 x 1
x(x 1)
ln u' = 3 ln x + ln(x + 1) + ln(x 1)
(x + 1)(x 1)
x 2 1
ln
=
x3
x3
x 2 1 1 1
u' = 3 = 3
x x
x
1
u = ln x + 2
2x
1
y 2 (x) = xu(x) = x ln x +
2x
PU PD : y = c1 y1 + c 2 y 2
= ln
y = c1a 0 x + c 2 x ln x + y = k 1 x + k 2
2x
x ln x + 2x
1
1
( x + 1) y' y = 0
2
2
4. ( x 1) 2 y" + ( x 1) y' 4 y = 0
5. (1 + x ) x 2 y" (1 + 2 x ) xy ' + (1 + 2 x ) y = 0
6. x 2 y" 5xy' + 9 y = 0
Jawaban:
1. y1 = x 1 cos 2 x
y 2 = x 1 sin 2 x
22
x
2. y1 = e
y 2 = e x ln x
3. y1 =
y2 = 1 + x
4. y1 = ( x 1) 2
5. y1 = x
y 2 = x ln x + x 2
3
6. y1 = x
y 2 = ( x 1) 2
y 2 = x 3 ln x
masalah
konduksi
panas
dan
sebagainya.
Untuk
y( x ) = x r a m x m =
m=0
x m+r
.................................................................(1-32)
m=0
y ' (x) =
m=0
m =0
(m + r )a m x m+r 1 = x r 1 (m + r)a m x m
y " ( x ) = (m + r )(m + r 1)
m =0
..........................................(1-33)
a m x m+ r2
= x r 2 (m + r )(m + r 1)
m =0
a m x m ...(1-34)
PD nya menjadi :
x 2 x r 2 (m + r)(m + r 1)a m x m + x x r 1 (m + r)a m x m + (x 2 2 )x r a m x m
m =0
m= 0
m =0
=0
atau,
m =0
m =0
m =0
m=0
23
Jika x tidak selalu nol, maka yang pasti = 0 adalah koefisien-koefisien dari
x r +s :
2
Koefisien x r : (r 1)r a 0 + r a 0 a 0 = 0
(r 2 r + r 2 ) a 0 = 0
(r 2 2 ) a 0 = 0 ;
Persamaan indical :
r 1
Koefisien x + :
a0 0
r 2 2 = 0 ; r1.2 = ...................................................(1-36)
r (r + 1)a 1 + (r + 1)a 1 2 a 1 = 0
(r 2 + r + r + 1 2 ) a 1 = 0
(2r + 1 + r 2 2 ) a 1 = 0
(2r + 1) a 1 = 0 ; (2r +1) tidak selalu 0
a1 = 0
r s
Koefisien x + : (s + r 1)(s + r ) a s + (s + r ) a s + a s 2 2 a s = 0
[(s + r)(s + r 1 + 1) ] a
[(s + r) ] a
= a s 2
= a s 2
as =
a s2
.... (1-37)
(s + r ) 2 2
Untuk r = :
as = -
a s2
a s 2
a s2
= 2
=
2
2
2
2
s(s + 2)
(s + )
s + 2s +
s=2
a2 =
a0
a0
=
2(2 + 2)
4(1 + )
s=3
a3 =
a1
=0
3(3 + 2)
s=4
a4 =
a0
a2
=
4(4 + 2) 2.4(2 + ).4(1 + )
24
a 2m =
1
a 2 m2
2 m( 2 + 2 m )
1
a 2 m2
2 m( + m)
2
( + 1) = () = !
Dengan
=
m=2
m=3
1
1
=
+ 4
.2( + 3) 2! 2 ( + 3)
a4
1
1
=
2
4+
2 3( + 3)
3.2 ( + 3) 2! 2 ( + 3)
2
a 2 m = (1) m
m=m
m! 2
m =0
a2
1
1
=
2
2+
2 2( + 2)
2.2 ( + 2) 2 ( + 2)
2
+ 4
a6 =
y = (1) m
1
1
1
= + 2
= + 2
( + 1)( + 1) 2 ( + 2) 1!2 ( + 2)
+ 2
a4 =
=
+ 2m
= 0, 1, 2, 3, sehingga :
a0
1
1
= 2
2(2 + 2)
2 ( + 1) 2 ( + 1)
a2 =
m=1
untuk
1
2 ( + 1)
m! 2
+ 2m
1
( + m + 1)
1
x + 2 m .......................................................... (1-38)
( + m + 1)
J ( x ) = (1) m
m=0
m! 2
+ 2m
1
x + 2 m
( + m + 1)
J ( x ) = x (1) m
m=0
m! 2
+ 2m
1
x 2 m .............................................. (1-39)
( + m + 1)
J (x ) =
(1)
m =0
m! 2
- + 2m
1
x + 2 m ......................................... (1-40)
( + m + 1)
25
J ( x ) dan
J n ( x ) = (1) m
m =0
m! 2
- n + 2m
1
x n+2m
( n + m + 1)
x n + 2m
x n+2m
m
= (-1)
+ (1)
m! 2 -n + 2m ( n + m + 1) m = n
m! 2 -n + 2m (n + m + 1)
m=0
n -1
J n (x) =
(1) m
m=n
x n +2m
m! 2 -n + 2m ( n + m + 1)
- n + 2m = 2p + n
- n + m + 1 = -n + p + n + 1 = p + 1
m=np+n = n p =0
p = m n
Misalkan,
m = p + n
Sehingga,
J n ( x ) = (1) p + n
p=0
x 2p+n
(p + n )! 2 2p + n (p + 1)
= (-1) n x n (1) p
p =0
x 2p
p! 2 2p + n (p + n + 1)
= (-1) J n ( x )
n
y( x ) = C1 J n ( x ) + C 2 J n ( x ) = C1 J n ( x ) + (1) n C 2 J -n ( x )
y( x ) = C1 + (1) n C 2 J n ( x ) = K J n ( x )
belum merupakan PU PD Bessel, karena hanya memuat satu konstanta
sembarang untuk PD orde 2.Untuk menentukan Penyelesaian Basis yang
lain pada kasus = n bulat ini akan dibahas pada bagian Fungsi Bessel
Jenis Kedua.
Fungsi Bessel Jenis Pertama untuk n = 0, 1, 2, . (bulat)
J n ( x ) = x n (1) m
m =0
m! 2
n + 2m
1
x 2m
(n + m + 1)
26
n = 0 J 0 ( x ) = (1) m
m =0
1
x 2m
m! 2 (m + 1)
2m
(-1) 0 x 0
(1)1 x 2
(1) 2 x 4
+
+
+ ............
2 0 0! (1) 2 2 1! (2) 2 4 2! (3)
= 1-
x2
x4
x6
+
+ .........................
2 2 2 4 (2!) 2 2 6 (3!) 2
= 1-
x2 x4
x6
+
+ ....................................
4 64 2304
n = 1 J 1 ( x ) = (1) m
m =0
m! 2
2m +1
1
x 2 m +1
(m
2)
+
(-1) 0 x 1
(1)1 x 3
(1) 2 x 5
+
+
+ ...........
21 0! (2) 2 3 1! (3) 2 5 2! (4)
x
x3
x5
3
+ 5
...............................
2 2 1! 2! 2 2! 3!
x x3 x5
=
+
...........................................
2 16 384
=
xx
1
10 11
12
27
J 0 (x )
J1 ( x)
Akar
Selisih
Akar
x 1 = 2,4048
Selisih
x 1 = 3,8317
3,1153
x 2 = 5,5201
3,1839
3,1336
x 2 = 7,0156
3,1378
3,1579
x 3 = 8,6537
x 3 = 10,1735
x 4 = 11,7915
3,1394
3,1502
x 5 = 14,9309
x 4 = 13,3237
3,1469
x 5 = 16,4706
Untuk = 1 2 ;
J 12 ( x ) = x
(1)
m! 2
m =0
2+2m
1
x 2m
1
( 2 + m + 1)
( x 2 ) 2 + 2 m (-1) m
=
3
m = 0 m! (m + 2 )
J 12 ( x ) =
(x 2)
0! 12
(x 2)
1! 32
1
2
(x 2)
2! 52
9 1
2 2
Catatan : ( + 1) = ()
( 12 )
28
( x / 2)1 / 2 ( x / 2) 2
( x / 2) 4
1
+
.........
1! 3/2
2! 5/2 3/2
1/ 2
( x / 2)1 / 2
x2
x4
1
=
+
..............
1! 2 3
2
2! 2 3 5
1/ 2
J 12 ( x ) =
( x / 2)1 / 2 x 2 x 4
=
1 3! + 5! ............
1/ 2
xn n
f
(
x
)
f (0) dari :
Ekspansi Mc.Laurin
=
n
!
n
=0
x3 x5 x7
+
+ ................
3! 5! 7!
x 2 x 4 x8
Cos x = 1 +
+ ................
2! 4! 8!
Sin x = x -
Jadi :
( x / 2)1 / 2 1
x3 x5 x7
x
+ ................
3! 5! 7!
1/ 2 x
J1 / 2 (x ) =
x 21
Sin x =
x
2
Sin x
x
2
Sin x
x
J1 / 2 (x ) =
J 1 / 2 ( x ) =
2
Cos x
x
J 3 / 2 (x) =
2 sin x
cos x
x x
J 3 / 2 ( x ) =
2 cos x
+ sin x
x x
[x
[x
J ( x ) ' = x J 1 ( x )
J ( x ) ' = x J +1 ( x )
29
2
J (x)
x
3.
J 1 ( x ) + J +1 ( x ) =
4.
J 1 ( x ) J +1 ( x ) = 2J ' ( x )
2.
3.
J 1 ( x )dx = x J ( x ) + C
+1
( x )dx = J 1 ( x )dx 2J ( x )
J +1 ( x )dx = x J ( x ) + C
Contoh :
1. J 3 / 2 ( x ) = J 1 / 2 +1 ( x ) =
1
x
2 12
J 1 / 2 ( x ) J 1 / 21 ( x )
x
2
2
Sin x Cos x =
x
x
Sin x
x Cos x
2
x
2( 12 )
J 3 / 2 ( x ) = J 1 / 2 1 ( x ) =
J -1/2 ( x ) J 1 / 2 +1 ( x )
x
1 2
2
Sin x Cos x
=
x x
x
=-
2.
2 Cos x
Sin x
x x
J 1 ( x ) dx = x 2 x 2 J 1 ( x ) dx = x 2 d x 2 J 2 ( x )
= x 2 x 2 J 2 ( x ) x 2 J 2 ( x ) dx 2
= x 4 J 2 (x ) 2 x 3 J 2 (x )
= x 4 J 2 ( x ) 2 d x 3 J 3 ( x )
= x 4 J 2 ( x ) 2x 3 J 3 ( x ) + C
2
= x 4 J1 ( x ) J 0 ( x ) 2x 3
x
= x 4 J1 ( x ) J 0 ( x ) 2x 3
x
2.2
x J 2 ( x ) J 1 ( x )
4 2
x x J 1 (x) J 0 ( x ) J 1 ( x )
= 2 x 3 J 1 ( x ) x 4 J 0 ( x ) 16 x J 1 ( x ) + 8x 2 J 0 ( x ) + 2 x 3 J 1 ( x )
= (8x 2 x 4 ) J 0 ( x ) + (4 x 3 16 x ) J 1 ( x ) + C
Program Semi Que IV
Fakultas Teknik Jurusan Mesin
Universitas Brawijaya
30
3.
J 3 ( x ) dx = x 5 x 2 J 3 ( x ) dx = - x 5 d x -2 J 2 ( x )
= x 5 x -2 J 2 (x) + x 2 J 2 ( x ) dx 5
= x 3 J 2 ( x ) + 5 x 2 J 2 ( x ) dx 5
= x 3 J 2 ( x ) + 5 x 3 x 1 J 2 ( x )
= x 3 J 2 ( x ) + 5 x 3 d x -1 J 1 ( x )
= x 3 J 2 ( x ) + 5x 2 J 1 ( x ) 5 x 1 J 1 ( x ) dx 3
= x 3 J 2 ( x ) + 5x 2 J 1 ( x ) 15 x J 1 ( x ) dx
= x 3 J 2 ( x ) + 5x 2 J 1 ( x ) 15 x J 0 ( x ) dx
= x 3 J 2 ( x ) + 5x 2 J 1 ( x ) 15 x d[J 0 ( x )]
= x 3 J 2 ( x ) + 5x 2 J 1 ( x ) 15x J 0 ( x ) 15 J 0 ( x ) dx
Contoh aplikasi : Vibrasi dari Rantai yang Tergantung
Suatu rantai dengan massa persatuan panjang konstan, dengan
panjang L digantung tegak lurus pada suatu tumpuan tetap O seperti
dalam gambar. Pada saat t = 0, rantai ditempatkan dengan membentuk
sudut terhadap bidang vertikal, kemudian dilepaskan.
y
x=0
x=x
x=L
W(x)
F
U=(x,t)
x
L = panjang rantai
31
[W (x )]
F (x) = W (x)sin
Jika 0 ;W (x) Sin W (x) tg =W(x)
U( x, t )
x
U( x + x , t )
U( x, t )
- W(x)
( x + x )
x
lim
U( x + x , t )
U( x, t ) x
[W(x+ x)
- W(x)
]
x 0
( x + x )
x
x
U( x + x, t )
U( x, t )
w ( x + x )
w (x)
lim
( x + x )
x
=
x
x 0
x
= x
U( x , t )
w (x )
x
x
= x
U
g (L x )
x
x
2U
x 2
percepatan vibrasi :
32
Gaya F = x
2U
, gaya ini sama dengan perubahan gaya F(x+x) - F(x),
t 2
jadi :
2U
U
= x g (L x )
2
x
x
t
= x g
U
(
L
x
)
x
x
2U
U
= g ( L x )
2
x
x
t
Bila gerakannya merupakan gerak periodik dalam t dengan periode
2/, maka :
U( x, t ) = y( x ) cos(t + )
U
= y( x ) sin(t + )
t
2U
= 2 y( x ) cos(t + )
2
t
U
= y' (x) cos(t + )
x
2U
U
= 2 y cos(t + ) = g (L x )
2
x
x
t
2 y cos(t + ) = g
2 y cos(t + ) = g cos(t + )
2 y = g
[(L x ) y']
x
2
y = y'+ (L x ) y"
g
(L x ) y" y'+2 y = 0 ; 2
2
g
33
dz
= 1
dx
Misal : L-x = z ;
y' =
dy dy dz
dy
dy
=
= 1 =
dx dz dx
dz
dz
y" =
d2y
d dy d dy
d dy d 2 y
1
=
=
=
dz dx dz 2
dx 2 dx dx dx dz
d 2 y dy
+
+ 2 y = 0
2
dz
dz
s2
42
Misal :
2s ds sds
ds 22
dz =
;
=
=
dz
s
42
22
s = 2z
;z=
dy dy ds 22 dy
22 dy
1 dy
=
=
=
= z 2
1
dz ds dz
s ds 2z 2 ds
ds
d 2 y d dy d 12 dy
d dy
1
1 3 dy
=
=
z
= z 2
+z 2
2
dz dz dz
ds
ds
dz ds
dz
2
1 3 dy
1 d dy
= z 2
+ z 2
2
ds
ds dz
1 3 dy
1 d
1 dy
= z 2
+ z 2 z 2
2
ds
ds
ds
d2y
1 3 dy
= z 2
+ 2 z 1 2
2
ds
ds
Persamaan menjadi
1 3 dy
d2y
1 dy
z z 2
+ 2 z 1 2 + z 2
+ 2 y = 0 , atau
2
ds
ds
ds
d 2 y 1 12
1 dy
+ z + z 2
+ 2 y = 0
2
2
ds
ds
d 2 y 1 12 dy
+ z
+ 2 y = 0
2
2
ds
ds
d 2 y 1 1 12 dy
+ z
+y=0
ds
ds 2 2
34
d 2 y 1 dy
+
+ y =0
PD Bessel dengan = 0
ds 2 s ds
Penyelesaian PD : y(s) = J 0 (s)
Sehingga y( x ) = J 0 (2 L x / g )
Syarat batas : pada x = 0 rantai berada pada posisi tetap pada setiap
saat : y(0) = 0
y(0) = J 0 (2 L 0 / g = 0
J 0 (2 L / g ) = 0
Akar
positif
pertama
dari
J 0 (2 L / g ) = 0
2 L / g = 2,4048 ; =
2,4048
g/L .
2
Frekuensi
(gerakan)
getaran
rantai
adalah
2,4148,
siklus/satuan
berarti
waktu
2,4048
g / L siklus/satuan waktu
4
diferensial
Bessel
berbentuk
dan
c2
adalah
konstanta
sembarang,
c1 = E +
F cos n
F
; c2 =
, E dan F adalah konstanta sembarang.
sin n
sin n
dipilih
F cos n
F
y( x ) = E +
J n ( x ) +
jn ( x )
sin n
sin n
y( x ) = E J n ( x ) +
F cos n
F
J n (x )
jn (x )
sin n
sin n
35
J ( x ) cos n J n ( x )
y( x ) = E J n ( x ) + F n
sin n
y( x ) = E J n ( x ) + FYn ( x )
J n ( x ) cos n J n ( x )
; n bilangan bulat
sin
n
dimana Yn ( x ) =
J ( x ) cos p J p ( x )
lim p
; n = bilangan bulat
pn
sin p
Fungsi Yn(x) disebut fungsi Bessel jenis kedua.
Untuk n = 0 PD Bessel menjadi :
xy" + y' + xy = 0
Akar-akar persamaan indicial : r1, 2 = 0 , sehingga
Y2 ( x ) = J 0 ( x ) ln x + A m x m
m =1
J0
+ m A m x m 1
m =1
x
J '
J
Y2 " = J 0 " ln x + 2 0 02 + m (m 1) A m x m 2
m =1
x
x
Y2 ' = J 0 ' ln x +
2 J0 ' +
m (m 1) A m x m1 +
m =1
m A m x m1 +
m =1
A m x m 1 = 0
m =1
J 0 ' (x) =
(1) m 2m x 2 m 1
=
2 2 m (m!) 2
m =1
2
m =1
(1) m x 2 m 1
2 m 1
m!(m 1)!
Persamaan menjadi :
(1) m x 2 m 1
+
2m2
m!(m 1)!
m =1 2
m 2 A m x m1 +
m =1
m =1
A m x m +1 = 0
Koefisien dari x 0 : A 1 = 0
Koefisien dari
x 2s : (2s + 1) 2 A 2s +1 + A 2s 1 = 0 , s = 1 , 2 , 3 ,......
36
A 3 = 0 , A 5 = 0 , A 7 = 0 , ........
Koefisien dari
x 2s +1 : 1 + 4A 2 = 0
A 2 =
1
4
(1) s +1
+ (2s + 2) 2 A 2s + 2 + A 2s = 0
2s
2 (s + 1)!s!
untuk s =1 diperoleh :
1
3
+ 16A 4 + A 2 = 0
A 4 =
8
128
A 2m =
(1) m 1 1 1
1
1 + + + .... + , m = 1,2,3,....
2m
2
m
2 (m!) 2 3
bila h m = 1 +
1 1
1
+ + ... + , maka :
2 3
m
(1) m 1 h m
2m
(m!) 2
m =1 2
y 2 ( x ) = J 0 ( x ) ln x +
2
,
b = ln 2 maka :
m 1
2
x
2 (1) h m 2 m
Y0 ( x ) = J 0 ( x ) ln + + 2 m
x ........................................ (1-42)
2
2
m =1 2 (m!)
hm = 1+
1 1 1
1
+ + + ....... + , = 0,57721566490.......
2 3 4
m
konstanta
Euler
m 1
2
x
1 (1) (h + h m + n ) 2 m + n
Yn ( x ) = J n ( x ) ln + + 2 m + n m
x
m!(m + n )!
2
m =0 2
1 n 1 (n m 1)! 2 m n
x
.................................................................... (1-43)
2m n
m =0 2
m!
h0 = 0
Sehingga PUPD Bessel untuk semua nilai n adalah :
y( x ) = c1 J n ( x ) + c 2 Yn ( x )
Program Semi Que IV
Fakultas Teknik Jurusan Mesin
Universitas Brawijaya
37
PUPD-nya : y( x ) = C1 J 2 ( x ) + C 2 Y2 ( x )
dengan
2k+2
x
(1) k
2
J 2 (x ) =
k =0 k! (k + 3)
2
x
1
x
Y2 (x ) = ln ( ) + J 2 ( x ) (1 k )! ( ) 2k 2
2
2
k =0
2.
Misalkan : z = x
x=
x
( ) 2k +2
1
(1) k [(k) + (k + 2)] 2
k!(k + 2)!
k =0
(subst x = z)
dz
=
dx
Jadi,
y' =
dy dy dz dy
=
=
dx dz dx dz
d2y
d dy d dy
=
=
2
dx dx dx dz
dx
d dy
d dy
d dy
d2y
= = = = 2 2
dx dz
dz dx
dx dz
dz
y" =
PD menjadi:
2 d 2 y dy
+ x + (2 x 2 2 ) y = 0
x 2
2
dz
dz
z2
2
2
2 d 2 y z dy
2 z
(
+
2 )y = 0
2
2
dz
dz
38
d2y
dy
+ z + (z 2 2 ) y = 0
2
dz
dz
z2
PU PD:
3.
xy" + (1 + 2n ) y' + xy = 0
Misalkan y = x n u ;
maka :
dy
du
= n x n 1 u + x n
dx
dx
2
d y
d
du d
d n du
x
=
n x n 1 u + x n
=
n x n 1 u +
2
dx
dx dx
dx
dx
dx
du
du
d2u
= (n + 1)nx n 2 u nx n 1
nx n 1
+ x n 2
dx
dx
dx
2
du
d u
= (n + 1)nx n 2 u 2nx n 1
+ x n 2
dx
dx
du
d 2u
du
x (n + 1)nx n 2 u 2nx n 1
+ x n 2 + (1 + 2n ) nx n 1u + x n + x x n u = 0
dx
dx
dx
PD menjadi:
(n + 1)nx n 1 u 2nx n
2nx n
[n
du
d2u
du
+ x n +1 2 nx n 1 u + x n
2n 2 x n 1 u +
dx
dx
dx
du
+ x n +1 u = 0
dx
+ n n 2n
]x
n 1
u+x
n +1
d2u
du
+ x n
+ x n +1 u = 0
2
dx
dx
n 2 x 1 u + x
x
d 2 u du
+
+ xu = 0
dx 2 dx
d 2 u du
+
+ ( x n 2 x 1 )u = 0
2
dx
dx
d2u
du
x
+x
+ ( x 2 n 2 )u = 0
2
dx
dx
2
dengan
=n
39
PU PD:
u ( x ) = C1 J n ( x ) + C 2 Yn ( x )
y = x n u
y( x ) = x n u ( x ) = x n C1 J n ( x ) + C 2 Yn ( x )
= C1 x n J n ( x ) + C 2 x n Yn ( x )
4. x 2 y" 3xy ' + 4( x 4 3) y = 0
( y = x 2 u, x 2 = z)
2
Misalkan y = x u ; maka :
( )
dy
d 2
du
x u = 2x u + x 2
=
dx
dx
dx
2
2
d y
d
du
du
2 du
2 d u
=
+ 2x
+x
2x u + x
= 2u + 2 x
dx
dx
dx
dx 2 dx
dx 2
2
du
2 d u
= 2u + 4 x
+x
dx
dx 2
PD menjadi:
du
du
d 2u
4
2
x 2 2u + 4x
+ x 2 2 + 3x 2 xu + x 2
+ 4( x 3) x u = 0
dx
dz
dx
2
d u
du
x 4 2 + 4x 3 3x 3
+ 2 x 2 6 x 2 + 4 x 6 12x 2 u = 0
dx
dx
2
d u
du
x4 2 + x3
+ 4 x 6 16 x 2 u = 0 dibagi dengan x 2
dx
dx
2
du
4 d u
x
+x
+ 4 x 4 16 u = 0
2
dx
dx
Misalkan : x = z
dz
= 2x
dx
du du dz
du
=
= 2x
dx dz dx
dz
2
d u
d du
du
d du
=
+ 2x
2x = 2
2
dx dz
dz
dx dz
dx
=2
du
d du
du
d du
+ 2x = 2
+ 2x 2x
dz
dz dx
dz
dz dz
=2
du
d2u
+ 4x 2 2
dz
dz
40
PD menjadi:
du
d2u
du
x 2 2
+ 4 x 2 2 + x 2 x + (4 x 4 16)u = 0
dz
dz
dz
2
d u
du
4x 4 2 2x 2 + 2x 2
+ (4 x 4 16)u = 0
dz
dz
2
d u
du
4x 4 2 + 4x 2
+ (4x 4 16)u = 0
dibagi dengan 4x 2
dz
dz
2
d u
du
x2 2 + x
+ ( x 2 4)u = 0
PU PD :
z = x2
u ( x ) = C1 J 2 ( x 2 ) + C 2 Y2 ( x 2 )
z = x2 u
y ( x ) = x 2 u ( x ) = x 2 C1 J 2 ( x 2 ) + C 2 Y2 ( x 2 )
41
J n ( ix )
( 1) k
k=0
= in
J n ( ix )
( 1) k
k=0
i n J n ( ix ) =
k =0
2 n+2k
2 n+2k
( ix ) n + 2 k
k ! ( n + k + 1)
2 n+2k
i 2k x n+2k
k ! ( n + k + 1)
x n+2k
k ! ( n + k + 1)
n
Bentuk i J n (ix ) merupakan fungsi baru yang berharga real dan disebut
x n+2k
........................................................................ (1-47)
n+2k
k !(n + k + 1)
k =0 2
I n (x ) =
x n+2k
n + 2k
k =0 2
k! (n + k + 1)
I n ( x ) =
......................................................................................................... (1-48)
penyelesaian
basis
yang
lain
yang
bersifat
linear
42
Dipilih c1 = A
B
B
, c2 =
2 sin n
sin n
y = AI n ( x )
B
B
I n (x) +
I n ( x )
2 sin n
2 sin n
maka y = AI n ( x ) + B
I n (x ) I n (x )
2
sin n
y = AI n ( x ) + BK n ( x )
I n (x) I n (x )
; n bilangan bulat
sin n
2
dengan K n ( x ) =
I n (x) I n (x )
lim
; n = bilangan bulat
pn
2
sin
n
y = c1 J n (i 3 2 x ) + c 2 K n (i1 2 x )
(1) k (i 3 2 x ) n + 2 k
n +2k
k =0 2
k!(n + k + 1)
J n (i 3 2 x ) =
(1) k i 3k x n + 2 k
n+2k
k =0 2
k!(n + k + 1)
= i3 2 n
i3k = 1 ; k = 0,4,8,..
i3k = -i ; k = 1,5,9,..
i3k = -1 ; k = 2,6,10,..
i3k = i ; k = 3,7,11,..
Untuk k ganjil
J n (i 3 2 x ) real
Program Semi Que IV
Fakultas Teknik Jurusan Mesin
Universitas Brawijaya
43
Untuk k genap
J n (i
32
x ) imaginer
Untuk k = 2j
(1) k i 3k = (1) j
k = 2j+1
(1) k i 3k = (1) j i
sehingga
(1) j x n + 4 j
(1) j x n + 2+ 4 j
J n (i 3 2 x ) = i 3 2 n n + 4 j
+ i n + 2+ 4 j
(2 j)!(n + 2 j + 1) j=0 2
(2 j + 1)!(n + 2 j + 2)
j= 0 2
i 3 2 n R + i I
3 2n
= cos + i sin
2
2
3 2n
= cos
3n
3n
+ i sin
4
4
Catatan :
b
b
) + i sin(arc tg )
a
a
z=i
z = cos + i sin
2
2
z = a + ib = cos(arc tg
Jadi,
3n
3n
J n (i 3 2 x ) = cos
+ i sin
2
2
= cos
+ i I
3n
3n
3n
3n
R sin
I + i cos
I sin
R
2
2
2
2
dengan :
Bern x = cos
3n
3n
R sin
I
2
2
Bein x = cos
3n
3n
I sin
R
2
2
Untuk n = 0 :
( 1)j x 4 j
4j
2
j=o 2 [(2 j)!]
Bero x = Ber x =
44
( 1)j x 4 j+2
4 j+ 2
j= o 2
[(2 j + 1)!]2
Beio x = Bei x =
Dengan cara yang sama fungsi K n (i1 2 x ) dapat juga dinyatakan dalam
jumlahan : (deret real) + i (deret real) seperti di atas, dengan
K n i1 2 x = Kern x + i Kei n x
2
2 2r
2
PD : x y"+ (2K + 1) xy'+ x + y = 0
dengan k , , r , konstanta
akan mempunyai PU PD :
2r+s
2
2 a
2r+s
(1 r ) 2 4b
2r+s
Jika n bulat
Yn dan Kn diganti dengan J-n dan I-n
Contoh :
1.
PD : x y" + y' + ay = 0
Dikalikan dengan x :
; = k 2 2 = 02 02 = 0
45
jadi PU PD :
y = x 0 C1 J 0 (2 ax ) + C 2 Y0 (2 ax )
= C1 J 0 (2 ax ) + C 2 Y0 (2 ax )
2.
2
2
8
2
PD : x y" + x (4 x 3) y' + (4 x 5x + 3) y = 0
a=-3;b=2;c=3;d=-5
p=4 ;q=1
= 2 ; = 1 2 ; = 5 ; n = 1
y = x 2ex
PU PD :
[c I (x
1 1
5 ) + c 2 K1 (x 5 )
2
3. PD : x y" xy' + (1 + x ) y = 0
dibagi x3 :
y" y' 1
1
2 + 3 + 2 y=0
x x
x
x
( x 1 y' )' + ( x 2 + x 3 ) y = 0
r = -1; s = -2; a = b = 1; = 0; = 1 2 ; = 2; n = 0
PUPD : y = x c1 J 0 (2 x ) + c 2 J 0 (2 x )
4. PD : 9( y" +
( y" +
1
4
y '+ y ) 2 y = 0
x
x
1
4
y'+ y) 2 y = 0 , dikalikan x2
x
9x
x 2 y" + xy '+ x 2 y 4 y = 0
9
x 2 y" + xy '+ ( x 2 4 9) y = 0
PD Bessel dengan n = 2/3
PUPD : y = c1 J 2 3 ( x ) + c 2 J 2 3 ( x )
5. PD :
R" 1 R '
+
= ; R = R (r )
R r R
Dikalikan Rr2 PD menjadi :
r 2 R" rR ' r 2 = 0
PD Bessel termodifikasi dengan = ; n = 0
PUPD : R = c1 I 0 (r ) + c 2 K 2 (r )
6. PD : xy" + y '+2ixy = 0
46
2
2
atau x y" + xy '+2ix y = 0
PD Bessel dengan = 2i
Soal Latihan.
Selesaikan PD berikut !
2
2
1. x y"+ xy '+ ( x 4) y = 0
2. xy"+ y'+ 1 y = 0 ; ( x = z)
2
4
2
3. x y"+ xy '+ (4 x 1 ) y = 0 ; ( x = z)
2
4
2
2
4. x y"3xy'+4( x 3) y = 0 ; ( y = x u , x = z)
2
5. x y"+ 1 ( x + 3 ) y = 0 ; ( y = u x , x = z)
2
2
6. y"+ x y = 0 ; ( y = u x , 12 x = z)
Jawaban :
1.
y = A J 2 ( x ) + B Y2 ( x )
2.
y = A J 0 ( x ) + B Y0 ( x )
3.
y = A J 1 (x 2 ) + B Y1 (x 2 )
4
4.
y = x 2 A J 2 ( x 2 ) + B Y2 ( x 2 )
5.
y = x A J 1 ( x ) + B J 1 ( x )
2
2
6.
1
1
y = x A J 1 ( x 2 ) + B Y 1 ( x 2 )
4 2
4 2
47
BAB II
DERET FOURIER
Pokok Bahasan
! Fungsi Periodik
! Deret Fourier
! Fungsi Genap dan Fungsi Ganjil
! Deret Sinus dan Deret Cosinus Setengah Jangkauan (Half-Range)
2.1 Fungsi Periodik
Fungsi f(x) dikatakan periodik dengan perioda P, jika untuk semua
harga x berlaku:
48
y
y = sin x
y = cos x
x x
Perioda
(a)
y
2
Perioda
(b)
Perioda
(c)
y
x
0
Perioda
(d)
x
0
Perioda
(e)
49
x1
x2
x3
x4
a
f ( x ) 0 (a n cos nx + b n sin nx ) ............................................................... (2-1)
L
L
z n =1
an =
1 L
1 L
f ( x ) cos nx dx ; a 0 = f ( x )dx ................................................ (2-2)
L
L L
L L
bn =
1 L
f ( x ) sin nx dx ; n = 0, 1, 2, 3, .......... .............................................. (2-3)
L
L
50
3. a n =
1 C + 2L
1 C + 2L
f ( x ) cos nx dx ; a 0 =
f ( x )dx ............................................ (2-4)
C
L
L
L C
4. b n =
1 C + 2L
f ( x ) sin nx dx ; n = 0, 1, 2, 3, .......... .............................................. (2-5)
L
L C
b.
f (x + ) + f (x )
; jika x adalah titik diskontinu.
2
Contoh :
1.
0
f (x ) =
1
; < x < 0
; 0<x<
51
f(x)
1
nx
nx
1 L
dx
f ( x ) cos
dx
f
(
x
)
cos
=
L
L
an =
1
f ( x ) cos nxdx
1 0
= 1 cos nxdx
0
cos
nx
dx
1
cos
nx
dx
+
0
0
1
1
1
=
sin nx =
sin n 0 =
sin n = 0
n
n
0 n
a0 =
1
1 0
= 1 dx = x = 0 = 1
=
+
f
(
x
)
dx
0
dx
1
dx
0 0
0
bn =
1
nx
nx
1 L
dx = f ( x ) sin
dx
f ( x ) sin
L
L
1
f ( x ) sin nxdx
1 0
1
0 sin nxdx + 1sin nxdx = sin nxdx
0
0
1
1
( 1)n 1
= cos nx =
n
n
0
untuk n genap
0
= 2
untuk n ganjil
n
Jadi deret Fourier dari f (x):
f(x) =
a0
nx
nx
+ a n cos
+ b n sin
2 n =1
L
L
52
x 2
x
1
2x 2
2x
3x 2
3x
+
+
+ 0 cos
+ sin
sin
sin
+ 0 cos
+ 0 cos
2
2
3
4x
4x 2
+
sin
+ ................
0 cos
1 2
2
2
sin 3x +
sin 5x + ................
= + sin x +
2
5
3
1 2
1
1
1
Fungsi
f (x)
pulsa voltase yang periodik; dan suku-suku dari deret Fourier yang
dihasilkan akan berkaitan dengan frekuensi-frekuensi yang berbeda
dari arus bolak balik yang dihubungkan pada gelombang bujur
sangkar dari voltase tadi.
2. Tentukan deret Fourier dari :
0 ; - 5 < x < 0
f (x)
3 : 0 < x < 5
; periode = 10
L=5
f(x)
3
x
-10
a0 =
-5
10
15
15
3 5
f (x) dx = 3 dx = x = 3
5 -5
55
5 0
53
an =
1 5
nx
3 5
nx 5
3
dx =
sin
sin nx = 0
=
3 cos
5 0
L
5 n
5 0 n
bn =
1 5
nx
3 5
nx 5
dx = cos
3 sin
5 0
L
5 n
5 0
=-
3
n
cos n - 1 ) =
3
(1 - cos n)
n
Deret Fouriernya :
a0
nx
nx
+ a n cos
+ b n sin
2 n =1
L
L
3
3 (1 - cos n )
nx
sin
= + 0 +
2 n =1
n
5
3 6
1
3x 1
5x
x
sin
= + sin
+
+ sin
+ ........
2
5
3
5
5
5
f(x) =
f(x) memenuhi syarat Dirichlet , jadi deret Fourier akan konvergen ke:
F (x) ; jika x titik kontinu
f (x + ) + f (x - )
; jika x titik diskontinu
2
titik-titik x = -5; 0 dan 5 merupakan titik-titik diskontinu dari f (x) pada
interval (-5,5) sehingga :
di x = -5 ; deret akan konvergen ke :
0+3 3
=
2
2
3+0 3
=
2
2
0+3 3
=
2
2
54
3
2 ; x = - 5
0 ; x = - 5 < x < 0
3
f (x) ; x = 0
2
0 ; x = 0 < x < 5
3
; x =5
; diluar interval ini periodik dengan p = 10
2
3. Ekspansikan f (x) = x 2 ; 0 < x < 2 kedalam deret Fourier jika f (x)
periodik dengan periode 2.
Penyelesaian :
f(x)
42
periode 2L = 2 L =
a0 =
1 2
1 2 2
1 1 3 2 8 2
x
=
f (x) dx = x dx =
0
3
0
0
3
1 2 2
nx
1 2 2
x
cos
dx
=
x cos nx dx
0
0
2
1 2 2
1 2
2
x
sin
nx
=
x d sin nx =
sin nx dx
n 0
n
0
1 2
x sin nx 2 x sin nx dx
=
n
0
1 2
2
x sin nx x d cos nx
=
n
n 0
an =
55
2
1 2
2
x
sin
nx
x
cos
nx
cos nx dx
n
n
0
1 2
2
2
n
n
n
0
4
= 2
n
1 2 2
nx
1 2
dx = x 2 sin nx dx
x sin
0
0
2
2
1
1 2
2
2
x
d
cos
nx
x
cos
nx
=
=
cos nx dx
n 0
n
0
1 2
x sin nx 2 x sin nx dx
=
n
0
bn =
=
=
1 2
2 2
x
sin
nx
x d cos nx
n
n 0
2
1 2
2
x
sin
nx
x
cos
nx
cos nx dx
n
n
0
1 2
2
2
n
n
n
0
deret fourier dari f (x) :
f (x) =
4
4 4
4
sin nx
+ 2 cos nx 3 n =1 n
n
1
1
1
2
..........
..
+
+
+
=
6
12 2 2 3 3
Penyelesaian :
Pada x = 0 ; deret Fourier dari f(x) = x2 konvergen ke f(x) =
4 2 + 0
= 2 2
2
f (0) =
4 2 4
4
sin 0 = 2 2
+ 2 cos 0 n =1 n
3
n
56
4 2 4
+ 2 = 2 2
n =1 n
3
4
4 2 2 2
2
2
=
=
2
n =1 n
3
3
1
2
= 2
2
n =1 n
3
1
1
= 2
2
n =1 n
6
, terbukti
x
x
-a
fungsi
genap.
Jika
(x)
fungsi
genap
maka:
f ( x ) dx = 2 f ( x ) dx ............................................................................................ (2-6)
Fungsi f (x) disebut fungsi ganjil jika f ( -x ) = - f (x) untuk semua x.
Contoh :
57
f(x)
f(x) = sin x
-a
merupakan fungsi ganjil. Jika f (x) fungsi ganjil maka: f ( x ) dx = 0 .............. ..(2-7)
a
2.4 Deret Sinus dan Deret Cosinus Setengah Jangkauan (Half Range)
Deret fourier dari fungsi genap :
an =
1 L
nx
2L
nx
dx = f(x) cos
dx
f(x) cos
L L
L
L0
L
genap
genap
%&&&& %
genap
1 L
nx
b n = f(x) sin
dx = 0
L L
L
genap
ganjil
%&&&& %
ganjil
Jadi , jika f(x) fungsi genap maka bn = 0 ; sehingga yang muncul hanya
suku-suku yang mengandung cosinus saja atau suku-suku dari an.
58
an =
1 L
nx
dx = 0
f(x) cos
L L
L
ganjil
genap
%&&&&%
ganjil
1 L
nx
2L
nx
b n = f(x) sin
dx = f(x) sin
dx
L L
L
L0
L
ganjil
ganjil
%&&&&%
genap
Jika f(x) fungsi ganjil maka an = 0 ; sehingga yang muncul hanya sukusuku yang mengandung sinus saja atau suku-suku dari bn.
Deret sinus dan cosinus setengah jangkauan adalah suatu deret
Fourier yang hanya mengandung suku sinus atau cosinus saja. Apabila
diinginkan deret setengah jangkauan yang sesuai dengan fungsi yang
diberikan, fungsi yang dimaksud biasanya hanya diberikan dalam
setengah interval adari (-L;L) yaitu pada interval (0;L) saja. Setengah
lainya yaitu (-L,0) ditentukan berdasarkan penjelasan fungsinya genap
atau ganjil.
Deret sinus setengah jangkauan adalah deret Fourier dengan :
f(x) fungsi ganjil
a n = 0 ; bn =
2L
nx
dx ........................................................ (2-8)
f(x) sin
L0
L
an =
2L
nx
dx ; b n = 0 ....................................................... (2-9)
f(x) cos
L
L0
Contoh:
Ekspansikan f (x) = x ; 0 < x < 2 ke dalam :
a.
b.
Penyelesaian :
59
a.
-2
L
2L
1 L
nx
22
nx
dx = x sin
dx
f(x) sin
L L
L
20
2
-2 2
nx - 2
nx 2
nx
x
dcos
x
cos
- cos
dx
=
=
n 0
2
n
2 0
2
bn =
-2
nx 2
nx
x cos
- sin
=
n
2 n
2 0
=
- 2
2n 2
2n 4
- sin
cos n
-0 =
2 cos
n
2 n
2 n
nx
4
cos n sin
n =1 n
2
4
n 1
2x 1
3x
= sin
sin
+ sin
+ .......
2 2
2
3
2
f (x ) =
b.
60
f(x)
x
-4
-2
a0 =
22
1 2
x dx = x
20
2
=2
0
1 L
nx
22
nx
dx = x cos
dx
f(x) cos
L L
L
20
2
-22
nx - 2
nx 2
nx
x
dsin
x
sin
- sin
dx
=
=
n 0
2
n
2 0
2
an =
-2
nx 2
nx
x sin
cos
=
+
n
2
n
2 0
=
- 2
2n 2
2n
2
4
cos
+
= 2 2 (cos n 1)
2 sin
- 0 +
n
2
n
2
n n
bn = 0
Jadi deret cosinus:
61
2 4
nx
+ 2 2 (cos n 1)cos
2 n =1 n
2
4
1
nx
= 1 + 2 2 (cos n 1)cos
2
n
4
nx 1
2x 1
3x
= 1 + 2 (cos n 1)cos
+ 2 (cos n 1)cos
+ 2 (cos n 1)cos
+
2
2
2
2
3
f (x ) =
1
(cos n 1)cos 4x + 12 (cos n 1)cos 5x + ...........
2
2
2
4
5
1
3x 1
1
5x
x 1
= 1 - 2 cos
+ 2 cos
+ 2 cos
+ ..............
2 3
2
2
5
= 1+
4
2
Soal Latihan.
x
; < x <
2
1.
2.
2
Tentukan deret Fourier dari f ( x ) = 1 + x ;
3.
4.
2
Tentukan deret Fourier dari f ( x ) = 1 + x ;
5.
6.
Uraikan f ( x ) =
< x <
x ; 2 < x < 2
0 ; 2 < x <3 2
1 < x < 1 ; p = 2
x ;0< x <4
8 x ; 4 < x < 8
b. Fourier Cosinus.
Jawaban.
1.
1
1
1
f ( x ) = sin x + sin 2 x sin 3x + sin 4x +.....
2
3
4
2.
1
1
1
f ( x ) = 1 + 2 4(cos x cos 2 x + cos 3x +.....)
3
4
9
3.
f ( x ) = 2 sin x +
2
2
62
4.
f (x ) =
4 4
1
1
1
2 (cos x cos 2x + cos 3x cos 4x + .....)
3
4
9
16
5.
f (x ) =
8 n sin 2n
n =1 4n 2 1
6.
a. f ( x ) =
32 1
n
nx
sin sin
2
2
2
8
n =1 n
2 cos
cos n 1
16
2
cos nx
b. f ( x ) = 2 + 2
2
8
n
n =1
63
BAB III
1.
4.
2u 2u
+
= f ( x , y)
x 2 y 2
5.
2u 2u 2u
+
+
=0
x 2 y 2 z 2
64
A
u
2u
2u
2u
u
u
B
C
+
+
+D
+E
+ Fu = G ....................................... (3-1)
2
2
xy
x
y
x
y
disebut PD homogen
G0
a. Selesaikan PD :
2z
= x2y
xy
2z
= x2y
xy
65
z
= x2y
x y
diintegralkan terhadap x
z 1 3
= x y + F( y)
y 3
z=
diintegralkan terhadap y
1 3 2
x y + F( y) dy + G ( x )
3
PUPD: z =
1 3 2
x y + H ( y) + G ( x )
6
; G(x)
dan
H(y)
fungsi
sembarang
b.
z(x,0) = x 2 x 2 =
1 3 2
x 0 + H(0) + G (x )
6
G (x ) = x 2 H(0 )
z(x, y ) =
1 3 2
x y + H(y ) + x 2 H(0 )
6
1
z(1, y ) = cos y cos y = 13 y 2 + H(y ) + 12 H(0)
6
cos
y =
1
y
6
+ H (y
)+
1 2 H (0
1
H(y ) = cos y 6 y 2 1 + H(0)
6
z(x , y ) =
1 3
1
x y 2 + cos y y 2 1 + H(0 ) + x 2 H(0)
6
6
PKPD : z(x,y) =
2. Selesaikan PD : t
1 3
1
x y 2 + cos y y 2 1 + x 2
6
6
2u
u
+2
= x2
xt
x
; u (x ,1) =
x3
; u (0, t ) = 0
6
Penyelesaian :
t
+ 2u = x 2
x t
1
u
+ 2u = x 3 + F(t )
3
t
t2
1
u
+ 2tu = x 3 t + tF(t )
3
t
diintegralkan ke x
dikalikan t
66
1
2
t u = x 3 t + tF(t )
3
t
( )
t 2u =
1 3 2
x t + tF(t )dt + H(x )
6
t2u =
1 3 2
x t + G (t ) + H(x )
6
diintegralkan ke t
1 3 2
6 x t + G (t ) + H(x )
PUPD: u (x , t ) =
t2
Syarat batas 1 : u (x ,1) =
x3
6
1 3
6 x + G (1) + H(x ) 1
u (x,1) =
= x3
1
6
1 3
1
x + G (1) + H(x ) = x 3 G (1) + H(x ) = 0 H(x ) = G (1)
6
6
1 3 2
6 x t + G (t ) G (1)
Penyelesaian : u (x , t ) =
t2
Syarat batas 2 : u (0, t ) = 0
u (0, t ) =
0 + G (t ) G (1)
=0
t2
G (t ) G (1) = 0
G (t ) = G (1)
1 3 2
x t + G (1) G (1)
u (x , t ) = 6
t2
PKPD : u (x , t ) =
1 3
x
6
ax by
1.1.1. Pemisalan u = e +
67
1. Selesaikan PD : 3
u
u
+2
= 0 ; u (x ,0) = 4e x
x
y
Penyelesaian :
ax by
misalkan : u (x , y ) = e +
u
+ ae ax + by ;
x
u
= be ax + by
y
PD menjadi :
3ae ax + by + 2be ax + by = 0
(3a + 2b )e ax + by
3a + 2b = 0 b = a
2
=0
PU PD : u (x , y ) = e
3
ax ay
2
=e
3
a x y
2
= F x y
2
x
syarat batas : u (x ,0 ) = 4e
u (x ,0 ) = F(x ) = 4e x
penyelesaian PD : u (x , y ) = 4e
2. PD :
3
x y
2
= 4e
(3 y 2 x )
v
v
+3
= 0 , dengan syarat batas : v(0, y ) = 4 sin y
y
x
ax by
misalkan v(x , y ) = e =
v
= ae ax + by
x
v
= be ax + by
y
PD menjadi :
ae ax + by + 3be ax + by = 0
(a + 3b )e ax + by
=0
a + 3b = 0 a = 3b
PU PD :
68
3. Selesaikan PD :
2u
2u
2u
3
2
+
+
= 0 ; u (0, y ) = y ; u x (0, y ) = 0
xy
x 2
y 2
Penyelesaian :
ax by
misalkan : u = e +
u
= ae ax + by
x
2u
= a 2 e ax + by
2
x
u
= be ax + by
y
2u
= b 2 e ax + by
2
y
2u
2u
= abe ax + by =
xy
yx
PD menjadi:
(a
+ 3ab + 2b 2 e ax + by = 0
a + 2ab + 2b = 0
2
(a + b )(a + 2b ) = 0 a = b
atau a = -2b
untuk a = -b u 1 = e bx + by = e b ( x + y ) u 1 = F( x + y )
Untuk a = -2b u 2 = e 2 bx + by = e b (2 x + y ) u 2 = G ( 2 x + y )
PU PD :
u (x, y ) = u 1 + u 2
u (x, y ) = F( x + y ) + G ( 2x + y )
u (0, y ) = y
Syarat batas1 : u (0, y ) = f (y ) + G (y ) = y
G (y ) = F(y ) + y
Penyelesaian PD : u (x , y ) = F( x + y )
F( 2x + y ) 2 x + y
G ( 2 x + y )
u = F(v ) F(w ) + w
u (x , y ) dF v dF w w
u x (x , y ) =
=
dv x dw x x
x
Program Semi Que IV
Fakultas Teknik Jurusan Mesin
Universitas Brawijaya
69
dF
dF
dF
dF
(1)
(2) 2 =
+2
2
dv
dw
dv
dw
= F ' ( v) + 2F' ( w ) 2
= F' ( x + y) + 2F' (2 x + y) 2
T=u
n
I
II
u = perbedaan temperatur
Program Semi Que IV
Fakultas Teknik Jurusan Mesin
Universitas Brawijaya
70
jika u >0
sebab u+ u >u
Fluks panas = jumlah panas persatuan panjang persatuan waktu
u
n
K = konstanta pembanding =
u
u
= k
n
n
R
V
T
P
Misalkan panas masuk dan dan keluar dalam arah x positif, y positif, z
positif
Fluks panas yang melewati permukaan elemen volum :
Bidang PQRS = k
u
x
71
Bidang NPST = k
u
y
Bidang NPQW = k
u
z
Jumlah panas yang masuk pada masing masing sisi bidang selama t =
(Fluks panas) x (luas bidang ) x t sehingga Jumlah panas yang masuk
melalui permukaan elemen volum :
Bidang PQRS = k
Bidang NPST = k
u
x
(yz)t
u
y (xz)t
y
Bidang NPQW = k
u
z
(xy)t
Bidang NPST = k
u
x
u
y
Bidang NPQW = k
(yz)t
x + x
(xz)t
y + y
u
z
(xy)t
z + z
{ k u
x + x
u
x
Arah y =
{ k u
y + y
u
y
Arah x =
{ k u
z + z
u
z
x
y
} (yz)t
} (yz)t
zx
} (yz)t
72
u
k
x
x + x k
u
k
z
z + z
u
k
y
u
(yz)t +
x x
y + y k
u
y
(xz)t +
y
u
(xy)t
z z
(i)
Jika massa dari volume v adalah m, maka banyaknya panas yang
dibutuhkan untuk menaikkan temperatur dari u menjadi u + u adalah
: mu = ( massa x panas jenis x kenaikan temperatur)
m = xyz ,
= massa
persatuan volume
panas yang dibutuhkan untuk menaikkan temperatur sampai u pada
volume
v = xyzu
(ii)
u
k
x
u
k
z
(yz)t +
u
z + z k
z ( xy) t =
z
x + x
u
x
u
k
y
y + y
xyz
u
x
x + x
u
x
k
+
u
y ( xz ) t +
y
u
y
y + y
xyzt menjadi:
u
y
u
z
z + z
u
t
u u u
u
k +
k + k =
x x y y z z
t
73
u
z
2 u 2u 2 u
u
k 2 + 2 + 2 =
t
y
z
x
k 2 u =
u
t
k 2
u
u
=
u atau
= c 2 u ....................................................................... (3-2)
t
t
dimana c =
k
= difusivitas
x=0
x=L
u
2u
=c 2
t
x
0xL
........................................................................ (3-3)
t>0
u (0, t ) = 0
pada waktu t>0
u (l, t ) = 0
74
u (x, t ) < M
2. Bila batang diisolasi secara keseluruhan, termasuk pada x = 0 dan x = L
maka pada x= 0 dan x = L panas tidak bisa masuk atau keluar
(fluks panas = 0) sehingga kondisi batasnya adalah :
u
x
x =0
=0
u
x
x =L
=0
Contoh:
1.
Tentukan
persamaan
temperatur
dari
suatu
kawat
yang
x=0
Persamaan atur :
x=L
u
2u
=2 2
t
x
; 0 x 3 ................................. 1
Syarat batas :
Kondisi batas u(0,t) = u(3,t) = 00; t 0 ........................................ 2
Kondisi awal u(x,0) = 5 sin 4x - 3 sin 8x + 2 sin 10x. ; t = 0..... 3
Pemisahan variabel: misal PU PD adalah u(x,t) = F(t) G(x)
u
= F' (t ) G (x )
t
u
2u
= F(t ) G ' (x ) ;
= F(t )G" (x )
x
2x
Program Semi Que IV
Fakultas Teknik Jurusan Mesin
Universitas Brawijaya
75
F' (t ) G" (x )
=
= k 2
2F(t )
G (x )
F' (t )
= k 2 ; F' (t ) + 2k 2 F(t ) = 0 ............................................. 5
2F(t )
Persamaan karakteristik: m + 2k2 = 0
m = -2k2
2k t
Penyelesaian persamaan 5 adalah : F(t )= C1 e
.............. 6
2
G" (x )
= k 2 ; G" (x ) + k 2 G (x ) = 0 .......................................... 7
G (x )
Persamaan karakteristik: m2 + k2 = 0
m2 = - k2 m1.2 = k I
Penyelesaian persamaan 7 adalah:
u (x , t ) = e 2 k t [A Cos kx + B sin kx ]
2
] .......................... 9
2k t
Penyelesaian PD : u (x , t ) = e B sin kx .................................... 10
2
2k t
Kondisi batas 2 : u (3,t) = B e sin 3k = 0
2
sin 3k = 0
3k = m
k=
(m = 0, 1,2,3,....... )
m
.................................................................................... 11
3
Penyelesaian PD: u (x , t ) = B e
m2 2
t
9
sin
m
x ........................... 12
3
76
u (x , t ) = B e
m2 2
t
9
sin
m
x merupakan penyelesaian PD, maka
3
m1
x
3
m22 2
2
t
m 2
9
u 2 (x, t ) = B 2 e
sin
x juga penyelesaian PD
3
m 2
2 3 2t
m
u 3 (x, t ) = B 3 e 9 sin 3 x
3
u 1 (x, t ) = B1 e
m12 2
t
9
sin
u (x , t ) = B1e
m12 2
t
9
2
m
sin 1 x + B 2 e
3
m2 2 2
t
9
2
m
sin 2 x + B 3 e
3
m 32 2
t
9
sin
m3
x
3
m3
m1
m
x + B 2 sin 2 + B 3 sin
3
3
3
= 5 sin 4 x 3 sin 8 x + 2 sin 10 x
u (x , o ) = B1 sin
B1 = 5
m1 = 12
B 2 = 3 m 2 = 24
B3 = 2
m3 = 30
Persamaan temperatur di sepanjang kawat untuk x dan t sembarang
:
u (x, t ) = B e
m2 2
2 9 t
sin
m
x
3
u (x , t ) =
Bm e
m2 2
2 9 t
m =0
sin
m
x
3
PD
Program Semi Que IV
Fakultas Teknik Jurusan Mesin
Universitas Brawijaya
77
atau B m sin
m =0
m
x = 25 deret Fourier Sinus dari f(x) = 25; 0 x 3
3
2
mx
2
mx
B m = f ( x ) sin
dx = 25 sin
dx
L0
L
30
3
L
50 3
mx 3 50
( cos m + 1)
cos
0 =
3 m
3
m
2
m
50
u (x , t ) =
( cos m + 1)e 2 9
m
2t
sin
m
x
3
100 2 2 t 9
x 1 2 2 t
e
sin
sin x + .......
+ e
3 3
V
2V
Persamaan atur dimodifikasi menjadi :
= 2 2 sehingga
t
x
Kondisi batas : V(0,t) = 0, V(3,t) = 0
Kondisi awal : V(x,0) = f(x)
melalui transformasi: u(x,t)=V(x,t)+ (x )
V V(x, t ) (x ) V
V
+
+0=
=
t
t
t
t
t
2
2
2
V
u V(x, t )
+ "
+ " (x ) =
=
2
2
x 2
x
x
PD menjadi:
2V
V
= 2 2 + "
t
x
V
2V
= 2 2 + 2"
t
x
Jika dipilih " (x ) = 0 maka PD akan menjadi:
78
V
2V
=2 2
t
x
V
2V
=2 2
t
x
2 m 2 2 t
9
sin
m
x
3
V(x,t) = B m e
2 m 22 t
m =0
sin
m
x juga merupakan penyelesaian
3
V(x,0) = B m e
2 m 22 t
m=0
V(x,0) = B m sin
m =0
sin
m
x = 15
10 x
3
m
x = 15 10 x Deret Fourier Sinus dari f(x)=153
10x
Program Semi Que IV
Fakultas Teknik Jurusan Mesin
Universitas Brawijaya
79
Menentukan Bm :
2L
mx
dx
f ( x ) sin
L0
L
23
mx
dx
= (15 10x ) sin
30
3
Bm =
2 3 3
mx
(15 10x )d cos
3 m 0
3
2
mx 3
mx
15
10
x
cos
cos
d (15 10x )
(
)
m
3
3
0
3
2
(15 10x )cos mx + 10 cos mx dx
m
3
3
0
2
=
(15 10x )cos mx + 30 sin mx
m
3
m
3 0
mx
2
15 10 x ( )cos
+ 0) (15 + 0)
m
3
2
mx
(15 cos
=
15)
m
3
30
mx
( cos
=
+ 1)
m
3
m2 2
30
m
2 9 t
sin
x
(cos m + 1)e
V( x s t ) =
m = 0 m
3
=
Penyelesaian PD :
30
m 2 m 2 2 t 9
m
cos
sin
x
+ 1e
m = 0 m
3
3
u ( x , t ) = (10 x + 10 ) +
80
PD :
2u 2u
+
=0
x 2 y 2
BC : u(0,y) = u(a,y) = 0
u(x,0) = 0 ; u(x,b) = f(x)
Syarat batas untuk perpindahan panas konduksi 2 D steady state adalah
syarat batas pada sisi-sisi (batas) bidang sehingga disebut masalah ini
boundary value problem. Temperatur u(x,y) pada bidang ditentukan
dengan menyelesaikan boundary value problem tersebut di atas dengan
menggunakan metode pemisahan variabel :u(x,y) = F(x) G(y)
Pemisahan variabel : u(x,y) = F(x) G(y)
PD menjadi :
d 2G
d2F
F
+
=0
dx 2
dy 2
1 d2F
1 d 2G
=
= p2
2
2
F dx
G dy
d 2F
+ P 2 F = 0 , F = C1 sin px + C 2 cos px
2
dx
d 2G
P 2 G = 0 , G = C 3 e py + C 4 e py
dy 2
u(x,y) = F(x) G(y) = (C1sin px + C2cos px) (C3 epy + C4e-py)
Kondisi batas : u(0,y) = 0, maka
u(0,y) = (C1.0 + C2.1) (C3epy + C4 e-py) = 0
C2 = 0
sin pa = 0
p=
n
; n = 1, 2, 3, .....
a
ny
ny
n
a
u n (x , y ) = sin
x A n e + B n e a ; adalah penyelesaian PD
an
n = 1, 2, 3, .
Berdasarkan prinsip superposisi diperoleh PUPD
81
ny
ny
n
a
u ( x, y) = sin
A n e + B n e a
a
n =1
u (x ,0) = sin
n =1
n
A n e 0 = 0 B n = A n
a
nx
ny
sin
; A n = 2A n
a
a
u ( x, y) = A n sin
n =1
nx
nb
sin h
= f (x )
a
a
u ( x , b) = A n sin
n =1
A n sin h
nb 2
nx
dx
= f ( x ) sin
a
a0
a
a
u ( x, y) = A n sin
n =1
nx
ny
sin h
a
a
dimana
2
nx
An =
f ( x ) sin
dx
nb 0
a
a sin
a
y
P
T1
0
T2
x x + x
82
T2sin
T1cos
T2
T2cos
T1sin
T1
partikel
tali
hanya
bergerak
secara
vertikel,
maka
Panjang PQ = x
Jika :
m= x
2y
t adalah y(x,t), sehingga percepatan getaran =
t 2
Jadi, T2 sin T1 sin = x
2y
T2 sin T1 sin x 2 y
=
T
T
T t 2
T2 sin T1 sin x 2 y
=
T2 cos T1 cos
T t 2
83
tan tan =
x 2 y
T t 2
y
x
x = x + x
y
x
=
x =x
y
x
x =x
y
x
x = x + x
x 2 y
T t 2
dibagi dengan x :
1 y
x x
x = x + x
2y
=T 2
t
x =x
Untuk x
0
lim 1 y
x 0 x x
atau
x = x + x
2
2y
2 y
c
;
=
t 2
x 2
y
x
c2 =
2y
=T 2
t
x =x
T
T = tegangan tali
simpangan/defleksi awal
y(x,0) = f(x)
y t ( x ,0) =
y
x
= g(x )
kecepatan awal
t =0
84
Penyelesaian.
Persamaan atur :
2
2y
2 y
c
=
t 2
x 2
; c2 = T = 1
2y 2y
=
t 2 x 2
Syarat batas:
Kondisi batas : y(0, t ) = y(, t ) = 0 ; t 0
Kondisi awal : y(x ,0 ) = 0,01 sin x ; 0 x L
y
t
=0 ;0xL
( t =0)
y( x, t ) = F( x )G ( t )
u
= F( x )G ' ( t )
t
2u
= F( x )G" ( t )
t 2
u
= F' ( x )G ( t )
x
2u
= F" ( x )G ( t )
t 2
G" ( t ) F" ( x )
=
= k 2
G(t )
F( x )
G" ( t ) + k 2 G ( t ) = 0
G ( t ) = A 1 cos kt + B1 sin kt
F" ( x ) + k 2 F( x ) = 0
F( x ) = A 2 cos kx + B 2 sin kx
85
sin mx (Bm ) = 0
B =0
m=1
Penyelesaian.
Langkah-langkah penyelesaian sama seperti pada soal no 1, dengan
kondisi awal y(x,0) = 0,01 x.
Penyelesaian PD : y(x,t) = A sin mx cos mt
Kondisi awal : y (x,0) = 0,01x
86
merupakan penyelesaian
m =0
penyelesaian.
y(x,0) =
sin mx = 0,01x
m=0
y(x,0)=
m =0
Am =
=
m x
2
0,01x sin
dx
0,02
x (cos mx )
m 0
0,02
=
x cos mx cos mx dx
m
0
0,02
1
x
cos
mx
sin mx
mx
m
0
0,02
[ cos m 0] = 1 cos m
m
50m
Penyelesaian PD : y(x , t ) =
m=0
Soal Latihan.
1.
2k
L x
f (x ) =
2k ( L x )
L
0<x<
L
<x<L
2
L
2
87
2.
; 0<x<
4x
2
f (x) =
4( x ) ; < x <
2
5.
Jawaban.
1.
u (x, t ) =
8k
1
3x
3ct
x
ct
(sin
cos
cos
2 sin
+ ........)
2
L
L
L
L
3
2.
u (x, t ) =
0,08
1
1
(cos t sin x + 3 cos 3t sin 3x + 3 cos 5t sin 5x + ........)
3
5
3.
u (x, t ) =
4.
u (x, t ) =
5.
=
+
2
2
800
1
(sin 0,1 x e 0, 01752 t + sin 0,3 x e 0,01752( 3 ) t + .......)
3
9
32 1
1
( cos 2 x e 4 t +
cos 6 x e 36 t + .......)
4
36
88