NOTA FIZIK TINGKATAN 4 DAN 5

BAB 1 : GELOMBANG
Gelombang membujur
Gelombang yang bergerak secara selari dengan arah
perambatan
*cth : bunyi

Gelombang
Wujud disebabkan
satu sistem bergetar
dan berayun

Gelombang melintang
Gelombang di mana zarah-zarah medium bergerak
secara serenjang dengan arah perambatan gelombang

*cth : air,cahaya

Istilah :
1 ) AMPLITUD (a) : sesaran maksimum dari kedudukan keseimbangan
2 ) TEMPOH (T) : tempoh masa untuk membuat satu getaran lengkap
3) FREKUENSI (f) : bilangan getaran lengkap-Hz
4) PANJANG GELOMBANG ( ) : jarak antara dua fasa yang sama @ jarak antara puncak ke puncak
yang bersebelahan@ jarak antara lembagan dengan lembangan yang bersebelahan

5) HALAJU GELOMBANG (V) : jarak perambatan pergerakan gelombang dalam masa 1 saat pada arah
tertentu- V = f

s/cm

puncak

t/s
0.5

1.0

1.5

2.0

lembangan

T
1|www.sagadbl.com

Cikgu Irwan

NOTA FIZIK TINGKATAN 4 DAN 5

DAMPING / PELEMBAPAN
Suatu proses pengurangan amplitud ayunan / getaran
m

a
t/s
a

PELEMBAPAN LUAR
- Berlaku disebabkan geseran udara dengan persekitaran

PELEMBAPAN

PELEMBAPAN DALAM
- Disebabkan regangan & mampatan

RESONAN
- Ayunan / getaran yang mencapai amplitud maksimum frekuensi aslinya
- Getaran yang dipaksa

2|www.sagadbl.com

Cikgu Irwan

NOTA FIZIK TINGKATAN 4 DAN 5

1. Pantulan

4. Inteferens

KAJIAN
FENOMENA
GELOMBANG

2. Pembiasan

3. Pembelauan

1.PANTULAN GELOMBANG
Fenomena yang berlaku apabila gelombang tuju terkena pada satah pemantul /
permukaan keras dan dibalikkan semula.

Ciri-ciri gelombang pantulan

-panjang gelombang sama
-frekuensi sama
-halaju gelombang sama ,tetapi arah berlainan
-amplitud semakin berkurang

3|www.sagadbl.com

Cikgu Irwan

NOTA FIZIK TINGKATAN 4 DAN 5

JENIS-JENIS PEMANTUL GELOMBANG

Pemantul satah gelombang satah

Pemantul satah - gelombang

membulat

Pemantul lengkung - gelombang satah

Pemantul lengkung - gelombang membulat

4|www.sagadbl.com

Cikgu Irwan

NOTA FIZIK TINGKATAN 4 DAN 5

2.PEMBIASAN GELOMBANG
Fenomena yang berlaku apabila merambat dari 2 medium yang berlainan
menyebabkan medium gelombang berubah halaju, maka arah perambatan
berubah
Ciri-ciri gelombang terbias
-panjang gelombang berubah
-frekuensi sama
-halaju berubah
-gelombang terbias bertambah

5|www.sagadbl.com

Cikgu Irwan

NOTA FIZIK TINGKATAN 4 DAN 5

3.PEMBELAUAN GELOMBANG
Satu fenomena penyebaran gelombang yang berlaku apabila gelombang
merambat melalui satu celah yang sempit atau halangan
Ciri-ciri gelombang terbelau
-panjang gelombang tidak berubah
-frekuensi gelombang sama
-halaju gelombang tidak berubah
-corak gelombang/arah gerakan berubah
-amplitud semakin kecil (tenaga disebarkan)

6|www.sagadbl.com

Cikgu Irwan

NOTA FIZIK TINGKATAN 4 DAN 5

4.INTEFERENS GELOMBANG
PRINSIP SUPERPOSISI
Apabila gelombang merambat melalui suatu titik tertentu pada ketika yang
sama, sesaran paduan pada titik itu adalah sama dengan jumlah secara vektor
Inteferens membina (puncak bertemu puncak )

Inteferens membina (lembangan bertemu lembangan)

Inteferens memusnah

2 punca gelombang koheran

-mempunyai frekuensi yang sama dan beza fasa yang sama

7|www.sagadbl.com

Cikgu Irwan

NOTA FIZIK TINGKATAN 4 DAN 5

Contoh soalan :
Dua pencelup bebola yang berjarak 6 cm di antara satu dengan yang lain dipasangkan
kepada sebuah penggetear untuk menghasilkan dua set gelombang bulat yang koheren.
Jarak di antara dua pencelup bebola dengan kedudukan di mana nilai x diambil ialah 20
cm.jika jarak di antara dua garis antinod yang bersebelahan ialah 3 cm, tentukan panjang
gelombang bagi gelombang bulat itu.
Penyelesaian :
A= 6cm, D = 20cm, x=3cm

.  .
=



= 0.9cm
8|www.sagadbl.com

Cikgu Irwan

NOTA FIZIK TINGKATAN 4 DAN 5

9|www.sagadbl.com

Cikgu Irwan

NOTA FIZIK TINGKATAN 4 DAN 5

GELOMBANG BUNYI
Kenyaringan bunyi
-kekuatan not bunyi yang bergantung kepada amplitud bunyi

Kelangsingan bunyi
-kekuatan/ketinggian not yang bergantung kepada frekuensi bunyi

Istilah2 dalam gelombang bunyi

Gema = pantulan gelombang bunyi dari permukaan keras
Frekuensi audio = julat frekuensi yang boleh didengar oleh manusia (2020000Hz)
Infrasonik = gelombang bunyi yang mempunyai frekuensi kurang daripada had
pendengaran manusia (<20Hz)
Ultrasonik = gelombang bunyi yang mempunyai lebih daripada had
pendengaran manusia (>20000Hz)

10 | w w w . s a g a d b l . c o m

Cikgu Irwan

NOTA FIZIK TINGKATAN 4 DAN 5

GELOMBANG ELEKTROMAGNET
- Terdiri daripada getaran medan magnet dan getaran medan elektrik
yang saling berserenjang

- Tenaga dibawa oleh perubahan daya medan magnet dan daya medan
elektrik

Sifat-sifat gelombang elektromagnet

-merupakan gelombang melintang
-tidak memerlukan medium untuk merambat
-tenaga dibawa oleh perubahan dayan medan dan daya elektrik
-bergerak dengan laju (3.0 x 10
ms-1) dalam vakum
-berlaku pembiasan,pantulan,pembelauan,dan inteferens
-tidak membawa sebarang cas (neutral)
-tidak dipesongkan oleh medan magnet @medan elektrik

11 | w w w . s a g a d b l . c o m

-memenuhi persamaan gelombang v= f

Cikgu Irwan

NOTA FIZIK TINGKATAN 4 DAN 5

SPEKTRUM ELEKTROMAGNET
Gelombang
elektromagnet

Sumber

Sinar gamma

Bahan radioaktif Kejuruteraan- mengesan kebocoran paip bawah tanah

Perubatan merawat kanser
Pensterilan makanan

X-ray

Tiub X-ray

Sinar ultraungu

Matahari, lampu Merangsang pembentukan vitamin D yang diperlukan

wap merkuri
untuk asimilasi kalsium dan pencegahan penyakit riket.
Mengesan nota palsu
lampu neon
Pensterilan pembedahan

Cahaya nampak

Api, lampu,
matahari

Visual komunikasi
Fotografi
Fotosintesis

Sinaran inframerah

Objek panas
seperti api,
badan manusia,
matahari

pengimejan terma dan fisioterapi

teropong Inframerah untuk penglihatan waktu malam.
IR radiasi yang dipancarkan oleh benda hidup dapat
dikesan.
Kawalan Jauh untuk TV / VCR

Gelombang mikro

Pemancar radar,
ketuhar
gelombang
mikro

Sistem Komunikasi dengan satelit

Digunakan dalam sistem radar
Memasak
perkhidmatan telefon mudah alih

Gelombang radio

Elektron yang
berayun di
aerial,
Pemancar radio
/ televisyen

Untuk penyiaran dan komunikasi wayarles

UHF (ultra frekuensi tinggi) gelombang radio televisyen dan telefon tangan
VHF (frekuensi yang sangat tinggi) gelombang radio radio FM tempatan dan komunikasi tanpa wayar yang
digunakan oleh pihak polis

12 | w w w . s a g a d b l . c o m

Aplikasi

Perubatan
i.X-ray gambar organ-organ dalaman badan, contohnya
untuk ii.mencari tulang patah
Merawat kanser
Kejuruteraan
untuk mengesan keretakan dalam logam
Memeriksa bagasi di lapangan terbang

Cikgu Irwan

NOTA FIZIK TINGKATAN 4 DAN 5

13 | w w w . s a g a d b l . c o m

Cikgu Irwan