1. BENTUK PANGKAT
4
1
Contoh 1 : Tentukan nilai dari 25 dan
3
Jawab : 25 = …………..
4
1
= ……………..
3
Contoh 2 : Dengan menguraikan menjadi perkalian, tentukan bentuk eksponen yang paling sederhana
dari :
4
2
a) 23 2 4 c) 2 3 4
e)
3
37
d) pq
5
b)
32
Jawab : a) 23 2 4 = ………….
37
b) 2 = ………….
3
c) 2
3 4
= ………….
d) pq = …………..
5
4
2
e) = ……………
3
3
a) d) x y
2
x2 .x7
4
n7 2 p2
b) 2 e)
n q
c) x 2 5
f) 2 xy 3 4
.x y 2
Jawab : a) x 2 . x 7 = ...
n7
b) 2 = ...
n
= ....
c) x
2 5
d) x y = ...
2 3
4
2 p2
e) = ....
q
f) 2 xy
3 4
.x y = ...
2
LATIHAN SOAL
1. Sederhanakan
a) p p
6 4
f) x10: x 3 k) 3k 3 3
l) 2 5 p
2 3
b) 4a 2a g)
3
8k 5:2k 2
c) 2 p p 6 p h) m) 3 p q
2 5 2 3
4d 3x2d 2 : d 4
1
5
4 p qr 2 5 3
d)
2
i)
12a10: 2a 2 .3a 3 n)
8 pq 2 r 2
3
2
4
2 x2 y3
e)
3
j) 2 p
2 5
o)
8x5 y 4
2. Sederhanakan
a)
a n1
a
b) 2 p pn 2 n 1
c) 2x 3 d) . 2 x1
52
23
c) = ………………..
25
32
d) = ……………….
36
1. a 0 ...
n
2. a ...
2 3
Jawab : a)53 = ...
1
b) 3 = ...
2
2
c) 2 x y = ...
2
LATIHAN SOAL
2
2 4 8a 6 5 p 2 q 3r
c) k h) m)
5 2a 4 6 pq 5r 3
4 56t 5
d) i)
x 3 7 t 2
3
8x 2 y 3
e) 4 a
2
j)
16x 5 y
a 2b
a)
2
b)
2bc 3 2
c)
a 2 b 5 4c
c 4a b 3 c a 2
n
a n x m/ n
a n x....
a ......
Jadi :
c) 2x = ....
3/ 2
163/ 4 = .......
3/ 4
Jawab : = ..... = .........
LATIHAN SOAL
3. Tentukan nilainya
2/3
27
a) 3
64 b) 82 / 3 c) 323/ 5 d) 813/ 8 e)
64
6 2 12
2
a) 2 3/ 4 .21/ 8 b) c) 2 2 . 18 d) e)
2 2. 3
b b 2 4ac
5. Jika a = 1, b = 3 dan c = -18, maka tentukan x dari x
2a
2. BENTUK AKAR
Bentuk akar termasuk bilangan irasional, yaitu bilangan yang tidak dapat dinyatakan dengan
pecahan a/b, a dan b bilangan bulat dan b 0
1. ax a a
2. ab a b
3. a c b c a b c
a a
4.
b b
Contoh 1: Sederhanakan :
a) b) c) x 3 d) 3
20 75 a8
Jawab : a) 20 = ...
b) 75 = ....
c) x 3 = ....
d) a 8 = ....
3
Contoh 2: Sederhanakan :
a) 3 24 2 b) 4 37 35 3 c) 8 18
Jawab : a) 3 2 4 2 = ...
b) 4 3 7 3 5 3 = ...
c) 8 18 = ....
Contoh 3 : Sederhanakan :
2
a) 6 3 b) 5 3 5 3 c) 2 2 3
Jawab : a) 6 3 = ....
b) 5 3 5 3 = ....
c) 2 2 3 = ....
2
LATIHAN SOAL
1. Sederhanakan
a) 72 b) 160 c) 1200 d) 2 80 e) 8x 2
2 9 8 a 3b 2
f) 3 12 a b g) h) i) j) 2
5 3
2 3 9 4 c4
2. Sederhanakan
72 180
a) 12 50 48 d)
45 18
2x 2 x 8
b) 2 16 3 18 27 e)
4x
3 20 4 45
c)
2 5
3. Sederhanakan
a) 2 3 2 3
c) 3 5 2 3 3 5 2 3
b) 5 3 5 3 d) x y
2
x
Jika kita menghitung bilangan, operasi perkalian lebih mudah daripada pembagian. Apalagi operasi
pembagian dengan bentuk akar.
a
1. Pecahan Bentuk
b
b
Diselesaikan dengan mengalikan
b
2 2
b) = x ... = .....
3 3 3 3
a
2. Pecahan Bentuk
b c
b c
Diselesaikan dengan mengalikan
b c
8
Contoh 2 : Rasionalkan penyebut pecahan
3 5
8 8
Jawab : = x ... = ....
3 5 3 5
a
3. Pecahan Bentuk
b c
b c
Diselesaikan dengan mengalikan
b c
12 3
Contoh 3 : Rasionalkan penyebut dari pecahan
6 2
12 3 12 3
Jawab : = x .... = ........
6 2 6 2
LATIHAN SOAL
1. Rasionalkan penyebutnya
12 10 9 7 3 4 3
a) b) c) d) e)
3 5 2 3 7 5 2
2. Rasionalkan penyebutnya
9 20 5 2 5 4 6
a) b) c) d) e)
5 7 4 6 11 6 7 13 8 2 3
3. Rasionalkan penyebutnya
14 10 8 3 6 3 2
a) b) c) d) e)
10 13 2 7 11 7 10 2 3 3 54 2
Jawab : a) 42 x 3 8 b) 82 x 1 163x 2
2
.... 2 x 3
2.... .... = ....
2 ............
2 ...
..... = ....
..........= .... ...... = .....
x = ... x = ....
LATIHAN SOAL
Tentukan HP dari :
5 2
2x 3
3
x5 8 1
5. 1 10. 8
4 32
3. LOGARITMA
Untuk itu diperlukan notasi yang disebut Logaritma untuk menyatakan pangkat dengan bilangan
pokok (basis) dengan hasil pangkat (numerus).
Jadi jika 2 8 maka 3 log 8 dibaca “2 log 8”
3 2
a : basis logaritma
y : numerus
x : hasil logaritma
Khusus untuk bilangan pokok 10, bisa dituliskan bisa juga tidak.
Jadi jika log 5 maksudnya log 5 .
10
Jawab : a. 3 81
4
4 = ….
b. 2 128 n = ….
n
c. a c b = ….
b
Jawab : a. 4 log 81
3
….
b. log 100 = 2 ….
c. log q r ….
p
Contoh 3: Hitunglah :
1
a. log 64 b. log c. log 1000 d. log
2 2 3
27
8
1 1
1
e. log1 f. g. 3 log
5 2
log 4
81
Jawab : a. log 64 = x
2
… = 64 x = ….
1
b. log = x … = … x = ….
2
8
c. log 1000 = x … = … x = ….
d. log 27 = x … = … x = ….
3
e. log1 = x … = … x = ….
5
f. log 4 = x … = … x = ….
2
1 1
g. 3 log = x … = … x = ….
81
Bentuk Pangkat, Akar, dan Logaritma
-10-
LATIHAN SOAL
4
1 1 1 1 1
f. log 16 g. log h. i. j. 2 log
2 3 2
log1 2
log 8
27 8
1
k. l. log m.
2 3 3 3
log8 log9
81
b a na
2. log log b log c log b n
m
6.
a a a
log b
c m
3. log b c log b 7. log b. log c log c
a c a a b a
c
1 log b
4. log b 8. log b
a a
b c
log a log a
Bukti :
a
log c n c ....
Maka bc = …. = …. a log bc ..... = … + …
am
logbn ........ ......
Sifat 8: Misal
a
logb m b ....... c logbc log a m mc log a ...... m ......
a log b ......
Contoh 1: Sederhanakan :
c. log 3 log 6 log 2
3 5
a. 3 b. 25
log 5 log 3 2 2 2
2
log 4 3
d. log3. log8. log5
2 5 3
e. log 2
2 10
f. 2
log16
log 3
g. log 256
8
3
Jawab : a. 3 = ….
log 5
5
b. 25 = …..
log 3
e. log 2 = …..
2 10
2
log 4 3
f. 2
log16 = ….
log 3
g. log 256 = ….
8
Contoh 2: Jika log 2 = 0,3010 dan log 3 = 0,4771, maka tentukan log 24
Jawab : log 24 = ….
LATIHAN SOAL
1. Sederhanakan
a. log8 log 2 log 9 f. log15. log16. log 9
6 6 6 2 3 15