Analisa Struktur Dengan Metode Matrix PDF
Analisa Struktur Dengan Metode Matrix PDF
DENGAN
MET ODE MATRIX
CETAKAN KETIGA
i I
PRAKATA
Sejak kurang lebih 25 tahun yang lalu, Analisa struktur telah mengahrmi
Bab III membahas Metode kekakuan dan dil engkap i dengan contoh soal.
analisa struktur:
Bab V
Bab IV membahas tentang cara mencari kekakuan elemen
Bab VI mem baha s tentang cara mencari gaya Nodal Ekivalen. yaitu untuk
membahas Metode Flexibilitas
struktur pacta mana pem bebanannya ti dak tepat pacta titik nodal.
nya.
ir. Sheila R.K. yang telah dengan tekun menyi apkan dan memeriksa konsep
Pacta kesempatan ini para penulis ingin mengucapk.an terima kasih kepada:
V
.mtuk Jiketik: :\f y. E .Ko m ariah yang t elah d engan sa bar dan t ekun menge
tik nasbh buku; p:.lf a juru gambar Sdr. I nd rawan N gadi. Sdr. Ab dul Azhar,
Sdr. Wa kldj o dan Sdr. Sa m idjo yang tel ah menyiapkan gambar- gambar: dan
Sd r. E ll y Tjahjo no ya ng t elah membac a ulang nask ah akhir.
buku !Jinnya y:mg sejenis, dapat menjadi a wal b agi perubahan d i bi dang
\1u d ah- mudaha n buku ya ng sangat sed erhana ini, bersama-sama denga n
A nalisa struktur di Indo nesia dari cara klasik ke cara ya ng modern. d emi
untu k g enerasi seka rang d an yang akan da tang.
Penu lis .
VI
Keterangan : Untuk memudahkan. maka notasi-notasi tersebut di bawah
ditulis juga pacta rumus-rumus dan pasal-pasal yang bersang-,
kutan.
Bab 1 .
[ 1
I I
= Matrix.
= Determinan.
( A ]*T = Transpose Matrix [A].
[A] = Conjugate dari [A].
[A]+ = Adjoint dari [A].
[A] -1
a i j
= Invers dari [A].
bij
= El emen dari [A J.
= Elernen dari [ B J.
cij =
Elernen dari [ CJ.
dij = Elernen dari [DJ.
eij = Elemen dari [ E].
[I] = \Iatrix satuan.
Bab 2 .
{ D} =
Lcndutan pacta titik diskrit.
[ FJ = .\1atrix Fleksibilitas.
{ Q}
[K] = \1atrix Kekakuan Struktur.
= Gaya-gaya yang bekerja pacta titik diskrit.
Bab 3.
=
[A] Matrix Defonnasi.
[B 1 = Matrix Statis.
{.D} = Lendutan dititik diskrit.
{H}
{ d} = Deformasi dari elernen stmktur.
=
Gaya dalam elernen.
[KJ = Matrix Kekakuan Stmktur.
Bab 4.
A
[A] = Matrixhubungan antara {Q2}dan{Q1}.
- Luas penampang elernen.
vii
[D}
Av
= L uas effektif terhadap geser.
Lcndutan dititik diskrit.
{Oj}
=
I
G = Modulus Geser dari bahan.
=
Nlomen Inersia sumbu dari penampang.
J
[zz
=
M atri x Kekakuan.
=
\-1omen [nersia polar dari penampang.
[K] =
koordinat struktural.
k
Panjang Eiemen.
= Koer!sien Kekakuan.
[T ] = M a trix Transfonnasi.
TX =
Momen torsi akibat gaya luar.
viii
Pec ahan poisson dari bahan
tx = Momen tors1 virtuil.
=
vx
Bab 5.
=
{D} Lendutan dititik diskrit.
{ D r 0} =
Matrix Lendut:m pada elemen-elemen konstruksi statis ter
tentu akibat bekerjanya gaya-gaya luar, dimana vektor len
{D
dutanJ<oresponsing dengan vektor gaya redundant.
r
tentu akibat bekerjanya gaya redundant, dimana vektor len
.,
=
J
'
Matrix Lendutan pada elemen-elemen konstruksi statis ter
':ct}
dutan koresponding dengan vektor gaya redundant.
=
Matrix Deformasi yang terjadi pacta elemen dititik diskrit.
[do} =
Matrix yang menyatakan deformasi pada elemen-elemen kons
[dI 1
truksi statis tertentu akibat bekerjanya gaya-gaya luar.
=
Matrix yang menyatakan deformasi pada elemen-elemen kons
truksi statis tertentu akibat bekerjanya gaya redundant.
[F] =
Matrix Fleksibilitas.
J
[ FO =
Matrix Fleksibilitas pacta e!emen-elemen konstruksi statis
FI
}
l
t en t u akibat be ke rj a n y a gaya redundant untuk lendutan yang
=
Matrix Fleksibilitas pacta eiemen-elemen konstruksi sratis ter
.
\H }
koresponding dengan vektor redundant.
I ]
[H
tentu, akibat bekerjanya gaya redundant.
=
Matrix gaya dalam pada dernen-demen konstruksi statis ter
[M] =
Matrix Sifat bahan.
[P] ]
Matrix Statis pada konstruksi statis tertentu akibat bekerjanya
=
Matrix Statis.
O
(P
=
gaya-gaya luar.
(P1T =
Matrix Statis pacta konstruksi statis tertentu akibat bekerjanya
{ Q}
gaya redundant.
iR 1
=
Gaya luar yang bekerja dititik d is krit.
=
Matrix gaya redundant.
=
[ r] Matrix Kompatibiliti.
[*J =
enyatakan besaran virtuil.
r
Bab 6.
'H \
t 0
= Yl:atrix reaksi awal.
n J umlah elemen yang bertemu dititik-i.
=
X
DAFI'AR lSl
Ha1aman
Prakata .............. ...................... V
Notasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vii
Bab 1. Penda.huluan ............................... .
1. I. Introduksi.............. ...................
,
. .)
.) .)
xi
Halaman
Batas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
4.5 . Superposisi dari Ma trix Kekakuan Eleme n dan Syarat
5.4
5.3.
..\plikasi pada konstruksi statis tidak tertentu ....... 316
Bab 6.
o. i.
Gaya Nodal Ekivalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335
Penggantian gaya-gaya pada demen menjadi gaya no-
xii
!
I
1
PENDAHULUAN
1.1. INTRODUKSI
Perhitungan statis 'untuk struktur yang linear elastis dapat dilakukan
I
dengan metode Matrix.
Pacta umumnya struktur mempunyai sifat mechanis dan geometris
yang diidealisasikan sebagai :
Untuk keperluan analisa ini, ada tiga macam alat hitung dapat dipakai.
yaitu :
1 . kalkulator elektronik:
3
mend alam lagi teori m atrix d an hubunganny a d engan penggunaan
d alam analisa st ruktur ini, yang selanjutnya akan d ibahas secara men
d etail pad a pasal- pasal berikut ini.
2 X + 3 y + 2 Z = 0
X + y + 3 z = 0 ( 1 .1 )
- X + 2 y - z = 0
maka koef isien d ari persamaan linear ini d apat d ituliskan atau d ike
lompokkan d alam suatu cara penulisan y ang lain, yaitu d alam bentuk
jaj aran bilangan, sebagai d itulis di bawah ini :
2
[ ]
3 2
1 3 ( 1 .2)
- 2 - 1
J aj aran bilangan ( 1.2) d isebut matrix, yang d apat d ituliskan s ecara
umum:
a a a . . . . . . a . . . .. . . . a
11 12 13 lj ln
a a a . . . . . . a . . . . . . a
2n
.
21 22 23 2j
a a a . . . . . a . . . . . . . a
(1.3)
3j 3 ri
.
31 32 33
.
a a a . . . . a . . . . . . . a
ij in
.
i2 i3
.
i1
a a a . . . . . a . . . . . . a
nl1 JTI3 mj mn
.
m2
.
4
merupakan jajaran persegi dari elemen-elemen atas m buah baris dan tl
buah kolom. Kadang-kadang notasi yang dipakai untuk baris memakai
index di bawah, sedangkan untuk kolom memakai index di atas: misa1.
kan ai menyatakan elemen baris ke-i. ai menyatakan elemen kolom
ke j.
Sebenarnya matrix ini sudah sering dijumpai dalam kehidupan sehari
hari. Misalnya sering dibaca di surat-surat kabar pacta halaman olah
raga, suatu laporan hasil bertanding dari beberapa kesebelasan sepak
bola yang sedang berkompetisi untuk memperebutkan tempat teratas,
dalam susunan seperti di bawah ini :
A 3 2 0 4
0 3 ( 1 .4)
I
B ,.,
..
c 3 0 ,.,
2
D 2 0
3 2 0 4 kesebelasan A.
2 0 3 -E-- kesebelasan B.
3 0 2 2 kesebelasan c.
I
<tf---
2 0 kesebelasan D.
( 1 .5 )
T T r T T
Ol
c ..c
c CO CO m
c I...
E E
m (1) (1) CO
Vl c
Matrix di atas In! mempunyai empat baris dan Iima kolom. Empat
baris tersebut masing-masing menyatakan satu kesebelasan yang
ikut bertanding, sedangkan Iima kolom masing-masing menyatakan
keadaan "main'', "menang", "seri"'. "kalah ", ''nilai".
5
satu b angunan besar seperti gedung bertingkat banyak, rangka batang,
jembatan g antung, atap berbentuk tembereng, dan lain sebagainya,
maka bila ia ingin menyelesaikan masalahnya tersebut dengan cara
yang lebih sederhana, haruslah langkah pertama dari perhitungan pe
rencanaannya ialah menyederhanakan masalahnya dan menyajikannya
dalam bentuk matrix.
Demikian pula di dunia perdagangan, sekarang tidak sedikit diantara
pengusaha yang menggunakan perhitungan matrix untuk memperhi
tungkan untung rugi suatu transaksi.
Karenanya tidaklah aneh bila sekarang disekolah-sekolah menengah,
sudah diaj arkan matrix, untuk memberikan dasar bagi analisa-analisa
yang akan harus dilakukan diperguruan tinggi.
Ada berbagai macam matrix :
1. Matrix bujur sangkar, bila m = n
[
2 3
5 6 ( 1. 6)
8 9
[ 1 2 3 4 5 6 l ( 1 .7)
= 1,
.,
.) , Matrix kolom, bila n yaitu hanya terdiri atas kolom saj a.
1
2
3
4 (1 .8)
5
6
u n
0 0
0 0 ( 1 .9)
0 0
6
14 ln
a a a a . . . . . . a
0
ll ..
12 13
a 22. 2 3 24 2n
a a . . . . . . a
0 0
34 3 n
a a . . . . . . a
33.
0 0 0
(1.10)
a . . . . . . a
44 4n
0 0 0 0 . . . . . . a nn
,..,
'- Lower Triangular matrix, i a1ah suatu matrix di m ana semua ele-
men di atas diagonal utama sama dengan nol.
a 0 0 0 . . . . . . 0
0 0 0
ll
a
21
a . . . . . .
0 0
22
a a a . . . . . . (1.11)
0
3l 3 2 3 3.
a a a a . . . . . .
41 42 4 3 44
a a a a
. . . . . . a
ml ffi2 m3 ffi4 mn
[
3. Matrix Diagonal, ialah suatu matrix di mana semua elemennya
sama dengan nol kecuali elemen-elemen diagnonal utamanya.
] .. 0 0 0
0
0
0
. 2 ... 0
0
0
.3
0
.
0
0
.:. J ( 1. 12)
[ }
4. Matrix Skalar, ialah suatu matrix diagonaL di mana elemen diago
nalnya merupakan bilangan yang sama.
2 0 0 0
0 . '2.. 0 0
o o o
(1.13)
z...
0 0 0
. ' 2
7
0 0 0
0 0 0
(1.14)
0 0 0
)
0 0 0
a a 0 0 .......... 0 0
11 12
a a 0 0 ....... .. 0 0
21 22
0 0 .. . ......
3 3" 3 4
a a 0 0
(1.15)
....... . . 0
4 44
0 0 a a
3
. 0
0 0 0 0 ............. a n- 1 . n-1 a n- 1 . n
[ ]
Contoh: 3
[A]
5 3
r2
l
3
[ B]
l
=
1 5 3
8
2. Penjumlahan matrix.
Apabila [A] dan [ B] adalah dua matrix yang mempunyai orde
yang sama, maka kedua matrix tersebut dapat dijumlahkan meng
hasilkan suatu matrix [C ] = [A] + [B], dimana
(1. 17)
cjj = aij + bij
Contoh:
[A] 3
5
2
[B]
5
[ ]
[C] [A] + [B]
2-1 3+2 1 +4
[C]
1 +2 5+5 3-3
[c J [ 3
5
10 0
5
l
Suatu penjumlahan matrix akan mempunyai sifat-sifat sebagai
berikut :
1. [A] + [B] = [B] + [A] (comm utatif)
-, [A] + [B] + [ C] = ([A] + [B]) + [ C] (associatif)
3 . Akan terdapat suatu matrix [X] sedemikian sehingga
[A] +[X] = [B]
3. Perkalian skalar.
Suatu matrix [A] dapat diperkalikan dengan sua tu skalar k.
menghasilkan suatu matrix [ D] = k [A], dimana
dij = k.ajj ( 1. 18)
dij menyatakan elemen dari matrix [DJ;
aij menyatakan elemen dari m atrix [A].
9
Contoh:
[ 1
2 3
[A]
5 3
k = - 3
[D] = k. (A]
-:
(D] =
r- l
6 - 9
- 3 -15
4. Perkalian matrix.
Suatu m atrix [A) denga n orde (m x p), dan m atrix [Bl dengan
orde (p x n), dapat diperka1ikan menghasi1kan suatu matrix baru
[E) [A]. [B) dengan elemen
=
(1.19)
p
atau eij = z ( 1 . 20)
k=l
ai k b kj
.. . .. . . .
1, 2, 3,
=
1 , 2, 3, ., m:
n:
L .,
j =
. . . .. . . . ..
k =
2. 3. 0 p.
[ : 1 : 12]
Contoh:
(l)
11 12
. a a
[B ]
21 22
[A) a a
21 22
31
a
3 2
a
10
[E] =
[A]. [B]
a a
[ I
11 12 b b
a 11 12
=
a
21 22 b b
21 22
3 3
l
a a
1 2
a 2 1b 1 1 + a 2 2 b 2 1 a 2 1 b 1 2 + a 2 2 b 2 2
a
3 1
. bll +
"3 2 . 2 1
b a:l
1 . b l2 + 2. b 2 2 )
[ l)
H I
( 2) . 5 4
[A] =
2
[B] =
2
3
[E] =
[A]. [ B ]
[ :l H
4
= 2
3
[ 2 .4 + J. 2 + 5. J
l
2 . 3 + J ( - J) + 5 . 2
J. 3 + + 3.2 + 2 . J
=
3 ( -l ) + 2.2 1 .4
[]: ]
5
=
12
II
(3). Kita ambil contoh matrix (1.5). di ha1aman 5.
Dari matrix tersebut, diambil satu matrix bagian yang menyata
k an keadaan "menang", "seri" dan "kalah", yaitu :
I
2 0 + Kesebe l asan A.
[P] =
0 +
11
B.
0 2 +
11
c.
0 +
11
D.
t t t
men ang se r i k a lah
{ }f-
Bila dinyatakan secara matrix :
2 men ng
[N] l +-se r 1
0 +- ka l ah
t
n i lai
[E] =
[P] [N]
12
[E] = [P]. [N]
A 2 r 2
B
0
0 I l +- menang
c ....
l j
-t-
= +- seri
0 2
..... 0
+- kalah
D
t t t t
-
Cl
c J:
ro - ro ro
c I...
E
C) Q) ro -
Vl .::(. c
1. 2 + 2.1 +
"1
0 .0
1 . 2 + 1 . 1 + 0 .0
1 . 2 + 0.1 + 2 . 0
0.2 + 1. 1 + 1. 0
l
l :::
r
<
4 1 +- A
B
lj
c
+-
I [E)
+-
+- D
t
n i la i
Di sini suatu m atrix [P] dengan orde (4 x 3), dikalikan dengan
l ), menghasilkan m atrix [E] de
ngan orde ( 4 x 1 ).
m atrix [N] dengan orde (3 x
:
( 1) . [A] ([B] + [Cl) = [A] [B] + [A] [C] (distributif pertam a)
Pacta perk alian matrix tadapat beberapa sifat penting, a ntara lain
13
Apabila [A] adalah suatu matrix dengan orde (m ) n). maka yang
1.2.3. TRANSPOSE DARI MATRIX
[B ] = [A]T
IJ
(1.21)
b
Contoh
2
[A]
5
(1).
Beberapa ha! berhubungan dengan transpose dari matrix antara lain :
( [A]T)T = [A]
(2). (k.[A] )T = k. [A] T
(3 ). t [A] +
[B]l T= [A] T + [B] T
(4). ( [A]. [B]) T = [B] T. [A] T
[A]T = [A]
atau
aJl ( 1.22)
ajj
[_
=
Contoh :
J
9 - 2
[A] "
9 2 7
2 7 3
[A] disebut matrix simetris karena [A] T = [A]
Suatu matrix dikatakan skew-simetris, bila memenuhi hubungan:
T [A]
[A] = -
f1.23J
14
Contoh
2
r 0
0
l
(A]
- 4
[
Contoh
l
+ i 2 + 3i
[ A] =
2"
I di mana =
V-"1
Contoh
[ ]
1 + 2 + 3i
(A]
2
[A]''"
[ - i 2
1 +
3i
l
2
)
di mana bil::mgan kompkx I - i merupakan conjugate dari bilang
m 1 + i dan demikian pula demen yang lain. Dengan demikian bila
:,atu matrix [A] semua demennya terdiri dari bilangan riiL maka
I A I* = [A] : sebaliknya bila semua elemennya terdiri dari bilangar.
imajiner. rnaka [A]*= -[Al.
15
di m ana
[A]* =
c onjugate dari [A]
( [A]*) T = tr anspose dari [A]*
[A) = matri x k omp le x bujur sangkar
Contoh:
[ l
2 +
[A]
2 - 3
[ l
2 -
[A]*
2 + 3
( [A]'-) T =
[ 2 - i
2 +
3
l = [A)
Contoh
r
)
0 1 +
l-1 + i
[A) =
=ll l
0 - i
[A].
-
I 0
- I
l
( [A]*)T
0 -1
l - [A]
I
I =
)
I -
I 0
16
\. Suatu orthogonal t)ill.:
1.2.6. MATRIX ORTHOGONAL.
matrix bujur sangk ar [A] dise but m at rix
memenuhi hubung:m :
cos e
[- :J
si n
[A]
sin e cos
- sin
l
e
[
cos e
T
e
[A]
s in e cos
=
[ 1
0
T [I]
[A].[A] =
Su atu matrix komplex buju r sangkar [A] d ise but se bagai matrix
unitary bila memenu hi hu bungan :
T
[A] .((A],) ([A) ,':)T_[Aj
=
[I] (1 .27)
d im ana[I] menyatakan matrix sa tu an.
Contoh :
l
-
l +
V3 f3
[A]
l - l
=
-
-
f3 f3
Suatu matrix unitary de nga n ele men riil akan meru pak:m matrix
orthogonal.
17
a a a ..... .. a
ll 12 l 3 ln
a a a .... . .. a
21 22 23 2n
lA / 3 n (1.28)
=
a a a . .. .. .. a
3 3 2 33
a a a .. .. .. . a
nl n2 n 3
nn
orde 2 x 2.
lihatkan dulu keadaan yang khusus, yaitu untuk matrix dengan
[A]
:J
Determinan [A] untuk orde 2 x 2 ini didefinisikan sebagai
I AI =
ad - be ( 1 . 2 9)
Contoh :
[: l
2
[A]
4
/AI l . 4 - 2. 3
4 - 6
= - 2.
Untuk matrix dengan orde lebih tinggi. sebelum dihitung determinan
nya, harus dikenal dulu minor dan cofactor dari elemen m atrix .
Minor dari satu elemen aij. dimana aij merupakan satu elemen dari
matrix bujur sangkar [A]. didefinisikan sebagai determi nan dari bagi
an matrix fA] cliluar baris ke-i dan kolom ke-j, yang cliberi notasi
Mij.
Contoh : 2 3 4 I
2 3 4
[A]
1, 5 6 7
7 6 5 4
18
3 4
5 6 7
6 5 4
ci
j = ( -- n i+j Mu (1.30)
I AI a . c. + a. .c. + a. .c. + .
. . + a. . c .
il I l 12 12 I 3 I 3 1n 1n
atau : n
I (1 .3 1 )
k=l
Persamaan (1.3 1) ada1ah rumus untuk menghitung determinan dengan
expansi menurut baris ke-i.
a . . C . + a .C + a ..C . + . . . + a .. C
:3 J 3 J nJ
=
lJ lJ nj
.
2j 2j
atau :
n
/A/ = I (1.32)
k=J
yang lain (atau kelipatan dari kolom yang lain), maka I A I tidak
19
1.2.8. ADJOINT DARI MATRIX
Adjoint dari sa tu matrix bujur sangkar [A], yang diberi notasi [A]+.
ialah satu matrix 'kngan orde yang sama. yang didapat Jen2:an meng
ganti elemen dari [A]T (transpose dari matrix [A] ) dengan cofactor
dari elemen yang bersangkutan.
a a a
l l 12 l 3
a a a
2 3
[A)
21 22
a a a
3 1 3 2 33
l
a a a
r
11 21 3 1
a a a
12 22 3 2
[A]T =
a a a
13 3 33
l 2
c c c
ll 21 3
[A]+ c c c
12 22 3 2
c c c
1 3 2 3 3 3
proses pembagian tidak dikenal pada operasi matrix. dan sebagai ana
loginya, digunakan invcrs dari matrix.
Apabila [A] dan [ B] adalah matrix bujur sangkar sehingga [A] .
[B] [ B l . fA] matrix satuan. maka [ B l disebut invers dari matrix
= =
Contoh :
2
II
r
I
3 I
!
! 3 3
[A)
i
4
I
\
")
-
J
.20
[: )
6 - 2 - 3
[B] 0
0
[ [: 1
2 3 6 - 2 - 3
[A] . [B] = 3 3 I 0
2 l:. 0
0 0
[A] . [B] =
maka di katakan :
0
0 0
0
I [I]
[B] = [A] -1
atau : [A] = [B l - l
dimana [A] - 1 menyatakan inv er s dari matrix [A],
dan ( B] -1 menyatakan i nv er s dari m atrix [B] .
Ada beber ap a car a untu k mencar i i nv ers dari matrix, diantaranya
metode adjoint (adj oi nt method)
metode pemisahan ( m atrix p ar ti tioning)
metode Gauss -Jor dan ( Gauss - Jor dan method)
metode Cho1esky (Cho1 esky method)
Di bawah ini akan di bahas c ar a- car a ter sebut di atas satu per satu.
1. Metode Adjoint.
[A] - I ( 1.34)
dimana[A] --1 =
i nver s dari matri x [A] :
[A]+ = adjoint dari matr ix [A 1 :
!A I =
deter mi nan dari m atri x [A 1 .
21
Contoh:
3 3
[A] =
4 3
3 4
4 3 3 3 3 3
A = - 1 + 1
3 4 3 4 4 3
= ( 16 - 9 ) - ( 12 - 9 ) + ( 9 12
=
1.
4 3 7
11
=
c =
3 4
3 1
12
=
c = -
4
1 3
c =
= -
1
3
3 3
21
c = = -
3
3 4
c
3
22 L,
=
=
c
3 0
2 3
=
3
') '")
"- -
3 3 = 3
c =
3 1 4
-
3 0
c =
3 2 3
3
c =
3 3'
4
c c c
11 21 3 1
c c c
12 22 32
c c c
l 3 2 3 3 3' .
[ l
- 3 - 3
0
- I 0 I
-
[-
- 3
J
- 3
= 0
- 1 0
d ima na I A \ = I
2. Metode pemisahan.
Sesua i dengan na ma dari metode ini, ma ka la ngka h perta ma yang
dila ku kan dala m proses menca ri invers matr ix ini iala h mela ku ka n
pemisa ha n (pa rt it ioning) terha dap mat rix bersa ng kuta n.
2J
: "1
Ambil satu m atr ix[A ] :
a 11 a 12
[A) =
a21 a 22 23
a3 1 a3 2 a3 3 )
Lakuk an pemisahan :
a 11 a 12 II a1 3
[A] = a21 a 2 2 II a3 2 (1 .3 5)
a3 1
-- - - -
a3 2 -t1 - --
a33
A1 1 1I A12
[A] -- - + ---
( 1 .3 6 )
A2 1 I A
I 22
\ I
A1 1
A 12 =
( 1 .3 7)
A2 1 a3 a3 2 ]
1
=
A a3 3
22
=
24
Bila dimisalkan [ A ] - 1 = [ F ]
maka akan terdapat hubungan :
[ F] . [ A ] :::: [I]
a tau
( l .3 8 )
Fu Al l + Fl2 A2 1 =
F2 1 Al l + Fz z A2 1 0
( 1 .39)
Fl l A12 + F 12 Az z = 0
Fz 1 A12 + Fz z Az z =
-1
Fu An + A u - l A 1 2 ( A z z - A z l A l l - 1 A 1 z ) - 1 Az 1 A 1 1 - 1
Frz = - A l l - 1 A 1 2 ( Az z - Az A l - 1 A -1
l l 1z)
Fz l = - ( A z z - A z 1 A l l - 1 A 1 2 ) - 1 Az 1 A l l - 1 ( l .40 )
F zz =
( Az z - Az 1 A u
-1
A12 )
-i
H i t ung
1
( 1) . Al l-
H i t ung
-1
(2) . An A1 2
-1
( 3) . H i t ung A2 1 Al l
(4 ) . H i tung { Has i 1 ( 3) } . A l 2
t un g =
( 7) . Hi t un g F2 l = - F zz . { Has i l ( 3) }
Has i l
(1 .4 1 )
( 8) . Hi t un g F12 = -{ (2) } F 22
( 9) . H i t un g F 1 2 {Has i l ( 3) }
( 10 ) . H i t un g Fl l = A l l - I - { H a s i I (9)}
Contoh :
[:
3
[A] 4
[
Lakukan p emisahan :
1
j_]_j I
3 3
[A ] = l
1
_
I 4
__
3
I
A
11
=
r\ :J
3
A
12
=
[l 3
}
A 3 ]
21
=
A 4
22
=
26
Sekarang akan dilakukan operasi seperti diuraikan. dalam persamaan ( 1 .4 1) ,
(_ ) (_ )
dengan urutan yang sama.
(1)
4
1
4
Au- = 4 3
(2) .
A1 1- l A 12
[_ 4
- J{ : }
{:}
( 3)
Az 1 A1 1 - I
[ I 3 ] ( _ - 3
J [ I 0 ]
(4 ) .
[ I 0 ] A1 2 = [ I 0 ] {:} [ 3 ]
(5 ) .
A [ 3 ] = [ 4 ] - [ 3 ] = [ 1 ]
22
F
-1
(6) . = [1] = [ 1
22
(7) . - [1 ] [ 1 0 ] = [ -1 0 ]
( 8) .
oj I
0 ]
o)
( 9) .
( 1 0) .
27
r
Jadi matrix ( F] y ang m erup akan invers dari m atrix [A] d ap at d i
susun dari hasil di atas sebagai beriku t :
F 11 i F 12
J
[F) j- - -
I
21 I 22
---
F F
I
7 - 3 1 - 3
[ F) = - 1 1 I o
l__
l
____
- l 0
7 - 3
[ F) = - l
- l 0
3. Metode Gauss-Jordan.
Langkah-langkah pent ing yang perlu diam bil untuk mencari invers
d ari m atrix [ A ] dengan orde n x n secara garis besar adalah seba
28
(b). J u mlahkan baris ke-2 dengan baris ke- 1 y ang telah d iper
kalikan d engan ( - a 2 1 ) , sehingga a2 1 sekarang m e nj ad i
no!.
Ul angi langkah (b) untuk baris ke-3 , 4, 5, . . . . . , n .
Sekarang kolom ke- 1 m e njadi no! semu a kecuali a 1 1 = I
(c).
as 2 = 0 . . . ' a n 2 = 0
(e). Ulangi langkah ( d ) untuk baris ke-3 , 4, 5, . . . . . . , n.
( f). Proses selesai.
. I
( 1 . 42)
ope ra s i ba r i s
[ A ] [ F ]
[
Contoh :
3
[ A] = 4
3
(
iI
I
l1 \
l
l
3
4
3
3
3
4
0
0
0
0
l H, (- l)rl l
l ,...,__,
3
3
3
0
4
-1
0
0 G
J
T
A
T
2Q
l
1
l 3 I [ 3 I
]
3 0
I I
]
1 0 -3
I
)
4
(- 1 ) ( -3
3 1
H 0 0 I -1 H 0 0 I -1
I
1 1 -1 1 1 -1
12
0 0 0 0 0
I
0
-
..--.._.,;
[
0 0 7 -3
l
( -:3 )
H 13 0 0 -1
0 0 -1 0
--1'--
I I
F
[: J
- 3 - 3
J ad i [A ]-1 0
0
4.
Metode Cholesky.
D asar dari met ode Cholesky ini ialah terletak pada kenyataan
bahwa setiap matrix bujur sangkar dap at diubah sebagai p erkalian
dari sat u lower t ri angular matrix dengan satu upp er triangular
matrix. D engan demikian invers dari m atrix bujur sangkar tersebut
dap at diselesaikan dengan mencari i nvers dari masing-masing
triangular matrix , dan ini bukanlah suatu pekerjaan yang sukar.
D alam analisa struktur dengan metode matrix, akan selalu dijum
pai matrix yang simetris. Suatu mat rix simetris, akan selalu dap at
diubah menjadi p erkalian dua triangular matrix yang satu sama
lain merup akan m atrix t ranspose.
Bila ( A ] menyat akan suatu mat rix simetris. dan [ L ] menvatakan
suatu lower t riangular m atrix. maka :
[A] = [ L] . [ L] T
at au secara keseluruhan :
ll 12 . Q, Q, Q,
. 9,n 1
1 3
0
1n
0
11
0
1 21
a a a a
l (\ 3 1
l
I
Q, 9, X. 9,
.
21 22 2 n2
0
2n
0 0
3 21 22 22 2
n
a a a a
3
1v
X. 9, X. .Q, X.
1 2 3
0 0
3 1 3
0
3 1 33
=
n
a
3
a
3 33
a a
r'1 3 3" .
9,
n1 nz n nn
Q. x. X.
n1 n2 n 3 nn nn
0 0 0
3
a a a a
( 1 43)
30
i
-
1
-1 ;2
. . = i.
2
= a. . )
I I I I 1r
r=1
j-1
1 r . J. r
= .
l j
a. . -
... .
J i > j
r\-:: 1
. .
I untuk
JJ
= 0 i (j . ( 1 44)
ij
un tuk
Da r i pe r sama a n ( 1 . 4 3 ) :
1 T 1
[A ( ( [ L ] . [ L] ) - (1 . 4 5 )
( 1 . 46 )
( 1 l T l
[A = ( [L( ) [L(
Bi [U] .
1
la [L] - ( I 47)
1 T
ma ka [A ] - = [ F] = [U] . [ U ]
[ L ] . [ U] = [ I ]
( I . 48)
d i ma n a ( 1 . 49)
oj
a t a u seca ra kese l u r uhan
o
r
0 0 0 0
r:
( 0 0 0
u
11 1 1
0 0 0 0 0
i 0
o =i o
t
u u
21 22 21 22
0 0
3 3 3' .
0
3
,
3 1 3 33 1
I U
,)\ lo
, t
I :
I
2 2
i
u u . . .u
,)
9 t t
j 3 . 0 0 '
1
t nn l nn
I
n 3
l Un
n2 n2 n
n
.
\
( 1 50)
S e t e 1 a h d i j a ba r kan
.u u
11 ll ll
0
"' = =
1 .u1 1
u + t .u u
t2
0
21
n
A,
1 1 22 21 21 t
22
+ ,l + .c 3 1 u 1 1 + Q. 3 2 U 2 1
t u u u u
3 ll 3
0
3 3' 3 l 3 1
"'
3 3'
2 21
. . . . . .. . . ...
32
a t a u se ea ra umum
U. . n
I I "-
I I
r r . rJ
i-1
1
i. u .
r= l -
u . = - - un t uk i) j (I .51 )
IJ ..
I I
--
.
U I J = 0 un t u k i (j
[F] = [ U] T [ U ]
d im ana m atrix [ F ] m erupakan invers dari m atrix [ A ] .
S e k arang akan d it u njukkan satu p er sam aan y ang sa ngat sed erhana.
3 X + 7 y = 12 ( 1 . 52)
Persamaan ( 1 . 5 2) d a p at d iny atakan secara m atrix sebagai :
[ 3 7 ] = [ I2 ] ( 1 . 53 )
3 X + 7 Y 12
2
=
( l . 54)
5 X Y 3
=
( I 55)
.
33
scara umum n buah persamaan linier dengan n buah "bilangan
anu" dapat dituliskan sebagai :
a + a + a + ...... + a b
11 1 12 2 : 3 "3 1n n 1
X X X X =
a + a + a + . . . . .. + a X b
21 1 22 2 2 2n n 2
X X X
3 '3
. .
=
a + a + a + ...... + a b
3 1 1 3 2 2 3 n n
X X X X
3 3 3 3
=
X b
nn n n
+ a + a + . . . . . . .+ a
n 3
a
n1 1 n2 2
X X X ( 1 56)
3
=
a a a X b
11 12
... .. a
1 3 ln 1 1
.
a a a X b
21 22
.. . .. a
2 3 2n 2 2
.
a a a X b
3 1
.. ... a
3 2 3 3' 3 n 3 3
.
=
X b
n1 n2 n nn n
a
n
a a a
3
( 1 57)
[A] . xt { B} ( I 58)
.
D engan pengertian :
4
1. Matrix koefisien simetris :
2 0 0
1
Contoh : 3 X
2 -1 X 2
2
4 =
0 -1 5
3
X
i i i
A X B
Disini m at rix [A ] m erup akan m atrix y ang simetris, dim ana
aij = aj i
Contoh :
5 2 0 0 0 0 X 12
1
2 2 0 0 0 11
2
4 X
2 6 2 0 0 X 0
3
0 2 4 2 0 X 7
4
=
0 0 2 6 8 4 2 X 9
5
0 0 0 2 6 4 X 5
6
0 0 0 0 4 2 2 X 21
7
T i i
A X B
35
I. METODE EKSAK ATAU METODE LANGSUNG.
Metode ini melipu ti seju mlah tertentu perhitungan aritm atik a .
yang proporsional dengan jumlah dari persamaan atau ' 'b ilangan
anu". Pada akhir dari perhitungan . akan didapat hasil yang e k
sak dari perhitungan tersebut di atas.
Beberapa metode pe nting yang term asuk d alam kategori ini
antara lain :
l. Metode i nversi matrix
., Metode Cramer atau me tode determinan
3. Metode Gauss-J ordan
4. Metode Eliminasi Gauss
5 . Metode Crout
yang simetris)
1.
Yang termasuk dalam kategori i n i antara lain :
Met ode G radien sekaw a n ( conjugat e gradient method)
.,M etode iterasi G:wss atau J acobi.
3. Metode iterasi G '-l uss-Sc i del
4. Metode relaxasi
Di bawah ini akan d ibahas beberapa dari m etodc yang telah
d isebutkan di atas.
[ A] . { X} = { B}
diperkalikan d e ngan [A] - !
(A ( 1 [A ] { X} = ( A ] - l {B}
[ I ] { X} = [ A f 1 {B}
{ X} = (A ] - l -{ B } (I . 5 9)
36
Contoh :
=
Dinyatakan secara m atrix :
l
[: { } {: }
3
-2 I
)
T
X B
i T
A
[A] = [: 3
1
==
-2
J
/AI 2 ( -2 ) - 3 . 3
-
- 13
(A ]-1 =
1
-=-13
[ l : -2
-3
2 3
n 13
=
3 2
n 13
{ s}
==t
r 71
4 /
{ x} =
[A ( 1 { B}
jJ
2 ]__ 7
X
n 13
= -
y 3 2
13 l3
26
I
X
= I3
y
13
l3
y
1.3.4. METODE CRAMER
D ari persamaan ( 1 . 5 8) :
[A] { X} = { B}
.
3 X 2 y = 4
[ : _: l { : } { : }
"T t i
A X B
38
[A]
{ B}
D I AI
2 (-2) - 3 . 3
= -13
r---,
I 7 I
I I
3
=
: I
I 4I
-2
L _-l
7 ( - 2) -
3 .4
=
- 26
,-- ,
02
I
2 1
I
7 I
I
I
I
, j
3 : 4 :
_ _
= 2 . 4 - 3. 7
= -13
39
maka :
D
X1 = .J.
D
- 26
-1 3
=
= 2
D
D
=
-1 3
-1 3
y =
3 X 2 y = 4
[: _: l {:} {:}
atau
T T T
A X B
40
Untuk m emudahkan operasi, dilakukan penggabungan matrix [AJ
dan { B} .
2 3 7
(A B] =
3 -2 4
3 7
2 3 7 2 2
; (- 3 )
H( )
21
H
l
C/?
3 -2 4 3 -2
'r
3 7 3 7
2
2 2 2 2
H ( - 13).
(./')
0 _ _!]_ _ .!J. 0
2 2
r - .,
3
2 I t-- x
I I
l 0 I
( - ...,. ) I
1
I I
2 I
! j I
I
H
12 I
(./') L-:_j
0
X = 2
y =
(2 ) . X + 3 y + 3 Z = -2
X + 4 y + 3 Z = 0
X + 3 y + 4 Z =
X -2
3 3
4 3 y = 0
4 z
3
T T T
A X B
3 3 -2
0
[A B) = 4 3
3 4
3 3 -2
(- 1 )
3 3 -2
(- 1 )
H 0 0 2 H
4 3 0 3 1
21
r--...:J
r--..._;
4 3 4
3
3 -8
1
3 3 -2 0
(-3) (-3)
H 0 0 2 H
0 0 2 1 3
12
0 0 3 r-......:J 0 0 L 3
j <---)
r-- - ,
-1 7 I
I I
I
0 0
I
I
I 2 I
I I
0
I
0
0 0 1 3 I
... _ _ - ..J
42
Dengan demikian didapat hasil :
X = -1 7
y = 2
z =
3
a X + a X
22 2
( 1 . 62 )
2 3 '3 2
=
b
a X =
b ( 1 . 63 )
33 3 3
a a a
11 12 13 1 1
:>'; b
a a
22 2 2
0 X =
b
23
0 0 a X b
33 3 3
i T T
A X B
dim ana matrix [ A ] merupakan sa tu upper triangular m atrix.
Dari persamaan ( 1 .63) :
x =
b I a
3 33 33
X
2
= X
3 ) I a 22
43
Untuk uatu sistim persamaan linier dengan n buah "bilangan anu",
akan didapat rumus umum :
x = b I a nn
n n
x.
I
L: a .I J. :X.J. ) I a .1 .1
I
=
(b. -
j + 1 s amp a i den ga n n . ( 1 . 6 4)
( 1 ). X + 3 y + 3 Z = - 2
Contoh :
X + 4 y + 3 z = 0
X + 3 y + 4 z =
X
3 3
r 1 r 1 -z
'[: J r r
4 3 =
3 4
i i T
A X B
3 3 -2
[ A B ] = 4 3 0
3 4
3 3 -2 (- 1 ) 3 3 -2
H
4 3 0 3 1 0 0 2
,.. - .,
( - 1 ) ('..)
21 !L- -3-..J:
H
3 4 0 0
44
Dari hasil di atas :
z =
3
Kebet u l a n p u l a seca ra l an gs u n g d i da pa t
y 2
Bila harga dari y dan z disubsitusikan ke baris pertama :
X + 3 y + 3 z =
-2
X + 3 (2 ) + 3 (3) =
-2
X = -17
Jadi : . X -1 7
y 2
z =
3
3 y
(2 ) .
4 X + + z = 13
X + 2 y + 3 z =
14
3 X + 2 y + 5 z =
22
4 3 X 13
2 3 y = 14
3 2 5 z 22
2 3 X 14
4 3 y =
13
2. 3 2 5 z 22
2
T T T
3
_ ..,
A X B
__
\
..
45
2 3 14
[ A B ] 4 3 13
3 2 5 22
2 3 14 (-4 ) 2 3 14
Hzl
4 3 13 ( - 3) 0 -5 - 1 1 -43
3 1
H
3 2 5 22 0 -4 -4 -2
1J
2
I
3 14 2 3 14
11 43 l l 43
4)
5
0
H (
(- 1 /5)
H 5 5 5
2 3 2
(__../'") 0 -4 -20 24 72
-4 0
5
0
l 5
,..--...._;
2 3 14
11 43
H
( 5 /2 4 ) 0
5 5
3
0 0 3
Subsitusikan ke baris 2 :
11 z
43
y + _ =
5 5
.
11
y +s . 3 = .il
5
y = 2
z = 3
-+6
Subsitusikan ke baris I :
X + 2 y + 3 Z =
14
X + 2.2 + 3. 3 14
X
X =
y =
2
z =
3
Lih at satu
1 .3 . 7 . METODE ITERASI GAUSS-SEIDEL.
susun persamaan linier seperti dituliskan dalam perset
maan ( 1 .56) :
X + X + X + .. .. ...... + X
ll 1
a
l
a
l
a . a =
b
12 2 3 "3 ln n
X + X + X + ........ ... +
l
a a a
21 22 2 a x =
b
2 3 "3 2n n
a X + a X +
2
X + .. ......... + a X
1 3 n n
a b
3
=
3 2 2 33 3 3
a x + + +
n l
a x
n2 2
a x + a x - b
n 3 "3 .
nn n n
X
- a X - a X . ..... - al X )
a
=
b -
1 1 12 2 1 3 "3 n n
11
X X X X ...... - a X
l 3 3 24 4
=
b - a - a - a
2 a 2 21 2 2n n
22
X =
b - a x - a x - a x - a x
3 a 3 3 1 1 3 2 2 3 4 4 3 n n
33
X
n 3 3
=
b - a x - a x - a x
n a n n1 1 n2 2
nn
( 1 . 65)
47
Langkah pertama ctimulai ctengan menganggap x2 = x 3 = x4 =
. . . .= xn = 0 , ctan ctengan subsitusi ke persamaan ( 1 .65), akan
ctictapat :
x b I a
l l 11
=
Contoh :
5 X + 4 y + 3 z =
12
4 X + 7 y + 4 z =
15
3 X + 4 y + 4 z =
11
Susunan persamaan cti atas bisa ctiubah :
X = - 0,8 y 0,6 z + 2,4
- 0 , 57 X 0 , 57 z + 2,14
y
z - 0 , 75 X + 2 ' 75
y
Putaran I : y = 0
z 0 (J )
menghasilkan , X = 2, 4
X 2,4
z 0 (2 )
menghasilkan y =
-0 , 57 . 2 , 4 + 2 , 1 4 = 0 , 722
48
X = 2 ,4
menghasilkan z = 0 , 228
Putaran l i :
y = 0 , 722
z = 0 , 228 (1 )
menghasilkan x = l , 685 6
X = 1 , 685 6
z = 0 , 228 (2 )
menghasilkan y = 1 , 05
X = l , 685 6
y = I , 05 (3)
menghasilkan z = 0 , 43
Pu taran Ill :
Putaran VII X = 0 , 99 y
=
1 , 06 z = 0 , 95
Putaran VI I [ X = 0 , 98 y
=
1 , 04 z = 0 , 97
I I 1
Putaran IX X = 0 , 99 y ::; 1 , 03 z = 0 , 98
Iterasi dihentikan.
49
Dari hasil iterasi di atas didapat hasil :
X 0 , 99
y 1 , 03
z 0 , 98
50
2
METODE MATRIX UNTUK ANALISA
STRUKTUR
2.1. PENGERTIAN UMUM
53
dari elemen itu dalam satu model matematik dari konstruksi. dan
mt:nyatakannya dalam suatu kondisi yang tergabung, di m ana dalam
hal ini syarat kompatibiliti dari segi geometrik konstruksi harus
sudah dipenuhi. Di samping itu, syarat kesetimbangan statis hams juga
terpenuhi, baik dipandang dari segi seluruh konstruksi maupun untuk
masing-masing elemen. Setiap elemen dari konstruksi harus berada
dalam kesetimbangan sebagai akibat dari semua gaya yang bekerja
padanya, baik itu beban-beban luar. atau gaya reaksi, maupun juga
gaya-gaya yang datang dari elemen-elemen tetangganya.
Bila proses ini sudah diselesaikan, maka tingkah laku dari konstruksi
keselumhan yang disebabkan oleh bekerjanya gaya-gaya luar akan
bisa ditentukan.
\. kesetimbangan
1
hubungan stress dan strain, atau gaya dalam dan deformasi
3. kompatibiliti, atau kontinuitas dari deformasi.
54
demikian uru tan kerjanya secara garis besar adalah sebagai berikut :
1 . kompatib iliti; yaitu mencari hubungan an tara deform asi dengan
lendutan. atau secara t egasnya mencari d e form asi apa y ang t erj adi
'
pada elemen-elemen dititik-t i t i k ct i skrit akibat diberikannya len
dutan pada struktur dititik-titik tersebu t;
.., persam aan hub ungan stress dan strai n . yaitu mencari hubungan
mengenai gaya-gaya dalam yang timb ul sebagai a ki b at adanya de
formasi pacta eleme n-elemen struktur terse but;
3. keset i m b angan: langkah terakhir y ang m e n ya takan hubu ngan gay a
luar d i titik diskrit dengan gaya-gaya d alam . atau m e ncari b erapa
besar gaya luar diuj u ng elem e n yang tepat diim b angi oleh gaya
gay a dalam elemen d ititik-titik diskrit.
Dengan m e nggabung ketiga langkah ini, akan didapatkan hubu ngan
gaya dan lendutan sebagai dinyatakan oleh p ersam aan (2.1 ).
Perlu kiranya ditam bahkan di sini. karena m e t o de kekakuan ini anali
sany a dimulai dengan lendutan, kem udian mencari hubungan p acta
gaya-gaya yang tim bul dititik-titik diskrit, m aka akan sangat me ng
untungkan untuk m e m akai m e tode ini menganalisa suatu konstruksi
dim ana ketidak-ten tuan kin e m a tisnya (yang b erhubungan erat dengan
deraj a t kebebasan atau degree of free dom ) adalah lebih kecil bila di
ban dingkan dengan ketidak tentuan statisny a. Dengan dem ikian,
konstru ksi-konstruksi statis tak tentu yang sering dijum p ai pada
umumnya. akan lebih me ngu n tu ngkan b ila dianalisa dengan metode
kek akuan ini . kare n a umumnya konstruksi-konstruksi ini mempunyai
derajat ketidak-tentuan statis yang besar.
55
..
Dari tiga langkah ini, akan dictapat suatu hubungan seperti yang ctinya
takan oleh persamaan (2.2).
56
A
(1)
l I t 1 J. ; ; ! I rnl_B
'
i
I metode fleksibilitas
1 metode k ekakuan
k etidak-tentu -
I 1
an statis
I
ketidak-tentu
an k inemat is
-
I
I
1
I
'
a
pertama
1
q4 1 2
D =
NI Q =
- IT qi
Langkah
K.D
kedua
+ --
4EJ
K =
Kompatibi1iti
D + FQ = 0
-
3
'B'
Q = qi
Q+KD = 0
Kese t i mbangan
ot3
=
D 1i8ET
i..i-'1-i!_t_:j'
Hasi 1 anal i sa
4iJ>r
ij
.
-
or' /
_,., .
i
I
L.BEI
q
mendapatkan besar gaya mendapatkan oesa r 1 en
57
(2 )
1
t
2 .
1.
b 1 i tas
1 (force method)
' :--;tu:-11- (displacement method)
l, I
_
I statis -t
I
I
I
entuan
1
--
1!
.II
i : 3 --
:: :
I L hl fr----l I
Struktur dasar _..
Q
:} (ttr;
lH I H d1 v l
=
q.4
-
1
3
=' I
50'+
0 1
El QA Q8c=Tiq(2.) 2
I
1, = _!_ q. .2
48
1
QsA = Q c
2
- w ot
1
Q (.DB C /
=
I I
D
'-"----- - tFQ
._L_a_n__k_a_h_k_e_d _u_
a __._____ _--:----- --
','iS --;\
j
, \
I
g tQ
.
i o"t:
.-- ..I'
QBc - DC'/
..-- -w "' . ,
,,
,._-
__
, I
/ Q = KAADA
I
--- os
.e3 - -
+ KAsDs
F =
'48EI
II
I
I
Q'sA = KsADA+KssDs
I
!I
Q' se = KssDs + Ksc De
Q'c = Kc8Ds+ Kcc De
1'
I KAA=Kss=Kcc=
I
I
=
BE I
..!..
I
2
2E I
KAs=KsA=Ksc=Kcs=
-'-
2
4E I
k
58
]
Kompa t i b i 1 i ti D + FQ =
0
Q - qt
0 ,1> I
,.,,
\LJ
Q + Q' = 0 (3)
C c
384 El
I
t'J:..Ll.Ll
- -
Has i I ana 1 i sa
UJ J
JF___ ___.:::''21..
q
8 L
59
(3)
UJlUJ.lt
q
J
A t l! H t B
x--'2::___--7
_!_i _!_i
2
'
I
I
ke t idak tentuan
I
3 I
stat is
1 kwdek
ti:"
I Langkah pertama
- --- ---T
I
Laogkah ked"'
. CA 6EI
FBB
= 1iEET
.2.2
F +
BC F CB "i6fl
t
Fee 3IT
60
DA + D'A =
---:----- -,---
Kompa t i b i I i t i 0 tJ)
DB + D'B = 0 (2)
DC + D'c = 0 (3)
=
QA
1
+
2
1iE" qi
QB
= -
1
qi
2
<le
1 2
=- 1jg" qt
Kese t i mbangan
QBA + QBA + QBC + Q8c=o
DB = 0
Has i 1 ana1isa
( L2
=r-___,> v ..
... __ __......->::zs:
DB 0
..... ___ .....
i-Bq .(..
I
l..q!. 2
48
I
rnendapatkan besar g mendapatkan be sa r 1endu_!
61
hd1 apal<ah sebenarnya m erode kekakuan itu ')
.
M ula mula d iadakan ''ke kangan-ke kangan . . sehingga struk tur tidak
-
62
3
METODE KEKAKUAN
3.1. INTRODUKSI
Metode kekakuan iaiah suatu cara untuk analisa stru ktur, dimarra
J abm p roses peru m u sa n dari analisanya, diambil lenJutan diti tik-titik
diskrit seb agai besaran "anu" yang hendak dicari .
(I) Matrix deform asi [A), suatu m a t rix yang m e n y atakan hubungan
=
kom p at i b iliti, atau hubungan de form asi dan lend u ta n :
{d} [ A ] {D} ( 3 .1)
dim ana { d} m e n yatakan deformasi dari elemen stru k t u r
[ A ] adalah matrix deformasi
{ D} menyatakan lendutan Ji t i t i k Jis krit .
(2) Mat rix ke kokohan intern e!e m e n [ S), suatu m at rix yang meme
nuhi Hukum Hooke. dalam m ana dinyat a kan hubungan antara
gaya dalam dan deformasi
{H } = [S] {d} ( 3.2)
dimana { H} menyatakan gay a dalam elemen
[S] adalah matrix keko kohan inte rn elemen
{d} menyatakan defonn asi clemen .
65
r
Bila ketiga m atrix cti atas cti gabungkan, maka akan ctictapat hubungan
=
{ Q} = [B) {H}
{Q} [ B J ( [S] {d} ) ( 3 .4)
{Q} [B] [S] ( [A] {d} (3 .5)
{Q} [B] [S] [A] {D} (3 .6)
{Q} = lK} fD} (3 .7).
66
Suatu struktur d engan derajat ketidak-tentuan kin e m atis sam a dengan
nol juga disebut kine m atis tertentu .
1
----
Derajat ketidak-tentuan j
Kompor.en bcoa da;i
lendutan dititik
kineatrs
pe.rtemuan
r.v==
1
!' (a) ;...,------4
I
I
0
'5I
I (b)
I
I 2
I ......::...
i
I
Il(c)
2
1
---
_,
67
Koonen bebas da r i
Derajat ketidak-tentuan
lendutan dititik
ki nemat is
pertemuan
(d) 6
68
3.3. DASAR PERHITUNGAN.
Dalam pasal ini. akan dijelaskan secara mende tail um t-umtan analisa
dari suatu konstruksi bidang ( dua dimensi) dengan m endasarkan p ada
metode kekakuan.
Sekarang d ilihat sat u konstruksi seperti ditu nj ukkan gam bar 3 .2. (a).
Sdanjutnya akan diikuti umtan dari proses analisanya.
111:, l /"" r
r--J*u'w'ut*------l------ ----\_r------- - ----_Jt
.
.
X b - a X - a X ) I a
'
12 2
I
3 3
I
11
EI 1 El2 EI3
'
z
t, \2 \3
--...- -
70
Kon st mksi ini ial ah b al ok menems d i atas empat perle takan . sat u
je p it d an t iga sen d i. merup ak an sua t u k onstruksi denga n deraja t
ke t idak-ten tu an k inematis se besar 3 (gam bar 4.2.b ).
Langkah pert am a ial ah menyel id ik i k om p at i b i 1itas d ari struk t ur,
dengan jalan mem berik an berturu t -turut len d u tan 01 = 1. 02 = 1
dan 03 = 1 (gam b ar 3.2.e. 3.2.f dan 3.2.g).
dz d3 = ol
(3. 9 )
-
1
{ d} = (A] {D} (3. 10)
0 0 0 +- dl
1 0 0 +
dz
1 0 0 +
d3
[A] = 0 0
+-
d4
0 0 +
ds
(3. 1 1)
0 0 + d6
t t t
D1=1 D2= D 3=1
J
p a cta gam b ar 3. 2. h .
Da ri s ifat e last is d ari eleme n, d idapatkan h ub ungan :
Hlll HzL1
d1 - 6
1 1
EI 1 E l1
--
3 (3.12)
Hzll
1
Hl ll
dz = -
1
6 EI 1 EI 1
--+
3
4 EI 2 El 1
dl + dz
1
Hl Ll Ll
2 El 1 4 EI 1
Hz = dl +
L1
dz
Ll
( 3. 13)
.,,.,
t_
Analogi dengan pers. (3.13) akan didapatkan hubungan:
4 E12 2 El2
H3 = d3 + d4 (3. 1 4)
Lz Lz
2 El2 4 E12
H4 = d3 + d4
Lz Lz
4 EI 3 2 El3
=
dan Hs ds +
L3
d6
L3
(3 . 15)
2 EI 3 4 EI 3
Hs = ds + d6
L3 L3
4 El 2
_L_l_
1 E l1
H1 __l _ 0 0 0 0 dl
L
4 E1
_L_l_
2
_
E11 1
H2 _L_1 0 0 0 0 d2
4 E1 2 E12
2
"""[2 L2
H3 0 0 0 0 d3
2 El2 4 E1
2
L2 L2
H4 0 0 0 0 d4
2 EI 3
_
4 EI 3
Hs 0 0 0 0 _ _3 __3_ ds
L L
2 EI 3 4 EI 3
H6 0 0 0 Cl d6
L3 L3
\
a tau
{ H} =
[ s] id} ( 3. 1 6 )
dimana matrix [ S! mcrupabn band matrix :
73
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
[ s] 0 0 0 0
4 El3 2 EI 3
0 0 0 0
L3 L3
2 El3 4 El3
0 0 0 0
L3 L3
t t t _..
t .._
dEi= I
I
d3=1 d4 = 1 ds=l
I
dl=l d..,=]
(3.1 7 )
Ql =
H, + H3
Q2 =
H4 + Hs (3. 1 8)
Q_, =
Hf>
Bila Jinyatakan secara m atrix :
0 0 0 0
0 0 0
0 0 0 0 0 (3. 19)
74
a tau
{ Q} = [ B ] {H} (3 . 20)
dimana,
0 0 0 0
= 0 0 0 1 0
[B]
0 0 0 0 0 1
(3. 2 1 )
[ K] = [ B ] [S] [A] (3 . 2 3 )
Un tuk mendapatkan lendutan. m ak a persam aan (3.22) dapat d iin vers
kan se bagai :
{D} = [Kr 1 {Q} (3 .24)
d im an a { Q} men y atak an gay a-g aya luar yang bekerja d it it ik -t itik d is
krit, { D} m e n y at a k an 1en du t an dit it ik bersangk u ta n yang koresp on
d ing dengan gaya{Q}.
D ari persum aan (3. 1 1 ) d an ( 3.2 1 ) . t crn yat a d ida p at kan :
[ B] = [A] T (3.25)
Persam aan (3 .25) ini da pa t dibuktikan d engan pri n s ip kerja virtu il .
-------------------------
Q ;':
----------0--
(b) len d u t an aktuil
75
Misal nya pada k onstruk si yang scdang di b ahas tersebut d i kerjakan
gaya virtuil Q* (g am ba r 3.3.al sehi ngga tim bul gaya dalam H* pada
elemennya. maka dari p rinsip ke rj a v irtuil akan didap atkan hubungan
( dinyataka n dalam p erkalian matrix l :
T =
,_
T
{Q'} {D } {H'} {d } (3.26)
D engan melih at :
T T T
atau {Q'''} = {H'''} [ B ] (3.29)
m aka p ersamaan (3.26) b isa d itulis kan :
.... T
D} = {H"} [ A ] {D}
T T {
{H>':} [B] (3.30)
Bila disederh anakan. akan m emberikan :
[B ] T = [A] (3.3 I )
atau [ B] = [A] T (3.32)
=
D engan dem i kian persamaan (3.23) akan b isa d ituliskan :
{H} = [ S ] [ A ] {D}
{H} = [ S ] {d} (3.34)
atau (3.35)
dim ana {D} ialah matrix l endutan d i ti t i k d is kri t yang d iperoleh dari
p e rhitungan b e rdasarkan p e rsam aan (3. .24).
3.4. APLIKASI
76
A
J nnn:Fnfnn*n*H"ti'**HH
er=
r600 kg/m I
C
/' 10 M 1 8 M '
I I
------1--t
( b ) struktur dasar yang dikekang.
t)C
- 5 000
)(l)C
... 5 000 - 3200
\( I
)\j;
... 3200
- T2 .600.4
t-
1 2
----tl
MBC =
-M =
-3200 kg.m
(0
CB
1
:CS.
--
--i----7-
I
(d) derajat ketidak-tentuan kinematis : 1
Q 1, 1800 kgm
77
(g) d i ag ram H- d
+- dl
0
+-
[ A) = 1 dz
+-
d3
+- d4
0
t
D1=1
Da ri gamb a r 3. 4 . (g)
4 El 2 El +-
-- - 0 0 Hl
10 0
2 El 4 El +-
[S] 0 0 Hz
10 10
4 El 2 El +-
0 0 -8
-
tr H3
2 El 4 El
--g-
+- H4
0 0
....
0
I t t ; t
d l=l d 2= 1 d 3= 1 d 4=1
78
J
( 0,4 0 ,2 0 0 I
"
I
l
[S] =
/
Ef 0 ,2 0,4 0
0 0 0 ,5 25
0 0 0 ,2 5 0,5
[ K ] = [ A ] [ S] [ A ]
T
oJj
0,4 0 ,2 0 0
0 ,2 0 ,4 0 El
I 0 0 0 ,5
0 0 0,25 0,5 0
{ } 0
0,2 0 ,4 0, 5 0 , 25 EI
[K] = 0,9 E l
[K (l l
0 , 9 El
{D} =
[K] - l {Q} n-_
\
'i
{ D 1} =
[ O, EI
] { 1 800} ,/ -
200 0
D1 =
El
{ H} =
[S] [ A ] { D}
79
r
/
0,4 0,2 0 0 0
2000
{H} 0 ,2 0,4 0 0 El
El
0 0 0,5 0,25
0 0 0,25 0,5 0
0,2
0,4 . 2000
0,5
0,25
Hl 4ob
Hz =
800
H3 100 0
H4 500
Hl =
400 kg.m
= 800 kg. m
Hz
H3 100 0 kg . m
500 k g . m
AIV
H4
')\.' L.OO
)(:&)E
800 1000
Gambar 3.5 D i s t ribusi gaya dal am.
80
Dengan melihat juga gambar 3.4. (c). akan didapatkan :
r+--4oo
I l I
- r -500 1 + 5400 kg.m
I! I
I
I
Boo - I
i
-"-5000 -4200 kg.m
l
I
+
\
: + ooo 3200 -t-4200 kg.m
L -i- _SOG_j
1 - I -
I
,"'' I +3200 ; -2700 kg.rn
!._ ____,.!
=
c
t
"
,-. more n p r : me r
n1on1t..\ll titik.
C:onroh 3.2. :
Scblg:.>i contoh kedu! arin dibah:; ltllU konstruksi kinem<:tis te:
entu seprti pada gambar 3.6. (a).
-----; 8
1 a :: xx;.. kg
Af!_
1:::
.:;,.
-
--
El C f:
------- ---
6tvi 4M
-+-- --------------
' I
--------
;po,
1
\.......?. 02
.
f:
;4 c
:o ..I
i
I
- .,.._
! d) diberi kan D 1 = l sa tu an
81
I
( e ) J iberikan o = 1 satu an
r:
1 +
6
0 dl
[A] =
1 +
d2
6
1
4
+ d3
1
4
0 + d4
t t
01 =1 02 = 1
82
4 2
6 6
0 0
[ s]
2 4
6 6
El 0 0
4 2
4 4
0 0
2 4
4 4
0 0
2 I
0 0 l
3 3
I 2 2
El 0 0
3 3
0 0 3
2
0 0 I 4
2
2 3 4
Selanjutnya dihitung matrix kekakuan [ K ] :dr.L, Ji;flrtr i
=
T
[ K) [ A) [ S) [ A)
2 1 1
- 6
0 0 0
3 3
2
- 6
1 1 1 1 1 1
- 6 - 6 4 4
0 0 El
3 3
1
4
0 0 0 0
2
1
4
0 0 0
2
1
- 6
0
'
- 6 - 6
1 1 3 3 1
=
- 6 8 8 El
1 2 l
3 3 2 4
1
4
0
83
f
---- ------
r 0 ,2 4 3 0 1
0 , 2083
I 0,208 3 1,6667 J
fK] =
El
"!
!(
I
, 'I" I'-
-o,2os3
[ K]
' ',boo;
1
I
=
0.36 1 7 El
! -0,208 3 0,2430
/
i I
"
{D} [KJ
- 1
{ Q}
( .,
I
(
-
I
'
I
I i 6 66 7 ?o
-0 . uu5 i 000
D}
'
I
!
{ =
I
0 ' 361 7 E I i
-0 , 2 0 83 0 ,2430 i 0
.... ) "-
(
I 46 07,85 l
l
I
I
'
575
El
J'
9
1
I
3 3
f
1 2 I 1 46 07.8 5
6
0 0
I
El l -
3 3 E l
0 0 1 I
I
575,89
I
I" I
2 4 I El
/
' -'"\
0 ,, 0
4
"
I
)
\
/
- 3 .
/
.. - 6 9 7 '8 2
.,
;- I
"7
b ) El
<
I 57 , s
d
3 ::;
3 l
8 2 )
/
84
r
l
H1 9 60
Hz 1 1 52
H3 -1 1 52
H4 -14 4 0
.
/'-- :J ../
j'
9 60 i152 1152 ll.L.O
MA = 960 kg.m
MB = - 1440 kg.m
M eA = - M c B = 1 1 5 2 kg.m
B ila dibandingkan hasil ini dengan rumus yang sudah d i ke ta h u i :
MA 1000.6 .4 2 = 9 6 0 kg.m
[02
= -- 1000 .624 = - 1440 kg.m
[02
Tcrnyata hasilnya sama.
Contoh 3 .3 . :
Pada contoh soal yang selanjutnya ini. akan dipcrlihatkan bagaimana
A t.
1 1000
proses analisa bila konstruksi pada contoh 3.2 dikombinasibn dengan
kg
suatu pcrletakan elastis dititik C.
1
----------------------- ---------------
, B
E
6M
85
V
1' o,
(b) derajat ketidak-tentuan kinematis : 2
l
(c) diberikan D1 = 1 satuan
Q:- -1000
I
-
o,
---+--
]
lagi di sini, dan langsung akan mendapatkan matrix kekakuan :
[
0 , 2430 0 , 2 08 3
[ K] El
0 , 2083 1 , 66 6 7
1 ' 66 6 7 - 0 , 2 08 3
)
-1 =
1
[K
0 , 3 61 7 E I
- 0 , 20 8 3 0 , 2430
1
{D} =
[ K) - {Q}
r - 0 , 208 3 l r ( - 1 000 )l
{ :}
1 , 66 6 7 kD
J I
- l
=
1
I I
0 , 24 30 J
0' 3 6 1 7 E l
l j
i I
l - 0,208 3
I
0 i
'
1
Dl . 1 , 66 6 7 ( - 10 0 0 - kD 1)
0 , 3 6 1 7 El
Dl =
1 ,6 6 6 7
( - 10 0 0 - 0, 5E I . D 1 )
0 , 3 6 17 E l
4 6 08 - 2 , 3 0 4 D1
Dl El
4 608
El
-1394, 7/E I
87
Dz = :
0 ,36 7 E l
(-0 , 2083) ( - 1 00 0 + 0 , 5.E I . 1 394 , 7/E I )
..
D2 = 1 74 , 3/EI .
Berd a sa rkan ba sil l en d ut a n D 1 dan D2 yang d idapat, b isa d ibitu n g
gaya d al am yang t im b u l p a d a el em en struktu r.
{HJ
I
- 6
1
3
I 2
- 6
=
El - 1 394 , 7/E I
3
3
8
1 74 , 3/E I
l 3
8
HlHz
2
290 , 5
348 , 7
H3 -384 , 7
H4 -435 , 9
'
i
.
-' rI
. . (
,///
,_
-------., \
Co nto h 3 . 4 :
Dalam pasal i n i akan d icoba d i bahas analisa portal bidang tanpa per
goyangan. d im ana defom1asi axial dari ekm c n-elemcnnya J iabaikan.
89
q : 300 KG/ M '
B c
l l l J _l l.LI.! J. J .l f! Jl L
.
2 El
El El
3. 00
A D
/. -///h w
Momen primer :
2
M = -
60 0 . 3 . 2 =
- 2 8 8'f kg . :n
5
A B 2
60 0 . 3 . 2
2
=
2
M +4 3 2 k g . m
5
B A
..
2
Ma c =
-
Mc s = iz x 300 x 5 = - 6 2 5 kg . m
MCD - M64 = - 4 3Z k g . m
= - A B
= + 2 88 k g . m
MD C
625
288
1 c) Momen primer.
----------
\
\
91
( f) Di berikan D 1 = 1 satuan
.
'
( g ) D iberikan D 2 == l satuan
-\ 1
\..
__ ) H,
( h ) D iagram H-d
+-
0 0 dl
+-
0 dz
= +-
[A ] 0 d3
0 +- d4
+-
0 ds
+-
0 0 d6
t t
D 1= 1 D 2= 1
4 2
l
I
0 0 0 0
5 5
2 4
0 0 0 0
5 5
4(2) 2(2)
[S] =
El 0 0 0 0
5 5
0 0 2 (2) 4(2)
0 0
5 -5-
4 2
5 5
0 0 0 0
0 0 0 0 2
5
4
5 j
r 2 0 0 0 0
1
1
2 0 0 0 0 2
2 El
I
I
= --
0 0 4 2 0 0 3
i 0
5 I
0 2 4 0 0 4
I
I
I
i
0 0 0 0 ,.,
L
I
I
5
I,
I 0 0 0 0 2 5
\ )
2 3 4 5 6
Me1 i h a t pe r s a '!la a n ( 3 . 33 )
T
[ K] =
[A] [ S ] [A]
93
[ K] = -5- [ ]
2E 1
6
2
2
5 1 r
{ Q}
1{ }
1
{ D} =
[ K] -
{: }
6 -2 -1 93
{- 1 544 l
= -
I -2
2E I 36-4
l
6 1 93
)
I
..
=
5
64ET 1 544
I
{ (
)
8TI5 l
96
1 -
D2 j i
o,
l )
965 I
SE I
I
l
94
J ad i putaran sudut d ititik B dan C ialah sebesar :
Dl 02 =
96 5
- SIT
-
Dari persamaan (3 . 3 5 ) :
[ S] [ A ] { D }
r
=
{ H}
2 0 0 0 0 0 0
2 0 0 0 0 0
2E I 96 5
= -
0 0 4 2 0 0 0 - 8E I
5
0 0 2 4 0 0 0 1
l
965
0 0 0 0 2 1 0 + BIT
0 0 0 0 2 0 0
0
2 0
=
19 3
4 2 -
-4-
2 4
1 93
0 2 T
0
Hl - 48 , 2 5
H2 - 96 , 5
H3 = - 96 , 5
H4 96 , 5
Hs 96 , 5
H5 48 , 2 5
95
r I
l J I =
, - - - -, , - - -,
I
- 48 , 2 5 239 , 75
I
2 88
= - 5 28 , 5
= I - kg . m
1
I l
I
96 , 5 43 2
I
- I + I kg . m
I
I 96 , 5 - 1 - 625 I 528 , 5 kg . m
I
I
96 , 5 1 + 625 1 -5 28 , 5 kg . m
:
I
I
MC D = l
96 , 5 - 1 - 432 I = 528 , 5 kg . m
288 I
I
= I 48 2 5 I - 2 39 , 7 5
L
MD + kg . m
_ _:_ _ j L _ _:_ _ _j
t t
H + momen p r i me r .
Contoh 3 . 5 :
Sekara ng akan dibahas an alisa portal pada gamba r 3. 1 1 di
bawah ini :
400KG = 6001< G / M '
ot2_E_IEC -+-
I
2. 00
El
. 5.00
2.00
5 . 00 5 .00
( al Portal yang akan dianalisa.
D
-
' ',,-,----------------------i
t-.;
c
= - +z. 60 0 . 5 2 =
- 1 2 50 kg . m
- g 1 000 . 4
1
= =
- 500 kg . m
BOO( :'"1250 1250 1250 1 251(
\
DC
I
'
soo
I
.I
7ml
(c) Momen primer.
( 02
r-=o ,
'
\ I
\.
' R.'
l
(d) Derajat ketidak-tentuan kinematis : 2
( defonnasi axial diabaikan ).
/ // /
( [) Diberikan D = 1 satuan
1
(g ) Diberikan D 2 = 1 satuan
98
+
0 0 d1
+
' 0 d2
0 + d3
[A] = 0 + d4
0' + d5
+
0 0 d6
0 +
I
d7
+
0 0 ) ds
t t
D 1= 1 D 2= 1
4 2
0 0 0 0 0 0
5 5
2 4
0 0 0. 0 0 0
5 5
I 4 ( 2) 2 ( 2)
0 0 0 0 0 0
I 5 -5-
El 2 (2) 4 (2 )
[S ] 0 0 0 0 0 0
5 -5-
4 2
I 0 0 0 0 4 4 ,
0 0
2 4
4 4
0 0 0 0 0 0
4 (2 ) 2 ( 2)
0 0 0 0 0 0
-5- -5-
2 (2 ) 4 ( 2)
0 0 0 0 0 0
5 -5 -
'1
4
(
8 0 0 0 0 0 0 '")
4 8 0 0 0 0 0 0 "-
0 0 16 8 0 0 0 0 3
El 0 0 8 16 0 0 0 0 4
= , T 0 0 0 0 10 5 0 0 II 5
Jj
0 0 0 0 5 10 0 5
0 0 0 0 0 0 16 7
0 0 0 0 0 0 8 8
2 3 4 5 5 7 8
99
Matrix kekakuan struktur dapat dihitung berdasarkan persamaan :
[ K l = [ A ] T [S] [ A l
l J
8 4 0 0 0 0 0 0
I
4 8 0 0 0 0 0 0
0 t .o o o o o
(
Ei
=
10 0 0 16 8 0 0 0 0 0
0 0 0 1 0 0
I
I j
0 0 8 16 0 0 0 0 0
0 0 0 0 10 5
0 0 0 0 5 10 o
J l
0 0 0 0 0 0 16 8 0
)
0 0 0 0 0 0 8 16 0 0
\
l
0
l
8 16 8 0 0 0
0 8 16 10 5 0
0 0
I
j
0 1 I
l
o
l
0
[K} TO
El
4
[
:::
)
=
42
-1 10 1
[ K] ET X 9 44 -8
5
2 36 E l
{ D } = ( K] - l { Q }
1 00
'
{ D 21} _
5
236 El
- 7 450
- 4200
}
01 =
-37250/236 El
02 = -21000/236 El
r
4 0 0 0 0 0 0 0 0
8 0 0 0 0 0 0 0
=-
El
I
I
a
o
0
0
16 8
8 16
0
0
0
0 0
0 0
0 0
0
f 37250
236EI
II
10 21000
0 0 0 0 10 5 0 0 0
236EI
o 0 0 0 5 10 0 0 0 0 \
0 0 0 0 0 16 8
l 0 0 0 0 0 8 16
l 0
,
- 236
3 72 5
ll
2100
0
- 236
0 /
I .
. . !'
16
101
- 63 , 1 4
- 1 26 , 2 7
- 3 2 3 , 73
=
{H} - 26 8 , 6 4
- 88 , 9 8
- 44 , 49 ... ...."'
- 1 4 2 , 38
- 71 ' 19
M = r-= 4; - f - - -l kg . m
l t
I
A j I
,1 - 1 26 , 2 7 0
I
kg . m
I
I 1
I I I
I I I
M = 0 - + 800 I kg . m
I
ED
M F l -323 ,73 l - 1 2 50 1 9 2 6 , 2 7 kg . m
E
I !
I I
I
= I - 26 8 , 64 - + 1 2 50 - 1 5 1 8 , 64 k g . m
MF
!
E
I
MF
B
= I - 88 , 98 -
I
- 500 4 1 1 , 02 kg . m
I
I
1 -
I
MF = l - 1 42 , 38 - 1 2 5o 1 1 0 7 , 62 k g . m
C
j
! i
I
l
l
M - 4 4 , 49 + 500 - 5 44 , 49 kg . m
B
I
i - 71 , 1 9
l ]
I
+ 1 2 50
.
- 1 32 1 , 1 9 k g . m
MC I - I
L _ _ _ _ _ _ _ _ _j
t t
H mome n pr i me r .
Sekaran J i t i njau apaka h keset i m batTgan d i t i t i k- ti t ik p e r te m u a n ter
penuhi :
\t E =
\l t: A + \t E D + M E F
= 1 6 . .2 7 800 + 9 6 . .2 7
= 0 1 memen uhi ).
\1 F = \1 F E + :VI F B + M Fc
- 1 5 1 .64 + 4 ) 1 .0 + 1 1 0 7 .6
= 0 ( I11 L'Il1 C ll llh i ).
1 02
3.4 .3. KONSTRUKSI PORTAL BIDANG DENGAN PERGOYANGAN
DIMANA DEFORMASI AXIAL DIABAIKAN.
Setelah pada pasal y ang l al u d ibahas analisa portal tanpa pergoy angan
m aka pada pasal 3 . 4 . 3 ini akan d icoba menganalisa konstruksi po rtal
de ngan pergoyangan . dim ana d e f01m asi ax ial m asih d iabaikan.
Contoh 3 . 6 . :
D i b awah i n i d iberik an satu c o ntoh analisa portal sederhana dengan
pergoyangan m endatar,
1CDO kg
c D
___ ;__----'---L-----, ---
&'X> kg 2 El l.OO kg
El El
A B
_,._____
ZM I
_..
2M
l
tC:H----------:',\:1D
!'
J,
1
1
( b ) Stru k t u r dasa r yang d ike kang.
500 / ' i)
'. .
I
_.-/
Momen o r i me r
M e = - M D = 8' 1000 . 4
1
,=
A o C
500 kg . m
I c ) Momen p rimer.
1 03
( d ) Ocraj a t k e t id a k- tentuan kinem atis : 3
-\,..,..
01 ,.. Q -z :: - 5 00
1
( g) Gaya e kivalen Q d ititik diskri t y an g
kores p onding den an l e n d u t a n D .
t satuan 1 sat uan
o,
( f) O i berikan 0 1 = l satuan
0"2 d3 -
l
i
fgl D i b e rikan 0 , = I a t u a n .
1 04
'
( h ) Diberikan 0 3 = I satuan
dt., "",""" H L.
------' 5 "' .
.--d
s
\
( i l D iagram H-d
G a m bar 3 . 1 2 P o rt a l d e ngan pergoy mga n .
(
I
- dl
I
I
I
4
I
I 0 0
I +-
d2
4
0
[A] 0 0 I +- d3
d t.;
!
0 0 +-
ds
1 +-
4
0
1
d5
4
0 0 +-
" )
"'I
I
D 3= 1
1 05
4 2
4 4
0 0 0 0
2 4
4 1f
0 0 0 0
2 ( 2)
[ S]
4 (2)
El 0 0 0 0
-4-
2 ( 2) 4 ( 2)
0 0 0 0
-4-
4 2
1f 1f
0 0 0 0
2 4
4 1f
0 0 0 0
2 0 0 0 0
2 0 0 0 0 2
=
El
-
0 0 4 2 0 0 3
2
0 0 2 4 0 0 4
0 0 0 0 2 5
0 0 0 0 2 6
2 3 4 5 6
Selanj u t n y a b is a d ih i t u ng m at r i x k e k a k u a n s t ru k t u r [ K ] .
l
(
I 2 0 0 0 o j 4
0 ol
(
I
I
I
'
I
! 1
4
I 4
l 2 0 0 0 0 o
I
1 1
4 4 4
1
0 0
I
I
I
I
El I
o 0 4 2 0 0 0 o
- 2 I 0
j I
0 0 o I
0 0 2 4 0 0 0 0
l 0 0 0 0
I 0 0 0 0
1
4
0
jI
2
I
I o 0 0 0 2
I
l
1
4
0 o
1 06
1
4
0 0
1
4
0
3 3
4
3
4 4
3
4
0 0
0 0
El
2 4 2 0 0
2 0 0
2 4 2
J
0 0 l
4
0
l
4
0
4
3
4
3 3
4
[ K]
El 3
4
= - 6 2
2
3
4
2 6
3 3 3
El
r
=
3. 24 8
3 8 24
rl
\I
I
512 - 48 - 48
1
I
1 8 -15
1248
-15
= - - 48
[K ] - El
63
)
- 48 63
\
1
- 48
!
[ K(
512 -48
1 - 48 -15
63
- 15
1 56 E l
-48 63
SL te Lth [ K ] Ja n f K ] l d ih i t u n g.
m aka besar k n d u t a n d a n g ay a-
g: y a d a Ll m e k a n d a p a t U l' ngm m u d a h d i t e n r u k a n .
1
{D} [ K) - {Q }
'
(
D 5 12 - 48 -
1+ 8 1 0 0 0 'l
?
\ U )
"
- 43 63 - I - 500
! 56 t. l
5
i'
' c1 -
48 - l
5 ;) 3 1... 5 0 0 Ii
\, /
1 07
\
5 1 2000
- 8 7000
t
?
- 9000 J
D1 = 3282 , 05/E I
02 - 5 5 7 , 69 /E I
03 =
=
- 5 7 , 69/E I
{H } = ( S ] [A] { 0 }
2 0
{ 1
l
0 0 0 0
1i 0
2 0 0 0 ] 2 82 , 0 5 / E I
1
0 4 0
{H} = 2
El - 5 5 7 , 69/E t
0 0 4 2 0 0 0 0
0 0 2 4 0 0 0 0
- 5 7 , 69/E t
J
J
0 0 0 2 1 0
1
4
0
1
0 0 0 0 2
4
0
it l
1
o
1
, 4 2 0 I
2 r ]282 . 05 1
4
j
o
2 - 5 5 7 , 69
1
I o
: j.
2
I
4
I 4 :
I
3 I
-
I
5 7 . 69
r1 5
9 1
92
l
6 73 . 0 7 2
{H} < - 1 1 73 , 07 3
1 - 673 , 0 7 4
I 1 1 73 . 07 s
l 1 20 1 . 92 5
1 08
- r- -1
D engan memperhatikan momen primer dari elcmen-cle men st ru k -
tur, m aka akan didapatkan :
MA
=
r 9 5 9-;-1I
I
kg . m
,o7 1 1 I
MC A I I
=
6 73 o kg . m
MC D
1 - 1 1 73 ,07 l I
- I
I.
I
= - 673 ,07
l -673 ,07 I
=
- 500 kg . m
J I
M DC
! I
= + 500 - 1 1 7 3 , 0 7 kg . m
I 1 1 73 ,07
=
I
l
I
i I
M DB
l
= l 0 kg . m
Ll 20 1 , 9_j I
I
I
L _o_ .J
2 I
MB kg . m
=
+
_ _
+
H momen p r i me r
Contoh 3 . 7 :
D i bawah ini akan d icoba m enganalisa satu portal sederhana dengan
pergoyangan satu arah y aitu m endatar yang dikombi nasik an dengan
4c
pegas. dengan konstanta pegas k.
B e ban-beban dan ukuran konstruksi diam bil sama dengan con toh
3 .6.
C
2000 k g k
D
;
_ ;.______...____
. +_,___/\ /
I
6 00 k g 2 EI !.00 kg
El El
A 8
.
c_o_2
(a) Portal yang a k an di a na li sa d i kom binasikan dengan
perletakan dastis de ngan konstanta pegas k = 1 E l .
_____ ----
____
3
/. //. '
1 01./
-o, _ o,
\ --... a ,
---- ----,-
o 1 - k . O, O -z
.#
l
k rse b u t . (
I 3 3
l
I j
24 3
E! !
8
J
[ K]
I
I
3 8 24
j
I 512
I'
i
"\
- 48 - 48
I
[ K} -
1
I!
1 r- 1'
- 8 '
- !
"J ) )
) 0 c:. i
- 48 - l
)
:) ' _;
'J
"
1 10
[ K) -
1
{D} = {Q}
Dl 51 2 - 48 -48 1 00 0 -
l
k. D 1
Dz = 1 56 E I
- 48 63 -15 - 5 00
03 - 48 -15 63 500
5 1 2000 - 5 1 2 k . D 1
l
J
= - 3 70 0 0 48 k.D1
1 ?6 E t
+
- 9'JOO + 48 k.D1
D1 =
1
1 56 E l ( 5 1 20 0 0 - 5 1 2 k . D 1 }
Un tuk k = 4 E
I
I
D 1 = 3 2 82 , 0 5 / E I - 0 , 8 2 0 5 D 1
1 , 82 0 5 D1 = 3 2 8 2 , 0 5/ E I
Dt = 1 80 2 , 8 2 / E I kD 1 = 4 5 0 , 7 0 kg .
Dz =
l
1 56 E l
( - 8 7 000 + 4 8 . * E l . 1 80 2 , 82/E I )
Dz = - 4 1 9 , 0 1 /E I
03 =
1
1 56 E l
( - 9 000 + 4 8 . E l . 1 80 2 , 8 2 /E ! )
DJ = 80 , 9 8 6 / E I
{H } = [ S J [A] { D }
:l
3
4
3
4
2
l
(
t
2
i 1 80 2 , 8 2 / E I
I
El 0 4
= -
2 - 4 1 9 , 0 1 /E !
0 2 4
3 80 , '3 8 6 / E l )
4
0 2
3
.,.- 0
4
1 1 1
466,55
2-757,57,0404
-257,04
2
57,0 4 J
7716,55
{ H}
3
4
5
-- -
,
"A I
kg . m
- 7 04 -500 I -257, 04
I
I
I
! 75 , l -
MC A I I
I I
I
I
l
M
' 'c D
!
= 757
=
kg . m
I
l
MD C
=
I I I = kg . m
l I
I I
l
MD B , Olf I I,
kg . m
I !
= LJ
I
L _j
l
kg . m
' s __
t
H momen p r i me r
Contoh 3 . 8. :
C arnbar 3. 1 4 menur.j ukkan satu port<J l yang dapat bergoyang p ada
Jrah m e ndatar. d imana saiu kaki n ya B D m iring, d engan sudut kemi"
ringan o.
t k
.l[)O gc
roo 9
k
D
l. OOkg
'
---+--
600 kg E 2 El
3M
El
B
lM
L
'
2M 2M L. M
-
1M
l J:
c "
D
'
8
A
Pe s
( b ) S tru k t u r clasar yang d i ke kang.
400 o
5 00 / D
c ' 500 ,-----t 400 t.. >-
' '
'"'
soo
Po : SOO tx sOO =
8 33, 33
o,- 1,
-d ,
I
I I
'
!
'-......--'
. 4 H1
( g ) D iagram H-d .
.... d 1
r \
0
"
0 J r 0
14
1
0 .... d 2 0
4 4
i
[A ] 0 .,_ -
d3 0
n 3
I
-, - --
!
.... 0 4 J
n
-
5 I
J 0
? 5 os
5
' -
8 0 <- d 6 0 IJ
-. ) 3
t cl' t
DJ=! :J 2 I D3= l
l I
2
4
0 0 0 0
J
4
4 4
0 0 0 0
4 ( 2) 2 ( 2)
[s] 0 0
Ll Ll 0 0
2 ( 2) 4 ( 2)
0 0
Ll Ll 0 0
4 2
5
0 0 0 0
5
2 4
0 0 0 0
5 5
10 5 0 0 0 0 1
5 10 0 0 0 0 2
El 0 0 20 10 0 0 3
= TO 0 0 10 20 0 0 4
0 0 0 0 8 4 1 5
8j
I
0 0 0 0 4 6
2 3 4 5 6
Se l a n j u t n y a
T
sl f * l
[ K} [A ] [S) [A)
10 5 o
l
0 0 0 0
I _;_
j
1+ 1+ - 3 - 3 3 3
l I l I I
5 10 0 0 0 0 I 0
I
Lf
l
El
0 20 1 0
= 0 1 1 o o o -1
10 0 0 0 - J 0
o o o 1 1 0 3
0 1 0 20
- 1
0 0 c o
5
J
0 0 0 0 8 4 0
0 0 0 0 4 8 J 3 0 1
1 15
,.-
t
4
0 0
1
4
0
15 15 1
4 4 - 3
-10 -10 4 4 0
::
El
-
1
5 10 20 10 0 0 0
10 3
1
3
0 0 10 20 8 4 0
1
0 0
3
1 1 , 20 8 -6 , 25 -6
El
[ K ] = TO -6 , 25 30 10
-6 10 28
740 1 15 1 17'5
1 15 2 7 7 ' 82 - 74 , 58
6 8 70 , 1 7
1 17,5 - 7 4 , 58 297 ' 1 8
1 , 077 0 . 1 67 0 ' 1 71
1
0 , 1 67 0 , 40 4 -0 , 1 09
El
0 , 1 71 -0 , 1 09 0 , 43 3
0 ' 1 67
0 , 404
0' 1 71
- 0 ' 1 09
r333.34
l -1 00
I 16
= [ S ] [A]
1
{H } {D}
I
10 5 0 0 0 0 0 0
1i
1
r
5 10 0 0 0 0 1 0
1i
4 2 7 . 82 3 / E
= a
E1 1 I 0
0 0 20 10 0 0
- 3
1 - 38 , 92 1 /E I 1
l lj
0 0 10 20 0 0 0 1
- 3
1 284 , 1 5 2 / E
0 0 0 0 8 4 0 1
3
0 0 0 0 4 8 1
3
0 0
15 0
4 5
15 10 0 4 2 7 , 82 3/ E I
4
= a
EI
-10 20 10 - 3 8 , 9 2 1 /E I
-10 10 20
4 2 8 4 , 1 52/E I
1
0 8
4 0 4
1 40 , 9 7 3
r
121 ,513 2
=
{H } - 22 1 , 5 1 4 3
1 0 1 . 560 4
3 9 8 , 45 1 ::J
2 3 4 , 790 5
r -- -l
r i4o.9DII
Momen a kh i r
= 1 40 , 9 7 3 k g . m
l'I I , 5 1 3 kg . m
M
A I
= I f 2 J , ) f )\ 12I
I
MC
-
A
i
I I
1
MC = 400 kg . m
!
=
: - 4oo I
E
'
MC = ! -22 1 , 5 1 4 - - 5 00 == 2 78 , 48 7 kg . m
D
i
I
MD = 1 0 I , 560j - +5 0 0 = - 3 9 8 , 4 4 0 k g , ,1]
'
l
I
C
= 398 , 45 1 1
'
MO 398 . 4S l kg . m
B
_:_7 9 0 j
'
M = 2 8 4 , 7 90 k g . m
B L_ - - - -1
H "lomen p r i ne r
3.4.4. KONSTRUKSI RANGKA BATANG DENGAN TITIK HUBUNG
ENGSEL.
Pada pas al-pasal y ang lalu. telah dibahas a nalisa struktur dengan sam
bu ngan kaku dimana d c form asi normal m asih diabaikan.
Sekar:.mg akan dapat d ianalisa konstruksi rangka batang yang j us t ru
dianggap hanya m e ngalami d e fo rm asi normal (axiall saja.
Sebenarnya p roses analisa adalah sama dengan yang telah dilakukan
pad a p asal-pasal yang lal u . hanya berbeda pad a cara m em beri kan
vektor lendutan d i m ana hanya ada vcktor lendutan translasi saj a .
dan p a d a m at ri x S yang menyatakan hubungan gaya dalam clan
d eform asi. baik gaya d alam m aupun d e form asi yang t im bul hanyal ah
bersifat axial saj a.
OOOKG
Sekarang lihat contoh d i b aw ah i n i .
Contoh 3 .9 :
A
AE
J C AE
B
AE : I . 50
AE
2 . 00
""'--?> 2 00 0
2 . 00
KG
( a) Rangka batang y ang akan dianalisa .
.f/
',
1
-.__./
o, LD-2
5
D3 r D L.
i18
Q r = - 1000
( e ) Diberikan D 1 = 1 satuan
i g ) D iberibn D 3 = 1 atuan
I h 1 D i beri kan D = 1 s a t u an
1 19
,
- --
( i ) Diagram H -d
Gambar 3 . 1 5 K onstruksi rangka batang.
-
dl = 0
d = l
d3 = 0
d4 =
0
d5 = 0
Dari gam bar 3 . I S . g. un tuk D 3 = I
dl 0=
-
J .., = 0
I
-I -
=
d ,'
- 1. -
= ' -
d4 Sin a = .) / )
LL = Sin a = 3/5
Dari gam bar 3 . 1 5 . h . untuk D 4 =
c , =
0
d, =
0
d3 =
0
d4 = Cos
I. a = 4 5
d, =- l. Cos a= -4 5
! 20
J alii mauix [ A ]
+
0 0 0 0 dl
+
0 -1 0 0 d2
[A ] = 0 -1 0 +
d3
3 4 +
0 0 d4
5 5
3 4 +
0 0 ds
)
5 5
t t ....
I t
D1=l Dz = l D3= l D4 = l
Sesuai dengan apa yang telah d isinggung d i bagian depan pada pasal
ini. maka elemen-elemen pada konstruksi rangka batang ini hanya
menderi t a deformasi axial saja. yang dengan d em i ki a n hanya m cn im
bulkan gaya dalam norm al saj a. K arena d isini mem b ahas konstruksi
yang elastis, m aka hukum Hooke akan berlaku karenanya.
I AE
L
I :.
lI d
'I H
U.36 l
Dengan d e m i k ia n :
AE d U . 3 7)
L
H =
.
12!
A E
1 1
L
0 0 0 0 1I
+
H1
I
1 A2E
2 +
0 0 0 0 H2
L
2
A E.3
[S]
3
0 0 0 0 + H3
L
3
A 4E 4
+
0 0 0 0 H4
L4
I 0 0 0 0
A E5
S + Hs
l
L
s
...
f ' t t t
d l= l d 2= 1 d 3= 1 d 4= 1 d 5= 1
Dengan d e m ik ian sekarang sudah dapat d ihitung m atrix k ekakuan
[ K ] , yaitu :
[ K ] = [ A] T [ S ] [A ]
l
r l I
l
0 0 0 0 0 0 0
2
I
I
l2
II
0 0 0
0 0 0 0 0 -1 0 0 I
-1 0 0 0
I
0 -1 - l - 0 0 3. 0 0
3
I 0 (AE ) 0 -
1 0
5 5
l
I
3
\I
=
I
4 4
0 0 0 3. 0 I 0 0
3
5
4
-
5
0 0 0
5 5 5
) II
J l
I I
3 4
0 0 0 0 3. 0 -- - -
5
0
5 5
l
I
l
2 0 0
0 0 0 0 0
3
0 -1 0 0
0 0 0
2 2
AE -1 0
1 0
2 6 - 6
25 0 0
3 4
25 5 5
JI
0 0
3
8 3 4
0 0
25 5 5
0 0 0
5
I
I
)
1 .2 2
2 2
0 0
3 3
[ K] = AE 0 0 0
2 3 58 0
0
3 3 75
64
0 0 0
1 25
l
Untuk m e nghi t u n g [ K J -- 1 , d igunakan m e tode partitioning.
2
0 : - 0
[ K]
1 : 0
}
= - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
-
Af
i
o I o
3 375
I 64
0
1 25
(i)
1 r- 1 1
(
2
J l
0
J
=
3
-
3
2
0 0 0 0
l
(i i )
1 :23
(i i i)
{ Ha s i 1 ( i i i ) } . K12 = (l 1
-0
[!
l :
( j V)
K2 2 - { H a s i 1 ( j V ) } 0
( 36
m
I
0
(v )
Bi 1a di t e n t uk a n
[ F] [ K] - 1
d i ma n a
1 :' 4
maka
-1
F zz = {Has i 1 ( v) }
36
1 25 0
1 25 (Vj )
64
0
F2 1 - F22 { Ha s i 1 ( i i i ) }
3b
1 25
0 -1 0
3b
1 25 0
0 0
3b
1 25 0
= (Vj j )
0 0
F 1 2 = - { Has i 1 ( i i ) } Fzz
- r
36
1 25
l
-1 0 0
=
1 25
64
0 0 0
r 1 25
I
!
I
i
.., 6
)
0
II
I
!
I
(V j j i )
I 0 0 I
I l
\ /
r 1 25
6 1
l
0 0
F12 { Has i 1 ( i i i )
-
0 0 0
1 25
r 1 25
l
- 36 ( i X)
J
0
"
=
0 0
I'
{ Ha s i 1 ( j X )
-1
Fll = Kl l - }
[ ] [ - 36
l
1 25
0
=
0
[m
l
36
0
l
1
l
I 25
3679 o
36
O
[F) = l
AE 1
__ l--------1-------- - -
J
I 25 i 1 25
- o I - o
I
I
36 I 36
I 1 25
64"
o o o
l
! I
I
{D} = [ K] - 1 { Q }
1 26
11
(
\
36
I
1 25
I
I
Dl 0 0 - 1 000
Dz 0 0 0
D3 = AE1 3b 36
1 25 1 25
0 0 0
0 1 25
l 64) l
I D4 0 0 2000
- 49 7 2 ' 2 2
=
1
-
0
AE
- 3 4 7 2 , 22
3906 , 2 5
Selanj u tnya :
{H } = {D }
1 r\
[S] [A ]
1
2
0 0 - 4972 , 2 2
1
2
0 o 1 o
2
= 3
0
2
3
0 - 3 472 , 22
6 8
0 0
25 25
- __ 8
3 906 , 2 5
\
0 0
)
25 25
r l
I
= - 1 000
1 208 3 , 3 3
i -4 1 6 , 67 '
)
_., ,
1_
Jadi :
R2 0
=
3 H3 = 1 000 kg ( te kan)
H4 = 20 8 3 , 3 3 kg
-
4 ( tarik)
5 H5 4 1 6 67 kg
=- , ( te kan)
Con toh 3 . 1 0
_...__
I
?,M
I
-----
1
GM GM
t g Cl = 3 / 4
(a) Rangka b atang yang akan d ianalisa (dengan luas p enam pang
batang dalam c m 2 ) .
CD
1 28
' o, 1
I ct5 . ,
/.
- - -
j '
.\ _ 1__
. -
\
I \
\
\\
( d ) D i b eri k an D 1 = 1 s a tuan
( f) Dibcrikan D3 = I satuan
1 29
---- --- ---
Ds
( i ) D i agram H-d
1 30
D ari gambar 3 . 1 7 . f, u n t u k D = 1.
ct , = 0
d2 = 0 , 3 8 5
d3 =
0.385
d4 = 0
d =
-1
:;
Dari gam bar 3 . 1 7 g, u n t u k 04 = 1.
dl = 0
d,., = 0 9 3
d3 = - 0.923
d4 = 0
d =
0
s
Jadi m atrix [ A ] :
0,8 +
0,6 0 0 0 dl
+
0 0 0 , 38 5 0 , 923 0 d2
[A] 0 0 0 , 38 5 - 0 , 923 0 , 923 + d3
0,8 -0 , 6 0 0 0,6 + d4
+
0 -1 0 0 ds
t + ... ...
t I I
r
D 1=l 0 2= 1 0 3= 1 0 4= 1 O s= l
M atrix [ S ] terd iri dari elem e n-el emen kekakuan axiaL yaitu :
1
AlEl
0 0 0 0
L2
A 2E 2
o
I 0 0 0
[ S] = 0 0 0
L3
A4E4
0 0 0 0
L4
AsE s
0 0 0 0
Ls
I}I
li
r
,
il
I
25 E
2 . l 000 0 0 0 0
0 65 E 0 0 0 2
4 . 6so
[s ] 0 0 65 E 0 0 3
4 . 65 0
0 0 0 65 E 0 4
4 . 65 0
0 0 0 0 55 E 5
6 . 550
2 3 4 5
( 025 0
50
0
0
0
0
0
0
E
(S] = 2 0 00 0 0 50 0 0
0 0 0 25 0
0 0 0 0 33 , 33
[ K]
r
Ma t r i x kekakuan
T
r
(K] =
[A] [s ] [A] ',
o.B 0 0 0,8 I 25 0 0 0 0
0,6 0 0 -0 , 6 0 0 50 0 0 0
I
E
l l
0 0 , 385 0 , 385 0 - j 0 0 50 0 0
I
2000
0 ,923 -0 ,923 0 o o 0 0 25 0
0 0 , 92 3 0 , 6 0 0 0 0 0 33 , 33
( 0 l
I
0,8 0,6 0 0
I 0 0 0 , 38 5 0 ,923 0
I
I 0 0 0 , 385 - 0 , 92 3 0 ,923
I o , 8 -0 , 6 0 0 0,6
l l 0 -1 0 0
1 3 .2
20 0 0 20 33 , 33 0,8 0,6 0 0 0
15 0 0 -1 5 0 0 0 0 , 385 0 ,923 0
E
0 1 9 , 25 1 9 ,25 0 -33 . 33 0 0 0 , 38 5 - 0 , 9 2 3 0 , 9 2 3
2000
46 ' 1 5 - 4 6 ' 1 5 0 0 0 , 8 -0 , 6 0 0 0,6
0 0 46 . 1 5 15 0 0 - I 0 0
/
( K) =
E
2000
r 65 , 33
-33 , 33
18
0
0
- 33 , 33
48. 1 5
0
0
12
-9
1 7 .77
0 0 0 as. 19 - 4 2 , 60
12 -9 1 7 . 7 7 - 4 2 , 60 51 '6
\..
[ K] -
1 "1' r 0 , 086 3
-0 ,0544
0 , 0 999
-0 , 0544
0 . 1 02 9
-0 ' 0726
0 , 04 7 3
s yme t r I s
0 ' 1 4 36
-0 . 0726 0 , 0 59 1
1 72 , 6
- 1 08 , 8 205 , 8 s yme t r i s
I 2 87 , 2
1 99 , 8 - 1 45 , 2
E
- 1 08 , 8 94 , 6 - 1 45 , 2 1 18.2
l
-21 7,6 1 8 9 , il - 29 0 , 4 I 89 , 4 3 78 , 2
/
Lendutan vang t e r j ad i
-I
ID\ = [K] I Q}
133
r
------ -- - -
+
- 1 72 , 6 Dl
+
+ 1 08 , 8 D2
1 00 0 0 +
{D } - 1 99 , 3 D3
E
+
+ 1 08 , 8 D4
+2 1 7 , 6 .... D
s
Se 1 a n j u t n y a
(
\ -
20 15 0 0 0 - 1 72 , 6
;::- v
"
0 1 9 ,25 46 ' 1 5 0 1 08 , 8
= --
I 0 0 1 9 , 25 -46 ' 1 5 46 ' 1 5 - 1 99 , 8
1 00 0 0
I -15
2000 E
20 0 0 15 1 08 , 8
33 . 33
l
0 - 33 , 3 3 0 0 217,6
\,
- 9 1 00
t
5874 , 8 2
3
H} 5874 , 8
J
4
- 9 1 00
5
4533
J a d i d i d a o a t g a y a - g ay a b a t a n g
Hl - 9 1 00 k g ( t eka n )
H2 =
5874 , 8 kg ( t a r i k)
H3 5874 , 8 kg ( t a r i k)
H4 - 9 1 00 kg ( t e ka n )
Hs 4533 kg ( t a r i k )
1 34
Contoh 3 . 1 1
3 000 kg.
(0
02 D2 t i s : 3 ( m e n gi ngat adanya keadaan
sime tris pada rangka batang ini)
r ..:Q: 3 -:
Q3 ?---+---+.c; 0
I' l
,
Q 2 f0Oz -=
\c) v c kt or gay a luar y ang korespon-
0 d i ng d e nga n w kt o r l e n d u t a n
1 35
( d ) diberikan l e n d u ta n se besar
\
'/ I satu an
\
\ I
\ I
1
\ I
I
I = 1 sat u an
I
0. 8
I \
I \
\
H
03 = 1 satu:m
1 36
d ,
Sesuai dengan tahapan yang tebh dijelaskan dibagian depan, m ak a
d i bawah i n i akan ditumn kan bert urut-turut matrix ( A ] , ( S ] d a n ( K ] .
0
0 ,8
0,8
- 0,6
- 0,6
l
of--- d
2
0,8 - 0 ,8 - 0 ,6 d
4
0 0 - 2 E--- d
5
0 0 d
t
J. 6
I
Ar E
I
D,
I
D D
" 2 3
/
5
..) 0
AE /
c
I AE/
i
[S]
I
5
I AE
I
I
5
I
I
I
AE /
I 0
I 6
I
l
AE I
I
8
(K] [A
]T :sJ [AJ
(
38 1 - I
I
256 j 92
AE - 256 5 ', _?
I
I
I
0
1 00 0
-
)
1 92 0 95 4 , 6
J3.7
{ Q}
==
[ K] { D}
[ K ( { Q}
1
{ D} ==
4 , 66 5 2 , 333 0 , 93 3
AE
0 , 933 0 , 467 1 , 2 38 J
D Q
1 1
D
-1
2
==
[ K] Q
2
D Q
3 3
I
I
4 , 66 5 2 , 333 0 , 9 33 3 000
=
1 2 , 333 3'1 14 0 , 46 7 0
AE
0 ,933 0 , 46 7 1 , 2 38 0
r
'
i
D
l I
1 3 995
l
D
1 6 999
'
2
.A.E
D 2799
3
D 6 999 I AE ( +
2
1 38
D 2 799 I AE D k i r i a ra h -+
3
=
3
D kanan a ra h +
1 39
4
METODE SUPERPOSISI LANGSUNG
4 . 1 . INTRODUKSI
Cara yang pertama. adalah suatu mctode langsung. yaitu secara tang
sung m e nghitung gaya-gaya yang t im b ul clititik-t i t i k d iskri t bila pada
satu t itik d i an taranya d i berikan lendutan sc besar satu satuan (u nit len
du tan) clan titik yang lain sedemi kian rupa akan clip egang t ega k pad a
tem patnya. Seg$1 b isa d i d apat hubungan gaya dengan lencl u tan
yang b isa d isaj i kan d alam bentuk matrix .
..
=
samaan (3 . " l
{ Q} [ K] { D }
yang m an a b i l a d ila k u k a n partisi. d a p a t d i hasilkan h u b u n g:J n m a t ri x
cbagai bcrik u t :
1 43
(4. 1 )
[ K] = [---f----]
K2 1 I
I
I
K2 2
(4. 2 )
{ Dl } = [F1 1 ) { Q1 } (4. 3 )
{Ql } = ! Ft l ! - I {D l} 1 4 .4 )
Dari persamaan < 4 . 1 1 :
m aka lK! l J = 1 4 .6 )
1 44
{ Q2 } - [A ] {Ql } = 0 (4 . 7 )
a tau { Q2 } = {Q }
1
[A ] (4.8 )
d im ana [ A ]
m e ru p akan m at rix yang m e n yatakan
hubungan antara { Q2 } dan {Ql } .
Subst i tu sikan persam aan ( 4 . 5 ) k e dalam persam aan
(4.8) :
{ Q2 } = [ A ) [ K l l ] { D l } (4 . 9 )
Dari p ersam aan ( 4 . 1 ) :
{ Q2 } = [ K 2 1 J { D l } 1 4. 1 0)
maka [ K2 1 l = [ A I [ K 1 1 l (4. 1 I )
TA HAP I V Am bil D 1 -= 0. D2 = D2 .
Sama d e n ga n p roses yang d i te m p uh p ad a t a h a p I . d i
turu n bn 1 n atrix f1 e k s i b i l i tas [ F 2 2 1 . y a n g m e m e n u h i
h u b u ngan :
{ D2 } [ F 2 2 ] { Q2 } (4. 1 3 )
a t au ( 2. 1 4 )
{ Q2 } = [ F2 2 ] - 1 { D 2 }
Dari p ersam aan ( 4 . 1 ) :
{ Q2 } = [K22 ] { D2 } ( 4. 1 5 I
. t -.
m aka t ( 4. 1 6 I
CD
0., - o,
1 45
Sebagai m a n a tclah d iuraikan d i atas. p roses m e n urun kan m atrix [ K )
d i b agi a t as e m p a t tahap.
[K]
[ _: : J -
146
yang sesuai ctengan keactaan pegas pacta gam bar 4 . 1 .
oW E = oQ. D
d an
(4. 1 8 )
(4. 1 9 )
( 4 . 20 )
1 47
(4 . 2 l . a)
(4 . 2 I . b)
( 4 . 2 1 .c )
f4 . 2 l . d )
6Q . D =
6W 1 ( n o rma l ) + oW 1 ( g e s e r ) + 5W 1 ( l e n t u r ) +
1 48
a t au
L n . 1 L V .V L m .M
oQ. o
X X X X X X
= f dx + f dx + f dx +
0 EA 0 GAv 0 El
L t .T (4 . 2 3 )
X X
f dx
0 GJ
L n .N L V .V L m .M L t .T
X X X X X X X
dx + f dx + f
X
D =
f dx + f dx
0 EA 0 GAv 0 El 0 GJ
(4 . 2 4 )
... ..
9
L:x
12
Selanju tnya harus dituru n ka n kekakuan dari demen bal o k ini. Sesuai
dc ngan penjdasan pada pasal sebel u m n y a . digunakan prinsip kerj a
v i r t u i l . y a n g dalam b e ntuk umumnya sesuai d e n gan a p a y a n g te lah
d id apat p ada persamaan (4 . 2 4 ) , sebagai b e ri k u t :
1 49
r
I
=
Ln N L v V L m M L t T
X X d X X d X X d
0 f x + f x + f x + f dx
o EA o GAv o El o GJ
dalam hubungan m e nuru n ka n m a trix kekakuan K dari eleme n b alok
ini, b e b erap a asumsi akan d iam b il . a n t ara lain :
eleme n d ianggap homogin sem p urna
elem e n d ianggap elastis.
U n tu k mempermudah p roses m enurunkan m at rix ke k akuan K , d iada
kan p artisi vektor gaya dan l e n d u ta n , sebagai berikut :
I
I
I
Ql I 01
I
I
02 Kl l K1 2
I Kl 3 K1 02
I 4
t4;
I
I 06
-----
I I I
- - - - - r - - - - - - r - - - - -- - r - - - - - -
I I I
Q7 I I I 07
I I I
I
Q K 2 1 I K 2 2 II
I
K2 3 K2 Ds
s I I 4
I I
Ql 2 I I D12
-- ---
- - - - - I I
- - - - - , - - - - - - , - - - - - - -
I -----
r
- -
(4 . 2 5 )
I I
Q4 I
I
I 04
I
Q3 K3 1 K32 I K3 3 K3 D3
I 4
I
Q 5 I Ds
I
- ----r---- - - r - - - - - - - r -- - -- -- -- - - -
I I
I I
Ql o I I 01o
I I
I I
Q9 K4 1 I K4 2 I K34 K4 4 Dg ,
Ql l On
l
Se karang d i ti njau :
1
Ql
o
,
J
Q2 [K l l 02 ( 4 . 26 )
Q6 DE j
o,
Q. 1 +- - -
I
-r- -
----4 X
1 50
L3 )
Oz Q z (-
=
+
L (4 . 3 0 )
GAv 3 E I zz
L 1 ( - Qz . x )
06 =
f dx
0
E I zz
2 E i zz (4.3 1 )
(4 .3 2 )
0
E l zz 2E l zz
l
L . Q5 Q5. L
06 f dx = --
0 E l 72 (4.33)
E l zz
1 r Ql l
L 0 0
EA
L L3 L2
0 - +
3 E 1 22 2E i n Qz
J
GAv (4.34)
L2 L
0
2 E 1 22 E l zz Q3
'
M elihat
L3 L2 \
I Qz
L
- +
3 E 1 22 2 E l zz
II
GAv
L2 L I
I Q6
J .L
2 E l zz E I zz
akan didapat :
r_
L
{ : }-
I
EI zz
I
2
L
2E l zz
l
I r
j
2
l
f ) (
I L
02
Qz E n ZE I LZ
= 2
II
I
I
L L 2 I
+ 3
J
I
I L L L
l
Q6 I GAvE I zz I Z ( E i zz ) 2 I
ZE l zz GAv .,. 3 E l zz D fi__
I
I I,
I
J l_ )
Qz = ---...--
---
-
L" 1 2Ein
-- +
L
2
Q6 1 Z ( E i zz ) 2 GAvL 2 1 2 ( E i zz )
r
I
, ;, ,;:, q o,i
(4 . 3 5 )
__ L_"' _ o { J + 7. )
'
l
I -
L2 L
=-+ -
L3
j / l 6
J
I D
1 2 ( E Lzz ) 2 E izz ::.Av 3 E l zz
J ad i :
l Z E 1 2z
"22
6E !-zz
4 ;. 'r i E i zz
,( s 4 . 36 )
I ... I
L
!53
r
1 2 E 122
d im an a <1-z 2
GAv L
kl l 0
0
0
l
EA
0 0
L
=
1 2 E l zz 6 E I zz
[Kl l
) 0
( 1 + z ) L
2 (4.3 7 )
0
' ) L2
( 1 + q;-z (1 + <t7. ) L
IQ = 0 =
X Ql + Q7 0
IQ 0 =
y
Q2 + Q e 0
=
(4.3 8 )
IQ 0 =
z - Q6 + Qz . L Q12 0
Da r i pe rs amaan ( 4 . 3 8 )
Q7 =
-Q l
= -Q z
Qe
(4 . 3 9 )
Q l2 = L . Qz -
Q6
1 54
0
-1 ( 4 .40 )
L
atau :
( 4.4 I l
dimana :
r -1 0 0
l
(4.42)
[A) -1 0
L -1
( 4 .43 )
tap i
(4 . 4 4 )
maka (4 . 4 5 )
-1
-1
0
0
EA
L 0
1 2E I zz
0
6 E I zz l I
( 1 + z ) L 3 ( 1 + z ) L2
0 0
6E Izz ( 11 + z ) E I zz
L -1
j
0 0
( l + z ) L 2 ( 1 + z ) L
1 55
0 0
EA
L
1 2 E I zz 6 E i zz
= 0
[ K2 1 J
( 1 + z) L3 ( 1 + z ) L2 ( 4.46 )
1> 1>
l
( 4 + 1> ) E l
J
6 E I zz z zz
0
( 1 + z) L2 ( 1 + cp z ) L
1>
Berdasarkan t eore m a resi p rok :
[ K 1 2 J = [ K2 1 J T (4.47)
r EAL 0 0
I 0
1 2 E I zz 6E I z z
( 1 + 1> z ) L 2
[K2 2 J
z) L
=
3
I (1 + cl> (4.48)
l
i
6E I zz (4 + z ) E I zz
0
1>
( 1 + <!> z) L 2 (1 + z)
)
1> L
1 1 ] , [ K 1 2 l , [K 2 1 ]
M a k a selesailah sudah p roses m enu ru nkan [ K
clan [ K 2 2 l
Dari p e rsamaan ( 4 . .2 5 ) :
( 4.49 )
1 56
M elihat gam bar 4.6 :
L t x . Tx
D4 = ! dx
0
GJ
L 1 . Q4
= ! -- d x
o
GJ
(4 . 5 0 )
GJ
GJ (4 . 5 1 )
L
De ngan p roses yang sam a seperti p roses m enunm kan persam aan
( 4 . 2 9 ) sampai d e ngan persamaan (4.3 5 ) . a kan d id apat :
1 2E I
k33 =
) L3
y
(1 + <P
6E I yy
k3s = ks3
+ <D y ) L
2 (4 . 5 2 )
(1
y
(4 + <P ) E l yy
kss
cp y ) L
(1 +
J im ana :
1 2E I
y
<P V
GA L
2
V
( 4 . 53 )
( 4 . 54 )
1 57
r -
d imana :
1
0 0
(4. 5 5 )
[A] -I 0
J
-l -I
'
J ad i :
II
I
GJ
0 0 I
L II
1 2E I II
I
y 6E I yy
y (4 . 5 6 )
( 1 + q,y ) l 3
[ K4 3 ] =
0 2
I (I 4l y ) L
I
+
I
I
6E I yy ( 2 - <P y ) E I yy
0 2
(I + cl>y ) l ( I + cl>y ) L )
Dari teorema resiprok :
T (4 . 5 7 )
[ K3 4] =
[ K4 3 ]
Akhirny a analogy dengan persamaan ( 4 .48) :
(
I GJ
0 0
L
l 2E I yy 6E I yy
q,y) L .
0 ?
. (4. 5 8 )
(r +
J
6E I yy (4 + <P) E I yy
0
l ( I + ) L
2
( l + <P) l
[K32] =
[ K4 1 J
[ K4 2 J [0 ]
1 58
maka akan d idapat m atrix kekakuan K untuk dcmen babk seperti
gam bar 4. 2 . sebagai berikut :
r
:k l kl. 12
I
7
:k 2 k2 . 1 2 0
I
7 0
:k 6
.I
7 k r, . 1 2
I
k 72 k75 77 k1a k1. 12 0 0
I
ka 1 ka 2 k a G :ka1 kss k s . 12
:
k l2 - l k 1 2 - 2 k l 2 . 6 k l 2 . 7k ! 2 - B k l 2 1 I
------- ---- : -
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
[K] -- - - - - - - - - - - - - + ----- -----------
1 k ..
I
' k4 3 k ., s : k4 . 1 0 k 4 9 k4 . 1 1
I
0 0 k 34 k33 k 3 s : k 3 . 1 0 k 39 k3. 1 1
I
k s4 ks3 k s s : ks . I o k ss
I I
ks. 1 1
-- ------------- --- - - - - - - - - - - - f - - - - - - - - - - - - -- - f ---------- ------
(4 0 0)
(
I
r
kll
0 k22
I 0 0 k33
0 0 0 k., ..
0 0 ks3 kss s i me t r i
k7J 0 0 D 0 D kn
0 k a2 0 0 0 ksG c kss
0 D kg 3 0 k9 5 0 D 0 k ss
I
0 0 D k 10
.4 0 0 0 Q 0 k 1o. 10
0 0 k1 . ' 0 k 1 1.5 0 0 0 k ns 0 I
kl\11 I
0 J.J
I
I l
l
0 kl 0 0 0 k 1 26 0 " 1 2-B 0 0 0 k t 2 12
I
I
1 59
.
(;)'
2 4 5 6 7 a 9 10 11 12
0
EA
L
1 2E lzz
2
0
( l + ) L3
1 2 E i yy
0 0
( I + <I>y ) L 3 s i me t r l s
4 GJ
0 0 0
L
6E i yy ( 4 + <1>y ) E I yy
5 0
0 0
( 1 + <1> ) L 2 ( l +<t>y ) L
6E 1 zz
6
y ( 4+ <!>
z) E I zz
( l +<t> ) L
0 L 0 0 0
( 1 + <1>z ) 2 z
(K] 7 EA EA
L 0 0 0 0 0
L
l ZE I 6E I zz I ZE I zz
8 0
zz 0 0 0 0
( l +<l> z ) L 3 ( l +<t> z ) L 2 ( I + <1> z) L 3
1 2E I 6E I I ZE I yy
9 0 0 yy 0 yy 0 0 0
( 1 +<1> y ) L 3 ( I HY ) L 2 ( I +<t> ) L 3
y
10 GJ GJ
0 0 0 0 0 0 0 0
- L L
6E I ( 2 - <I> y ) E I yy 6 E I yy ( 4+ <!> ) E I yy
11 0 0 YY 0
( I +<I> y ) L 2 ( I +<!> y ) L
0 0 0
2
0
( I +<!> y) L
y) L
6E I z z ( I + <!> ( 4 + <t> z) E I z z
( 2 - 'P z ) E I z z 6EI zz
l <l> z) L
12 0 0 0 0 0 0 0
(+
0
( 1 + <1> ) L 2 ( I +<!> ) L 2
( IH )
z L
(4 . 6 1 )
Untuk balok-balo k panjang. d im ana u kuran panjang dan u kuran pe
nam p ang balok m em punyai perbandingan yang cukup besar. maka
harga cp menj adi cukup kecil dan bisa d iabaikan. sehingga dengan
demikian persamaan (4.6 1 ) menjadi lebih sederhana sebagai beri k u t :
2 3 b 8 9 10 11 12
EA
L'
1 2El z:z
2 _ L_
3
_
0
I ZE I
YY
_ _3_
0 0 L
s i me t r i s
GJ
0 0 0
L'
4E ' vv
- -r
6 E 1yy
0 0 {) --
L
6E i zz 4E l z z
6 0 0 0 0
L
7 EA EA
[K] 0 0 0 0 0
L L'
1 2E i 6E 1 z z 1 2E i z z
8
zz
0 - 3_ 0 0 0 - _L_2_ _L_
_ L_ 3_
I ZE I 6E I 1 2[ 1
_ __ Y O __rj_
Y_ 0
yy
0 0 0 0 _L_3_
3 2
L L
l0 GJ GJ
0 0 0 0 0 0 0 0
L L
6E i 2E i y 6E l 4E i y
yy
:r
yy y y
0 -- 0 - 0 0 0 -0- 0 --
2 L
L L L
4E I
zz
6E i 2E I 6E !
zz zz zz
0 0 0 0 - 0 0 0
L L
{4 6 2 )
.
d i mana :
L panjang balok
i\ l u as penam pang balok
=
ly m o m e n in ersia te rhadap s u m bu y
y
l zz =
m o m e n inersia terhadap sumbu z
J m o m e n i nersia polar
E =
modulus elastisi tas b ahan
=
G modulus geser bahan.
161
d an
( 1 + \.) )
E 14 . A 3 l
2
G
.
J i m a n 1.1 u = p e c a h a n p oi sson d a ri b ah a n .
:
B c r d a s a rk a n p e rsam a an (4.62 ), m a k a m a t ri x k c k a k u a n c k m e nn y a
d apat d i n y a t a k a n sl.:'bag:ai b erik u t
EA
L
0
1 2E I
L3 s i me t r i s
[ K)
6E I 4E I
7
0
-L-
- EA EA ( 4 . 64 )
T
0 0
L
- 1 2E I - 6E i --
1 2E I
?
0 0
3
L
6E l 2E l - 6E I 4E I
7 ?
0 0
.=1
L L
-6Jb
3 +-
_
....,f
_
2__--
-
-.
+
1 :::.=---=-
-- -- . ==--.-==--
-- 4.
1 62
Q ,- D,
...
Ql. L. (4.6:\)
01 =
EA
-
EA (4.66)
Ql = L . D 1
Q1 + Q4 = 0
Q4 = - Ql
(4.67)
(4.68)
EA
EA
Q4 = L" . o4 (4.69)
Bila persam aan (4.66), t-+.67). (4.69). (4.70) disusun secant m atrix.
akan mcnghasilkan hubungan :
(4. 71)
163
Sekarang akan d il anj u t kan dengan p roses menu nm kan kekak u an len
tur dan geser.
( I
t .!._ --- - - - - - - - --- -.....
......
\_1
.....
1
2
.., _
Qs
Gambar 4 . 1 0 pada elemen d ikerjakan gaya momen Q3
Q3 . L ( 4. 7 )
3
( 4 . 74 )
11 1 1
D 3 = 06 (4. 75 )
G . Av
1 64
D engan d e m i ki a n didapat perubahan bentuk to tal :
Q3 L + Q3
D 3 = 3ET
(4. 76)
GAvL
Q 3 . L Q3
D 5 = + GAvL
-
(4. 77)
Analogy dengan p roses d i atas, bila diberikan gay a m om e n 06 dan
0,
d iarn bil Q3 = m ak a akan didapat :
Qo L + Q 5
D 3 = '6Ei GAv L (4.78)
Q6 L Q5
Do = 3fT + GAvL
(4. 79)
Dengan m enggabungkan persam aan (4. 76)
(4.78), a kan d idapat :
dan
l 1r Q 3
+
6 I + Gvl
( 4.82 )
GA vl j
L 1 I
}ET +
) l_ )
, Qo
l
B ila p ersamaan ( 4.82 ) d iinversibn a k a n d id ap a t :
Q3 l (_L_I _GAvL 1
J f
GAvL
1_ + L - __1
6E l
r
JE
t;; L 1 L 1
I
Qo \ GAvL j l D o j
( 4. 8 3 )
I
)
6fT - GAvL 3E I +
Dg
1 65
dimana
L L 1
3EI ("'i'2ET +
GAvL)
L L 1
(1 .Gi_!_
GAvL)
+
El 12EI L
(4.84)
(4.87)
+
L
--
( 4.88)
2EI
(4.89)
(4.90)
2EI 2EI
166
Gam bar 4. 1 1 m e n u nj u kkan terj ad in y a lendutan D pada elemen
Q2
L , I ,G, E.
(4.9 1 )
S u bsitusi persam aan (4 . 9 1 ) k c pcrsam aan (4.83) :
'Z ( 3IT
L L 02
+ GET)
l
Q3 =
L
1
Q6 = '2" ( 6 E I + 3ff)
L L 02
L
Bila d isederhanakan :
(4.92)
'Z
1 1 D2 (4.93)
Q6 = . 2E I
Oaii persam aan ( 4 . 8 7 ) :
D2
-
1
Q2 = ,..
El L
D2
Qs =
-
c; El L
(4.94 )
\
A nalogy d cngan p roses d i atas. a k an d idapat :
.
Ds
2E I
D5
2E I .
Ds
El L
i b7
= "Z
Ds
l l
Qs . ET L
(4.9 5 )
l
l EA EA D
I
Ql
l - --c 1
I
I
I
1
I
Qz D2 I
t;E ! l 2 C f I L I
I
I I
I
r
I .
-::' 6E I
i
l 1 )
I l ' i . L I
Q - 03
13ET + GAvl)
l
3 2 t: E I Avl ZC: 1 -
EA EA
Q .. 04 iI
I
- --c l
I
I I
I l l
I
Qs - - - Ds
I
'
CE l L Z c;E I t:E I L 2 .:;E I
--2 I
I
I
I
.
l
L l )
J
l l L 1 I
Q - - 06
6 2 c;E I 6 I GAvl ) HE I "2 3 1 ...
/
( 4 .96 )
dim ana
dengan pengcrtian
GAvL z
EA EA
- -
0 0 a 0
L L
l 2E I SE ! 1 2E I 5E J
?
0 0
L 3 ( l + :!> ) L ( H ) L2 { 1 ) L '"' ( i + ? )
eE l 4+ E l DE i 2. - tl
( K] 0 - 0
L
2
( I + q, )
l + ., l 2
!) L
L ll+
- 'C.l-. EA
0 0 '
- c 0
L
I ZE ! S t: i 1 2 : oE i
?
0 0
;__ ( l + P) L
- ( I+ ) L3 ( 1 + ) L - { 1 + 1> )
' -.
SE I 2- - El c. ::.. t !..: .4..
; El
J --
, ..,
J
J - 1>
?
'- \. ! '"!"'
! .... , 1 L L
L (I+ ;)
'
14.97 J
1 68
Untuk harga <P yang cukup kecil atau diam bil <P = 0,
m a k a akan dida
patkan satu m a t ri x ke kakuan elemen yang sam a dengan seb agai ter
tulis dal am p ersam aan (4.64).
y
w
1 4. 9 8 )
1 69
d a n da l am s i s t i m koo r d i n a t vwz s eb a ga i
(4. 99)
(4. 1 00 )
a tau '
L
13
L
V 12
w L
22
L
23
(4. 10 1 )
L 3 L
z 2 33
dim ana
L
12 L l 3
L
[L ] L :5
(4. 1 02)
I- u. x + L L
--
+ l 3. z
V = 1:2" y
w = L2 l . X + L22 Y +
L
23 . z (4. 103 )
'
L3 L
L3 X + 2. V + 3 3.
z
1
=
z
v = x Cos a + y Sin ex
1 70
Dengan demikian. d engan m engingat persam aan (4. 1 03) akan didap a t :
Ll l =
Cos a
L1 = Sina
2
L 0
l3
L2 = -
S i na
1
L 22 = C o sa
L 23 0
I
0
(4. 1 05)
L..
31
L 32 = 0
L =
3 3
a t au
Sin a 0
Cos a
(4. 1 06)
[L ] -
Sin a C os a 0
0 0
[T ]
Untuk suatu balo k l u rus deng:an dua belas deraj a t kcbe basan seperti
pada gamba r 4 . 2 . m aka m a t ri x tra nsform asi yang scsuai untuk balok
te rsebut dapat dituliskan sebag:ai :
r L 0 0 0
l (4. 1 08)
l
0 L 0 0
J
I
I
[T ] I
0 L 0
0 0 L
l71
dimana [ L] d in y a t a k a n o l e h persam aan ( 4 . 1 06 ).
(4. 1 09 )
[T ]
r
l
d i m ana
Cos a Sin
I- a
( 4. 1 1 0 )
j
[L] =
Sin a Cos a
l
S e k arang a k a n d i p e l aj a r i 1 e b ih l anju t h u b u n ga n m a trix t ra n sform asi
[T] d e n ga n m atrix k e k a k u a n [K] dalam h u b u n ga n n y a m e n t ra n s for
masikan m a t ri x k e k a k u a n e l e m e n [ Kj ] ke sua tu m atrix k e kakuan
s t ru k t u ra l d e ngan sistim k o o rd in a t y a n g d ip a k a i oleh stru k t u r secara
keseluruhan.
B il a d i am bil :
[ K. ]
I
m e n ya t a k a n m a t ri x k e k a ku a n d ari e l e m e n ke i terhad a p '; i s t im
kocrd i na t n y a send iri
[K ]
s
m e n y t t a k a n m a t r i x kekakuan d ari e l e m e n ke y m g t e l a h d i-
t ra n s fo rm as i kan ke sis t im koord i n a t s t ru k t u ra l
{D } m e n y a t ak a n m a t ri x l e n d u t a n d a r i l'lem e n ke y a n g telah d i-
s
t ra n s t'o rm asikan k e -;is L i tn l-- o . , rd i na t "> t ru k t ural
{Q. }
I
[ K .I l t, D. }
I
( 4. 1 1 1 )
(4. 1 1 2 )
1 72
'L- ::ruk Japat m e n t ransform asi k a n m atrix kekakuan elemen ( l o k al l
ic e sistim s t ru k t u ra l ( global). m aka h u bungan m atri x t erseb u t d i o p e ra
sikan sebagai b erik u t :
(4. 1 1 3 )
{Q, } = [T ] { Q }
I 5
[T] { D } (4. 1 1 4 )
5
(4. 1 1 5 )
[T ] { Q }
5
=
[ K . ] [T ] { D 5 }
I
[T ] - l [T ] { 5 } 1 16 )
1
Q = [T ] - [ 1\ ] [ T ] { D s } (4.
i
{ Q5 } = (T ] - 1 ( K . ] [T ] { D } (4. 1 1 7 )
I 5
(4. 1 1 8 )
T
{ Q5 } = [T] [ K . ) [T ] { D 5 } (4. 1 1 9 )
I
1 73
{Q } . = [K ] . {D } . (4 . 1 2 1 )
S I S I S I
2
8
3
A 9 7
B
( a ) Sua tu stru kt u r sederhana dengan se m bi1an vektor gay a J t c u
lendutan
2
><
( b l T i njauan pad a tiap demcn dari struk tur pada ( a ) t erhadap sis
tim koordinatnya se n d i ri .
c
X z
7
9
3
( d ) Elem e n-elem e n d e ngan b asis koordinat struktur se t e l ah d il a k u
k : l n t ra n s form asi sesuai dengan g a m b ar ( a ) .
1 75
Untuk jelasnya dapat ct ilihat tabel d i b aw ah ini :
Eleme n AC CB
6
Ve ktor bebas p a u a elemen
I . -') 3. 4. 5 . 6 I. ,
- 3. 4. 5.
ba tang mul a-mula
1 . 2 . 3 . 1 4. 5 . 6 . 1 7 . 8 . 9
Vcktor b e b as pacta s t ru k t ur
keseluruh an
Dengan p roses superposisi ini, aka:-: J ict ap at kan suatu m a t rix ke kakuan
stru k t u r ctengan orcte 9 x 9 s esu ai d engan jumlah ve ktor bebas pada
struktur AC B .
2 3 4 5 6 7 8 9
2
3
4
K = 5
AC B
6
7
8
9
1 76
{ Qs} [Ks] {Ds (4 1 2 3 )
.
}
a tau
{ Ds } [Ks]-
1 (4 .1 2 4 )
{Qs }
atau secara 1engkap :
'
1
01 Ql
02 Q2
03
l.
Qj
04 Q4
1 (4.125)
Os [Ks]- Qs
06 Q6
07 Q7
Os Qg
0'3 Q9
" 'S )5
Proses operasi matrix selanj utnya untuk mencari gaya-g:.ya d;.;bm
dapat dilakukan berdasarkan persamaan-persamaan di bawah ini .
dan ( 4. 1 2 7)
dimana : { 05} menyatakan matrix 1endutan str uktura1 yang dida
pat dar i persamaan (4.124)
[T] menyatakan matrix transfomwsi
177
{ D} (4. 1 2 8 )
+
K ff I Kfb
I
\
( 4. 1 29 )
[K) =
Kb f
- - - - - -
Kbb
- - - - - -
{ ---- }
Dengan dem ikian p ersamaan (4 . 1 24) akan dapat ditulis kan seb agai :
(4. 1 3 1 )
[ Kf f ] { Of } + [ Kf b ] { Db} (4. 1 3 2 )
[ Kb f ] { D f } + [ Kbb ] { Db } (4. 1 3 3 )
M e ngingat
!4. 1 34)
[ K f f ) { Df }
atau
{ Of} [ Kff ) - 1 { Q f } 14. 1 3 5 )
1 78
Dari persam aan ( 4. I 33 ) , akan d ih asilkan b esaran reaksi :
=
(4 . 1 36)
R e aksi yang d idapat dari persamaan (4. 1 36)
ini belum merupakan
reaksi sebenarnya, tetapi m asih harus d ikurangi dengan gaya-gaya yang
langsung d it e ri m a oleh perle takan se bagai gaya aksi , un tuk mendapat
kan rcaksi y ang sebenarnya.
D i bawah ini akan d i b ahas suatu co ntoh a n alisa de ngan m e tode super
posisi untuk kon stru ksi balok m c nerus yang scclerh ana.
Con toh 4. 1 :
i
1 *
f
;;r
::r/\ +
( b ) s truktur dasar.
I)C )C]
1 "' (
_ sooo .. 5000
...... 1
,
- 3200
.. 3200
( c ) m omen p rimer
1 3000 3000 t t 2 L. OO 2 L. 00 t
( d ) reaksi perletakan elcm en pad a t injauan atas dua pcrle
takan.
1 79
y
)A
l -
--------e ;)B )c X
(e) vektor ga ya lendutan di titik dis krit yang sesuai dengan
koordinat struktur.
(g) g:aya luar sesuai vektor bcbas (hanya ditinjau satu gaya
sesuai dengan deraja t kebebasan struktur)
Gam bar 4.14. konstr uksi balok menerus a tas tiga perletakan yang
dianalisa dengan metode superposisi kekakuan
demcn.
( 't
12E I 6E I l2EI 6E I.
0 L
2
-0
6EI 4EI 6EI 2EI
L - L
[ KAB] I
-0 - 0 l
2
L -T L
' /
180
1
2 3 4
- :
12 6 -
12
2 2
1 03 10 1 03 1
2 6 4 6 2
-
= EI
2 2
10 10 10 10
3 12
-
6 12
-
6
I 2 2
J o3 10 1 03 1o
J
4 6 2 6
-
2 2
1o 10 10
'
2 3 4
,012 , 06 -,012 , 06
=EI
2 - , 06 ,2
, 06 ,4
3 -,012 - , 06 ,01 2 - , 06
4 , 06 ,2 - , 06 '4
4 5 6
7
3
3 1 2.
83 82
6 12 6
83 82
82
4 6 4 6 2
2
{ Ks c
3
li
8 8
El
5
- 83 - 82
12 6 12
83
6
2
8
- 82
6
6 2
82
6 4
8 8
18!
,02 3 ,09375 - ,02 3 - , 09375
3 4 5 6
El
:r ' 0 9375 ,5 - ,09375 ,2 5
, 0 9375
5 - , 02 3 - ,09375 , 02 3
::::
6 I
l
' 0 9375 , 25 - , 0 9375 ,5
J
S " ka ra n g d a p :1 t d isu perposisikan K AB d a n K BC m e njadi sua t u m a t rix
kekakuan s t m k t u r :
1 2 3 4 5 6
2 1 ! 06 - ' 06 2
- ,o6 ) --:o307S lI - , 02 3 --,o9375 !
'
'
1 .3cl75) 1- ,09375 ,2 5 j
'4
Ks
3 l - ,o12
Lo6 . 2_4
= EI
4
I 937 I
- 9375
0
I . - -_j J
I I
I ,012 ,023 T ,4 +
1 8:
'
4
,
1 , 06
4
.;
Q
-1, -, 0--
i
I
l
, 06
2
,2
_ - -- -- -
1 2 , 06 - , 0 1 2 0
3 5
, 0 3 0 75 - , 09 3 75
- -
6
, 25
0
I
2 ,2 I , o6 ,4 - . o6 0 0
[ !
i
, 0 30 7 5 - , 0 1 2 - , 0 6 , 0 35 - , 02 3 , 09 37 5
1
j
I
5 , 09 3 75 1
J
0 0 - , 02 3 , 02 3 , 09 3 7 5
{ 1 800 } =
E I (0 , 9 ] . { D f }
= IT [ o , 9 ]
1 -1
{ Df} . { 1 80 0 }
-
2 00 0
_E_I_
D ari persamaan (4. 1 :2 7) :
lJ n tu k batang A B :
1 83
r 0.012 0,06 -0,012 0,06 l 0
0
0,06 0, 4 -0,06 0,2
El
1 0
l
-0,0(
=
-0,06 0,012
-0,012
[KBc
J I
1 ( l
'
0. 02 3
0,09375
0,09375
0,5
-0,023
-0,09375
0,09375
0,25
I
I
0
2000
El
l
El
-0,0 9 0,023 0,09375 1; 0 I
I
-0,02 3 '
i
i
) \ /
rQ31 r 187.5
Q,
,
I
I
I
r" 1000
I Qs -187,5
i I 500
i Qs I
' )gc )
!84
Untuk mendapatkan besar momen Ientur yang sebenarny' bekerja
pada elemen struktur. harga yng didap<.i pada mJtrix gaya {Q}, perlu
dikurangi dengan momen primer dari gambar (4. 14 . c). Demikian
pula dalam menghitung reaksi perletabn, harga yang didapat pada
matrix saya {Q} p er! u dijumlahkan dengan reaksi perletakan demen
pada gambar (4.14. d).
I
---,
+ 400 I
I
r----
i - 5000
1 -=tiOO-kgm .1
I I I I
I I
I
+ Boo I I + 5coo I 1 - 42oo kgm. I
I I
m II
! I
l I
I
M. ,..
I
I +i ooo
I I - 3200 l + 4200 kg .
bt...
kgm.
I
i
I
+ 500 I ... 32CS ! - 2700 j
I I
L __ _J I...-- - --I
.... ..
L ___ _J
t
,)'.
I
I
Q mome n primer rnomen sebena rnya
----
r
I
- - -- --,
I ]
1 +120 I + 300
I
+3120 kg . I
-!20 + 300n I
I lI +2880 kSJ.
lI
I I
+ 24oo I I
I +2587 .5 kg.
I
=
L:_240
I
D -187,5
I I +2212,5 kg. I
" ,..1... I
+
L
! i
I
- -----.;.
I ___
r T T
Q reaks i per I e reaksi perletakan
struktur dasar
Dalam pasal ini. akan dibahas analisa portal bidang tanpa pergoyang
an. dimana Jeformasi l'>;d dari elcmen-ekmcnnya diabaikan.
Contoh 4.2. :
600\cg GOOkg
El El
3
'
A 0
--
!
+-
(a) portal bidang yang akan dianalisa. dengan bentuk konstruksi
dan sistim pembebanan yang simetris.
A
:0"7/ '77/
( b l struktur dasar.
-288, . ./-----.288
A 1 r '\ 0
( c) mome n pr i me r .
186
B c
(---
--
388,8 b'j) 75ot 388,8
-
388,8 388,8
A 2)1,2 211,2
- - D
+
hso 7SOI
I
(d) reaksi perleta kan elemen pada ttnjauan atas dua perietak.an .
yang kemudian dikombinasikan untuk selumh struktur.
b
5
s;-_.--------------c
' 7
6
11
.
z
2
A 0 10
3 12
(e) vektor gaya-lendutan dititik diskr'it yang sesuai dcngan koor
dinat struktur.
:;;J
2
_,J
5
. '
, *;e- --
---- --
-- -6- -_ .-,4--4
-- ..
5
i_ A;:-'-
B 3r 1 c
6 '1
0/y----5
, ..
187
/s c ..
G 5
7 9 8
G c 7
2
n
0 10
12
( h) ga y a luar
s es ua i vektor be bas ( h a nya dit i nj au dua ay a sesuai
de ngan dcraj clt kebehasan struktur l.
1 88
B .._
asc = 0
___:_____:_______
_ _ C
0
0
CD"27
I
o
1
EA EA
0 0 0 0
L L
EA EA
0 0 0 0
L L
I
0 0 0 0 0
12 6 12 b
2 0 0
m 25 m 25
6 4 - 6 2.
0 0
25 5 25 5
EI 0 0
4 0 0 0 0
12 6 12 6
0 0
m 25 m 25
6 4
6
6 2
0 -
0 25 5
25 5
cos a sin a 0
-s i n a cos a 0 0
0 0
TA
a a
B s in 0
cos
0 -s i n a cos a 0
0 0
)
0 0
-l 0 0 0
0 .; f)
f) 0
0 -I 0 0
0 0
\'
1 90
Me l i h a t pe r s a rna a n ( 4 . 1 20 )
0 -1 0 0 0 0 0 0 0 0 0
12 6
-
12 6
25
0 0 0 0 0 -1 0 0 0
1 25 25 - 1 25
'
5
6 L1 -
6 2
25
0 0 0 0 0 0
5 25
0 -1 0 0 0 0 0 0 0 El 0 0
- 6
0 12 12 - 6
0 0 0 0 0 -1 0 0
- -1 2 5 25 1 25 25
6 2 -
6 4
25 5 25 5
0 0 0 0 0 0
\Q
12 6 12 6
0 0
-
1 25 25 0 1 25 25 0
0 0 0 0 0 0 -1 0 0 0
5 25 5
6 4 6 2
0 0 - 0 0
[ KAB ] s = E l 25
6
0 12
1 25
6
25
0 - 11 22 5 25 0 0
0 0 0 0 0 0 0 - 1 0 0
2s 5
6 2 6 4 0 0
0 0 -
25 5
25 I
)
12 0 6 12 6 I
0
1 25 25 - 1 25
2 0 0 0 0 0 0
g 5 25 5
3 6 0 4 6
0
2
= EI
1,(\,'/ I -- . .
,/ l
g g
12 6 12 0
6
1 25 0
4
1 25
0 0 0 0 0 0 \
I
5
6
4
j
6 2 6
6 0
25 5 25 5
2 3 4 5 6
1 92
Selanjutnya diturunkan kekakuan elemen BC :
2
[KBC] i [KAB] i
\
0 0
0 0 0
0 0
TB
C
=
0 0
0 0 0
0 0
T [T
[KBC]s [TBC] [KBC] i B C]
=
4 0 0 0 0 0 0
5 24 12 24 12
0 0
125 25 125 2s
6 12 8 12 4
0 0
125 5 2s 5
El
7 0 0 0 0 0 0
8 24 12 24 12
0 0
- 125 2s m 25
9
ol 12
2s
. 4,
5
0 -
12
25
8
5
/
4 5 6 7 8 9
[KCD] i [KAB]i
=
193
r
'
0 -1 0
0 0 0
0 0
\D
=
0 -1 0
0 0 0
0 0
' /
[T T (T
[K CD]s CD] (KCD] i C D]
7 12 6 12 6
0 - 0
125 E 125 E
8
0 0 0 0 0 0
9 6 4 6 2
0 0
2s 5 2s 5
=
El
10 12 6 12 6
- 0 -
0
125 2s 125 --g
1 1
0 0 0 o 0 0
6 2 6 4
l J
12
0 0
2s 5 25 5
7 8 9 10 11 12
194
--/
(K] E I s "
o o olm o 25,-m o zs l
I
7
I l
I24 121 24 12 I
0 0 0 0 0
-
0 I
25 m m -
1 6 1 TI
_
8
iI 12 4 I 6
0
1
12 12
.J 2
-
I
L-----51T--25---6- 5
- I
E 51-25 E
I
10
: m o -25 m
12 o 6
-251
I I
11 0 0 lo o o o o o l
I I
I 6 2 6 I
12
I 25
5 25 5 I
L ______________ __j
'
2 4 5 6 7 8 9 10 ll 12
Selanjutnya dilakukan partisi (pengelompokan) pada vektor dititik
bebas dan diperletakan.
6 9 1 2 3 4 5 7 8 10 11 12
. /
I
6 I
I
9 I
I
I
2
1
I
3
[K] =
5
7
8
10
11
12
6 9 1 2 3 4 5 7 8 10 11 12
r
6
5 5 i K
fb
9
..!1IJ... :I
5 5
I I
'
l--Kbf---- ---- :b-----
6 9
j ::1
6 12EI 4EI
5 5
9 4EI 12EI
5 5
l )
(
3
3. 3 -
-1
196
! :: ) =
3 EI
l-: )
=
5
32E I
[ -77
2
772
-
965
8EI 1
l 965
SET
Untuk batang AB :
D2
Ds
s
197
r, -T 0
0
0 0
0
0 0 0
0 0 0
I 0 -1 0 0 0
l 0 0 l- "SIT
965
r:
(
:1
0
I 0
:J
0
El
l 9:5
II
I
l II .
D
s
Ds
)1 - SET
)
II
l
(
0 0 0 0 0 0
I
I
,I
12 6
0
6
m 25 o
25 4
I
0 - 6 2
5 25 25
I
0 0 0 0 0
rI
I
12 6
0
m - g o
1-
!
!
I
JET )
2 6 4 /
0 96 5
l
5 - 25 5
1 98
l
Q (
0
I
;
I
Q I
I - 28,95
2
I
Q - 48,25
:;
Q 0
4
Q 28,95
'l; i - 96,5
l ;
h8
Untuk batang BC :
'
l
01 0
1
1
02 02
03
[T B
1 CJ
I
04 04
I Os Ds
I D6 0 I
l !
6
)
I
(
r: 1
0 0 o
I
I
m
0 0 o
I
1
I o 0
I _ 965
0 0 I 0
,.
l .:5 J
0 0
l
0
0 0
BEl
199
1
D 0 1
,
02 0
965
- BET
. :
o.,
I 0
l
Os 0
D5
J 965
BET
J
BC
r
0 0 0 0 0 0 0
Ql
24 12 24 12
0 0 0
Q2 m 25 -m 25
12 8 12 4 965
-
0 0
Q3 m 5 -25 5 - BIT
"'f.l
0 0 0 0 0 I) 0
Q4
24 12 24 12
0 0 0
l
Qs -m 25 m -25
-
12 4 12 8 965
0., 0 0
0 25 5 -25 5 BIT
BC
Q 0
1
'
Q 0
2
Q3
I l
}
- ')6,5
Q 0
4
0
Qs
Q, :36. 5
0 JBC
200
71
Untuk batang C D :
D 1 D
D2 Ds
D3 D '9
= [T
CD]
D4 D 10
l
Ds Du
D6 D 12
0 -1 0 0
0 0 0 0
0 0
965
3ET
0 0 0
=
-1
0 0 0 0
0 0 0
r
D1 0
D2 0
DJ
96 5
BET
D4 0
Ds 0
06 0
i
201
0 0 0 0 0 0
0
12 6
0 --
12 6
0
125 25 1 25 25
6 4 6 2 65'
0 0
25 5 - 25 25 BEl
= El
0 0 0 0 0 0 0
6 12 6
0 0
25 125 - 25
2 6
0 - E 0
5 5
CD
0
r Ql
II Q2
28,95
I
I
9 6,5
s
'0
Q4
Q
I 2 8,95 r
I
I -
;) I i
I
I
I
I
I
l
Q ) I
8' 25 jI
0
CD
02
Untuk mendapatkn gaya dalam m om en lentur yang sebenamy a be
kerja pada elemen stmktur, harga yang didapat pad a m atrix gay a { Q} ,
m asih perlu dikurangi dengan momen primer d ari gam bar 4 . 1 5 . ( c ) .
Demikian p u l a dalam menghitung reaksi perletakan , harga yang
didapat pada matrix gaya { Q} m asih perlu dijumlahkan de ngan reaksi
perle takan elemen pada gam bar 4 . 1 5 . (d).
r 48 2 5 l - 1 -=a8l
, I
= =
;
2 3 9 ' 75 kgm .
I
I
1 - 96 . 5 - I
I
= 4 32 - 528 , 5 kg m .
1 - 625
I
- 96 , 5 = 5 28 , 5 kg m .
I
I
96 , 5 I 625 - 528 , 5 k gm .
=
I
I
1 - 4 32
=
96 , 5 5 28 , 5 kgm.
I
I
t_ _ 2 8
I I
I
I 48 , 2 5 = - 2 39 ' 75 kgm .
1-- - - _ _ _j _j
i t
Q momen p r i me r mome n a k h i r
r1 -- --l
- 28 , 9 5 +
I --
2 1 1-
,21 : 1-82---
=- , 25 k-g
.
I
(+-)
I lI i I 1
1
I
I kg . I ( t )
I I
I
I
750
I
0 + 750
I
28 , 9 5 +
I
I 21 1 ,2 \ = i 1 82 , 25 kg .
I
I
--
L _ _ .J L_ _ _ _ _ _ j
t t
'
_ _ _j
Q re a k s i pe r - re a k s i pe r l e ta ka n
1 e ta ka n s e y a n g s eben a rnya
s ua i g amba r
4 . 1 5 . (d)
.2 0 3
4.7. APLIKASI PADA ANALISA KONSTRUKSI GRID.
Contoh 4. 3 . :
12
,,
t:: v
z
Xs
( b ) vektor lendutan d it i t ik d is krit. sesuai d Lngan sistim koord i nat
X. y. Z.
.204
. I
, "' B
Pada contoh soal ini. untuk m udahnya pengamh torsi d iabaikan , jadi
hanya mem p erhitungkan pengamh m omen len tu r d an gaya lin tang.
Ti t i k X y
A 10 0
B 0 10
c 10 20
D lO 10
l A -+ 0 10 0 1
2 0 -r B 10 - 1 0
3 0 -+ C 10 0 1
T a be 1 4 . 3 . da ta t i a p e 1 emen
I ! Q
I
!
I My
1 1!
I Qz
I
i ! Mx diti tik M'{ di ti ti k di ti t ik 'x d i t i t i k di ti tik
I
d i t i t ik
I
b a t ang
ke I , UJ ung uj ung ke 1 1
I
I
I
ke
II
I
uj ung UJ ung ke u J ung ke I ! UJ Ung ke
I
I
I I I
I 0 I 0
I
0 0
I
I
0 0
I
z 0 I 0 0 0 I 0 0
I
!
I
I
I
3 - 5000 0 - -
3000 5000 0 3000
i
2 =
i - 12
T2 q
l 2 =
1
M = . 6000 . . 1 0 - 5 000 kgm.
X
t
T2 q
=
1 2 =
M + 5 000 kgm .
X l l +
1
Qz I
-
:::
2
=
q . 600 . 1 0 3 000 k g .
2
2 q = - 3000 kg .
=
T
[ Ks ] [T] [ K .I ] [ T ]
GJ GJ
0 0 0 0
L L
4E I 6E I 2E I 6E I
0 0
L L
1 2E I 6E I 1 2E I
-7
6E I
J
0 0 - --
2 2
[K ]
T L L
5
=
[ T] GJ GJ
[T ]
0 0 0 0
L L
2E I 6E I 4E I 6E I
0 - -- 0
L 2 L
L
1 2E I 6E I 1 2E I
J
6E I
J
0 0
2
L
K arena pada contoh soal ini peng:ruh t orsi d ia baikan. m aka dengan
menghilangkan baris dan kolom Jari komponen ve ktor torsi. matrix
kekakuan t iap elemen grid sebagai beri ku t :
2 3 4 5 6
4 6 2 6
TO
0
0
1 00 TO I 00
0 0 0 2
0 0 0
6 12 6 12 3
0 0 - 1 00 0
(K ]
l OO 1 00 0 1 00
El
1 s
2 6 4 6
0 0 4
10 1 00 TO l OO
0 0 0 0 0 0 5
6 12 6 12 6
- 1 00 0 - 0
1 00 0 l OO 1 000
207
vekto r n o m o r 2 dan 5
P:1da m atr ix kekak u an elemen 1 d i a ta s i n i .
:1d alah kom poncn t orsi. j ad i sam a (k ngan nol.
,, 5 0 7 8 9
l
r I
4
0 0 0 0 0 0
I
I
0 2 6 5
TO
4
TO
0 l OO 0 2 00
!
6
I
II
;'
0
12 6 1
0 2
0 l OO 1 o o o l OO 1 00 0
[K L Ei
2 :;,
0 0 0 0 0 0 7
2 6 4 6 8
l:
TO
i
0
J
TO 1 00 1 00
-
6
- -
12 6 12 9
0 1 000
l OO 1 000 l OO
5 6 10 11 12
4
l
4 6 2
10
0 - 61 00 4
TO
0 l OO
0 5
0 0 0 0 0
6 12 6 12 6
0 0 1 000
1 00 1 00 0 l OO
[ K3 ] s =
El
2 6 4 6 10
TO
0 0
l OO 10 l OO
0 0 0 0 0 0 11
12 12
6
- 1 00 ' 0 - 1 000 - 6l 00 0
1 000
12
208
Setelah d ituru n kan m a trix ke kakuan ele m e n , p roses dilanju tkan
dengan su perp osisi untu k mem bentu k m atrix ke kakuan struktur.
- [o
la
0
UJ -
N 0 N 0 N
0 0 0 '-D 0 0 0 0 '-D 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 N 0 '-D 0 0 0 ..;)"" 0 '-D
I
0 N 0 N
0 0 0 0 '-D 0 \.0 0 0 0
I
0 0
0 0 0 0
0 0 0 0 N '-D 0 ..;)"" \.0 0 0 0
I
" 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 N 0 \.0 0 N 0 N
lO '-D 0 0 '-D "'"' 0 \.0 \.0 0
0 0
0 0 C) 0
lJ') 0 0 0 0 ..;)"" '-D 0 N \.0 0 0 0
I
0 0 0
0 0 0 0 0
.:t N 0 \.0 00 0 0 0 0 0 N 0 \.0
I
0 N 0 N
'-D 0 '-D 0 0 0 0 0 0 0
N 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0
0 0 0 0
..;)"" 0 \.0 N 0 \.0 0 0 0 0 0 0
I
\.
(/)
::::
2 09
Sebnjutnya d ilakukan pemisahan antara vektor dititik bebas dan
d iperletakan .
4 5 6 2 3 7 8 ':J 10 ll 12
u (I 800 0 0 I
I, - ------- +[ ----- ---- - - -- 1
I
I
I
5 0 400 60 I K t- ,o
I
I
6 0 60 36
2 II i I El
[K ]
I I
1 000
I
s
3 : I
I I
'
II I
7
Kb f Kb b
I
I
I
8
J
10
1 1
12
-1 { Qf}
[ K ff j
f _!_Q_ I
I s
0 I
0 I
I
I
i
!
10 1 00 II
T8
l: J
3 I
I
j
- TB
l OO 1 000
27
2 10
Ii - soo o
(
1
'I
{ Qf }
jl : 3 00
1
rI D
10
-g-
0 0 - 5000
D- -
i
1 10 1 00
TB
0 0
I
l
El 3 -
o,
-
1 00 - --
1 00 0
Tb
0 27 - 3000
f
6250 I
= -
El
+ 1 6666 , 7
- 111111 '1 II
)
D - 6250 I El (0)
4
D
5
+ 1 6666 , 7 I El
( V>)
D - 111111,1 I EI ( )
6
=
I:, 2
200
0
0
0
- 60
0
Q3 60 0 - 12
f-
Q7
l-
0 0 0 6250 I El
Q
El
0 200 60 1 000 1 66 66 , 7 I E l
8
Q 0 - 60 1 1 1 1 1 1 ,1 I EI
9
- 12
Q 200 0 60
10
Q 0 0 0
J
11
Q - 60 0 - 12
12
/
- 54 1 6 , 7 1
0 2
958 , 3 3
0 7
- 3 3 3 3-, 3 8
333 , 3 9
79 1 6 , 7 10
0 11
1 708 , 3 12
212
Untuk m cndap atkan reaksi yang sebenarnya, { Qb} m asih harus diku
rangi dengan gaya luar yang bekerj a langsung pacta perletakan (tabel 4 .4 ).
t - - - --, ----j
I - 54 ' 7 I I
16 - 0 - 54 1 6 , 7 kgm .
I
I
I
I
I I
I I
0 0 0
I I
I
I I
I
1 958 , 3 1 0 =
958 , 3 k gm .
I
I
iI I I
I
I
0 o 0
l l
I
I
I
3333 , 3 l 0 =
- 3333 , 3 kgm .
l I I
I
=
I
I
I
333 , 3 o 333 , 3 kgm .
I I I I - 1 29 1 6 , 7
I
791 6 ' 7 500 0 = kgm .
I I I
I
o I 0 I = 0
I I
I
I
I t_:oo
+- - - - ---L
1 70 8 ' 3 4 708 , 3 kgm .
i i
{ Qb } gay a luar yang langsung
bekerja pada perletakan
sebagai gaya aksi
2!3
4.8. APLIKASI P ADA ANALISA RA...GKABATANG.
.\1elihat pada m a trix kekakuan elemen yang telah d iturun kan pada
pasal 4 . 3 . d engan melakukan penyesuaian berhubung sifat elemen
batang dari konstruksi rangka batang seperti yang t elah d isebut kan
di a tas. maka d engan mudah dapat di turu n ka n m atrix kekakuan de
men batang Jari konstruksi rangka batang sebagai berikut :
r
I
AE AE
L L
1 0 0
2 0 0 0 0
[ K .' ) =
( 4 . 1 3 71
AE AE
L
3 0 0
L
4 0 0
0 0
2 3
2 14
Seperti juga [ nda persoalan analisa portal. tid:1k se rn u a cler0. e n bat;.mg
mempunyai sistim kordinat lokal yang berim pit J e n g:m sis :m koordi
n<!t s t m k t ur. O!eh karenanya diperiukan ad :.mya t ransfonn asi melalui
o perasi d a ri suatu m atrix t ransfo rm asi . Matrix transfonnasi ini pada
hakekatnya sam a dengan m atrix t ransfonn <!si yang d i tur.jukkur. oleh
persam aan ( 4 . 1 09 ) dan (4 . 1 1 0 ). J :J d i m:Jtrix t:ansfonnasi untuk ele
men batang p ada konstruksi rangka batan[! datar d a p at d i tu liskan :
l 2 3 4
cos CL sin a 0 0
2
- sin CL cos CL 0 0 (4. 1 3 8 )
T
0 0 c os CL sin CL
3
4 0 0 - sin CL cos CL
[K ] = (T]
T
[K. ] [T]
S I
l
COS CL - sin CL 0 -1 0
0
sin CL COS CL 0 0 0 0
=
AE
L
J
[Ks ]
COS CL - s i n CL -1 0 0
0
sin CL COS CL 0 0 0 0
( COS CL sin CL
0
- sin CL COS CL
COS CL sin CL
0
- sin CL COS CL
:2 1 5
r
2 2
cos a. cos a. s i na. - cos a. - cos a.s i na.
. 2 . 2
cosa.s i n a. s 1 n a. - cos a.s i n a. - s 1 n a.
2 2
- cos a. - cos a. s i n a. co s a. cos a.s i na.
. 2 . 2
- cos a. s i na. - s 1 n a. cos a. s i n a. s 1 n a.
\
(4. 1 3 9 )
Sekarang m arilah lihat cont oh-con toh soal dibawah ini :
Con tofi 4 . 4 . :
J
2000 .l<G
T
C ----;.- 3000 KG
Q)
I
AE
/ 6. 00
k 2. 50
l
(a). rangka batang yang akan dianalisa.
4
16
(c). vcktor gaya len duran pada elemen batang m asing-masing se
suai dengan sistim koo rd i n a t l o k a l.
t
4 4
6
5
2
3 i
------ 5
tg a 1
12
Untuk b a tang A C :
5
co s a l = 5
13
s i n al 12
T3
I
I
1
I
o , 1 4 7S 0 , 35 50 - 0 ' 1 4 79 - 0 , 3550
0 , 852 1 - 0 , 852 1 I
I
0 , 3550 - 0 , 3550
2 AE
- -
J
6 ,5
3 0 , 1 4 79 0 , 3 5 50 0 ' 1 4 79 0 , 35 5 0
-
4 0 , 3550 - 0 , 852 1 0 , 3550 0 , 85 2 1
2 3 4
18
12
U n tu k batang C B : tg a 2 -
cos a 2 .L
13
12
TI
s i n a2 -
3 0 ' 1 4 79 - 0 , 3550 - 0 , 1 4 79 0 , 35 5 0
0 , 3550 0 , 852 1 0 , 35 5 0 - 0 , 85 2 1
6,5
: K,.. J
4 AE
=
\,., B s
5 0 , 1 4 79 + 0 , 3550 0 ' 1 4 79 - 0 , 3550
6 0 , 35 5 0 - 0 , 852 1 - 0 , 35 5 0 0 , 85 2 1
3 4 5 6
sin a 0
3 =
0 -1 0
AE
0 0 0 0
5
[K ] "'
AB s
-1 0 0
0 0 0 0
rl - 1 3 l
I ,3 0 -I '3 0
2 AE 0 0 0 0
6,5
J
5 0 1 '3 0
6 0 0 0
2 5 5
111 l' n d a p a t k a n s a t u m at ri x k c k a k u a n s t ru k t ur .
219
I
I
<'
I
! , 447 9 0 , 3550 -0 ' ] 11 79 - 0 , 35 50 -! '3 0
2 0 , 3 550 0 , 85 2 1 -0 , 35 50 - 0 , 8 52 1 0 0 I
I
3 - 0 , 1 4 73 - 0 , 3550 0 , 29 58 0 - 0 ' 1 4 79 0 , 3 5 50
AE I
II
[K] b,5
-0 , 3 5 5 0 -0 , 8 5 2 1 0 I , 7042 0 , 35 5 0 - 0 , 85 2 1
I
I
)
- I , 4 4 79
-I ,3 0 o , 1 u 79 0 , 3 5 50 - 0 , 3 5 50
I
0 0 0 0 3 5 50
, -0 , 3 5 2 1 -0 , 3550 0 , 852 1
2 ,. 6
r-
....
4
- --- -- ' --- - - - - - - - ,
K f '
[K]
l b
I .
b
2
5 )
5
2 5 6
4
l I 0 . 2 9 58 ( I
r---r
!
;j
l
3
'
I
Q_
I
D
I
0
I
Q4 1
r
1
3
AE K fb
!
I 04 '
4 b,5 I
0 I ' 70 4 2
I .
- - - - - - - - - - - - - L --
! II
j'
l
Jj
I i D
I Q::, Kb Kb .
't f .o I ::>
\ ) ' \
1l
4
f AE I
Q 3 o . o455 0
I o.
AE I :
3
I
4l
I
Q 0 0 , 2 622
I
) )
220
'\
!
( - J
0
j
}
0 , 0 1 1 93 i
0 , 0455
2 1 , 98
0
0
3 ,814
1! 3 000
- 20 0 0
D 6 5 94 0
3 JlE
=
762 8
- AE"
Dengan demikian sudah dapat dike tahui bahwa lendutan yang terjad i
dititik C ialah sebesar :
D 6 5 940
( )
3 =
AE -+
04 = AE"
7628
( -t )
Setelah lendutan dititik b ebas diketahuL gaya-gaya dalam pacta t iap
elemen dapat dicari, dengan operasi m atrix berdasarkan persamaan :
{Q . } = [K, ] {o . }
I I I
Untuk batang AC :
Dl Dl
02 02
= [T ]
s
AC
S
D D
4 4
s
cos al s i n al 0 0 01
- s i n al cos a l 0 0 02
=
0 0 cos al sin al 03
0 0 - s i n al co s al 04
s
T3
5 12
T3
0 0 0
- n T3
12 5 0 0 0
TI TI
5 12 6 5940
0 0
AE
- n T3
12 5 7628
0 0 - t\E
D 0
1
D 0
2 -
D
1 8 32 0
3 AE
D 6 3 802
4
AE
l
(J D1
. l
Q 02
2 =
[K C) i
A
Q
3
0:3
Q4 04
AC
0 0 0 0 0
2
b,5
=
AE
1 8 3 20
3 -1 0 0 AE
6 3 80 2
4 0 0 0 0 AE
1 2 3 4
Q - 281 8
1
0
2
Q
=
l:
281 8
0
.
AC
Dengan dem i kian d id apatkan bahwa gaya batang pada batang A C ialah
sebesar 2 8 1 8 kg. bersifat tarik.
Untuk batang CB :
1
0]
Oz 04
=
CB J
[T
Ds
04 06
J s
223
r
T3 T3
I
5 12 0 0 40
-
T3 T3
12 5 0 0 7628
- ll:E
=
n - T3
0 0 5 12 0
T3 T3
0 0 12 5 0
r o, 3 240 3
AE
579 3 4
AE
02
=
D3 0
04 0
2
'
r r
,
o
Ql
r
Q2
1
=
[ KC B ] i
Os D3
Q4 04
"
CB
0 -1 0 ( 3A240E 3
579 3 4
AE
0 0 0 0
AE
b,5
=
-1 0 0 0
0 0 0 0 0
224
Ql 498 5
Q2
0
=
- 4985
Q4 0
CB
D engan demikian didap atkan bahwa gaya batang pada batang C B ialah
sebesar 4985 kg. bersifat tekan.
Untuk batang AB :
o 0
0
1 1
02
0 0
2 =
=
q
03 0
04 0 0
4
s
Jadi : Ql 0
Q2 0
=
Q4 0
AB
Selanj u tnya u n tuk me nghi tung reaksi perle takan. bisa digunakan
p e rsamaan :
r 1 l
Q 1 - 0 ' 1 4 79 0 , 3550
l
r
2
AE
- 0 , 3 55 0 - 0 , 852 1
b,5
I Q i
2 =
l j
5 I
l J
- 0 ' 1 4 79 0 , 35 5 0 I o
I I I
Q 5 I
,
Q
0
-
0 , 3550 - 0 , 852 1
j l
4
l
3
(_ 0 ' 1 4 79 - 0 , 3550
I
AE
I- 0 , 3550 - 0 , 852 1
65940
AE
b,5
=
76 2 8
- 0 ' 1 4 79 0 , 3 55 0
AE
0 , 3550 - 0 , 8 52 1
(
i
Q r - 1 08 3
j
l
Q2 - 26 0 !
Q -191 7
I 5
l Q
6
+460 1
)
Demikianlah sud a h dapat d ihitung reaksi perle takan di A d an B.
= 1 08 3 kg . ( +
( )
RA H
RA V 260 1 kg .
(
=
)
...
=
1 91 7 kg . +
(
R BH
Rs v = 460 1 kg . t )
G am bar 4. 1 9 .
Penggam baran gay a luar dan gay a
dalam d it itik C .
I H = 3000 - 281 8 T3
5 4 98 5
. . T3
5 "' 0
I V = 2000 + 281 8 .
12 -
T3 4 98 5 . T3
12 :0: 0
Untuk kese tim bangan seluru h struk tur. perhatikan gam bar 4 . 2 0 .
t2000
3000
G am bar 4 . 2 0 .
Penggam baran gaya aksi dan reaksi
p acla rangka batang.
1083 +--le----*
J2601
I H = 3000 - 1 083 1 9 1 7 "' 0
L V = 2000 2601
+ 4601 :0:
0
., ., _
__ ,
r
C on toh 4 . 5 .
A B
(a) rangka batang yang akan di-
4 analisa, AE konstan
3000 kg
3 3
Gz
Melihat gam bar 4 . 2 1 . (b) dan ( d ) . akan dapat dengan m udah diturun
kan m at rix kekakuan elemen sesuai dengan rumus.
B atang 1
tg 4
3
Ct
4
5
sin a =
3
5
cos a
2 29
25 25
L -
25
9 12 12
-
25
12 16 12 16 2
25 25
AE
25 25
[K )
l s
-
5
25 25 25
9 12 9 12 3
25
25
12 16 12 16 4
25 25 25
2 3 4
0 , 0 72 0 , 0 96 - 0 , 0 72 - 0 , 096
0 , 096 2
AE
0 , I 28 - 0 , 096 - 0 , I 28
3
- 0 , 0 72 - 0 , 096 0 , 0 72 0 , 096
- 0 , 096 - 0 , I 28 0 , 096 0 , I 28 4
2 3 4
Batang 2 :
a = 2 70
sin a = - I
cos a = 0
0 0 0 0
[K AE 0 2
2 ]s
0 -
I
8
0 0 0 0 7
0 - I 0 6
2 7 8
230
r
'
f 0 0 0 0
0 0 ' 1 25 0 - 0 ' 1 25 2
=
AE
0 0 0 0 ,?
-
0 0 ' 1 25 0 0 ' 1 25 8
2 7 8
Batang 3 :
= 4
3
tg 0:
4
sin 0: =
5
3
5
cos 0:
=
_L
2s
9 12 _
12
25 25 25
12 16 12 16
2s
2
25 25 25
[K ] = -
AE
3 s 5
_ _L 12 9 12 5
25 25 25 25
12 16 12 16 6
2s E
25 25
j
2 5 6
0 , 0 72 - 0 , 0 96 - 0 ' 072 0 , 09 6
- 0 , 096 0 , 1 28 0 , 096 - 0 , 1 28 2
AE
5
=
- 0 , 0 72 0 , 09 6 0 , 0 72 - 0 , 096
0 , 096 -
0 , 1 28 - 0 , 096 0 ' 1 28 6
2 5 6
23 1
Batang 4 :
ex = 00
s i n ex = 0
cos ex =
0 -
1 0 3
0 0 0 0 4
AE
[K ] = r
5
4 s
-
1 0 0
0 0 0 0 6
3 4 5 6
0 ' 1 67 0 - 0 , 1 67 0 3
0 0 0 0 4
= AE
0 0 , 1 67 0 5
0 0 0 6
3 4 5 6
2 3 :2
Batang 5 :
3
4
tg a =
-
-
4
5
sin a =
3
5
cos a =
0 , 0 72 - 0 , 096 - 0 ' 0 72 0 , 09 6 3
- 0 , 096 0 , 1 28 0 , 096 - 0 . 1 28
[K 5 ] == AE
s
- 0 , 0 72 0 , 096 0 , 072 - 0 , 096 7
3 4 7 8
Batang 6 :
3
:::
4
tg a
4
sin a
=
5
3
5
cos a =
0 , 0 72 0 , 0 96 - 0 , 072 - 0 , 096 5
0 , 096 0 , 1 28 - 0 , 09 6 - 0 ' 1 28 6
[ K6 ] = AE
s
- 0 , 0 72 - 0 , 096 0 , 0 72 0 , 0 96 7
5 6 7 8
233
IJ
w ;;>;"' Vl
+:>. f\0 (0
(0
::::3 -
'0
(0
>-; ;;>;"'
'0 (0
2
lf ..... . ;;>;"'
2 3 5 6 7 u
?l
::::3
(0
0 ' 1 44 0 - Q , 0 72 - 0 , 0 96 - 0 , 0 72 0 , 0 96 0 0 (D'
3
(0
0 0 ' 38 1 - 0 , 096 - 0 ' 1 28 0 , 09 6 - 0' 1 28 0 - 0 ' 1 25 2 ::::3
0..
- 0 ' 0 72 - 0 , 0 96 0 ,31 1 0 - 0 ' 1 67 0 - 0 , 0 72 0 , 09 6 3 Q;
;:.:
'0
-
0 , 09 6 0' 1 28 0 0 , 2 56 0 0 0 , 096 0 , 1 28
[ K 5]
4 "'
AE ::::3
- 0 ' 0 72 0 , 0 96 - 0 ' 1 67 0 0'31 1 0 - 0 , 0 72 - 0 , 096 V>
(0
5
3
c
0 , 096 0 , 1 28 0 0 0 0 , 256 0 , 09 6 0 , I 28 6
::::3
'<
3"
0 0 - 0 , 0 72 0 , 0 96 - 0 ' 0 72 0 , 096 0 ' J ll 4 0 7
Vl
(1)
UCI
(1)
0 - 0 , I 25 0 , 09 6 - 0 ' 1 28 0 , 096 - 0 ' 1 28 0 0 ' 38 1 8 >-;
0..
'0
;:.:
5
-
;:.:
"'
c I
r
Ii
D 0
1
=
D 0
2
D
7
=
0
3 4 5 6 8 1 2 7
Q
3
0,31 1 0 -0 , 1 67 0 0 , 0 96 t
l
l
I D
3 l 3
l
Q 0 0 , 256 0 0 - 0 ' 1 28 D 4
I
4 I 4
D 5
5
- 0 ' 1 67 0 0'31 1 0 - 0 , 096
5
Q Kfb
\
0 0 0 0 , 2 56 - 0 , 1 2 8
6
Q D 6
AE
i
I
6
I
J
Q 0 , 0 9 6 -0 ' 1 2 8 - 0 , 096 - 0 ' 1 2 8 0 , 38 1 D 8
8 I 8
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Q l D
I
1
I
Q K
bf
K
bb
D 2
2 2
I
l
I
7)
Q D
7
7
235
=
D
3
D u
4 3
= u
D [Z]
5 4
D u
6 8
D
8
D .1 0 0
3
D 0 1 0 u
4 3
D =
0 0 u
5 '+
l<
D 0 r 0 u
8
J
0 0
r
0 0
0 0
=
[Z] - 1 0 0
0 0
0 0
236
l
1
i M engingat sifat dari suatu transfonnasi matrix seperti yang telah
dijelaskan daiam pasal 4.4 . . m ak a bisa didapatkan m a trix ke kakuan
relatif terhadap basis{ U } , y aitu m atrix [ K ff] u :
=
[ Kf f ] u [ Z ] T [ Kf f ] [ Z ]
2 3
0 , 95 6 0 0 , 1 92
[ Kf f ] u =
AE 0 0, 51 2 0 , 2 56 2
0 , 192 - 0 , 25 6 0 , 38 1 3
'
p,
0
=
0
l ::
0
- 3 900
{Q } [z ]T {Q }
f
=
f u
0
0 - 1 0 0 0
=
0 0 0 0
0 0 0 0 0
- 3 00 0
237
0
Mengingat hubungan :
= {U
[ Kf f ] u
{Q } }
f u
{U =
- l
. { Q f} u
} [ Kf f ] u
1 , 2 3 8 - 0 , 467 - 0 , 933
J-1 1
AE
{ Kf f u = - - 0 , 467 3,1 14 2 , 33 3
- 0 , 933 2 , 333 4 ,657
r
u 1 , 2 38 - 0 , 467 - 0 , 933 0
3
1
u AE
3, 1 14 2 , 333 0
4
= - - 0 , 467
u 0, 933 2, 333 4 , 657 - 3000
" 8
279 9
- 6 999
- 1 3971
Sekarang lakukan lagi transform asi kem bali dari m atrix { U} ke m atrix
{ D}
melalui matrix t ransformasi { Z} .
1
D 0 0
3
D
4 0 0 2 799
1
AE
D =
- 1 0 0 - 699 9
5
l
D 0 0 - 1 3971
6
D 0 0
8
( D 2 799
3
D - 6999
4
l
AE
D = - 2 799
5
D - 6 999
6
D - 1 3971
8
r; = 2 79 9 I AE ( -+ )
3
D - 6999 I AE ( .} )
4
D =
- 2 79 9 I A E ( +
5
D =
- 6999 I A.E ( +
6
D - 1 3 7 9 1 I AE ( + )
8
239
l
Untuk konstm ksi rangka batang mang ( tiga dimensl), proses analisa
secara garis besar adalah sam a dengan proses analisa pada rangka b a
tang datar.
Hanya t erdapat beberapa perbedaan yaitu :
Ada 3 vektor bebas d ititik diskrit pada ujung elemen . m asing
m asing sesuai dengan arah sum bu x. y dan z (lihat gam bar 4 . 2 2 ).
L
Matri x transformasi tiga dim ensi.
f
/
1
=;; f
!=:=E.=======/
Gam b ar d . 2 2 .
4 vektor b ebas pada alemen b atang d ari
s a u konstruksi rangka batang ruang.
3 6
z
r"
Dibawah ini akan ditumnkan m atrix transformasi dari eleme n dalam
sistim koordinat Cartesius tiga dim ensi.
Y.'
Gam b ar 4 . 2 3 .
z
elemen batang OA dengan arah { a , b , c}
2 40
r
'
X1 . = { a , b , c} (4. 1 40 )
Karena sumbu Z ' terletak pada bidang XOZ, m aka koefisien arah sum
bu Z' dapat dituliskan
=
Z' {Z' 0, z'} .
1' 3 (4. 1 4 1 )
{ a , b , c} { z I , 0 , Z '} = 0 (4. 1 43 )
1 3 .
a Z' + c Z' =
0
1 3
= -
Z' Z' c a (4. 1 44 )
1 3
Z' { -c , o , a} (4 . 1 4 5 )
Jadi, sekarang su d ah didapat koefisien arah dari sum bu X ' dan Z '.
Untuk men dapatkan v e ktor arah satuan yang panjangnya satu . maka
koefisien arah d iatas masih harus ct i b a ?i dengan panjang vektor m asing
m asing.
= {. I }
J ad i koe fisien arah sumbu X' dinyat akan seb agai
X'
a b
a 2 + b 2 + c 2 V a 2 + b2 + c 2 V a 2 + b2 + c 2
_ ,-;:===== ,-;:=== c== (4. 1 46 )
v
24 1
dan koefisien arah sumbu Z dinyatakan sebag:ai
Z' = {- J
-;=c===;;:.
+
a2 c2
0 14. 1 47)
Sumbu Y' ialah satu sumbu yang ...L X ' d a n Z ' sehingga dapat
dinyatakan sebag:ai
{Y'} {Z' } X {X'} 14. 1 48 )
-V;:(
================= 1
I 2 2
I 1-J;::(
be a + c
=========== = ==::-
2 c 2 ) ( 2 + 2 + 2) ...
a + a b c 2 2 2
a + c ) ( a + b 2 . c2 )
c a c
0
J J
a
J
a b c
2 2 J 2 2 2 2
2 2 2
a + b +c
2
a +b +c a +b +c a +b 2+c 2
ab
J ( a 2 +c 2 ) (a 2 + b 2 +c 2 )
:: }
2 + 2
a c
J( 2 2 ) 2 2 2 )
a +c (a +b +c ... ,. .
.
.b
(4. 1 49 )
[N)
r: (4. 1 5 0 )
J a 2 +b 2 +c 2 J a 2 +b 2 +c 2
c
J a 2 + b 2 +c 2
a b
J( a 2 + c 2 ) (a 2+b 2 + c2 )
2 2
J( a 2 +c 2 ) ( a 2+b 2 +c 2 ) J( a 2+ c2 ) ( a 2 +b 2 +c 2 )
ab a +c be
a ta u [ N )
c a
r:r::z J7::2
0
a a (4 . 1 5 1 )
b .. Ya Yo
-
(4. 1 5 2 )
r
x'
- x
z' e l e me n b a t a n g OA
den g a n a ra h
/
z
{ X a - Xo , Y a - Y0
, Z a - Zo }
243
Dengan demikian m atrix kekakuan elemen satu rangka batang ruang
setelah ditransformasikan dalam sistim koordinat struktur dapat
dituliskan sebagai dinyatakan oleh persamaan (4 . 1 20 ) :
=
T
[ Ks ] [T] [ Kj ] [T ]
[: : ]
d i ma na
[T) =
(4. 1 5 3 )
1 2 3 4 5 6
-
AE AE
L L
1 0 0 0 0
2 0 0 0 0 0 0
;; 0 0 0 0 0 0
= ( 4. 1 54 )
dan [K] .I
AE AE
L
4 0 0 0 0
L
5 0 0 0 0 0 0
6
l 0 0 0 0 0 0
r
2 2
a ab ae -a -ab - ae
2 2
ab b be -ab -b - be
2 2
[ K]
ae be e -ae -be -e
J a 2+ b 2 +e 2
AE/L
s
=
2 2
-a -ab -ae a ab ae
2 2
-ab -b -be ab b be
)
2 2
-ae - be -e ae be e
244
a
2
ab ae -a
2
-ae
I
-ab
2 2
ab b be -ab -b - be
2 2
ae be e -ae - be -e
a tau [ K] s
2 2
-a -ab -ae a ab ae
2 2
-ab -b - be ab b be
2 2
-ae -be -e ae be e
(4. 1 5 5 )
dim ana sebagai dinyatakan dalam persamaan ( 4 . 1 5 2 ) :
X. X .I
J
a =
J
b Y. Y.
I
J
e =
z. z.
I
+
(4. 1 56 )
J
2 2 2
L = a b + e
dimana titik i d an j mcrup akan titik uj ung elemen rangka batang ruang
seperti ditunjukkan gam bar 4 . 2 5 .
X
y
z
3
Gambar 4 . 2 5 . satu elemen rangka batang
ruang d e ngan vektor bebas yang sesuai dc
ngan sistim koord inat stmktur X. Y. Z.
.:!45
Selanjutnya akan dipelaj ari contoh soal d ibawah ini.
Contoh 4.6 :
E
--
--- -- y
( b ) vektor lend utan d i titik d iskri t ,
B
yang sesuai dengan sistim koor
lL.
d inat struktur x. y , z .
E
X
,..
0
Ti tik X y z
A 0 0 3V2
B 3i2 0 3 1/2
c 3'12 0 0
D 0 0 0
E 1n
2
4 #2
2
i Ba tang
I
a rah v e k t o r ai Df Cf
keka k uan pan j an g (L] L L L
i
ax i a l
r .. I
I' vZ
1
0 , 3Vz 0 ,8 0 3
!- ,
I A E AE 5
I
- I
2 B E AE 5 -0 , 3Vz 0,8 - 0 . 3 Vz
3 J -0 , 3V2 o,8 0 , 3 Vz
..
AE
I
c E
I
I
I
I I 0 , 3 V2 0,8
! 0 , 3 Vz
4 D E AE 5
i
I Ti t ik Qx Qy Qz
I 0
II
A 0 0
I
I
B 0 0 0
c 0 0 G
D 0 0 0
E 300 0 0 0
247
r
. :>
,-
I
2 3 1 3 l lt
I
(
, 18 , 2 4Vl - '18 -'18 - , 24Vl 18
I
" "'
I , 24Vz
- , 24 Vl
I
2 , 64 - , 24 Vz - , 64
l-: ""'
- , 2 4Vz ,18 ,18 , 24 V2 - , 18
I
-,18 AE
[K ) I - 5
1 5 l 3 I - 18 - , 24Vz ,18 '18 , 2 4Vz ,18
.
.. 5 6 1 3 l lt 15
'\
I
..
-. 1
' 18 - , 2 4112 '18 -'18 , 24Vz 8
- , 24Vz
I
, 24Vz , 64 , 24Vz - , 64 , z4V2
I
5
1 -
AE
I
[K J
2
=
s l
5
- , 24Vz
I
3 18 , 24 Vz -'18 '18 t 1 8
I
1 '> , 24 Vz - , 64 , 2 4 Vz - , 2 4 Vz , 64 - , 2 4 V2
I
L . )
15 - 18 , 2 4 Vz -'18 -' 18 - , 241/2 ,18
i 8 9 l 3 14 :!. 5
I
1
.
7 ' I 8" - . 24Vz -. 18 -' 18 ' 24Vz 18
!5 . 18 - , 2 4 Vz -. 1a -. 18 , 24Vz ,J8 i
)
248
10 11 12 1 3 1 '+ 15
- , I8
l
5
10 , I8 , 2 4Vz '18 -,I8 - , 2 4 Vz
11 , 2 4 Vi , 64 , 2 4Vz - , 2 4Vz - , 64 - , 2 4 Vz
18 -.18 - , 2 4 Vz -,I8
[K :. ] s
12 ,I8 , 24 fi
AE
1 3 -. !8 - , 2 4Vz -
, I8 18 241/2. ,I8
V2 , 2 4Vz ,64 , 24Vz
14 - , 24 - , 64 - , 2 4Vz
15 , 18 - , 2 4 Vz -,18 J8 - , 2 4 Vz ,18
l
2 4 5 6 7 8 9 10 11 12 l 3 14 15
2
3
4
5
6
7
-
AE B
[ K5 J =
5
9
10
11
lZ
1 3
14
15
t-J
V\ 2 3 5 6 7 8 9 10 1 1 12 1 3 I
0 15
' 18 . z v2 - , 1 8 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -'18 - . 2 Vi , 18
5 0 0 0 - . 2 Vi ,64 - , 2 4 Vi 0 0 0 0 0 0 , 2 4 Vi - , 64 , 2 Vz
7 0 0 0 0 0 0 , 18 , 18 -,18 0 0 0 - , 18 , 2 4 Vz ,18
1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 , 241/2 , 64 . z Ji - , 241/2 - , 64 - , 2 lt Vz
1 3 - , 18 - . 24 v2 , 18 -, 18 , 24 Vi - , 1 8 -, 18 -,I8 , 2 4 Vi - , 1 8 - , 24Vz - , 1 8 , 72 0 0
1 3 . 0 0 \
I
, 72
...
I
14 0
fb
2 , 56 0 K
----- -- + - -- --- - -- -
15 o o , 72 . I AE
1
=
[ Ks ] 1
5
2 I
3 I
I
Kb f I K bb
I
11 I
I
12 I
I
{Q } = [ Kf f {D
f ] f}
= -1 {
{O } [K
ff ] Qf}
f
l 3 14 15
1 3 0 , 72 0 0
AE
14 5
[K 0 2 , 56 0
ff ]
15 0 0 0 , 72
1 3 14 15
72
l 3 l OO 0 0
l OO 5
[K - 1 =14 0 0 AE
ff ] 256
72
15 l OO
0 0
:!5 1
13
f
3 00 0
{ Qf} 0 14
l 0 15
{ [Kf
D { Qf}
-J
f f]
=
1 3 14 15
/
1 3 l OO
72
D 0 0
1 3
D
J 00 s
AE
14 0 0
14
=
256
D 15 l OO
n
0 0
15
/
D 2 0833 I AE
l 3
D = 0
D 0
15
2S2
Q 1 -, 1B - , 2 4 Vz +, 1 8
1
Q 2 - , 2 41/2 - , 64 + , 2 4 Vz
2
Q 3 +, 1 8 + , 2 41/2. -, 18
3
Q 4 -, 18 + , 2 4V2 -,18
4
I AE
Q 5 + , 2 41../2 - , 64 + , 2 4 Vz
5
6 -'18 + , 2 4 Vz -, I8
Q
7
7 -,I8 +, 1 8
I
./
Q 8 + , 2 41../2 - , 64 - , 2 4 Vz
8
Q 9 +, 1 8 - , 2 4 Vz -,18
9
Q 10 -, 18 - , 2 4 Vz -,18
10
Q 11 - , 2 4 Vz - , 64 - , 2 4 V2
11
Q 12 -, 1 8 - , 2 4V2 -,18
12
l 3 14 15
Q
l 75 0 kg ' ( )
Q l OO O I/2 kg . ( -!- )
2
( /)
=
Q
3
7 50 kg .
253
::;: ( )
4
Ti tik B Q - 75 0 kg .
Q =
1 0001/2 kg ( t )
5
Q - 7 50 kg . ( / )
6
Ti t i k C Q =
- 75 0 kg . ( -)
7
Q = 1 ooo\/2 kg . ( t )
8
Q =
750 kg . ( / )
9
Ti tik D Q =
- 7 50 kg . (-)
10
Q - 1 ooov2 kg . ( j )
l l
Q =
- 75 0 kg . ( / )
12
254
4.9 . MATRIX KEKAKUAN ELEMEN NON PRISMATIS
Didalam p raktek sering cl ijumpai keaclaan pacla m an a k e kuatan yang
cliperlukan p acla ujung b atang yang satu t iclak sama clengan ujung
lainnya. Pacla b agian-b agian tertentu b at ang tersebut h ams lebih kuat
clari b agian lainnya k arena gaya-gaya clalam y:mg terj acli cliclalam
batang ticlak konstan cl ari ujung yang satu sam pai ujung yang lainnya.
Agar cliperoleh p ola tegangan yang ham p ir mera ta, m ak a keku atan
ba tang harus m engikut i variasi besarnya gaya,-gaya clalam y ang terjacli.
Jadi. luas clan momen inertia batang harus b e rubah-u b ah .
S ebagai contoh clapat cl iam b il suatu b alok kantilever yang mena
h an beban terb agi rata. Untuk balok kan tilever seperti ini, bentuk
balok yang p aling ideal h arus berbentuk p ara bola . sehingga tegangan
yang terjadi d iujung yang terjepit clan di bagian tengah b alok m e njadi
hampir sam a.
Oleh sebab itu untuk balok k antilever tersebut tidak perlu cligam bar
b alok yang sam a besar. Tetapi pem akaian balok bentu k parab ola pun
b iasanya dihindarkan karena m ahal. Biasanya balok yang cl ipakai
ad alah balok bertingkat d e ngan irisan-irisan yang berbeda-becla. Tentu
saj a ma trix kekakuan batang-batang b ert ingkat agak lain d ari m atrix
ke kakuan un tuk b atang seraga m .
Cara menc ari m atrix kekakuan batang b ertingkat a n tara lain ad alah :
a. Cara integrasi
Pada cara ini cl ilaku k a n Numerical integration. Dalam ha! ini
integrasi clilakukan irisan d em i irisan cle ngan anggap an A . I clan E
masing-m asing irisan a dalah konstan .
b. Cara dengan mencari matrix f1e ksibilitas
Pada c ara ini yang m ula-m ula cl icari a dalah matrix t1e ksibilitas d ari
masing-masing segmen bukan m atrix ke kakuannya.
B iasanya pacla c ara ke kaku a n . pada ke clua uj ung balok cliadak an
satu u n i t perp inclahan. lalu dihitung gaya-gay a yang diperlukan
agar perpindahan terseb u t dapat terj adi. Pada cara i n i dilakukan
kebalikannya. yaitu pacla kedua uj ung dipasang unit gaya-gaya.
l alu dihitu n g p e rp i n d a h a n-perp in d a han yang cl isebab kan oleh gaya
gaya terse but.
Sc tdah t1e ksibilitas m atrix Jari seluruh batang d i t e n tukan. d i pero
leh matri x kekakuan batang terse b u t dengan m e ng-invere m atrix
t1e ksib ilitas nya.
c. Cara stru k tur sa t u dimensi.
Pada cara ini b alok-balok bertingkat J ianggap t e rd iri dari satu seri
balok-bal o k p ri sm at is dan analisa d i l aku kan dengan m enggunakan
kekakuan m asing-m asing segm e n .
255
Di b aw ah ini dicoba m enunjukkan contoh perhitungan tentang penyu
sunan m atrix kekakuan dengan cara struktur satu dimensi, pada m a
n a b alo k-balok bertingkat dianggap terdiri dari satu seri segmen
segmen b alok dengan I dan A masing-m asing segmen yahg berbeda.
Sebagai con toh akan diamb il suatu balo k sederhana seperti pada
gambar 4.27.
1'
I
. 'r---------,
--t-------+---7 X
elemen 3
.../''---
l
i
e 1 emen ----:. Q2
Q,---7
{ -
/
-----7-
------7
o, 2 02
e l emen 2 ----7
Q2 f-- 2 03
02 ---7 i 3 ---7 03
Gam bar 4. 27. b alok non prism atis. yang ingin dihitung ke kakuan
nya.
l [ :: l
K K
11 12
(4. ! 57)
K K
21 22
25 6
- Q2 D
K 2 K 2
11 12 2 (4. 158 )
[
=
D
K 2 K 2
21
Q.
3 22 3
[ I ) ) [I l
K l K 3
11 12
3
K K 3 (4. 1 59)
21 22
Q K D + K 1 D (4.160)
1 11 1 12 2
1 D
Q D
K + K 1 ( 1 . 16 1 )
2 21 1 22 2
Q 2 D + K 2 D (4.16 2 )
12
K
11 2 3
=
' 2
Q K 2 D + K 2 D
2 3
(4.16 3 )
3 21 22
Kalau persam aan ( 4. 16 1) dij um 1ah dengan persam aan ( 4.16 2). m aka
didapat persamaan :
(K 1+ K 2) D + K 1 D + K 2 D 0
1 3
=
22 11 2 21 12
pe rkal ikan . ( K 2 - 1
l + K )
22 ll
D - (K 1 + K 2)-1 K D (K l + K 2)-l K 2 D
2 22 11 21 1 22 11 12 3
(4.164)
D = - S.K 1
D - S .K 2 D
2 21 12 3 ( 1 . 165 )
257
Sdanj utnya subsi t usikan persamaan (4. 1 65) ke da1am persam aan-per
samaan (4. 1 6 0) sampai dengan (4. 1 6 3 ) , m enghasilkan :
Q K 1 D - K 1.s.K 1 D - K 1.S.K 2 D
1 11 1 12 21 1 12 12 3 (4. 1 66 )
(K - K 1.S.K 1) D - (K 2.S.K 2) D
11 12 21 1 21 12 3
Q - K 2.S.K D - K 2.S.K 2 D + K 2 D
3 21 21 1 21 12 3 22 3
K 3 = K 1 -
K 1 . s .K 1
1
1 11 12 1 21
K 3 K l . s .K 2
12 12 12 (4. 168)
K 3 -
K 2 .s .K
21 21 21
2 - K z .s 2
K 3 K .K
[
=
22 22 21 12
Akhirn ya dapat disusun matrix kekakuan ba1o k b ertingkat seperti
].
pada contoh di atas sebagai b erikut :
K 3 K 3
3
[K J 11 12
(4. 1 6 9 )
K 3 K 3
21 22
S elanj utnya akan dibahas lagi satu contoh balok non prism atis seperti
dibaw ah ini.
L2
2 2
Lz
25 8
e I em en 3
0========0
O======o
elemen 1 elemen 2
Cara mencari m a t rix kekakuan balo k non prismatis se perti p ada gam
bar 4 . 28 secara garis b esar adalah sebagai berikut :
1 . Mula-mula b alok dibagi dalam 2 b agian, m asing-masing elemen 1
ctan elemen 2.
' Selanj u t nya ctihitung K 1 dan K 2 ctengan cara yang sama sepert i
y ang ctiperlihatk an ctim uka,
3 . El eme n 1 ctan elemen 2 ctlgabu ng m e njacti elemen 3 . dan K3 dicari
d e ngan cara yang sam a sepert i d i m uka. yai t u dengan persam aan
(4. 168):
3 l K 1 .S . K
K K
11 12 21
-
ll
K 3 -K 1 . S. K 2
12 12 12
=
K 3 -K 2.s .K 1
21 21 1 21
K 3 K 2 K 2 .S.K 2
22 22 21 12
-
S (K + K 2) 1
22 11
pacta mana
-
Perlu d icatat b ahwa K 1 ctan K2 d isini = "'K3" pacta con toh te rctah ulu.
259
------ -- - -----
El
--L
I
lh
--t-h
I
I b I
I b I
I --r-r
-+---- L -----
Gam bar 4. 29 me nunj ukkan satu elemen non prism atis linier sim e tris,
yang dipengaruhi oleh param eter a dan B.
Persamaan garis linier dikedua uj ung elem e n dapat dim isalk an sebagai :
y = ax + b (4. !70)
Pacta x =
0
y - Bh
b - Bh
(4. 171)
Pacta X =
al
y =
0
y ax + b
0 a .al + b
0 = a .al - Bh
a 2.b_
al (4 172)
=
260
Dengan demikian persamaan (4.170) bisa dituliskan rnenjadi :
Bh
y
= -- x -
al Bh (4.173)
atau
y
=
Bh ( al
X
-
I ) (4.174)
}
Analogy dengan proses diatas. persamaan linier diujung kanan elemen
bisa dihitung juga sebagai berikut :
;:
Pada -
al
y ax + b
0 = a(L -
al) + b
b -
a(L - al)
b - al ( l -
a) (4.175)
}
Pada X l
y - Sh
Substitusikan pula ke dalam persama&n (4.170) :
y = ax + b
- Bh al + b (4.176)
Melihat persamaan (4.175) dan (4.176) :
- Bh al al (I - a )
(1 )
-
- Bh = al - l + a
a = - (4.177)
al
Dengan demikian,
b = -
Bh - al
b -
Bh + _1!!_
a
b =
Bh ( a
)
(4.178)
261
J adi persamaan linier d iujung kanan elemen dap at di tuliskan sebagai:
8h
--- (4.179)
y
X + 8h ( - 1 )
al a
a tau
X 1
y Sh ( - - + -- l ) (4. 180)
al a
2 5
6
3 I ot:.L o(.L
L
k
1 1
0 k syme t r is 2
22
0 k k 3
32 33
[K]. (4.181)
I
k 0 0 k 4
41 44
0 k k 0 k 5
52 5 3 55
0 k k 0 k k 5
52 5 3 55 55
/
2 3 4 5 6
262
Proses menghitung koefisi en-koefisien kekakuan elemen non prism at i s
i n i , actalah sam a ctengan proses m en urunkan m atrix kekakuan eleme n
pri sm atis. y ait u ctengan bertumt-tumt m em berik an cteform asi axi al ,
cte fo rm asi geser ctan cteform asi 1entur pacta e 1em e n , untuk kem uctian
m enghitung pengaruh m asing-m asing cteform asi terse b ut . S uat u hal
yang berbecta disini ialah , b ila pacta elem en prism atis perhit ungan
ctapat ctilakukan ctengan m engam bil sat u interval perhi t ungan saj a,
yai t u 0 ,;;;;; x L m aka pada proses m en urunk an ke k akuan e 1emen
non prismat is ini. perhi t ungan h arus d il akuk an atas t iga i n t e rv al , y ai t u
0 x a L sebagai interv al pertama, a L ,;;;;; x L - aL seb agai
interval k ed ua. ctan L - aL,;;;;; x,;;;;; L sebagai in terval terakhir.
Tentu saj a kekak uan 1en t ur (t1exura1 rigidity ) E l dan kekak uan axial
(axial rigidity) EA dari ketiga interv al t erse b ut t id aklah sam a sebagai
m ana pada alemen prism atis.
Bila kekakuan len t ur ctan axial pad a interval t engah ( aL x 1 - aL)
diam b il m asing-m asing EI0 ctan EA0, m ak a pacta interval non prism ati s
kectua besaran kekak uan t e rseb ut d apat ctihit ung seb agai:
h + y
( )3 ( 4. 182)
h
El = EI
X 0
h + y
EA X EA )
0 h ( 4.183)
=
d im an a El
0
= 1::
1... bh3 I 12 (4. 184)
EA
0
=
1::
1... bh ( 4 . 185 )
k41 = - k 11
k44 ku
ks z - k
=
zz
k:, 3 2
kss k 22 (4. 186)
k62 = k3
2
k65 - k
3 2
=
33
k66 k
263
Sehingga persamaan (4.181) dapat disederhanakan :
k
11
0 k s ymetris
22
0 k k
(4.187)
[ K] .
32 33
I
- k 0 0 k
11 11
0 - k k 0 k
22 32 22
0 k k 0 - k k
32 63 32 33
Dengan cara yang sama akan bisa diturunkan j uga hanm koefisicn
koefisien kekakuan untuk ele'men non prismatis parabolic;;. sererti
Jitunjukkan pada gambar 4.3 !.
64
4.10. MATRIX KEKAKUAN ELEMEN MELINGKAR
Zz
j z,
x,
0 L- R ---
1
-:,
:: r- 5
.
-- ---- -
265
0 S ekarang akan dicari kekakuan
d ari elem en balok m elingkar ini.
Dalam hal ini akan digunakan
prinsip kerj a virtuil kom plim enter,
yang dalam b entuk umumnya ada
lah sebagaim ana d inyatakan oleh
p ersamaan (4.23) yang diperluas :
Gbr. 4.33
pandangan frontal suatu
elemen b al o k m elingkar
zz Mzz
L n .N L V .V L m .
X X X X X X
oQ.o =
f dx + f dx + f dx
0 E A 0 G A 0 E I
V zz
L mYY.MYY L t T
X X X X
.
+ r dx + f dx
J
(4. 1 8 8 )
E I
YY
0 0 G
Amb il elemen kecil d s , dimana ds adalah panj ang busur yang b erha
dapan d engan sudut pusat dij> . Elem en ds m em punyai p osisi m em
b entuk sudut seb esar </> d ari posisi titik 1 (gam bar 4.34.). D ari hubung
an m athem atik, d apat dituliskan :
266
a m
zz
.M
zz
a mYY.MYY a t .T
X X X X X X
= Rd4> + f Rd<t> + f Rd4>
6Q . D f 0 E I 0 G J
0 E I
zz yy
(4. 19 0)
D engan m elihat pada persam aan ( 4. 2 5 ), sekarang ditinjau :
(4. 191)
Di bawah ini d ib erikan tabe1 momen dan t orsi yang tim bul sebagai
akibat beke rj anya gaya luar Q dan gaya virtuil oQ, sesuai dengan
gam bar 4. 3 4.
267
gy vi rtui 1 gy 1 m t T
=====-=--=============-==-=-======-= =====m=-===
zz zz y Myy
X X X X X
11
X
uar my
6Q 1 + y + y
-
Ql 0 0 0 0 zz
oQ 2 Qr X + y 0 0 0 0 zz
6Q6 Qr + y 0 0 0 0 zz
- X 0 0 0 0
- -
aQr Q2 + y zz
X o- 0 0 0
-
t5Q2 Qz X zz
DQ6 Q2 X 0 0 0 0 zz
oQr Q6 + y 0 0 0 0 zz
6Qz =
Q6 - X p 0 0 0 zz
6Q6 Q6 0 0 0 e zz
-
a
2
i { R( 1 cos <P ) } R d<P
-
a
2
f R3 ( 1 2 cos <P + cos d<P
0
R3
___
1 (t a - 2 sin a + * sin 2 a) (4.192)
zz
268
a.
cl ( )
El D zl =
-
xy ds
zz
a.
= f R sin <P . R ( l -
cos cp ) R dcj>
0
-
a.
1 sin 2
cl R3 ( sin <P - - cp ) drjl
2
-
a.
R3 11
1 I
( -
cos <P + cos 2 <P lo
+ 4
J
a.
... l)
=
-
R3 ( -
cos a. cos 2 . 4
R3 2
1 sin 2 a l )
02 1 =
E I
cos c:; + -
14.193 )
zz
a
Er z 061 0
ds
z
=
f y
a
r
R ( l -
cos <b ) R dljl
0
t ex.
i
2 !
E cp
-
sin QJ
0
R2 '
a a )
D51 E
\ sin
-
(4. 194 )
zz
,a
EI ( yx ) ds
zz
D 12 0
J
-
=
E!zzD22 =
0
fa x 2 ds
0
f
= R3
l .
-<P
2
- 4
l sin
2 cfJ ) l 0
269
(-a - 4 sin 2 a )
3 l 1
= R
2
(4.196)
3
f- a - 4 sin 2 a )
R l l
E I \ 2
=
0 22
zz
a
El = f ( - X ) ds
0
062
zz
a
= f - R sin 4>. R dcfl
0
a
= - R2 ( - cos <P ) l0
2
R
( cos a - 1 ) (4.197)
E I
=
06 2
zz
a
El =
0
f y ds
zz
016
016 = 0 61 (4.198)
a
El = f ( - X ) ds
0
026
zz
a
f R d$
0
(4.200)
a
R
E I
=
0 66
zz
270
{D} [F]. {Q} (4.201)
Dl
02 [F u].
Ql. R
Q2 .R
1
J
(4.202)
R.D5 Q6
dimana [F 11
] yang t elah disederhanakan dapat dituliskan sebagai
berikut:
CJ bl al
[F u] bl dl
2
R (4.203}
el
=
E I
zz
al el a
yang mana:
al = a - sin a
bl =
cos a + 2 stn
1 2
a - I
CJ la 2 sin a +1j'"s1n 2 a
= 1 .
2
-
(4.204)
dl =
l
a - -sin 2 a
1
2 4
el =
cos a - 1
fr1 .{o}
(4.205)
Dari {Q} =
dan {Q} =
[Kl.{D} (4.206)
[Kll ] [Fll ] I
-
=
m aka (4.207)
Misalkan:
Q l
A' Bl C1 R/a D
1 l 1
E I
Q2 zz B' 01 E 1 R/a D
2
- -
1 l 1
(4.208)
R3 Gl
2
Q6 C' R/a E' R/a H 1 R /a D
1 1 1 6
271
dengan pengertian :
Gl
1
al e l ) + al ( bl el - al dl )
2
=
2 a1 e 1 ) - a1 d1 (4.2 09)
A1I 2
=
d1a - e 1
B
l - ( b a -
d an 1
=
1 al e1
c1 b1 e l - a1 d1
01 2
cl a - a l
1
- ( c e
El
1 =
l l a1 b1
c l d1 - bl2
1
H' = (4.2 1 0)
- 2a e /c. ) + c ( eL/a -
( b d ) + }d la
"
G,
1 l l
b
l 1 l l 1 l 1
2 -
A1
=
e /a d
1
- a e /a.
B.
1
b
1 , l
a d - b e
J.
c
l l 1
2/ -
= a a c
l 1
D
1
c, e - a b
1 1
E
l 1
2 -
J.
(4.21 1)
b c d
1 l 1
H =
C 1 R/ a
[K 11]
(4.212 )
=
ClR /a E1 R /a
Melihat kesetim bangan gaya-gaya Q1 , Q2 , Q6 d an Q7 , Os , Ql 2
z Q = 0 Q + Q cos a + Q sin a 0
x2 7 1 2
(4. 2 13 )
z Q = 0 Q Q sin a + Q cos a =
0
y2 8 - 1 2
l: Q 0 Q + Q 6 + Q R ( 1 -cosa) Q R sin a = 0
z2 l2 1 2
(4. 2 14)
- co s a - sin a 0
= sin a - co s a 0
co s a-1 R sin a - J
atau:
[A ] . (4. 2 1 6)
273
Substitusikan persamaan (4.191) ke persamaart (4.216):
Q7 Dl
(4.218)
Qg [ A]. [ Kll] 02
06
Ql2
I
(4.219)
Qa ( K21 l 02
06
Ql2
r
k' k' k'
71 72 76
E I
zz k' k'
[Kzd k'
86
R3 G 1 81 82
-
dimana:
k' ( A 1cosa + B 1sina
71
k' - \ B1cosa D1sina
I
+
72
k' C1cosa + E1sina R/a
76
k' A1 sina B1cosa
81
=
274
Berdasarkan teorema resiprok :
( 4.222}
Analog dengan proses m enurunkan [K11], akan didapat :
E1R/a
(4. 2 23)
C 1 R/ a - E 1 R/a
Dengan demikian sudah len
gkap diturunkan [K11 1,
[K1 2 J, [K2 1 J dan
J.
[
K22
Sekarang akan ditinjau gambar 4.35.
dan gambar 4.36.
10
gam bar 4.35.
tampak frontal dari
clemen balok meling
kar.
gambar 4.36.
vektor mo men dan
uraiannya pada po
isi titik S.
275
==--
- === ===================-:=
=
=======:.::====r ===============
zz z
Mz myy Myy
X X
gy vi r t . gy luar m t T
X X X X
=======----===========
= === ===
= -mr-====
yy
Q + y 0 0 -
sin<l> 0 + cos+
OQ! 4
6Q Q - X -
0 0 sincj> 0 + cos+ yy
2 4
oQ, Q 0 0 - sinq, 0 + cos <I> yy
0 4
5Q Q 0 0 sin<j> sin<l> + cosql + cos.p yy
4 "
oQ Q 0 0 + cosljl sinq, + si n<l> + coscil yy
5 4
xcos <I>+ sin$ xsin<P-
4
oQ Q 0 -.
3
0 + coscj> yy
ysin a ycoscj>
+ + 5in+
1 5
oQ Q + y 0 0 cos 0 yy
- X 0 0 + cos 0 + sin.P yy
6Q Q
2 5
5Q Q 0 0 + cosci> 0 + sin.P YY
6
sincj> + C05cP + 5 in<j>
5
- + coscj>
oQ 0 0 yy
4
CO cj> + sincj>
.5
oQ Q 0 0 + cosci> + + sin+ yy
+ sinfjl
5
xs in <I>-
5
5
oQ Q 0 0 xcos<+ + coscj>
3
yy
ysin ycos<P
1
6Q + y 0 0 xcos 0 xsi nr
ys in ycos<jl
6Q Q
-
X 0 0 XCOS 0 xsin
2 3
ys in <I> ycos<l>
oQ
6 0 0 XCOS
ysin<P
0 XS in <I>:-
ycos <I>
276
Berdasarkan prinsip kerja virtuil komplimenter, akan dihitung lendutan
yang terjadi.
0
(lt_.4)
(4.225)
0
(4 .226)
0
a a
2 2
f sin <!> R d<l> /El f
0 0
+ cos 4> R df /GJ
yy
l 0/EJ yy
a 1
4 sin24> ) 4> + -4 sin2<j>
1
R (.!. 4>-.!. + R ( -
2 . 2
R ( t a - f sin2a ) /E I
YY
+ R ( i a + t 5in2a ) /GJ (4.227)
a a
f- co5<j>.sin<jt R d41 /El
0 yy
+
J sint.cos,P R d.P /GJ
a a
- R f +R f s i n2 .P d(241) /4GJ
0 0
5 in2 d(24l) /4 El
yy
a a
f 2
D ss cos R d,P /E I sin2,; R d41 /GJ
0 0
+ f
yy
I I I I
. 2a
R ( 2a +115'" /EI + R ( Z a - 11 s 1. n2a ) /GJ (4.234)
yy
a a
c (xco54J+ysin,P) (-sin,P)R dtjl/EJ f (xsin.P-ycos<P)cos.pR d4>/GJ
3 ..
+
yy 0
2
cos - cos 4> ) d4> /GJ
D!s 0 (4.230)
Dzs 0 (4.231)
D55 0 (4 .232}
277
a
D J (xcos**"ysin+)cos.RdQ./EI Y + J (xsin+-ycos,P)sin.PRd/GJ
35 o . Y o
(1
R2 I (sin<;cossin.P-sin.Pcosqi)cosd<P/El +
o YY
c:
2 2
R J (sin tli-cos<P+cos2<;1)sinq)d/GJ
0
2
( 1 - cos211 )/4EJYY R2 ( f- cos11 + i cos2c: ) /GJ (4.235)
(4.236)
l 3
D 0
D 0 (4 .237)
2 3
"'
(4 .238)
6"3
D 0
0 D (4.239)
4 3 3 "
0 D (4.240)
5 3 3 5
(1 (1
0 (xcos + ysin.P)2Rd9 /El (xsin - ycos<P) 2Rdtji /GJ
33
f
o yy
+
o
I
2
( 1 - cos+ } d,P /GJ
3
R ( t 11- sinl11 )/Ei
yy
+
3
R ( t 11- 2si0!1 + t sin2a )/GJ (4.241)
(F 1
J dapat dinyatakan sebagai
33"
(
le b a
2
I
2 2
b
(F d (4.243)
33
J
[.:
e
2 2
e f
2 2
278
dengan pengertian :
a D = D
2 3 4 4 3
b = D D
2 54 45
c =
D
2 44 (4.244)
d D
2 55
e D = D
2 3 5 53
f D
2 33
Mengingat :
.1
Q D l
I
4 4
[K D (4.245)
t
Q ]
5
=
5 33
Q D
3
l 3
)
d im ana [K ] =
[F ]
-1
(4.247)
33 33
maka dimisalkan :
1-I
A B :..
.- I
2 2
!
[K ] B D - (4.246)
33" . G2 2 2 2.
c E
2 2
)
dengan pengertian :
3'1
I
=
G
I
2)
2
(d f e b (b f 2
c -- "
) a d
2 2 2 2 2 2 2 - - (4.247)
- e2
2 2
dan A d f
2 2 2 2
B = - ( b f - a e
2 2 2 2 2
c b e - a d
2 2 2 2 2
279
D ::: c f - a2
2 2 2 2
E = -
( c e - a b (4.248)
2 2 2 2 2
H = c d - b2
2 2 2 2
gambar 4.37.
tampak frontal dari suatu ballok
melingkar, dengan tiga fixed end
forces pada masing-masing ujungnya.
L: Q 2 = 0 + Q si na + Q (xsina-ycosa) + Q cosa= 0
10 5 4
Q-
x 3
L: Q = 0 Q + Q cosa + Q (xcosa+ysina) + Q (-si na) = 0
Y2 11 5 3 4
I: Q = 0 Q + Q = 0 (4.249)
Z2 9 3
Q = -
Q (4.250)
9 3
- cosa -
R ( 1 - cosa)
10
Q sina Q
4
Q = sina -
cosa R si na Q (4.251)
ll 5
Q 0 0 -
1 Q
9 3
l
l
dan dapat dinyatakan sebagai :
'
Q
10 4
= [A] Q (4.252)
11 5
Q Q
9 3 .
dimana:
0 0 - 1
Q D
10 4
Q =
[A] [K ] D (4.254)
11. 33'. 5
Q D
9 3
tapi
Q D
10 4
Q =
[K ] .
D (4.255)
11 43 5
D
3
Q
9
jadi
[K ] [A] [K ] (4.256)
4 3 33 .
G2
[K ] = k' k' k' (4.257)
4 3 11. 4 11.5 11.3
dengan pengertian :
k' = A cosa -
B sina - c R(1 -cosa)
10.4 2 2 2
k' = -
B cosa - D sina - E R(1 -cosa)
10.5 2 2 2
281
k' - C cosa - E sina - H R(l-cosa)
10.3 2 2 2
2 2 2
k' c
94 2
k' - E
95 2
(4.258)
kI - H
9 j 2
[K )
34
(4.259)
A - B c
2 2 2
- E
G;
[K ) - 8 D
'+4 2 2 2 (4.260)
c - E H
2 2 2
1
l
D
Q I
1 0
0
I
K J 1
D
k
Q 11 I 12 I 2
I I
2 D
Q
----- ...i-------rI ------4-- - --- _0_5__
Q- l
I K
I
I 0
!
I 0 D
7
8
I
K
Q I
8
I
D
22
-1 t
21
Q12 ----
I I I
------ ------ ; ------ --12
04
4
I 0 K 1
0
- ---
K D
3
1
I 33
0
I
_ _3_;,_
D
1 I
3
10
0 0 K K
l 4 I
I 0
1 11
l
D
'+'+ 9
I (4.261)
282
0..
k ::l
11
s
......
k
k .
2 1 22
Q 0 k
33 0..
'1:1
......
0 0 k k
,, 3 '
......
e:
0 0 k k k s lmetrl s
"'
53 5' 55
::l
k k 0 0 0 k "'
61 62 66 ('!)
0"
(JQ
[K] ....
...
77
k k 0 0 0 k k
71 72 76
k k 0 0 0 k k k
8I 02 tl6 67 86
0 0 k k k 0 0 0 k
9 3 9' 5 99
0 0 k k k () 0 0 k k
I 0 ,3 10. ' 10.5 10. 9 10. 10
0 0 k k k 0 0 0 k k k
11 .3 ll. 11 5 . 11. 9 11. 10 11. 11
12. 7
k k 0 0 0 k k k 0 0 0 k
12. 1 12.2 12.6 12.8 12. 12
N
00
w
(4.262)
dengan pengertian :
k = A .E I
zz
/ R 3G
11 1 1
k = k =
B .El
zz
/ R3G
21 12 1 1
k = D .E I
zz
/ R 3G
22 1 l
k = H /G
33 2 2
k = k =
C /G
43 34 2 2
k =
A /G
44 2 2
k = k = E /G
53 3 5 2 2
k = k =
B /G
54 45 2 2
k = D /G
55 2 2
k = k C .E I
zz
/aR 2G
61 16 1 1
k =
k =
E .E I
2
/aR G
62 26 1 zz 1
k =
H .El
zz
I RG
66 1
k =
k A cosa + 8 sina El
zz
IR 3G
71 17 l 1 1
k = k -
( 8 cosa + D sina EI
3
/R G
72 27 1 1 zz 1
k =
k ::::
- ( C cosa + E sina El
zz
/ aR 2G
76 67 1 1 1
k A .El
zz
!R 3G
77 1
k =
k A sina - 8 cosa El
zz
IR3G
81 18 1 1 1
k k ::::
B sina - D cosa EI
zz
IR 3G
82 28 1 1 1
k = k =
C sina - E cosa EI
zz
I R 2G
86 68 1 1 1
k = k = -
B EI
zz
/ R3 G
87 78 1 1
k =
D .E I
zz
/ R 3G
88 1
k =
k - H IG
9 3 3 9 2 2
284
ic - C /G
94
k
49 2 2
95
k k
59
E /G
2 2
H /G
99
k
2 2
=
k k - E .EI /aR2G
12.8 8. 12 1 zz
Sclanjutnya :
s/d f
(4.:!67)
a persamaan (4. 244)
2
185
5
METODE FLEKSIBILIT .\S
__
5.1. INTRODUKSI.
{ H} = [ P ] . { Oj (5. I)
dimana : - { H} -- m enyatakan gaya dalam elemen
[P] adalah m atrix statis
(C} m enyatak an gaya luar yang b ekerj a dit itik
diskrit
289
( 2 ). Matrix sirat bahan [ M ] , y aitu suatu m a trix yang m emenuh i Hu
kum Hooke . y ang m e n y at akan hubungan a ntara d e form asi dan
gay a dalam .
{ d} = [ M ] . { H} (5. 2 )
dimana : {d} meny atakan d e form asi y ang t erj adi pacta ele
m e n d i-titik diskrit
[M] adalah m at rix si fat bahan
{H} menyatakan gaya Llalam elemen
{ D} =
[ r ] . { d} ( 5.3 )
dimana : { D} menyatakan lendutan dititik diskrit
[r] adalah m at rix komp atibiliti
{ d} menyatakan d e formasi elemen dititik diskrit
B ila tiga m a t rix d i atas dihubu ngkan kem b ali, maka akan didapat
hubungan
{ D} [r ] . { d}
{ D} = [r ] ( [ M ] . { H} ) (5 .4)
{ D} [ r ] [ M ] ( [ P ] . { Q} (5. 5 )
{ D} = [r ] [M] [ P ] { Q} (5 .6)
{ D} = [ F ] . { Q} (5 . 7)
d imana [ F ] ialah m atrix t1e ksibilitas dengan pengertian
[ F] [ r. ] . [ M ] . [ P ] (5.8)
Tel ah d ikatakan di atas, bahwa kom patibiliti ialah satu syarat yang
harus dipenuhi oleh suatu struktur. bila mem ang dikehendaki satu
keadaan yang dapat m e w akili stru ktur yang sebenarn ya.
Dalam keadaan syarat kompatibiliti ini dipenuh i . m aka ke rj a luar yang
dilakukan oleh gaya-gaya luar virtuil yang b e kerj a pada stru k t ur hams
sam a de ngan kerj a dalam yang dilakukan oleh gaya d alam struktur
290
tersebut dengan satu catatan bahwa kesetimbangan memang terjadi
dalam struktur itu.
{ D} = [ r] { d} (5. 1 2 )
{ Q* } T [r] { d}
{
Q *} T . [ p ] T . { d}
(5. 1 4 )
( r) = [P]T (5 . 1 5 )
T
[F) = [P ] [M] [P] ( 5. 1 6 )
29 I
Jadi, seb agai kesimpulan d apatlah dikatakan, sesuai d engan y ang ditu
liskan pada persam aan ( 5 . 7), matrix fleksibilitas [ F ] sebenarnya m e
ngandung komponen-komponen fij yang m en yatakan b erapa b esar
lendutan t erjadi d ititik i akibat d ikerjakannya gaya satu sat u an diti
tik j .
Untuk j elasnya baiklah dilihat contoh-contoh pada pasal d ib awah ini.
~
t R t Ri
( d ) diagr am m omen seba gai
mua tan pada b alok , se
baga i akib at gaya satu
sat uan b ekerj a ditit ik 2 .
29 2
j3000 kg
f
.A
l
(e) Gaya l u ar bekerj a pada
titik l d a n 2
RB 1 L 2 ft L 2 % L2
-
=
El f1 1 RA
'
L - -- L 2 . l
3
L
6
L3
8
=
3 L3
f1 1 1i IT
293
l I 1
RB '
4
El f3 1 =
L - - L L L
2 3
7 3
T2
=
L
3
7 L
T2 IT
f3 J
E l fl2 =
L
2 l
.L - - L
2
_!_
2
L _!_ L
3
3
1 1 L
T2
f12 =
El
2 I l l
- 2
E l f zz L 2 L 2 L L
3
3
4 L
IT
f2 2 =
f3 2 f12 ka r e n a s i me t r i
I 1 L3
TI IT
f 32 =
3
7 L
IT IT
f
l3
3
=
l l L
f
T2 IT
f =
23 32
294
..,
f1 ( ka re n a s i me t r i
f
33
=
f33 3 L3
1j IT
=
I
9 1 1 7 I l en d u ta n d i t i t i k
3
T2ff
L
I
[ F) ==
1 1 16 1 J l en d u t a n d i t i t i k 2
7 l 1 9 1 en d u t a n d i t i t i k 3
t t t
d i be r i ka n d i be r i kan d i be r i kan
gaya 1 g ay a 1 gay a l
s a t ua n s a t ua n s a t ua n
d i ti ti k diti tik diti tik
1 2 3
Selanjutnya akan dihitung lendutan y an g terj adi aki bat p em bebanan
seperti g a m bar 5 . 1 . ( e ).
Menurut persam aa n ( 5 . 7 . ) :
[ F ) { Q}
1/ 23000000 lf
{ D} =
M e n u rut gam ar 5. 1 . ( e ). :
Ql l
Q2
Q
3 )
I
=
10 )
I
2000
3 l
00
1 \f [ I:
Il
[
1 1
1
D 7
:I
D
L3 11
T2IT
=
16
l l 7 11
)
lf250
o,z
9 )
D ) )
I
l
L
0:
=
_
EI
__ 58 33, 3
l 39 1 6 , 7
I
295
I El ( + )
3
Jadi D 4 2 50 L
1
3
D =
5 8 33 , 3 L I El +
2
El
3
39 1 6 , 7 L +
3
D I
Q
l
- 19 , 3 E l I L3 ( t )
Q =
23 , l E I /L3 ( 1-
2
Q -13,3 I L3 ( t
3
=
El
Cont oh 5 .3 . :
3000 \<g
El @
1 3. 00
I
El
A
Too
---r-
B
4 . 00 4 . 00 I
o,
CD
297
Q1 = 3000 KG
17?77
( e ) d iagram m o m e n b ila gay a m om en a tuan d i k c rj a k a n
d i titik 2 sesuai d e nga n garn bar ( c l
l
G a m b ar 5 . 2 . p or t a l s t a t i s t e rt e n t u .
1
l
0 0 H
- 2 + - Hz
2
I
+ 2
2
H
:?
[P ] =
0 + 1 H4
0 0 Hs
)
0 0 Hs
t t
Q Q
l 2
299
Selanj u t n y a dicari m atrix sifa t bahan [ M ] . Untuk analisa portal. pada
umumnya d itiap elemen clari portal b ek e rj a tiga m acam gaya cl alam .
yaitu gaya norm a l . gaya lin tang d a n gaya m o m e n . Berhubung cl e for
m asi geser itu cukup kecil hingga bisa diabaikan . m ak a d e form asi yang
sering d ip e rhitu ngkan pada satu portal bidang umumnya ialah defor
m asi n orm al d a n d e fonn asi m o m e n .
/,:rH,
------L---
H3 :
H L ( 5 . I 7)
1
dl
__
AE
H L H L
2 _3_
d2
=
(5. 1 8)
3E I 6E I
H L
2
H L
3
= - __
+ (5. 1 9)
6E I 3E I
I I
LI
L
d 0 0 H
1
j
1
AE
d
2
0
L
3fT
L
6fl
l
I H (5. 20)
2
I L L
I
d 0 H
3 I
6E I 3E 3
/
I
) \.
[M]
( 5.2 1 )
i
a tau { d} { H}
300
dimana [ M] i ialah matrix sifat bahan dari satu elemen balok lur1s
vang menderita bekerjanya gaya normal dan momen lentur.
L
AE
0 0
L L
[M) .I = 0 (5.22)
3E I 6E I
L L
0
- bET 3E I
L L
3IT bET
[M] .I =
(5.23 )
L L
3IT
-
6E I
Sedangkan matrix sifat bahan sec ara struktural [ M ] untuk satu struk
tur dengan n buah elemen dapat dituliskan sebagai :
[M ]
1
'
'
\.
\.
[M]
.?
'\
'\'
[M]
[M ] =
3,_ '
\
\.
(5. 24)
'\
'
'
[M ] .
'J
\
'\
\.
\.
'\
\
' .
fM ] n
30 1
U nt u k k o n s tru ksi portal b i d a n g sep ert i gam bar 5 .:: . m a trix sifat .
bahan secara struktural m erupakan superposisi d ari m at ri x si Lt t bahan
-:
d ari elem e n -elem e n ny a .
r-3, ---1
I 1 1 1 1 i
0 0
11
I
I
I L L I
I
l i- 6 E I 3E I I
I
l 1
_:__!__j
L
-- ----
_
_ _
__ _
r -- - ,
2 - \
L
3
I
L
- ..,
I
I
E I 2 2
6 E I 2 2
I
[ M) == 0 0
I
I
L L
1-
3
2 2
1 rr --
!
-
E 1 I
2 2 2 2
r - - - - - - ---r
,____ - - - -
L
1
L
I
I
I
'
3 E I3 - 3
6 E- I
3 3
0 0
l
(
l
2,5 - 1 '25
0 0
2
- 1 '25 2,5
2 - 1 3
0 0
- 1 2 4
2 - 1 5
0 0
- 1 2 6
1 2 3 4 5 6
302
l
t\a t r i x f l e k s i b i l i t a s :
T
[ F] =
[P ] [ t1 ] [P]
2,5 - 1 ,25 0 0
0 0
1
- 1 ,25 2 ,5 - 2
2
l
2 - 2
[M] [P]
2 2
3fT
0 0
- 1 2 0
l
2 - 0 0
0 0
- 1 2 0 0
2,5 - 0 , 62 5
- 5 1 , 25
4 - 2
= -
2
3E!
- 2 2,5
0 0
r_
0 0
[F] =
(P
] T [M] [P] 2,5
5
- 0 , 625
1 , 25
l
4 - 2
2
I
=
3E
- 2 2 ,5
0 0
0 0
(F]
2
3IT
303
Lendutan yang diminta :
{:J
{ D} =
[ F ] { Q}
3 00
{ Q} =
{ D} =
3E I
2
[_
14
6,5
-
6
5
:
4 1 25
{3l :00 }
{ :J= [_
1
2 8000
l
ET
1 3 000
J
D1 = 28000/E I ( ,._ )
D2 =
-
1 3 000/ E I ( .{1 )
{ H} = ( P J { Q}
0 0
{ 3:00 }
l
- 2
2
I
2
{H}
2
=
0 0
0 0
304
11 0
1
H - 6000
2
H 6000
3 =
[ kg m ]
H4 0
H 0
5
H 0
6
Da r i has i l d i a ta s dapa t d i ke t a h u i
MA 0
M ti t i k = 6000 kgm .
M ti t ik 2 0
Ms =
0
Con toh 5 .4 :
3 1DN 3 TON
2 3
,7;77
B
7 8 9 : .t.. OO
6 5 _L
A
'/
3 TON
-l
3 . 00 3 .00 3. 00 3 . 00 3 . 00
-t
305
B
( b I. v e k t or gay a-lcn d u t an p a d a t i t i k b c b a s .
1 satuan
-2 -3
I
-8 -9 ...
+ 6
( C l. gay a sal u s a t u a n d i t i t i k 1.
1 1 sa.t u a n
-2 ..V -3
\
- ,1.
I 3
l
+i -8 9
...,
/1 ' ' + 6 + 5
t 2
5
( d ) . gay a sa t u sat u a n d it i t i k 2 .
-2 - 3
_,
r2
7 .. 8 4 5
I
T2_
5
1 satuan
( e ) . gay a sa t u s a t u a n d i t it ik 3 .
- 2 - 3
T
I
-1 .. 7 -8 9 I
. .. 5
+6
sat u a r,
1 fi. g a y ;; s a t u SJ ! u a n d it i r i k ..:
a n g a y a d al :l m d a n g1 a l u :J r . : t au j e Lts n y a i al a h m c n y a t ak a n besa rn y a
gay a-gaa b 1 t a n g k : b:l t b e keii a n y ! gaya l u a r sebcsar satu sa t u an
dititi k bcbas.
Lihat gam b a r 5 . 4 . ( c ) . g1 y a s a t u sa t u a n b e k c rj a d i t i t i k 1 . A k a n d e n ga n
m u d ah cl i t e n t u k a n h a rga { P i J } . y ai t u besarn y ;: g a y a b a t an g p a d a b a
t a n g k e-i a k i b a t g a y :J satu s a t u an b e kc 1j a p a cl a t i t l k 1 .
=
p - 1
11
=
9
p - 20
2l
307
3
p3 1 - 20
==
1
p 41 4
==
6
p51 20
==
l2
D
' 5 2.0
==
1
1
p71 - 1i
1
p 81 4
==
1
p ==
- 4
91
2
p1 4
2
=
-
12
p 22 20
p _ ,L
3 2 20
==
p =
t
42
18
p 2o
52
6
p =
2o
52
2
p =
4
72
2
p 4
82
3
p
92 4
308
Demi kian pula u nt u k gam bar 5 .4 . ( e ) :
3
p - 1\
=
l 3
18
p 20
2 3
6
p 20
3. 3
2
p 4
4 3
12
p =
20
'5 3
9
p
20
E 3
3
p 4
=
7 3
2
p 1\
8 3
2
p - 1\
9 3
1
pl - 1\
=
6
p
- 20
=
24
12
p
3 4 20
p
44
=
a
--'
p 20
=
54
3 09
3
p6
4
20
1
p7
4
4
=
1
p
84 - 4
=
1
p 4
=
94
I : ':
- 10 - 15 - 5 l -- gaya batang pada ba tang 1
- 12 - 18 - 6 -:---- gaya ba tang pada ba tang 2
I: , j
+ 15 + 10 + 20 gaya ba tan g pada ba tang 4
1
+ 18 + 12 + 9 gaya ba tang pada ba tang 5
[P] = 2o
+ 6 + 9 + 3 gaya b a tang pada ba tang 6
- + 10 + 15 + 5 - gaya ba tang pada b a tang 7
Il +
s
5 10 + 10 5 gaya ba tang pada ba tang 8
t
gaya lua1
satu satuan
bekerja dititik 2
i i
3 4
HL
lil =
(5.25)
AE
3 10
L.
(5. 6)
I
[ H ) .I A. E .
=
I I
L,
0
AT
3 3
[H] 5
6
0
Lg
A9E 9 9
2 4 7 8 9
5 0 0 0 0 0 0 0 0
0 6 0 0 0 0 0 0 0
0 0 6 0 0 0 0 0 0 3
0 0 0 5 0
1
0 0 0 0
'" 150 0 0 0 0 6 0 0 0 0 5
0 0 0 0 0 6 0 0 0 6
0 0 0 0 0 0 5 0 0 7
0 0 0 0 0 0 0 5 0 8
0 0 0 0 0 0 0 0 5 9
7 9
311
De ngan dituru n kannya m at rix [ P 1 dan [ M ] , m aka sudah dapat d ihi
tung m atrix fle ksibilitas [ F ] .
[ F] [P] T [M] ( P ]
r
5 - 20 - 10 -15 - 5
I
6 - 9 -12 -18 - 6
.() - 9
6 - 3 - 6 -12
5 . 5 15 10 20
I
6 9
1
12
1 )0
[ M] (P ] 6 18
2o
6 12 6 9 3
5 10 15 5
0
5
l
-10 10 - 5
5 -15 -10 5
- l OO - 50 - 75 - 25
5.4 - 72 - 1 03 - 36
36 72
18 - ;4 - -
25 75 50 l OO
I
36 1 08 72 54
3000
72 13
=
l
36 54
-
25 50 75 25
25 - 50 50 - 25
-
25 - 75 - 50 25
[ F] [ P ] T [M] [ P ]
4 1 20 3 1 40 4035 1 70 5
I
cm/ ton
3 1 40 7260 5 740 4035
.,.
60000
]
4035 5 74 0 7260 3 1 40
1 70 5 4035 3 1 40 4 1 20
312
,
Dengan dihitungnya matrix [ F ] , maka segera dapat dihitung lendutan
dititik bebas akibat bekerjanya gaya { Q }.
{ D} = [ F ] {Q}
4 1 20 3 1 40 40 35 1 70 5 3
Dl
1 3 1 40 7260 5 740 40 35 3
Dz
6oooo
=
40 3 5 57 40 72 60 3 1 40 3
1 705 40 3 5 3 1 40 4 1 20 3
D
4
D1 39000
Dz 1 60525
60000
03 6 0525
04
l 3 9000
01 = 0 , 65 [cm) ( .}
D l , 00 8 75 [ cm ] ( i-
3
D = 0 , 65 [ cm ] ( .}
4
313
{H} [P I
J
5
H 12 6 9 3 3
6
H - 5 10 15 5
7
H 5 -10 10 - 5
8 I
H - 5 -15 -10 5
9
I
j
r ::
- 7,5
- 6 ' 75
H - 4 ,5
3
H 7,5
4
H 6 , 75 [ ton ]
5
H 4 ,5
6
H 3 , 75
7
H 0
8
H - 3 , 75
'
\ 9 r
314
l
Contoh 5 . 5 :
Bila konstruksi pada gam bar 5 . 4 . d i pegang sedem i kian rupa seh ingga
pada titik 1 dan 2 tidak terjadi lendutan vertikal. sedangkan pada titik
3 dan 4 dii nginkan teijad i lendu t an m asing-masing 1 cm kebaw ah dan
I /2 cm ke atas , m ak a un tuk m encari berapa b esar gaya yang h arus d i
kerj akan dititik bebas agar menim bulk a n keadaan seperti yang di
m i n t a , matri x yang didapatkan pada so a l 5 .4 dapat dipakai.
{ D} :::
[ F ] { Q}
1 1
[ Ff { D} =
[ Ff [ F ] { Q}
-1
{ Q} =
[ F] { D}
Dl 0
D2 =
0
D4 - 2
3 , 208 6 , 547 - 5 , 36 2 - 3 , 66 9
I 0 , 04 1 6 , 40 4 - 3,51 5 - 3 ' 6 30
[F]- :::
I0
-
I , 85 1 - 1 3 , 2 47 9 , 48 1 6 , 542
0 , 06 6 3 ' 72 3 - 2 , 99 5 0 , 06 8
-1
{ Q} =
[ F] { D}
/
3 , 2 08 6 , 547 - 5 , 362 - 3 , 66 9 0
0 , 04 1 6 , 404 - 3,515 - 3 , 6 30 0
10
I , 85 1 - 1 3 , 24 7 9 , 48 1 6 , 54 2
=
-
0 , 06 6 3 ' 72 3 - 2 , 99 5 0 , 068
I
315
-
Q 3 , 5 2 75
1
Q -
1 '7
2 =
10
Q 6,21
3
Q -
3 , 029
4 '
Jad i Q -
35 , 275 to n t
l
=
Q = -
17 ton t
2
Q =
62 ' 1 ton +
3
Q -
30 , 29 ton t
4
=
3 16
= m at rix statis pada konstruksi statis terten tu akibat bekerja-
[ P' ]
gaya redundant
= m a t rix gaya dalam p acta elemen-elem e n konst ruhi statis
[ HO]
tert e n t u akibat b e ke rj anya gaya-gaya luar
=
[ H' ] m at rix gaya dalam p ad a elcmen-elem en konstruksi statis
tert e n t u akibat bekerj anya gaya redundant
[ dO ] m a t rix yang m en yatakan deform asi pacta elemen-elemen
konstruksi statis tertentu akibat b e kerj an y a gaya
gaya luar
= m atrix yang men yatakan de formasi pada elem en-elemen
[ d']
konstruksi statis tert e n tu akibat l..J e k c rj a n y a gaya
gaya redundant
r r-:- o ] =
matrix t1e ksib ilitas pada c l em e n-elem e n konstruksi 'it:ltis
terten tu akiba t b e kcrjanya gaya-gaya luJr u n tuk
lcndutan y a n g kore3ponding d eng;m vekt o r redun
dant
[ F"] m a t rix 11e ksib ilitas pada dem en-elem e n k o nst ruksi s t a tis
tertentu akibat bekerj anya gay a re dundant untuk
kndutan yang koresponding clc ngan vektor redun
dant.
m atrix lendutan p ad a c l e m e n-ele m e n konstruksi statis
tert e n tu akibat be kerj anya gaya-gaya l u ar. dimana
vektor lendutan koresponcling de ngan vektor gaya
redundant
=
{DR'} matrix lendutan pada elem e n-ele m en konstruksi statis
tertentu akibat be kerj anya gaya red u nd a n t . dimana
vektor lendutan k oresponding d engan vektor gaya
redundant
=
{H} m at rix gaya d al am pada elemen-e l e m e n konstruksi statis
tak t e n tu sebagai akibat be kerjanya gaya-gaya luar
=
{d} m atrix yang m enyatakan d e form asi yang terj adi pada
elemen-elemen kons truksi statis tak t e n tu se bagai
a ki b at bekerjanya gaya-gaya luar
=
[P] m at rix statis p ad a elem en-elem en konstru ksi statis tak
tentu se bagai akibat b e ke rjanya gaya-gaya l u ar
[F] matrix fleksibilitas pada konstmksi statis t a k ten t u dalam
hubungan dengan lendutan clan gaya lu ar dititik
bebas
=
{ D} m a t rix lendutan pada konstruksi sta t is tak tentu yang
koresponding d engan vektor g<Jya luar dititik bebas
r *J =
me nyatakan besa ran virtu il
Sesuai d engan sifat dari struktur d asar pacta a na! isa d engan m e n gguna-
317
kan m e tode fle ksibilitas ini, maka l angkah p ertama y ang harus dilaku
kan ialah menjadikan konstruksi t ersebut m enjadi suatu ko nstruksi
statis tertentu, d engan j alan m enghilangkan beberapa "anu " dan m en
j ad ikan redundant yang nantinya akan d ic ari.
(5.27)
{H ' } [ P ' ] . { R} ( 5 . 28 )
(M] z' 0
'
'
'
'
[M ] ==
' [ M ] .I (5. 2 9 )
'
'
'
0 '
'
'
'
( 4 ). Tentu kan m a t ri x fle ksibili tas pada konstmksi statis tertentu aki
bat b ekerjanya gaya-gay a luar yang sesuai de ngan vektor bcbas.
untuk lendutan yang koresponding dcngan ve ktor red u ndant.
yaitu matrix [ FO ] :
( 5.30)
Persam aan d i Jtas dapat dibu k t ikan d e ngan p rinsip kerj a virtuil.
{ R:} T { O R } =
I
ko re s p on d i n g ko re s p o n d i n g
3 18
==
==
T T
{ R,} { D R_} ==
{ H I ;} . {d I}
T T
{ R,} { D R} ( [ P 1 ] { R'} ) [M] { H 1 }
T T
{ R;} [ F I ] { R} == { R ,., } [pl ] [ M ] [ p I ] { R}
(5.32)
{ DR 1 } = [ F1 ) . { R} (5 .33 )
1
d i m a n a { D R 0 } d an { D R: } i alah l e n d u tan pada konstruksi statis
tertentu yang kores pond ing dengan vektor red undan t .
Mengingat sy ara t kom patibiliti p ad a konstruksi sta tis tak tentu ,
yaitu dalam arti k at a tidak ada lendutan yang korespo n ding
d engan vektor red undant terjadi pada konstru ksi y ang sebenar
nya, maka :
319
( 5 .3 4 )
0 (5.3 5)
[ F ' ] { R}
-1
{ R} = - [ F1 ] [ Fo ] { Q} (5.36)
{ H} fH"} + {H I } ( 5 . 3 7)
{ H} [ P 0 ] { Q} + [ P 1 ] { R}
{ H} =
[ p 0 ] { Q} + [ p I ] (- [FI ] - l [ F 0 ] { Q} ) (5 39)
.
{ rj } . = ( [ p 0 ] - [ p I ] [ F 1 ] 1 [ F 0 ] ) { Q}
- ( 5 .40)
{ H} [ P ] { Q}
m aka
( 8) . Selanj u t n y a akan dapat d i hitu n g m atrix t1e ksibil itas pada kons
truksi statis tak ten t u [ F ] . d e n gan h u b u n ga n yang dinyatakan
sebagai :
320
T
[ F) =
[P ) [M) [ P) ( 5 .4 1 )
{ D} = [ F ) { Q}
{H} [ P ) { Q}
Dengan d emikian selesailah proses a nalisa ini. Untuk jelasnya baiklah
diikuti contoh soal di bawah ini.
---r-
4.00 4.00
1 1 . 00
+
(a) p ortal bidang yang akan dianalisa
/-
Dl
------ ------- D
2
_, , ,
.) '- 1
Q z
Q1= 3000 Kg
r------ = O
'I
,
A
I
,j;
( d ) s t ru ktur d i h u a t st atis t e rt e n tu s e b agai s t ru k t u r d asar,
d e ngan m e m b e rikan 3 gaya redu nd a n t R l , R 2 R3
( e ) . D iagram m o m e n p a d a konstruksi y a n g s u d ah s t a t i s t e r t e n t u
a k ib a t b e k e rj a n y a Rl = I satuan
322
4
4
( f). d iagram m omen pada konstru ksi yang sudah stati s terte ntu
akibat bekerj anya R 2 1 satuan
=
I I
I
i'
323
(i). d i a gr am m omen akibat konstruksi statis tert e n tu d ibebani
Q1 = I satuan
\.
( k ). d iagram H - d
- 4 0 - H
1
0 0 -
H
2
-
o
0 0
[P )
H
3
0 0 H
4
0 + I +--- H
5
0 - 1 H
6
1 r
Ql Q2 .
0 0 - 1 oE- H
2
0 0 + l H
[pI ] = 3
0 - 4 -
1 - H
4
0 + 4 + l - H
5
-
+ 4 Ll -
1 H
6
t t t
R R R
1 2 3 325
\tutrix s i fa t b ahan [ M ] u n tu k konstruksi i n i sam a d e n gan m atrix sifa t
bahan p a da contoh 5 .3 d i p asal 5 . 3 . y ai tu :
2,5 -
1 , 25
0 0
- 1 , 25 2 ,5
2 - 1
2 0
[M] 0
3E 1
= --
- 1 2
2 -
1
0 0
-
1 2
- 0 , 71 5 - 0 , 30 2 H
l
- 0 , 74 3 - 0 , 09 1 H
2
+ 0 , 74 3 + 0 , 09 1 H
3
[P] =
+ 0 , 733 + 0 , 4 34 H
4
- 0 , 733 + 0 , 566 H
5
- 0 , 688
t
+ 0 , 2 95
t
J H
5
Ql Qz
D ari persam aan ( 5 . 4 1 ). Jkan d idapat m a t rix t1e ksib ili tas u n tuk kons
truksi portal yang sebenarnya.
2 , 288 - 0 , 0896
[ F] El
- 0 , 0 89 6 0 , 56 7
326
Lendutan dititik 1 d a n 2 Japat dihitung berdasarkan persamaan
{ D}
{: }
[ F ] { Q}
3 00
] :oo
{ Q}
[- r )
2 , 288 - 0 , 09
IT
{ D}
0 , 09 0 , 56 7
1 :J
6864
1
IT
- 2 70
Dl =
6864/E I ( -j. )
02 - 2 70 / E I ( C' )
{H } [ P ] { Q}
II -
/
I
0 , 71 5 - 0 , 302
-. 0 , 0 9 1
I
0 , 74 3
3000
0 ' 743 0 , 09 1
0 , 73 3 0 , 434
l
0
J
0 , 73 3 0 , 566
0 , 688 0 , 2 95
327
H
1 -r 2 1 45
H
2
i - 2229
:3. 1
2 22 9
[ k gm ]
=
2 1 99
I
H
I - 2 1 99
H
:J - 2064
J ad i MA = - 2 1 45 k gm .
M ti ti k + 2 2 29 kgm.
=
M ti t i k 2 = - 2 1 99 kg m .
Ms + 2064 kgm.
- =
Contoh 5 .6 :
! 3. 00 3 .00
4. 00 1
I 2
!
I
A t------o'---+---4 B
l
l
i
4 . 00'
3
I
l
_J_ I
I c
3000 Kg
328
R
329
5
Q,
( d ) . vektor gaya luar yang koresponding d e ngan vektor lendutan
dititik bebas .
-3
.s
satuon
02 = 1
( e ). d iagram Crerno n a u n t u k 02 = 1 s a t u a n p ad a ra n gk a b a t a n g
statis t e r te n tu
-3 -z
5
-4
( f) . u iagram C rc m o n a u n t u k Q3 = ! sa t u a n p a d a ra n g k a b 1 L 1 n g
s t a tis tertentu
.' 3 0
Gam bar 5 . 6 . ( a ) menunjukkan rangka batang stat is t ak t e n tu dalam
tingkat 1 . Sesuai dengan tahap an y ang h arus d itempuh, m aka langkah
pert am a ialah m embuat rangka tersebut m enjadi statis tert e n tu d engan
menghilangkan batan g nomor 6 d an m em asang gaya re dundant R
d isana.
B erhubung dengan perletakan sendi tunggal d ari rangka batang ini,
m aka p ada rangka ini tidak dapat d ib erikan pem bebanan yang tidak
sime t ris, m ak a vektor lendutan dan vektor gaya luar diberikan seperti
pada gamb ar 5 . 6 . (c) dan (d).
0 5 5
]" 6 H
1
0 5 5 H
'[ 6 L
0 5 5 H
- ]" 6 3
[P o ) =
0 5 5 H
- '[ b 4
8
H
6 5
0 0 0 H
6
t
t t I
Q Q Q
l 2 3
5 0
1
5
[M] =
AE
5
0 8
33 1
Akibat gaya redundant R = I satuan :
5 H
- b 1
5
H
- 6 2
] 5
- 6 H
[P 3
t =
5 ..:.---- H
6 4
l
8
+ 6 ...,.__ H
5
+ 1 H
6
t
R
o]
[F
1
{ 96 96 253 }
9AE
] ]_ T ]
[F
I
[p [ [M) [P I
I
] 30 7
[F
l
9 AE
Selanj u t nya :
0 , 26 1 0 , 886 - 0 , 1 46
0 , 26 1 0 , 8 86 - 0 ' 1 46
0 , 26 1 - 0 , 364 - 0 ' 1 46
(p]
- 0 , 36 4
=
0 , 26 1 - 0 ' 1 46
0 , 58 3 0 , 583 0 , 2 34
- 0, 31 3 - 0, 31 3 - 0 , 82 4
Matrix fle ksibilitas [ F ] :
=
T
[ F] [P] [M) [ P)
4 , 669 4 , 66 9 I , 877
1 1 2 , 48 2 , 877
[ F) = -
AE 4 , 669 I
1 , 8 77 1 , 877 4 , 9 38
{ D} =
AE
-
1
4 , 669
4 , 669
4 , 669
1 2 , 48 2
l , 8 77
1 , 877
1
I
I
3 000
0
'\,
1 , 8 77 1 , 877 4 , 9 38
J 0
D r l 400 7 I
j
2 D = - < 1 4 00 7
AE
2
I
2 D
3
I\ 56 3 1
l
Jad i
( 1 400 7/AE ...
'
I I
7 00 3 / AE ( -1-
333
6
GAYA NOD1\L EKIVALEN
6 . 1. PENGGANTIAN GAYA-GAYA PADA ELEMEN MENJADI GAYA
NODAL EKIVALEN
1 Pz 1 Pz
3 s
2.- ------ ----3
--
--------
4
4 6
(a) (b)
C ara pem berian nomor Cara pem berian nom or
yang semula yang bam
Dari penjelasan cli a tas. dengan mudah dapat d il ihat bahwa cara analisa
dengan menam bah nomor titik dis krit yang baru akan juga menambah
(mem perbesar) ukuran matrix ke kakuan stru k t ur terse but. Hal ini ten
tunya mengurangi ukuran m aximum suatu stmktur yang dapat disele
saikan dengan su atu computer tert e n t u , d an j uga seperti d iketahui,
makin besar ukuran m a tri x , m akin besar j uga kemungkinan tcrjadinya
kesalahan .
337
Maka cara yang paling baik ialah mengubah beban pada elemen m en
j ad i beban beban e kivalen yang bekerja pada titik diskrit.
4
( a ). Keadaan 0 .
+ -
( b ). Keadaan I . (c ) . Keadaan 2 .
338
Langkah 1 .
Pisahkan elemen-elemen yang terkena beban dan hitung fixed end
reac tions (keadaan 1 ) Biasanya Oij (i = nom or t itik diskrit ; j = nom or
.
titik diskrit pada ujung yang lain dari elemen bersangkutan) dihitung
untuk kedua uju ng semua elemen yang dibebani.
Oij harus dihitung sesuai dengan jenis hubungan pacta kedua ujung
elemen (jadi m isalnya hubungan jepi t , hubungan e ngsel dan seb agai
nya).
Langkah 2.
Susun vektor beban.
n
[ Q .I ] [ Q .I 0 ] + I [Q ] (6. 1 )
I S
=
. .
J
m=O
n T
[Q. ] I
=
[Q. 0 ]
I
+ I [ Tm J [Q 1 J ] m
. . ( 6. 2 )
m=O
=
dimana [ Q i l beban e kivalen dititik diskrit
=
( QjO ) beban luar yang memang bekerja pad a titik
diskrit.
=
[ Q ij ] yang sesuai dengan sistim koordinat
struktur.
( O ij l
=
yang sesuai dengan sistim koordinat
lokal.
=
[ Tm 1 matrix transformasi elemen -m .
=
n jumlah elemen yang bertem u dititi k -i
Q =
0 + + =
2
4-
(6. 3 )
beban 1 ua r penga ruh beban penga r uh beban
pada t i t i k 2 pada e l emen 1 . pada e l emen 2 .
Q (6.4)
3
=
Di sini akan ditinjau suatu elernen batang lurus yang t erkena beban
terb agi rata secara axiaL q(x ) per satuan p anjang, p ad a m an a reaksi
reaksi uj ung d isebut Q 1 1 dan Q1 2
Gam bar 6 . 3 .
elernen lurus y ang dikerjakan gaya axial t e rb agi rata.
1 2 L
Q + Q + ! q ( x ) dx 0 (6. 5 )
1 1 0
L N(
x)
EA
J dx =
0 (6.6)
o
1 X
N (x) Q + f q ( x) dx (6.7)
1 0
L 1 X
1
f { Q + f q (x) dx } dx 0 (6.8)
0 EA 1 0
Rcaksi uju ng elemen u ntuk keadaan kedua uju ng tidak dapat bergeser
dapat d icari dari k e d u a persamaan ( 6 . 5 ) dan (6 . 8 ) tersebut d iatas.
1
Q -
8 (6.9)
1
2
Q =
s -
a (6. 1 0)
1
3 40
L
d i ma n a a f q ( x) dx (6. 1 i '
0
L X
6 f
L
f q (x) ( dx) (6. 1 2)
0 dx 0
Ql
l
1 2
- 6
1 e----o 2
0
1 o---a 2
- a
2
Ql 6 - a -a 0
Ke te rangan --o uj ung yang tak dapat be r ges e r
= uj ung yang dapat be r gese r
' L
('
(l =
f q ( x) d x
L X
6 1
L Q 0
=
f dx f q (x) ( d x)
y
.-1'-
1 Gam b a r 6 . 5 . elem en h a t a n g l u rus de
ngan g a y a l u a r t ra n sv e r
sal.
L
34 1
Mula-m ula d ihitung reaksi perletakan d a n p u taran sudut (rotasi) suatu
b al o k sed erhana d iatas 2 tumpuan. sebagai ditunjuk kan gam bar 6 . 6 .
L
L
i q ( x ) dx (6. 1 3)
L
Dengan m e ngam bil a = f q ( x) dx (6 . 1 4)
0
m aka Rl + Rz a (6. 1 5)
L
Rz = L / x q ( x) dx (6 . 1 6 )
L
Rz L [
l Li L X
q ( x) dx - jdx i q ( x) ( dx ) ]
Rz CL - 8 (6. 1 7)
dengan p e n gertian :
8 ( 6 . 1 8)
8 (6. 1 9 )
Bcrdasarkan persam aan ters e b u t d iatas . maka matri x rea ksi awal
{ H } dapat d i nyatakan se bagai :
0
342
Rl s
0 0
{H } (6 . 2 0 1
0 -
R2 a 8
0 0
Momen lentur yang bekerj a pada bal o k diatas d u a tump uan terse b u t
sej auh x d a n uju n g kiri dapat d inyatakan sebagai :
a
M = J ( a - x ) q ( x ) dx (6. 2 1 )
a 0
lend utan :
Mel ihat p ada persam aan d asar
(6 . 2 2 )
dy + C1
J M da (6.23)
EI
=
da a
IT
1 2
J J M (da) + c la + c 2 (6. 24)
y =
un t u k a =
0 y O ,
(6.25)
untuk a L y 0.
, ( f
L -
0 )
IT
dl ( 6.26 1
6
= =
da
a 0
l ) (6 . .2 7 )
dy
( y - -
L 8
d2 -
c
L
da El 3
a
343
dim ana :
L X
s f d x 0f q ( x) dx
L 0
a a
) da da f ( x) dx
L
y
r
q
j
Q
0 0
X X
dx f dx (x) dx
L
J J q
L2
(6 . 2 8 )
0 0 0
6
1 .L
) da f
a
da f
a
da
,a
q ( x) dx
L3
)
0 0 0 0
.L r x dx X .X
dx J dx ( x) d x
1
) I
q (6 .29)
L3
J
0 0 0 0
I I ! .,.
/
- . ,
;
' !
:
',
{
/
'-:;. :_ ( S ]
(!)+ (&
H 1 H 2
o
(a) (b) ( c)
Gambar 6. 7 . p roses s u p e r p osisi p ad a e l e m e n t e rj e p i t .
( I
I H
{ }
2
I d
H
3 [ s J 1 + { H }
H 2
d 0 ( 6 .30)
2
2
H 2
3
J im an :! r s J i a l a h m a t r i x kc kokohan h ah a n y an g t e l ah d iu ra i k a n
p a ct a b a b 3 . y a n g m asih h a ru s d is e m p ur n a k a n lagi sesuai dengan
k e a d a a n pcrl e t a k a n uj u n g e l em e n : seda ngkan ( H0 ) ialah m at ri x rea ksi
aw a l d e ngan m e n ga nggap balok s e d e rh a n a atas dua t u m p u a n .
3 44
lJntuk kondisi pcrlet:1kan ujung yang berbeda-beda. matrix S
dapat ditu liskan s e bag a i berikut :
3/ L 3/L
2E I 2
[ s ] (6.31)
L
- 3/L - 3/L
2
r
0 1 /L
3E I 0 0
0 [ s J
( 6.3 2 )
L
0 - 1 /L
l 0
1 /L 0
3E I I 0
---o [ s ] = (6.33)
L
- 1 /L 0
0 0
0 0
0 0
()---o [ s ] = ( 6.34)
0 0
0 0
345
D i bawa!J i n i d i b u a t secara tabdaris hasil u r a i a n d ia tas.
a
2 (
1
0 0 o--o
H
2
I
1 +2 n 3
( y - 2 6 ) + f3 n} -{
2+n 6 (
y - 6 ) + f3n}
2 n [ 3 ( f3 - 2 6 ) + S n } 6
L 1 (3 -6 6 )
H I
- -- { 2 ( y - 3 6 ) + ( s - 2 y ) n} 0 - -( 0
3 1 +2 n 2 +n
H 2 a - H2I a - 11 2 1 a -
Hz
I
a .- H 2 1
2
L 0
H 2 0
3 2 +n 6+ 3 6 - 3Y )
1 + 2 n { ( s -4y+6 6 ) + ( S- 2y ) n} (
L 1 L dx X
a J q ( x ) dx ' f3 -
! J q ( x ) dx '
L
= =
pe r I e t a ka n t e r -
0 0 0
j ep i t rr 12 (1 + 1 ) 1
1 L X X
y - f dx dx q ( x) d x
=
J J
A L2
'
E> 2
=
o 0 0
L
L dx X X X
pe r l e t a k a n e n g - 6 =
1 J J dx 0J dx J q ( x ) dx
se 1 J 0 0 0
Daftar Kepustakaan :
Ltd . 1 9 74.
.
347