LKS-02

Lembar Kerja Siswa

Praktikum pesawat sederhana katrol

Kegiatan I

PERHATIKAN PERISTIWA DIBAWAH INI!

Pada gambar di samping, kamu

dapat melihat dua orang anak yang
memindahkan batu bata ke suatu
tempat dengan mengunakan katrol
yang dipasang di secara tetap.

Pernahkah kamu berpikir,

seberapa besar gaya yang
dibutuhkan untuk memindahkan
batu bata tersebut ?
Apakah pengaruh pemasanagn
katrol itu secara bebas atau secara
majemuk terhadap besar usaha
yang diperlukan untuk
memindahkan batu bata ?
kamu akan mengetahuinya setelah
mempelajari materi pesawat (1)
sederhana melakukan praktikum Gambar 1 Dua orang anak memindahkan batu
bata ke tempat yang lebih tinggi
lebih lanjut.

Sebelum melakukan praktikum, sebaiknya kamu telah membaca materi peswat sederhana
dalam buku pelajaran yang kamu miliki. Bila kamu tidak memilikinya, kamu dapat
meminjam buku paket yang ada di perpustakaan atau kamu juga dapat mencari referensi
lain. Setelah membaca materi tersebut, melalui LKS ini kamu akan dibimbing melakukan
praktikum lebih lanjutuntuk menambah pemahaman konsep kamu. Hal yang perluselalu
kamu ingat, jangan ragu dan segeralah bertanya kepada gurumu tentang segala sesuatu
yang membuatmu bingung dan dapat menghambat proses belajar kamu.

4
Kegiatan II

SEJAUH MANA PENGETAHUANMU?

Sebelum melakukan praktikum, sebaiknya kamu perlumenguji

sejauh mana pengetahuanmu tentang materi yang akan kamu
pelajari lebih lanjut melalui praktikum. Bekerjalah bersama
kelompokmu (minimal 4 orang tiap kelompok) untuk
merancang suatu prediksi dari ilustrasi pada Gambar 2

Cermatilah gambar di samping, kemudian jawablah

pertanyaan yang tersedia!

1. Ilustrasi 1.
a. Sebuah batu bata dibawah dasar lantai akan
dinaikan ke lantai , bagaimana prediksimu bila
batu bata dipindahkan dengan menggunakan
katrol yang dipasang tetap disebuah tiang,
bagaimanakah bila besar gayanya dibandingkan
dengan tidak menggunakan katrol?
Prediksi : ....................................................................
....................................................................................
....................................................................................
....................................................................................
....................................................................................
Gambar 2. Ilustrasi 1

Lukiskan prediksimu pada kotak dibawah ini!

Gambar ...... . ..................

2. Ilustrasi 2.
a. Jika kita hendak mengambil air dari dalam sumur dengan menggunakan
ember yang dipasang pada sebuah katrol , yang mana yang akan
mempermudah kita, menggunakan katrol yang dipasang secara tetap pada

5
 tiang sumur, atau yang dipasang secara bebas, atau yang disusun secara
majemuk ? Adakah perbedaan dengan kita mengambil air dengan
menggunakan katrol yang dipasang tetap atau menggunakan katrol yang
dipasang secara bebas atau di pasang secara majemuk?
Prediksi:
........................................................................................................................
........................................................................................................................
........................................................................................................................
........................................................................................................................
.......................................................................................................................

Untuk membuktikan kebenaran prediksimu, rancanglah percobaan sederhana bersama

kelompokmu.Percobaan ini bertujuan agar kamu mengetahui pengaruh pemasangan dari
katrol dan jumlah katrol terhadap gaya yang diperlukan serta menentukan hubungan antar
besaran-besarannya.

6
Kegiatan III

AYO KITA LAKUKAN!

III.1 Merencanakan Percobaan

1. Pada kegiatan sebelumnya kamu telah menjawab

pertanyaan dan memberikan alasan. Jika jawaban
pertanyaan-pertanyaan tersebut dianggap sebagai
suatu hipotesis, buatlah rencana percobaan untuk
membuktikanya!
2. Rencanakan suatu percobaan untuk mengamati
pengaruh pemasangan katrol terhadap besarnya gaya
yang diperlukan!.
3. Tuliskan rencana percobaanmu yang terdiri dari alat
dan bahan yang diperlukan, sketsa rencana
percobaan dan langkah percobaan di bawah ini!

Alat dan Bahan : Sketsa rencana percobaan

......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
Langkah Percobaan:
......................................................................................................
............................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
............................................................................................
......................................................................................................
............................................................................................
......................................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................

7
 ............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................

4. Konsultasikan rencana percobaan yang telah dibuat

dengan gurumu untuk mendapat kepastian rencana
percobaanmu dapat dilakukan dan memperoleh hasil
sesuai dengan harapan!

8
 III.2 Melakukan Percobaan

1. Jika rencana percobaan mu telah mendapat

persetujuan gurumu, lakukan percobaan sesuai dengan
rencana yang telah dibuat!. Berhati-hatilah dalam
bekerja!.

2. Catat hasil percobaan sesuai dengan rencana data hasil

pengamatan pada tabel di bawahini!

Tabel1.Data hasil pengamatan

Arah Gaya Besar Besar Jumlah
Mengangkat
beban ( m Gaya(Fk) Penggal 𝐹𝑏
Benda
No No 𝐾𝑀 =
x 10 ms- Tali 𝐹𝑘
Setinggi 4 cm 2)F
b
1 Langsung Ke atas
dengan neraca
pegas
2 Menggunakan Ke bawah
satu katrol
tetap
3 Menggunakan Ke atas
satu katrol
bebas
4 Menggunakan Ke bawah

satu katrol tetap

dan satu katrol
bebas

Keterangan:
KM = keuntungan mekanis
Fb = Gaya beban(N)
Fk = Gaya kuasa (N)

9
3. Tempelkan gambar hasil rekaman perubahan gaya
pada setiap perubahan pemasangan katrol pada
kolom berikut:

Keterangan:
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................

Gambar .... . .......................

Keterangan:
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................

Gambar .... . .......................

Keterangan:
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
.......................... Gambar .... . .......................

10
 Keterangan:
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................

Gambar .... . .......................

4. Dari data-data yang kamu peroleh, bandingkan hasil percobaanmu dengan

prediksimu! Apakah sesuai? Berikan alasanmu!
Jawab:........................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...........
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...................................................................................................................................
5. Simpulkan hasil percobaanmu tentang perbandingan gaya beban dengan gaya
kuasa yang kitanyatakan sebagai keuntungan mekanis(KM) terhadap gaya
dan usaha!
Jawab:
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
..................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
................................................................................................................................

11
Kegiatan IV

EKSPLORASI LEBIH DALAM

Setelah melakukan percobaan pada kegiatan III, carilah informasi tentang pesawat
sederhana katrol dari berbagai sumber kemudian hubungkan dengan hasil
percobaan yang telahkamu peroleh.

Kalian dapat menggunakan

buku fisika yang tersedia
di perpustakaan sekolah atau
internet untuk memperkaya
pengetahuanmu

Untuk menambah pemahaman konsep kamu, jawablah pertanyaan berikut

berdasarkan hasil percobaan yang telah kamu lakukan. Berdiskusilah bersama
kelompokmu untuk mempermudah dalam menjawabnya!.

1. Apa yang dimaksud dengan katrol !

Jawab:
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................

2. Apa keuntungan mekanis yang dimiliki oleh katrol

pada setiap pemasanggannya?
Jawab:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
.............................................................................................................................. …
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
..............................................................................................................................

3. Dari percobaan yang telah kamulakukan, apa prinsip kerja katrol?

Jawab:.......................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................

12
 ..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................

4. Cari dan tuliskan 3 contoh aplikasi dari katrol dari buku atau sumber lain!.

Contoh soal1:
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................

Sumber:

Contoh soal 2:
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................

Sumber:

Contoh soal 3:
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................

Sumber:

13
Penyelesaian soal
1:............................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
....

Penyelesaian soal 2:
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
..............................................................................

Penyelesaian soal 3:
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................
................................................................................

14
LKS-04
Lembar Kerja Siswa
Umpan Balik dan Tindak Lanjut
Praktikum katrol pada materi pesawat sederhana

Kegiatan V

KAMU PASTI BISA!

V.1 Umpan Balik

Setelah melakukan serangkaian kegiatan dari kegiatan I sampai IV, hendaknya kamu
telah menguasai materi Pesawat sederhana yakni katrol dengan baik. Untuk menguji
tingkat pemahamanmu, jawablah beberapa pertanyaan berikut menggunakan
bahasamu sendiri!.

1. Sebutkandan jelaskan besaran – besaran fisika yang ada di dalam percobaan katrol
beserta keterangannya!
Jawab: .................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................

2. Kamu ditugasi untuk memindahkan kotak yang cukup berat ke lantai yang jaraknya 2
meter dari kotak dengan menggunakan katrol. Bagaimanakah pemasangan katrol yang
akan kamu gunakan untuk mempermudah kamu memindahkan kotak tersebut?
Mengapa?
jawab:…………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………..

PERHATIAN!

Pastikan kamu telah menguasai soal-soal tersebut dengan

baik.Apabila kamu belum menguasainya, cobalah ulangi kembali
materi ini atau mintalah penjelasan dari gurumu tentang materi
tersebut. Jangan pernah bosan untuk mengulanginya!.

15