= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan penemu aring raden Banyak Catra.
( Seri : 1 )
---------------------------------
Kocap kecrita... gethok tular kawit sekang kaki
nganti udheg udheg siwur lan sepiturute. Nang Java
Dwipa utawa tanah Jawa, tlatah sisih kulon madeg
kedhaton sing wis kondhang kawentar... Pajajaran.
Rajane aran prabu Siliwangi, raja sing ber budi
bawa leksana, disuyuti kawula seandhahane.
Negarane makmur jibar jibur, tata titi tentrem kerta
raharja.
Prabu Siliwangi peputra lanang cacahe telu, sekang
sisihan sing kepisan peputra raden Banyak Catra lan
raden Banyak Ngampar, sekang sisihan sing keloro
peputra raden Banyak Blabur.
Nibane dina pasewakan... Banyak Catra, Banyak
Ngampar lan Banyak Blabur wis padha seba, sila
ngedhepeng nunggu dhawuhe prabu Siliwangi. Neng
paseban wis pepek andher, sing melu pasewakan
akeh, kawit sekang patih kosi nayaka praja sing
tatarane ngisor dewek. Nang pasewakan sing
dirembug
bab ketentreman praja, kemakmurane kawula lan
liya liyane.
Bareng gole ngrembug bab keprajan wis rampung
prabu Siliwangi aweh prentah supaya pasewakan
dibubarna, ningen patih Pajajaran lan putrane telu
durung diolihna lengser sekang paseban.
" Kakang patih lan anak anakku Banyak Catra,
Banyak Ngampar lan sira Banyak Blabur" prabu
Siliwangi mbukak rembug... lenggah nang dhampar
keprabon mbari mesem.
" Sira kabeh wis dewasa, utamane sira Banyak
Catra... sira anak pembarep, mbesuk mburine sira
sing bakal nggenteni ingsun lungguh keprabon neng
dampar kiye "
Raden Banyak Catra semaur mbari nyembah
" Enggih kanjeng rama, sendika dawuh"
Raden Banyak Ngampar lan raden Banyak Blabur
meneng... anteng, mbari nggatekna ucape prabu
Siliwangi.
" Banyak Catra... sira gagean omah omah, sukur
bage sira wis duwe penggayuh... putri endi sing sira
karepna" prabu Siliwangi dawuh aring raden Banyak
Catra.
" Nyadhong duka rama, kula pun Banyak Catra
dereng gadheh penggayuh pawestri ingkang kula
tresnani" raden Banyak Catra semaur mbari
ndhingkluk.
" Lhoo aja kaya kuwe Banyak Catra, matur blaka
baen aring ingsun, ora susah wedi ora susah isin"
prabu Siliwangi ngarih arihi raden Banyak Catra.
Raden Banyak Catra meneng sewetara, kayong
mikir garep waleh apa ora. Pasewakan dadi sepi,
kaya orong orong kepidek.
" Kakang Banyak Catra... blaka baen lah aring
kanjeng rama, pawestri mendi, lan kaya apa sing
dikarepna kakang" raden Banyak Ngampar urun
Bareng wis dipikir jero raden Banyak Catra
njuran blaka
" Nyuwun pangapunten rama... pawestri ingkang
kula angkah dados semah kula inggih menika
pawestri ingkang sami sedayane kalih kanjeng ibu"
Mak dheg... batine prabu Siliwangi kayong
ketatab watu gedhe bareng krungu tembunge raden
Banyak Catra.
" Ooo dasar anak ora ngerti tatanan, malah garep
nggonjak aring ibune dewek" prabu Silihwangi
munthab keliwat saking.
Pitulunge patih Pajajaran bisa ngadhem adhemi
atine prabu Silihwangi...
Sidane raden Banyak Catra Ditundhung, dikon lunga
sekang Pajajaran... kena bali ari wis olih wong
wadon sing nemper jibles karo ibune.
Ningen dikaya ngapa jenenge wong tua... ora
bakal tega aring anake dewek, sedurunge lunga
raden Banyak Catra diwenehi pusaka keris aran kiai
Mojang.
- Nggonjak : seneng /
kurang ajar
- Ditundhung : diusir
- Pasewakan : pertemuan
- Seba : ngadhep
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 2 )
--------------------------------
Sidane raden Banyak Catra ditundhung, dikon
lunga sekang tlatah Pajajaran. Kena bali ari wis olih
wong wadon sing jibles karo ibune.
Dikaya ngapa jenenge wong tua yaa ora bakal tega
aring anake dhewek. Sedurunge lunga raden Banyak
Catra diwenehi pusaka keris aran kiai Mojang.
Ben ora kewenangan uwong akeh... esuk esuk
mruput raden Banyak Catra lunga sesidheman
dikancani abdine loro aran Kolot karo Klanthung.
Wong telu mlaku nlasak alas sing egin gung liwang
liwung... malah kadhang kudu kecubrukan nglangi,
nyabrangi kali sing amba tur jero.
Akeh bebaya sing kudu diliwati... macan, kethek
utawa kewan alas liyane sing galak tur wengis,
kadhang ketemu ula sing gedhene kliwat ukur.
Ari liwat nggon sing angker tur wingit... wong telu
kuwe sering diweruhi demit sing wujude ora karu
karuan.
Wong telu mlaku separan paran, kadhang ngalor
utawane ngetan. Nggo nyambung uripe mung
mangan seketemune, bisa mangan sing lumrah ari
ngepasi ketemu desa utawa warung. Nanging bab
kuwe ora dipikir jero nang Banyak Catra, malah
idhep idhep nggo nambah priyatin utawa tapa brata
nggo nggayuh urip sing luwih apik mengkone.
 Ngumbarane wong telu mbuh wis mlaku pirang
wulan, raden Banyak Catra, Kolot karo Klantung
kayong wis padha keselan, awake keton rusak...
reged, ireng ora kerumat.
Saking kesele wong telu padha ngaso nang ngisor
uwit gedhe.
" Den Banyak Catra, jan jane... genahe ajeng teng
pundi sii ?" Klanthung takon aring raden Banyak
Catra.
" Enggih den, ngaso sewetara krihin lah ten papan
ngriki " Kolot nambahi omong.
" Ari karepmu sekloron kaya kuwe ngaso ndimin
yaa kena" raden Banyak Catra semaur mbari
ngglosor sendeyan neng ngisor uwit sing gedhe.
Ora krasa wong telu padha keturon... turu lali bate
ngrasakna segere swasana pedesan.
Rejaning jaman papan kono kasebut desa
Kasegeran, nang kono raden Banyak Catra
mesanggrah nganti pirang pirang dina. Bareng
awake wis padha krasa bregas waras njur nerusna
laku maning... tlasap tlusup turut lidhigan sing ana...
rejaning jaman papan mau kawentar desa
Panusupan.
Wong telu mlaku njujug aring ngetan, merga
krungu jere ora adoh maning ana kadhipaten sing
wis kondhang... aran kadhipaten Pasir Luhur.
Bener, mlaku ora kosi setugel dina raden Banyak
Catra karo abdine sekloron wis tekan nang
kadhipaten Pasir Luhur.
Cekaking crita... wong telu padha ketampa
ngabdi nang kepatihan Pasir Luhur. Kolot karo
Klanthung dadi juru taman, raden Banyak Catra dadi
pekathik... uwong sing pegaweane ngumat jaran,
kanthi nylamur aran Kamandaka. Wong telu siki
uripe wis temata sandhang pangane, malah uga
diwenehi panggonan sing pantes nang njabane
tembok kepatihan
Patih kadhipaten Pasir Luhur piyayine alus tur
keton welas asih, eman aring sepadhaning urip...
aran ki patih Reksanata.
Wengi wengi wayah tabuh kenthong ping sanga
ki patih Reksanata sepejagong karo nyi Reksanata
nang pendhapa kepatihan, wong loro jagongan mbari
kandhah bab bebojohane sing durung nduweni
momongan utawane turunan.
" Nyai... awake dewek gole umah umah wis suwe...
koh yaa meksa durung diparingi momongan nang
Gusti sing Maha Agung yaa" ki Reksanata rasan
aring nyi Reksanata.
" Iyaa kiai, ningen yaa kepriwe maning" nyi
Reksanata semaur mbari nrawang petenge wengi,
" Nyai... kepriwe penemumu ari mupu ana baen ?" ki
patih aweh penemu aring nyi patih.
" Kuwe yaa becik ki patih" nyi patih semaur cekak.
Wong loro njuran padha meneng kayong priyatin
nemen.
Ora kaya biasane... manuk petkutut klagenane ki
patih manggung ora mandheg mandheg, ki
Reksanata... jejere kesepuhan sing sugih ngilmune
kayong duwe wirasat apik.
" Nyai... tumben yaa perkutute sing mau manggung
terus ora mandheg mandheg, garep ana sasmita apa
yaa ?" ki Reksanata takon aring nyi Reksanata
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 3 )
---------------------------------
Ora kaya biasane... manuk perkutut klangenane
ki patih manggung ora mandheg mandheg, ki
Reksanata... jejere kesepuhan sing sugih ngelmune
kayong duwe wirasat apik
" Nyai... tumben yaa perkutute sing mau manggung
terus ora mandheg mandheg, garep ana sasmita apa
yaa ?" ki Reksanata takon aring nyi Reksanata.
Nyi Reksanata semaur
" Moga moga baen sasmita sing apik kanggo
kluargane dewek"
Bareng krungu tabuh kenthong ping rolas... ki
patih Reksanata karo nyi Reksanata mlebu njero
omah kepatihan, ora njur mapan turu... ningen
merlokna tepekur semedi ndimin nyuwun aring sing
Kuasa supaya enggal diparingi dalan amrih bisa
duwe turunan.
Kaya adat sabene, Kolot karo Klanthung rawat
resik resik taman kepatihan, Kamandaka resik resik
kandhang mbari ngrumati jaran kepatihan.
Kamandaka kaget... ngerti ngerti ana manuk
perkutut menclok neng pudhake. Manuk perkutut
dielus elus... eloke perkutut ora gelem mabur, malah
ndhekem.
Digawa lunga aring ngendi baen perkutut tetep
ndhekem neng pundhak, ora kasengajan ki patih
Reksanata meruhi kedadeyan kuwe... ora pangling
aring perkutut klangenane, banjuran mereki
Kamandaka.
Semu bingung ki patih takon
" Kamandaka bisa bisane perkutut klangenanku
ndekem nang pundhak mu, dijapa mantra apa di
pulut ben ora mabur ?"
Mbari ndhodhok Kamandaka semaur alus
" Pangapunten ki patih, kula kiyambek nggih
mboten ngertos... peksi perkutut niki menclok
sekajenge kiyambek"
Manuk njuran dilebokna nang kurungane, nang
njero kurungan perkutute nglabrak nglabrak mabur,
kayong ora gelem pisah karo Kamandaka.
Neng batin ki patih Reksanata krasa bab kuwe
a'eng... aneh nemen, ki patih njur mikir sing ora ora,
aja aja ana sasmita sing kesimpen nang kedayan
mau.
Ora krasa Kamandaka gole ngabdi wis olih
Selapan dina, wujud uwonge wis bali kaya wingi
uni. Dasar turun priyagung... Kamandaka anggah
ungguhe santun tur uwonge bagus, dedeg piyadege
pideksa merbawani. Sore sore srengenge wis
miring meng ngulon, Kamandaka keton nata klambi
sing lagi dienggo dadi keton tambah baguse lan
merbawani.
" Den... garep aring endii kayonge koh besus
nemen ?" Kolot takon aring Kamandaka mbari
guyon.
" Anuu inyong garep sowan ki patih, mau esuk
inyong ditimbali kon sowan" Kamandaka semaur
mbari mbenerna ikete.
" Ooo, ningen mengko ari ulih bebungah injong karo
Klanthung dibageni yaa" Kolot ngomong guyon
aring Kamandaka.
Tekan pendhapa kepatihan ki patih lan nyi patih
Reksanata, lagi lungguh sepejagong mbari
nyandhing wedhang sereh... Kamandaka njur mlaku
ndhodok kaya adate biasane ari sowan nang
kepatihan.
" Kamandaka... lungguhmu sing kepebak baen, ora
susah ewuh pekewuh utawane wedi" ki patih
Reksanata mbuka omongan.
" Enggih ki patih Reksanata" Kamandaka semaur
mbari nyembah pertanda ngurmati ki patih karo nyi
patih.
Bareng wong telu wis sepejagong rada suwe ki
patih Reksanata waleh yen lamona Kamandaka
garep di pet anak. Nyi patih uga mbenerna
kepenginane ki patih... ari ki patih garep ngepet
Kamandaka dadi anak pupon utawa anak angkate.
Kamandaka kaget, ora nyana nek olih kanugrahan
garep dipet anak neng ki Reksanata.
Kamandaka lungguh silane dadi tambah anteng...
ngedhepeng kayong ora percaya karo apa sing
nembe dirungu miki...
- Selapan dina : 35 dina. Umpama senen kliwon
getuk senen kliwon wulan ngarepe.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 4 )
---------------------------------
Kamandaka kaget, olih kanugrahan yen lamona
garep dipet anak nang ki Reksanata.
Kamandaka lungguh silane dadi tambah anteng...
ngedhepeng kayong ora percaya karo apa sing
nembe dirungu mau.
Ki patih Reksanata njuran takon aring Kamandaka
kanthi sareh.
" Kepriben Kamandaka... kowe gelem apa ora tek
pet anak ?"
" Enggih sumangga ki patih, kula nderek mawon"
Kamandaka semaur mbari tangane gemeter atur
sembah aring ki patih.
" Iya iyaa inyong seneng, omah ngkene dadi ora sepi
nyenyet"
Kamandaka njuran diwenehi panggonan,
gandhok sisih tengene kepatihan, senthonge amba
kayong tenggar...
" Kamandaka... molai ngesuk apa ngemben kowe
mapan neng gandhok kiye, Klanthung karo Kolot
ngesuk kon ngrewangi kowe pindhahan" ki
Reksanata prentah aring Kamandaka.
Kamandaka ora wani ngomong apa apa, kejaba
mung manthuk sendika dawuh.
Wengine Kamandaka crita apa anane aring
Klanthung karo Kolot, bab mau sore sepejagong
karo ki patih lan nyi patih.
" Walah walaah, beja nemen sapeyan gus... dipet
anak nang ki patih lan nyi patih Reksanata, dadi gus
Kamandaka yaa kudu mapan neng njero beteng
kepatihan" Klanthung kandhah aring Kamandaka.
" Inyong yaa melu bungah gus, sampeyan bisa urip
mulya neng kepatihan" Kolot melu nimbrung omong
kayong bungah.
Esuke... bareng Kolot karo Klanthung wis
ngrampungi pegaweane, njuran ngrewangi
Kamandaka boyongan aring kepatihan. Sing digawa
ora akeh mung klambi seanane, karo ube rampe cilik
cilik sing dianggep migunani.
Wulan purnama wis ganti kosi ping papat,
mertandani ari Kamandaka gole dadi putra angkate
ki Reksanata wis luwih sekang satus dina punjul.
Kolot karo Klanthung nemoni Kamandaka
" Gus Kamandaka, siki sampeyan wis genah, uripe
wis mukti... inyong karo Kolot pamitan garep bali
aring Pejajaran maning" Klanthung omong mbari
ngunjal ambegan nahan tangis.
" Iya gus... inyong sekloron pamit bali, muga muga
baen cepet kasembadan apa sing digayuh "
Kolot mbari mbrebes mili pamit aring Kamandaka,
eluhe ora krasa ndlewer neng pipi kiwa lan pipi
tengen.
Kamandaka mripate uga katon kembeng kembeng
" Iyaa muga muga baen... kang Klanthung karo rika
kang Kolot inyong kesuwun banget, rika sekloron
gelem ngancani inyong nang kahanan urip sing
susah, priyatin tapa brata"
Wong telu... Kamandaka, Kolot karo Klanthung
padha rangkul rangkulan mbari nangis.
Kayong kabotan garep padha pisahan... siji lan sijine
padha aweh ular ular.
" Moga moga baen padha tinemu slamet, waras yaa
kang Kolot"
Klanthung omong aring Kolot.
" Iyaa kang, tansah kelingan jaman mula bukane"
Kolot semaur mbari ngusap pipine sing teles merga
eluhe dewek mau. Kamandaka uga melu omong
" Iyaa kang, muga muga Gusti keng Maha Agung
paring apa sing dadi penggayuhe dewek"
Kamandaka ngeterna abdi kinasihe mlaku aring
ngidul, njuran menggok mengulon, turut dalan egin
gojegan seanane.
Ora krasa Kamandaka, Kolot karo Klanthung wis
tekan pinggire kali Logawa. Wong telu padha
rangkulan maning... kayong abot nemen garep
pepisahan.
Alon alon Kolot karo Klanthung nyabrangi kali
Logawa... mlaku ngulon sewetara njur nyabrangi
maning kali Mengaji.
 Bareng Kolot karo Klanthung wis ora keton
Kamandaka mlaku bali aring kepatihan... tekan
kepatihan Kamandaka gagean mlebu senthong,
batine krasa kosong, sepi... merga ditinggal abdi
kinasih sing tansah setya tuhu aring bendarane.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 5 )
-------------------------------
Alon alon Kolot karo Klanthung nyabrangi kali
Logawa, mlaku ngulon sewetara, njur nyabrangi
maning kali Mengaji.
Bareng Kolot karo Klanthung wis ora keton
Kamandaka mlaku bali aring kepatihan, tekan
kepatihan Kamandaka gagean mlebu senthong.
Batine krasa kosong... sepi merga ditinggal abdi
kinasih sing tansah setya tuhu aring bendarane.
Wis sepasaran suwene... Kamandaka egin keton
durung bombong atine, mung nglegeg dheleg
dheleg. Nglosor sedean uwit sawo kecik, mbari
nglamun ngeling eling kedadeyan sing kepungkur,
ngeling eling wektu sengsara bareng Klanthung karo
Kolot... Kamandaka lunga aring endi baen ditutna,
diemong apa karepe lan uga ngelingna aring
Kamandaka ari dheweke nduwe tingkah polah sing
ora apik.
Pengangen angene nrawang separan paran...
kosi Kamandaka ora ngerteni ari wis kawit mau ki
patih Reksanata ngadeg neng mburine Kamandaka.
Ki patih njuran kandhah aring Kamandaka
" Kamandaka, tek waspadakna kayonge kowe lagi
ruwet pikire"
Kamandaka kaget ora etung, njuran semaur gugup
" Eee Eee mboten... Eee enggih"
" Kamandaka... timbang kowe mikir nglangut sing
ora nggenah... mayuh siki melu inyong baen sowan
aring kadipaten, mbari nepungna kowe aring
kanjeng Adhipati"
Merga Kamandaka ora nduwe alesan sing pas...
kepeksane Kamandaka nuruti pengajake ki patih
aring kadhipaten.
Ki Reksanata mlaku bareng jejer karo
Kamandaka, nang dalan uwong uwong padha
bingung... ndeleng pekathik Kamandaka mlaku jejer
karo ki patih, merga kuwe bab sing ora semesthine...
ningen ki patih ora urus aring kedadeyan kuwe.
Tekan gapura kadhipaten... pendhapa keton sepi
merga dudu dina lan wektune pasewakan. Aring
sing jaga gapura ki patih Reksanata njaluk idin
palilah garep sowan aring kanjeng adhipati Pasir
Luhur... Adhipati Khandhadhaha.
Kamandaka karo ki patih njur njagong neng
panggonan sing wis dicepakna, ngenteni timbalane
kanjeng adhipati.
Ora kasengajan... putri kadhipaten sing aran
Ciptarasa metu sekang keputren, mlaku liwat
ngarepe Kamandaka karo ki patih Reksanata mbari
nglirik Kamandaka.
Mak siir batine Ciptarasa wektu weruh
Kamandaka, Ciptarasa kayong kesengsem aring
Kamandaka.
Kamandaka batine krasa kayong didhodhog
nganggo ruyung galih uwit Asem, bareng weruh
pasuryane Ciptarasa... Tumrape Kamandaka
Ciptarasa ayune ora baen baen, dhadhane
Kamandaka dheg dhegan... kaya bedhug digebhugi
sing serune seporete. Kamandaka njuran kesengsem,
neng njero batine tuwuh rasa trenane.
Kamandaka kaget ora lumrah bareng diluthik
nang ki patih Reksanata, diajak munggah aring
pendhapa kadipaten... sowan kanjeng Adhipati.
Ki patih Reksanata jur nepungna Kamandaka aring
kanjeng Adhipati, ki patih Reksanata uga matur yen
lamona Kamandaka wis diaku anak.
Mbengine Kamandaka klisikan ora bisa turu,
gawang gawang kelingan Ciptarasa. Kamandaka
madhakna Ciptarasa karo ibune... garwane prabu
Siliwangi sing ana nang Pajajaran... kayong plek
njiplek, jibles padha karo ibune sing aran
Kemudaningsih
Mengkono uga Ciptarasa... bareng weruh
Kamandaka njur thukul rasa tresnane.
Ora krasa weruhe Kamandaka aring Ciptarasa
wis ana sepasar lawase, tresnane Kamandaka aring
Ciptarasa trubus tambah ngrembaka. Tambah dina
thukul tambah gedhe kosi Kamandaka kayong wis
ora kongang ngampet hawa tresanane aring
Ciptarasa.
Mbengi mbengi... ngepasi wulan peteng, saking
wis ora kongang ngampet rasa bangeting kangen
aring Ciptarasa... Kamandaka meksa awak nglimpe
prajurit jaga kadhipaten.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 6 )
---------------------------------
Mbengi mbengi... ngepasi wulan peteng, saking
wis ora kongang ngampet rasa bangeting kangen
aring Ciptarasa... Kamandaka meksa awak nglimpe
prajurit jaga kadhipaten.
Dasar turase wong priyagung Pajajaran ngelmu
kanuragane Kamandaka wis nang tataran garep
mumpuni, tinatah mendat jinara menter, ora mempan
tapak paluning pandhe, sisaning grenda . Paribasan
bisa silih rupa, mencala putra mencala putri... Ari
mung tataran prajurit jaga, kayonge dhuwure ngelmu
kanuragane durung tandhingane karo ngelmune
Kamandaka.
Ora nganggo kangelan Kamandaka wis neng
njero kaputren, njuran sesingidan... umpuetan nang
papan sing ora keton sekang kadohan.
Merga Kamandaka pancen wong limpad... sidane
Kamandaka bisa weruh Ciptarasa lagi jagongan
bareng bareng emban emban pemomonge.
 Kamandaka bungah atine... semlengeren ndeleng
ayune Ciptarasa, nglegeg kosi memper reca.
Kamandaka mbatin
" Kapanane yaa inyong bisa sepejagong karo
Ciptarasa... kaya ngapa senenge inyong"
Bareng Ciptarasa mlebu aring senthong sing biasa
nggo turu... Kamandaka gagean metu sekang
keputren, bali aring kepatihan.
Kayong wis dadi pakulinan mben mbengi
Kamandaka kanthi sesidheman lunga aring keputren
kadhipaten Pasir Luhur, mung andon nuruti ati sing
wis kadung kasmaran.
Ngepasi dina Kemis wage malem Jemuah
kliwon ki patih Reksanata kaya adat sabene lek
lekan sewengi muput, tirakat.
Ki patih ben ora kemengnusan... kawit sandhekala
wis umpetan, ningkring nang uwit sawo sisih
ndhuwur.
Ora suwe Kamandaka metu sekang gandhok
peturone, alon alon... kedhimik kedhimik mlaku
aring mburi kepatihan njur mlumpat metu. Ki patih
kaget meruhi Kamandaka nglumpati beteng
kepatihan, kayonge gampang nemen... pleper kaya
manuk branjangan.
Beteng kepatihan dhuwure sedawaning tumbak...
ari nggo uwong lumrah yaa ora gampang, paling ora
yaa kudu nganggo andha utawa tali... ningen
kanggone Kamandaka kuwe ora ana apa apane.
Ki Reksanata kathi sesingidan ngetutna lakune
Kamandaka... Kamandaka ora ngerti nek lagi diawat
awati nang ki patih, njujug aring keputren
kadhipaten.
Ki patih Reksanata kaget bareng ngerti papan
panggonan sing tuju Kamandaka, rasa kepingin
ngertine tambah gedhe.
Ki patih rasan neng njero batin
" Ooo dadi seprana seprene jebul Kamandaka duwe
rasa tresna aring kanjeng putri Ciptarasa"
Bareng ki patih wis ngerti polah lakune
Kamandaka... ki patih ndisit bali aring kepatihan,
njur nerusna lek lekan sewengi muput ningkring
nang uwit sawo.
Bareng keprungu swara tabuh kenthong mbengi
ping Rolas... kipatih Reksanata weruh klebate
Kamandaka bali sekang dalem kadhipaten, alon alon
mbari thingak thinguk Kamandaka mlebu aring
senthong gadhok sisih tengen kepatihan.
Nang bang wetan langit keton wis semburat
abang kaya mawane geni, ki patih gagean mlumpat,
medhun sekang uwit sawo ngrampungi gole tirakat.
Pirang pirang dina wis kliwat, esuk esuk bareng
rasa panase srengenge nang awak wis krasa anget...
Kamandaka miwiti pegaweane anak patih, mubeng
tlatah kepatihan, nliti mbok ana bab bab sing ora
temata. Ora klalen Kamandaka niliki kahanan jaran
karo perkutut klangenane ki patih Reksanata, uga
nliti kewan kewan paesan kepatihan... aja kosi padha
lara, merga pancen kewan sing angel goletane.
Ki patih Reksanata esuk kuwe kebeneran durung
lunga sowan aring kadhipaten, mlaku alon alon
medheki Kamandaka sing lagi nyawang kembang
Mlathi mbari nyekel kembang Kanthil.
Kamandaka ngadeg anteng... kayonge lagi semedi
mbari ngeningna cipta, lambene umak umik kayong
lagi ngrapal donga utawane japa mantra.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 7 )
---------------------------------
Ki patih Reksanata esuk kuwe kebeneran
durung lunga sowan aring kadhipaten, mlaku alon
alon medheki Kamandaka sing lagi nyawang
kembang Mlathi mbari nyekel kambang Kanthil.
Kamandaka ngadeg anteng... kayong lagi semedi
mbari ngeningna cipta, lambene umak umik kayong
lagi ngrapal donga utawane japa mantra.
Ki patih nggatekna polah tingkahe
Kamandaka... mbari mesem ki patih kandhah aring
Kamandaka
" Kamandaka... inyong wis ngerti solah tingkahmu,
mben bengi kowe nyolong nyolong lunga aring
keputren, mung mbelani gedhene rasa kangenmu
aring Ciptarasa putri kadhipaten"
Kamandaka kaget, ora ngira ari ki patih wis ana
neng mburine mbari kandhah sing kaya kuwe,
Kamandaka bisane mung anteng meneng, ora
semaur.
Ki Reksanata nerusna omong
" Inyong ngerti ari kowe nom noman sing pinunjul,
duwur ngelmu kanuraganmu... Nanging lakumu
salah, nerak tatanan lan angger angger kadhipaten"
Kamandaka njur ndeprok nang ngarepe ki patih
Reksanata
" Sedaya lepat kula nyuwun pangapunten ki patih"
Kamandaka semaur mbari nyembah aring ki
Reksanata.
Ki patih kanthi sareh weling wanti aring Kamandaka
" Kamandaka... tek jaluk kowe gageyan mareni, aja
dibaleni maning. Ari kowe konangan bisa ndrawasi,
inyong uga bisa kecepretan melu keluputanmu"
Kamandaka mung manthuk manthuk ora semaur,
nang batin bingung... garep milih penjaluke ki
Reksanata apa garep nuruti karepe atine sing wis
kebanjur kesengsem aring ayu lan kewese tingkah
lakune Ciptarasa.
Mbengine Kamandaka nimbang nimbang... neng
rasa padha abote. Mbengi kuwe Kamandaka ora
lunga aring keputren kadhipaten, ketungkul bingung
merga ora ana uwong sing bisa dijaluki penemu
nggo ngrampungi perkarane.
Awane Kamandaka egin keton bingung,
nyambut gawene ora sengkud, serampunge, kayong
wegah wegahan. Nang batin... Kamandaka tetep
kedereng tresna, kapang kepingin ketemu karo wong
ayu Ciptarasa.
 Kawit sedurunge srengenge surup... wulan nang
bang wetan wis keton bunder seser, langite resik, ana
seperangan mega putih mlaku aloon kaya kapuk
kesapu angin, nambah asrine langit sing mayungi
jagad.
Kedereng rasa kangen aring Ciptarasa... karo
ngemut emut penjalukane ki Reksanata wingi awan,
wayah tabuh kenthong wengi ping wolu...
Kamandaka meksa lunga aring keputren.
Kaya dina dina sing wis kliwat, Kamandaka nemoni
Ciptarasa ora nganggo kangelan.
Dasar padha tresnane lan uga padha padha tembe
tau ngrasakna manise katresnan... Ciptarasa kayong
wis ngenteni kawit surup srengenge.
Nom noman loro, Ciptarasa karo Kamandaka
padha andum katresnan, padha janji janji garep
sebaya urip sebaya mukti... bungah susah dilakoni
wong loro nganti kaki kaki nini nini.
Janji janine keprungu manis, kaya manise madu
tawon Baluh sing ana plisir kunige neng sa'cedheke
entup tawon... tawone trengginas, ireng manis,
merak ati.
Rasa legine madune resep tur sari, ning ari kosi ke
entup tawone... rasane pating kremod kosi tekan
embun embunan.
Sing padha pasihan kayong bungah pisan, nganti
klalen ari wong loro kuwe mapan neng njero
keputren. Padha gojegan, malah kadhang ngguyune
seru nganti keprungu tekan njaba keputren.
Suwe suwe prajurit sing jaga keputren ana sing
krungu lamat lamat... swarane Ciptarasa karo
swarane wong lanang...
Ningen prajurit sing jaga mau ora wani ndhodhog
lawang keputren wedi mbokan diarani garep
sembrana utawane ora ngerti tatanan. Merga nuhoni
kewajiban prajurit mau nemoni lurah prajurit sing
kawogan jaga.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 8 )
--------------------------------
Suwe suwe prajurit sing jaga keputren ana sing
krungu lamat lamat... swarane Ciptarasa karo
swarane wong lanang...
Ningen prajurit sing jaga mau ora wani ndhodhog
lawang keputren wedi mbokan diarani garep
sembrana utawane ora ngerti tatanan. Merga nuhoni
kewajiban prajurit mau nemoni lurah prajurit sing
kawogan jaga
" Ki lurah... inyong lamat lamat krungu ana swarane
wong lanang neng njero keputren"
Ki Lurah prajurit jaga njur takon
" Kang sing benerlah, aja guyon, njuran miturut
penemune rika kira kira sapa kang ?"
" Ari juru taman kayonge yaa dudu, juru ngangsu
yaa ora wayahe ngisi banyu padasan, njur kira kira
sapa yaa ki Lurah ?" prajurit mau malah mbalik
takon maning.
" Embuh yaa" ki Lurah prajurit jaga semaur cekak.
Ki Lurah prajurit jaga gagean ngumpulna prajurit
sing ana... mbari mrentah salah sijining prajurit kon
ngundang kanca kancane sing ana neng bale
keprajuritan.
Ki Lurah prajurit jaga njuran mbagi prajurite
sing lagi kawogan jaga, seperangan neng lawang
gapura, seperangan neng lawang butulan... mburi
kadhipaten, seperangan maning ngawat awati
tembok njaba keputren. Prajurit loro cacahe kon
ngawat awati sekang njero kadhipaten.
Wayah tabuh kenthong mbegi ping sewelas
cahyane rembulan sengsaya padhang, uga ngepasi
wektu mangsa mbulan bunder seser... dadi ari ana
kemlebating uwong metu sekang lawang butulan
keputren yaa keton nemen. Ora suwe ana uwong
mlaku, metu sekang keputren... kedhimik kedhimik
olon, ngati ati... njur mak pleper kaya manuk
Branjangan mabur... Nglumpati tembok kadhipaten,
njuran thingkring sedela mbari ilang ileng ngematna
swasana kiwe tengene... uwong mau ora liya
Kamandaka.
Kamandaka kaget, ningen ora duwe rasa miris,
percaya aring kekuatan lan kesektene dewek. Njaba
tembok kadhipaten wis di kubengi prajurit sepirang
pirang,
Kamandaka anjlok medhun nang tengah tengahe
prajurit sing wis nyekel gegaman... pedang, tumbak,
bindhi lan liya liyane. Kamandaka pancen duwe niat
garep njajal kekuatane prajurit jaga kadhipaten.
Ari dideleng sekang akehe uwong... Kamandaka
ora bakal bisa uwal sekang prajurit prajurit
kadhipaten. Ningen Kamandaka tetep tatag, saben
ana sabetan pedang utawa tusukan tumbak
Kamandaka mung ngindani ora gelem males.
Prajurit prajurit kadhipaten gole olah gegaman
pancen wis temata, siji lan sijine ora tau dhumpyuk...
gredah antarane Kamandaka karo prajurit jaga
sengsaya suwe sengsaya rame.
Ki patih Reksanata sing lagi nganglang... krungu
lamat lamat nek ana uwong sing lagi padha tarung
gegaman. Ki patih gagean marani papan gredah
mau... Bareng ngerti ki patih Reksanata teka, prajurit
prajurit jaga padha minggir.
Kamandaka bareng ngerti sing diadhepi ki patih
Reksanata Kamandaka mundur sepuluh jangkah,
kayong ana rasa sing ora kepenak. Ki Reksanata
ngetokna ajian Bayu Saketi njur maju sejangkah
mbari ngantem kanthi dilambari kekuatan kesektene,
kayong ana watu gedhe mencolot metu sekang
tangane ki patih Reksanata. Kamandaka kaget...
jebul ki patih gole ngantem nganggo kesekten sing
ngedhab edhabi, limpad trengginas... Kamandaka
ngindani kekuatan mau. Bareng kekuatan mau
nabrak uwit... uwit mau rubuh nganti kebedhul
seoyode.
Kamandaka uga melu pamer kesekten...
Kamandaka matek ajian Agni Sayuta. Sekang epek
epek tangane metu mawa geni abang semu biru...
mawa geni njur dibandhemna aring watu gedhe sing
ana neng jejere ki patih Reksanata, watu pecah dadi
sewalang walang.
Ki Reksanata kaget tur bingung kenang ngapa geni
mau mung dibandhemna aring watu, ora aring awake
ki Reksanata.
Gelut antarane Kamandaka karo ki Reksanata
pindhah aring papan sing jembar lan padhang, merga
ana sorote mbulan sing bunder seser. Ari ki
Reksanata njugang utawane ngantem... Kamandaka
mung ngidani... ora gelem males sing temenanan.
Suwe suwe ki Reksanata ngerti ari sing
diadhepi kuwe Kamandaka, anak pupone dewek. Ki
Reksanata apal
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 9 )
---------------------------------
Suwe suwe ki Reksanata ngerti ari sing diadhepi
kuwe Kamandaka, anak pupone dhewek. Ki
Reksanata apal karo timang sabuk sing dienggo
Kamandaka, merga kenang soroting rembulan...
Senajana irung lan lambene Kamandaka wis ditutupi
ngaggo iket... sing keton mung mripate thok.
Ki patih Reksanata mundhur bangsa sepuluh
jangkah, Kamandaka uga melu mundur, malah
nganti tekan ngisor uwit sing Bendha sing gedhe...
njur njagong sila ngedhepeng anteng mbari matek aji
Sigaraga.
Ki patih Reksanata ngawe ki Lurah prajurit
jaga... bareng ki Lurah prajurit jaga wis neng
ngarepe, ki patih aweh prentah
" Ki Lurah... siki genti kowe sing nyekel maling
julig kae"
Ki lurah prajurit jaga semaur
" Sendika dawuh ki Patih"
Lurah prajurit jaga bareng bareng andhahane gagean
ngrubut Kamandaka, ning Kamandaka mung
mlumpat mlumpat thok.
Ki Reksanata mung nesem nang batin, merga ki
Reksanata weruh seklebatan Kamandaka matek aji
Sigaraga...
Ki Reksanata ngerti Kamandaka sing bener lagi
ngaso neng pang uwit sing dhuwur dhewek.
Kamandaka uga krasa ari ki patih Reksanata sejatine
wis ngerti ari dheweke lagi ngaso nang pang uwit.
Prajurit prajurit jaga kayong dinggo dolanan
nang bayangane Kamandaka, kadhang ngadohi ki
Reksanata kadhang medheki.
Suwe suwe ki Lurah prajurit prajurit jaga
kadhipaten semune bingung... sasate Kamandaka
bisa ngilang utawane kadhang bisa luwih sekang siji.
Ki Reksanata njur nyempatna matek aji
Pameling, nyambung aring Kamandaka, wong loro
padha aweh sasmita seperlune.
Bareng wis repet repet katon cahyane srengenge
esuk... bayangane Kamandaka njuran manunggal
maning karo raga sing sebenere, dadi siji.
Ki patih Reksanata njur prentah aring ki Lurah
prajurit jaga
" Ki Lurah, siki nganah kowe sowan kanjeng
Adhipati... matur ari inyong karo prajuritmu lagi
nggibang nggibang maling Julig".
Ki Lurah prajurit jaga semaur
" Enggih ki patih, sendika dawuh"
Kanjeng adhipati Pasir Luhur Kandhadhaha...
bareng nampa plapuran... ari mau mbengi ana
maling julig mlebu aring keputren kanjeng Adhipati
njuran aweh prentah... Ari bisa malinge dicekel urip
urip, ning ari pancen kangelan dipateni baen, amrih
ora gawe gendra maning nang tembe mburine.
Sidane Kamandaka nguja digibang gibang aring
pinggir kali Mengaji ben keponto, ora bisa mlayu
ngetan utawa ngidul... njuran bisa dicekel urip urip.
Kamandaka digibang gibang aring pinggire
kedhung Petaunan, kedhung sing wis kondhang
angker, wingit tur jerone ora bisa diukur.
Kamandaka kayong keser ing ayuda, Kamandaka
njuran nguja nyeplung aring jerone kadhung
Petaunan, slulup mlebu aring njero banyu.
Dienteni sewetara wektu... Kamandaka ora
mentas mentas, Lurah prajurit jaga njur aweh
penemu aring ki patih
" Ki patih kados maling julig wau mpun pajah...
mergi klelep teng selebete kedhung, kados pundi ari
prajurit sedaya ken ngurugi kedhung Petaunan
ngangge watu ngantos rata kalih pinggire lepen"
Ki patih Reksanata ngiyani
" Ya kena ki Lurah, ari pancen penemumu kaya
kuwe"
Prajurit sepirang pirang njur padha mbalang
mbalangna watu, gedhe, cilik, seanane aring njero
kedhung Petaunan. Suwe ning suwe banyu kedhung
Petaunan keton abang getih, merga iwak, bulus,
sidhat, pelus lan seisine kewan sing urip nang
kedhung mati ketiban urug urugan watu.
Ki Lurah prajurit jaga kayong marem, neng
batin kandhah ari maling julig mesthi mati merga
kurugan watu semono akehe. Nanging sejen karo
penemune ki patih Reksanata... abange banyu
kedhung Petaunan mung merga kesektene
Kamandaka, batine kandhah... Kamandaka egin urip
ning siki embuh lagi umpetan neng endi.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 10 )
---------------------------------
Ki lurah prajurit jaga kayong marem, neng batin
kandhah ari maling julig mesthi mati merga kurugan
watu semono akehe. Ningen sejen karo penemune ki
patih Reksanata... abange banyu kedhung Petaunan
mung merga kesektene Kamandaka, batine
kandhah... Kamandaka egin urip ning siki embuh
lagi umpetan neng endi.
Sejatine Kamandaka pancen egin urip, neng
njero kedhung Petaunan sing jerone ora ukuran,
Kamandaka slulup mlebu aring lampeng kali.
Tangane njuran gramakan lampengan... kebegjan
tangane Kamandaka krasa ari ana bolongan guwa
sing munggah aring ndaratan. Kamandaka njur
munggah mlebu aring guwa sing peteng dhedhet
lelimengan, mbari ngaso Kamandaka sedhakep
anteng... ngeningna cipta muji sukur aring sing
Kuasa merga egin diparingi urip.
Nang nduwur kedhung wis sepi, mung dijagani
prajurit papat mbok sinawane Kamandaka egin urip
njuran njedhul maning sekang kedhung Petaunan.
Prajurit jaga liyane uwis mlaku, baris penere
aring ngalor. Ki Reksanata karo ki lurah prajurit jaga
mlaku neng ngarep barisan.
Bareng tekan kadhipaten ki lurah prajurit jaga
karo ki patih Reksanata bareng bareng ngadhep
sowan aring adhipati Pasir Luhur... sing aran
adhipati Kandhadhaha.
Neng paseban ki lurah prajurit jaga njuran
njlentrehna kabeh kedeyan mau aring adhipati
Kandhadhaha, ki patih Reksanata mung manthuk
manthuk, mbenerna kabeh sing diomongna ki lurah
prajurit jaga.
" Pun abdi nyadhong pangapunte kanjeng adhipati,
amargi maling julig wau mbaten saged kecepeng
gesang" kilurah jaga kandhah aring kanjeng adhipati
mbari nyembah.
Adhipati Kandhadhaha semaur mbari lungguh nang
dampar kadhipaten
" Yaa ora dadi ngapa ki lurah... ketrima banget rika
seandhahane bisa ngrampungi gawe"
Bareng pasewakan mau wis dianggep rampung...
pasewakan njur dibubarna, ki lurah prajurit jaga karo
ki patih Reksanata pamit aring adhipati Pasir Luhur
sekang pasewakan garep ngaso.
Nang kepatihan nyi patih lagi njagong ngenteni
ki patih, nyi patih kepingin ngerti wertane merga ki
patih sing mau mbengi ora bali. Bareng ki patih karo
nyi patih wis bisa sepejagong, ki patih crita bab
maling julig
" Ooo dadi kaya kuwe critane ki patih, maling julig
kuwe anake dewek, si Kamandaka" nyi patih omong
mbari mripate kembeng kembeng, saking trenane
aring Kamandaka sing wis kaya anak tetes getihe nyi
patih.
Ki patih Reksanata mung manthuk, sejatine ki
Reksanata uga krasa kelangan.
Nyi patih Reksanata karo ki patih Reksanata... wong
loro padha meneng menengan kayong sedih nemen,
anak pupon sing didama dama dadi priyagung malah
siki ora nggenah kahanane, mbuh egin urip mbuh
ora.
Kamandaka sing egin neng njero guwa kayong
wis rampung gole ngeningna ciptane, merga
kesektene Kamandaka ora krasa peteng, malah njur
keturon lali.
Bareng ana tikus sing ngambus ambus awake...
Kamandaka nembe nglilir, tangi.
Kayonge bayu kekuatane Kamandaka wis pulih
kaya wingi uni, Kamandaka njuran muter akal... Ari
ana tikus sing mlebu aring guwa, mesthi ana dalan
mlebu metune, Kamandaka njuran mbrangkang
ngetutna lidhig tikus mau, ora nganggo wektu suwe
Kamandaka wis njedhul neng pinggire kali Mengaji
sisih ngisore kedhung Petaunan.
Padhang sinaring srengenge gawe silo mripate
Kamandaka... Kamandaka njur mlebu maning aring
guwa mbari nunggu wektu sing pas, merga
Kamandaka egin nduweni niat garep nemoni maning
sekar kadhipaten Pasir Luhur... Ciptarasa.
Kamandaka neng njero guwa mung tansah
kelingan aring Ciptarasa... gawang gawang
wewayangane uwong sing ditresnani lahir tumusing
batine. Solah tingkahe memper ibune kinasih sing
nang Pajajaran dyiah ayu Kumudaningrum.
-----------------------------
Pener : arah
Penere : arahnya
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 11 )
---------------------------------
Kamandaka nang njero guwa mung tansah
kelingan aring Ciptarasa... gawang gawang
wewayangane uwong sing ditresnani lahir tumusing
batine. Solah tingkahe memper ibune kinasih sing
nang Pajajaran dyiah ayu Kumudaningrum.
Dina ngesuke... wis lingsir awan Kamandaka
metu sekang guwa, mlaku alon alon mengidul turut
pinggiran kali Mengaji.
Bareng tekan ngisor pethukane kali Mengaji karo
kali Logawa Kamandaka nyabrang kali, ora adoh
sekang ngkono, nang sisih wetan... Kamandaka
lamat lamat weruh ana desa... senajan durung akeh
sing manggoni.
Kamandaka thingak thinguk ngalor ngidul, ora
kasengajan weruh wong wadon wis kepara umur
wolung windu punjul, repot kabotan nggendhong
suluh sekang alas, kayong ngrekasa nemen.
Kamandaka kegugah atine, njur medheki mbari
takon
" Biyung omahe neng endi...?"
" Ooo, bocah bagus... Ora adoh, kuwe nduwur
ngkono" wong wadon mau semaur, ambagane
manggos menggos kayong garep pedhot.
" Ooo, yaa ngeneh tek rewangi manggul ben si
biyung ora kangelan gole mlaku manjat perengan
kae" Kamandaka garep aweh pitulungan.
" Lhaah ora susah baen, ben tek gendhonge dewek,
mengko mbok awakmu dadi reged" wong wadon
mau semune nolak.
" Ora apa apa biyung, ben inyong baen sing
manggul" merga saking melase... Kamandaka
ngomong semu meksa.
 Bareng wis tekan gubuge uwong wadon mau...
wong loro padha tetepungan, wong wadon mau aran
mbok Kartisara. Kamandaka uga nepungna jenenge
mbari crita lelakone kawit sekang Pejajaran nganti
dadi burone prajurit kadhipaten. Kamandaka njur
embat embatan pikiran, tukar kawruh karo mbok
Kartisara. Rejaning jaman desa mau ketelah desa
Pangembatan utawa Pengebatan.
" Yaa uwis ari pancen lelakone gus Kamandaka kaya
kuwe, nggo sesingidan sewetara gus Kamandaka
manggon ngkene baen bareng inyong" mbok
Kartisara aweh penemu aring Kamandaka,
Kamandaka gelem manggon sewetara neng omahe
mbok Kartisara.
Nang omahe mbok Kartisara Kamandaka ngingu
ayam sing egin jengger, ulese bakal dadi jago adon
sing pengpengan.
Ari lagi neng njero omahe mbok Kartisara...
Kamandaka gelem mbukak tutup irung karo
lambene, ningen ari neng njaba omah... tutup irung
karo lambene tetep dienggo supayane ben ora
kewenangan sapa sing sebenere.
Kamandaka dasare pinter srawung, sedela baen
wis duwe kanca kenthel aran Rekajaya sing
pegaweane nggolet iwak kali. Ari dideleng sekang
umure... Kamandaka tiba luwih enom, ningen
Rekajaya kayong perek nemen aring Kamandaka.
Sewijining dina Rekajaya takon aring
Kamandaka sapa sebenere Kamandaka kuwe...
Kamandaka njuran waleh apa anane aring Rekajaya,
bareng wis rampung njur kandhah
" Kang inyong pesen wanti wanti, rika aja kosi
kandhah aring sapa baen, sapa sejatine inyong...
merga bab kiye nggawa nasib pati uripku"
Bareng ngerti sing sebebere Kamandaka kuwe...
Rekajaya gole kekancan karo Kamandaka dadi
tambah raket, wong loro njur padha janji garep
sebaya urip sebaya mukti.
Ayam jengger sing dirumat Kamandaka wis dadi
jago adon sing pengpengan, njuran diweni aran
Mercu. Jalu kiwe tengen mapane apik, rada mlebu
meng jero, dadi ari nggo nladhung sering ngenani
gulu jago utawa liya nggon sing mringgani.
Wektu digawa gladen neng kalang adu jago...
uwong padha nggumun, sepisan tladung jago
musuhe nglempuruk merga sing kena sisih tengen
ndase, ora suwe jago mau mati. Sing duwe nggumun
ora etung, marga jagone klebu jago pilihan.
Bar kedayan kuwe Mercu dadi kondhang, akeh
botoh jago sing njajal ngedu jagone karo Mercu...
ningen kanthi gampang Mercu menang tarunge,
malah biasane jago musuhe mati thek sek neng njero
kalangan, merga kenang jalune Mercu.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 12 )
--------------------------------
Bar kuwe Mercu dadi kondhang, akeh botoh jago
sing njajal ngedu jagine karo Mercu. Ningen kanthi
gampang Mercu menang tarunge, malah biasane
jago mungsuhe mati thek sek neng njero kalangan
merga kenang jalune Mercu.
Mbengi mbengi wayah tabuh kenthong ping wolu
nang pendhapa sisih njero prabu Siliwangi lagi
sepejagong karo anak bojone. Prabu Siliwangi
njagong neng pelungguhane diapit bojone sisih
kiwe karo tengene, anakke loro raden Banyak
Ngampar karo raden Banyak Blabur njagong rada
adoh neng ngarepe prabu Siligwangi.
Mbengi kuwe raja Pajajaran prabu Silihwangi
keton ora pati semringah, suntrut kayong lagi ana
sing dipikir abot.
Mbari sedhakep prabu Siliwangi kandhah aring anak
bojone
" Seprana seprene Banyak Catra durung ana kabare,
dikaya ngapa inyong yaa kangen aring Banyak
Catra"
" Enggih kanjeng rama, kula pun Banyak Nganpar
nggih mpun kangen kepingin kepanggih" raden
Banyak ngampar nyelani omong.
" Kula nggih sami kalih kakang Banyak Ngampar"
raden Banyak Blabur uga melu nyelani.
Prabu Siliwangi sekluarga njur padha rembugan
bab kahanane Banyak Catra nang Pasir Luhur.
" Ari kaya kuwe inyong prentah aring kowe Banyak
Ngampar, gagean baen koo nyusul kakangmu
Banyak Catra"
Prabu Siliwangi prentah aring raden Banyak
Ngampar.
" Enggih sendika dawuh rama, kula ngenjing enjing
ajeng kesah nyusul kakang Banyak Catra teng Pasir
Luhur" raden Banyak Ngampar nyanggupi prentahe
prabu Seliwangi.
Prabu Siluwangi kayong plong atinne, merga raden
Banyak Ngampar wis sanggup garep nyusul raden
Banyak Catra.
" Banyak Ngampar... inyong dadi ayem lan bungah
ari kowe gelem kangelan nusul kakangmu" prabu
Siliwangi kandhah mbari mesem.
Jan jane raden Banyak Blabur uga kepingin melu,
ningen dipenging nang ibune.
Esuk esuk sewise nemoni Kolot karo
Klanthung... takon penere kadhipaten Pasir Luhur,
raden Banyak Ngampar numpak jaran metu sekang
kedhaton Pejajaran.
Nang ndalan raden Banyak Ngampar ora nemoni
alangan sing abot, merga wis ngerti ancer ancere
tlatah Pasir Luhur.
Kira kira bangsa rong pasaran... raden Banyak
Ngampar wis tekan tlatah kadhipaten Pasir Luhur.
Raden Banyak Ngampar njur nggolet papan
penginepan sing bisa dienggo nganti pirang pirang
dina, raden Banyak nylamur aran nganggo jeneng
Silihwarni.
Silihwarni ora age age aring kepatihan, ningen
ngesip sip werta ndimin. Silihwarni krungu crita
sekang uwong akeh ari Banyak Catra utawa
Kamandaka wis dianggep mati nang kedhung
Petaunan, nggo ngampangna laku Silihwarni njur
ngabdi dadi prajurit neng kadhipaten.
Kamandaka ora ngerti ari adine si Banyak
Ngampar nyusul aring kadhipaten Pasir Luhur, gole
adu jago sengsaya ndadi.
Ningen ari ayam jagone sing aran Mercu menang
tarung, kasil gole totohan ora dienggo dhewek,
malah dibagi bagi aring uwong sing uripe sekeng,
kekurangan sandhang kekurangan pangan.
Merga Mercu saben tarung mesthi menang...
dadi sering padha tukaran, gelut, antara botoh siji
karo botoh sijine. Kedadeyan kuwe keprungu nganti
tekan kadhipaten Pasir Luhur, ki patih Reksanata
njur prentah aring prajurit sandi kon ngawat awati.
Kebeneran Silihwarni melu kepilih dadi prajurit
sandi, merga ki patih Reksanata tau neter olah
keprajuritane Silihwarni sing wis klebu duwur.
Nggo nggampangna gole nyambut gawe
Silihwarni njuran nggolet jago adon sing peng
pengan, ben ora ngisin isini ari ketemu lawan si
Mercu.
Nang tlatah sisih kulon, rada adoh sekang
kadhipaten Pasir Luhur... ana werta jere garep
dianakna adu jago sing sipate gedhen gedhenan.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 13 )
--------------------------------
Nggo nggampana gole nyambut gawe Silihwarni
njuran nggolet jago adon sing peng pengan, ben ora
ngisin isini ari ketemu lawan Mercu.
Nang tlatah sisih kulon, rada adoh sekang
kadhipaten Pasir Luhur... ana werta jere garep
dianakna adu jago sing sipate gedhen gedhenan.
Rejaning jaman... papan panggonan sing nggo
pranti adu jago ketelah desa Karang Ayam utawa
Karanggayam.
Silihwarni gagean lunga mbari nggawa jago
adone njujug aring papan adu jago, tekan nggone
sepi, merga jere garep ana prajurit kadhipaten sing
garep teka. Silihwarni njur nggolet papan nggo
nginep, sapa ngerti ngesuke sida ana adu jago.
Bener... bareng wis genti dina... esuk esuk papan
adu jago wis rame, wong wong sing garep melu
totohan adu jago wis padha kumpul. Silihwarni
sabar, ora age age melu totohan. Sipate prajurit
sandi... nunggu wektu sing pas, ben ora mbebayani
wong akeh.
Silihwarni nggumun bareng weruh tandange
Mercu nang kalangan, jagone ketone cilik ning
tladhungane ngdhab edhabi kayong bisa milih wektu
karo milih papan. Mungsuhe Mercu mung kaya nggo
dolanan, ari Mercu ditladhung gole ngindani kayong
gampang nemen.
Mercu medhun kalangan ping pindho, kuwe baen
ora nganggo wektu suwe, mungsuhe kalah, mati.
Silihwarni lunga nggolet papan sing rada adoh tur
ora ana uwong, njur masang Cis neng jalu ayam
jagone, gedhene mung sedada aren, ningen landhepe
ora etung, pari basan landhepe ping pitune peso
penyukur.
Bareng Siliwangi tekan nggon kalangan maning...
Metcu wis kentekan mungsuh, anane mung gari
jagone Silihwarni. Rekajaya njur krisikan aring
Kamandaka
" Gus kayonge Mercu neng kene wis ora ana
mungsuhe maning"
" Iyaa, ningen kae ana siji sing durung medhun
kalangan, jajal nganah sing duwe ditakoni... sapa
ngerti mbok gelem ngedu jagone lawan Mercu"
Rekajaya njur mereki Silihwarni mbari takon mbok
jere sapa garep ngedu jagone.
Silihwarni ngiyani... ning totohane nyawane sing
duwe jago. Rejajaya njur ngomong aring
Kamandaka, Kamandaka kaget kayong kesambe
bledheg.
Kamandaka gelem, ning duwe penjaluk... gole
adu jago nang papan sing sepi tur adoh sekang
kalangan ngkene. Silihwarni ngiyani penjaluke
Kamandaka.
Rekajaya, Kamandaka karo Silihwarni mlaku
ngidul, nganti ngliwati desa Panusupan njur
menggok meng ngulon. Papan panggonane neng
pinggir alas gedhe gung liwang liwung.
Neng kono Metcu ditarungna karo ayam jago
Silihwarni, Mercu keton wis keselen tarunge ora
kaya adat sabene. Mercu sidane kalah, mati merga
gulune meh tughel... kenang jalu jagone Silihwarni.
Kamandaka gaget campur bingung, jagone
Silihwarni di tubruk jur dideleng jalune. Bareng di
ileng ileng.. jalu jagone Silihwangi dipasangi cis
sing landhepe kliwat saking, Kamandaka jengkel...
ora trima, merga Silihwarni wis laku sing ora bener.
Ayam jagone Silihwarni diontang antingna njur
dibanting, mati. Ora kasengajan... jalu sing pasangi
cis nyenggol weteng pas kempongane Kamandaka
sing sisih tengen.
Saking landhepe cis mau... Kamandaka kosi ora
krasa ari kempongan tengene tatu kebeset cis sing
ana neng jalu jagone Silihwarni.
Silihwarni ora trima ari jagone dipateni nang
Kamandaka, wong loro njur padha gelut, tarung adu
kasekten... rejaning jaman papan panggonan sing
diengggo gelut Silihwarni lawan Kamandaka diarani
desa Pejogol.
-------------------------
= Cis : senjata rahasia
kaya mata tombak
gedhene se sada aren
= BABAD PASIR LUHUR =
Dalek Banyumasan
( Seri : 14 )
--------------------------------
 Saking landhepe Cis mau...
Kamandaka kosi ora krasa ari kempongan tengene
tatu kebeset Cis sing ana neng jalu jagone
Silihwarni.
Silihwarni ora trima ari jagone dipateni nang
Kamandaka wong loro njur padha gelut, tarung adu
kesekten... Rejaning jaman papan panggonan sing
dienggo gelut Silihwarni lawan Kamandaka...
diarani desa Pejogol
Gelute Kamandaka lawan Silihwarni seng saya
suwe seng saya rame, padha padha anake raja
Pejajaran keprigelan olah keprajuritan lan kesekten
ketone padha, imbang ora ana sing luwih unggul...
kayonge malah tunggal ngelmu tunggal guru.
Rekajaya mung bingung mbri ngawat awati
Kamandaka sekang kadohan, ora wani melu melu...
merga rumangsa ora duwe ngelmu olah kanuragan.
Silihwarni malah sesumbar aring Kamandaka
" Mayuh gelute diterusna ngesuk, ari kowe bisa
ngalahna inyong... Silihwarni, inyong garep merguru
sepuluh tahun lawase aring kowe"
Kamandaka uga melu sesumbar
" Padha baen Silihwarni... ari kowe bisa ngalahna
inyong... inyong garep dadi pemomongmu selawase
sepuluh tahun"
Bareng wis repet repet peteng Kamandaka karo
Silihwangi sing wis padha janji gole gelute garep
diterusna ngesuk maning, njur ngaso milih enggon
dhewek dhewek rada adoh adohan.
Sejrone ngaso Kamandaka mikirna Silihwarni,
Silihwarni uga mikirna Kamandaka... ngelmune
padha, kesektene uga padha, gedhe rasa kepingin
ngertine... jan jane sapa mungsuh sing mau diadhepi.
Ningen suwe suwe Silihwarni karo Kamandaka ora
preduli, mbuh sapa mungsuhe, sing baku wengi kiye
garep ngaso nggo milihna kekuatan lan tenagane
maning.
Bareng turon... Kamandaka suwe suwe
ngrasakna perih neng kempongan tengene, njuran
ditiliki, Kamandaka kaget yen lamona dheweke tatu
kayong bate kebeset gegaman.
Rekajaya karo Kamandaka njur ngrembug bab
tatu sing ana neng kempongane Kamandaka.
" Gus Kamandaka... kayonge tatu kiye tah merga
kenang landhepe Cis sing nang jalu jagone
Silihwarni" Rekajaya aweh penemu.
" Kayonge iyaa... merga inyong karo Silihwarni mau
gole gelut ora nganggo gaman"
" Siki kaya kiye baen... mumpung Silihwarni ketone
wis turu lali, mayuh siki umpetan ndimin mbari
ngenteni tatune sampeyan mari" Rekajaya aweh
penemu.
Kamandaka njur semaur
" Kang kuwe jenenge tinggal glanggang colong
playu... kuwe dudu jiwane ksatria"
" Lhaah ora susah dipikir, tatu kuwe kayong
mbayani nemen gus... wis mayuh gagean lunga
sekang ngkene"
Mbari menyat Rekajaya nyekel tangane
Kamandaka njuran disampirna aring pundhake,
digawa alon alon aring ngidul.
Silihwarni ngerti ari Kamandaka digawa lunga nang
Rekajaya... Silihwarni ngetutna sekang kadohan.
Dalan sing liwati peteng dhedhet, ora ngerti
kahanan kiwe tengene. Bareng srengenge wis nungul
nang bang wetan... Rekajaya kentekan dalan, neng
ngarepe ana kali sing amba tur banyune kayong
santer nemen.
Garep arep mbalik ora wani merga Kamandaka
tatune keton sengsaya abot, wong loro dalane
kayong kepentog pentog, ora wani maju uga ora
wani mbalik. Rejaning jaman papan ngkono ketelah
desa Notog... Rekajaya karo Kamandaka nerusna
lakune turut pinggir kali penere ngalor.
Silihwarni tetep ngetutna neng mburine, senajan
mung sekang kadohan, sing baku aja kosi kelangan
lacak.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 15 )
--------------------------------
Rekajaya karo Kamandaka nerusna lakune turut
pinggir kali penere ngalor.
Silihwarni tetep ngetutna neng mburine senajan
mung sekang kadohan, sing baku aja kosi kelangan
lacak.
Bareng ana enggon kali sing cethek Rekajaya
njur nggendhong Kamandaka, digawa nyabrang
aring sisih sabrange kali.
Dipapah, diroto roto, kadhang kudu di gendhong,
Rekajaya karo Kamandaka nerusna laku aring
ngetan njuran menggok ngalor.
Sejrone ngetutna mlakune Rekajaya karo
Kamandaka, nang dalan Silihwarni ketemu karo
prajurit telik sandi kadhipaten Pasir Luhur, telik
sandi mau kebeneran nggawa asu.
Asu diculna kon mbedhag Rekajaya karo
Kamandaka, asune njegog ora mandheg mandheg...
mbari ngoyok oyok terus, ning Rekajaya karo
Kamandaka ora kelangan akal.
Neng pinggir dalan lidhigan ana wit asem sing
gedhene luwih gedhe sekang rong rangkulan
uwong... nganggo kasektene, Kamandaka ngrubuhna
wit asem mau, njuran dialangna nang dalan, karepe
dienggo ngalang alangi asu karo Silihwarni...
Rejaning jaman papan nggon wit asem sing
dirubuhna mau kasebut desa Karang Klesem.
Kamandaka karo Rekajaya nerusna mlaku aring
ngalor, ora nyana... asune prajurit sandi wis neng
mburine, njegog kayong aweh tanda aring sing
nggawa.
Rekajaya njur nggibang nggibang nyekel asu mau,
bareng wis kecekel garep dipateni, weruh sing kaya
kuwe Kamandaka aruh aruh aring Rekajaya
" Kakang Rekajaya, asune aja dipateni... melas asu
kuwe ora duwe keluputan, dikurung baen, sing baku
asu kuwe ora nggagu gawe lakune dhewek"
Rejaning jaman nggon sing nggo ngurung asu
mau ketelah grumbul Karang Anjing.
Bareng asune prajurit sandi kadhipaten dikurungi,
Silihwarni kelangan lacake Rekajaya karo
Kamandaka, Silihwarni njur mlaku separan paran.
Kamandaka nerusna mlaku menggok meng
ngulon, nang kono ana kali gedhe tan kocapa tatune
Kamandaka egin durung mari, malah ngetokna getih
kayong bancar nemen. Rekajaya njur nggendhong
Kamandaka digawa nyabrangi kali. Kali mau njur
ditengeri kanthi aran kali Bancaran utawa kali
Banjaran.
Tatune Kamandaka kayong egin abot kosi
Kamandaka karo Rekajaya ora kober nambani
tatune merga kudu ngadohi Silihwarni. Papan
ngkono ana rejaning jaman kasebut desa Kober.
Rekajaya karo Kamandaka mlaku mengulon, njur
nyabrang kali... merga gole nyabrang ora ngati ati
Kamandaka tiba keplet, awake padha bundas tatu
kenang watu karo wadas... Rejaning jaman kali
kuwe diarani kali Bodas.
Nang sebrang pinggire kali Bodas Kamandaka
bingung garep nerusna laku aring endi
" Kakang Rekajaya, apike dhewek terus mengulon
apa ngalor ?" Kamandaka takon aring Rekajaya
" Sekarepe sampayan baen lah, ngulon kena ngalor
yaa mayuh"
Baren dipikir kathi jero... sidane wong loro
padha nerusna mlaku ngalor, mbrobos mbrobos alas,
ana rejane jaman alas ngkono bareng dadi desa
ketelah desa Bobosan.
Kamandaka karo Rekajaya nerusna mlaku ngalor
mbari nambani tatune Kamandaka.
Neng ndalan Rekajaya garep nambani tatune
Kamandaka, bareng ditiliki tatu egin amba keton
mangah mangah.
Rejane jaman papan ngkono.. bareng dadi desa
ketelah desa Rempoah.
Silihwarni sing lagi kelangan lacake Kamandaka
njur tirakat, tapa ngrame mbari nyuwun aring sing
Kuasa... supayane diwenehi wangsit ben bisa ngerti
nang endi dununge Kamandaka.
Sejrone tirakat... Silihwarni ulih wangsit mbesuk
bisa ketemu adu kesekten maning karo Kamandaka,
nang ngisore watu sing gedhene meh padha karo
pendhapa kadipaten.
Silihwarni njur nggolet werta nang endi papan
dununge watu kuwe, saben owong ari ditakoni bab
kuwe semaure ora ngerti utawa durung tau weruh.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 16 )
---------------------------------
Sejrone tirakat Silihwarni olih wangsit mbesuk
bisa ketemu adu kesekten maning karo Kamandaka
nang ngisore watu sing gedhene meh padha karo
pendhapa kadhipaten.
Silihwarni njur nggplet werta neng endi papan
dununge watu kuwe, saben uwong ari ditakoni bab
kuwe semaure ora ngerti utawa durung tau weruh.
Mlakune dina genti dadi sepasar, sepasar genti
dadi selapan dina. Tatu tatu sing disandang
Kamandaka kayong wis mari, Kamandaka keton wis
bregas, tringginas.
Sekang tlatah Rempoah... Kamandaka karo
Rekajaya mlaku mengulon. Keberan Silihwarni uga
mlaku mengulon, kayong wis dadi tulise Gusti Kang
Maha Agung... Kamandaka ketemu karo Silihwarni,
njur wong padha gelut maning. Papan sing nggo
gelut mawut mawut ora karuan, bosah baseh ora
nggenah, ana rejane jaman...papan mau njur katelah
desa Baseh.
Ora krasa... Kamadaka karo Silihwarni gole
gelut alon alon pindah aring ngetan. Nang papan
ngkono ana watu sing gedhene kliwat saking, meh
padha karo gedhene pendhapa. Kamandaka
munggah aring ndhuwure watu mau, Silihwarni ora
gagean nututi, nunggu nang ngisore.
Nang duwur watu... mbari malang kedhek
Kamandaka njur sesumbar aring Sikihwarni
" Silihwarni, ari pacen kowe satria sing pinunjul...
ngeneh munggah aring ndhuwur watu"
Silihwarni semaur sekang ngisor
" Kowe baen sing mudhun, aja tinggal glanggang
colong playu"
Kamandaka njur kandhah
" Silihwani... ben kowe ora mati kanthi getun, gela,
merga ora ngerti sapa sing mateni... Giyeh... inyong
putrane prabu Silihwangi raja Pejajaran sing aran
Banyak Catra uga aran Kamandaka"
" Aja ngawu gawar sekepenake, ari pancen kowe
putrane prabu Silihwangi, jajal siki apa buktine"
Sekang nduwur watu sing gedhe mau
Kamandaka njuran ngetokna pusaka keris Kujang
Pamungkas... kiai Mojang, keris ampuh gaweane
empu sing uwis misuwur, kondhang kesektene...
sing aran empu Marcukondho.
Silihwarni ndelengna keris kuwe sekang ngisor
kathi tliti, bareng neng batine Silihwarni wis ora
mang mang ari keris kuwe pusaka kiai Mojang...
Silihwarni uga ngaku ari dheweke sejatine Banyak
Ngampar...
Kamadaka njuran genti takon
" Silihwarni, ari kowe pancen bener adikku si
Banyak Ngampar mendi buktine ?"
Silihwarni njur ngetokna timang sabuke, neng
timang mau ana tengere sing mbuktena ari
Silihwarni kuwe sejatine Banyak Ngampar putra raja
Pajajaran.
Kamandaka njur medhun sekang watu gedhe mau...
Wong loro...Banyak Catra karo Banyak
Ngampar njuran padha rangkulan kenceng pisan,
mbari tangisan kayong kangen nemen.
Rekajaya mung semlengeren, weruh sing maune
mungsuhan... siki malah padha rangkulan mbari
nangis.
Banyak Catra njuran ngundang Rekajaya kon merek,
njur kandhah ari Rakajaya
" Rekajaya, ditepungna... kiye adhiku aran Banyak
Ngampar ya Silihwarni"
Banyak Ngampar njur nepungna
" Iya Rakajaya, ditepungna inyong Banyak Ngampar
adhine kakang Banyak Catra"
Mbari egin durung mudheng... Rekajaya semaur
" Enggih... gus Banyak Ngampar, kula Rejajaya,
ditepangaken kula rencange gus Kamandaka utawi
Banyak Catra"
Rejaning jaman... watu sing gedhene ora etungan
mau... kondhang aran watu *Sinom", watu papane
sing nggo ketemu antarane Banyak Catra karo
Banyak Ngampar sedululur sing tiba lewih enom.
Wong telu njur jagongan, mbari ngrembug bab
pegaweane Silihwarni utawa Banyak Ngampar,
pegawean sekang kadipaten Pasir Luhur sing kudu
dirampungi. Kamandaka njur kelingan... wektu
semono nang Karang Anjing tau ngurungi asu.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 17 )
---------------------------------
Wong telu njur jagongan, mbari ngrembug bab
pegaweane Silihwarni utawa Banyak Ngampar,
pegawean sekang kadhipaten Pasir Luhur sing kudu
dirampungi. Kamandaka njur kelingan... wektu
semono nang Karang Anjing tau ngurungi asu.
Kamandaka njur aweh penemu
" Adi Banyak Ngampar, mayuh dewek njajal niliki
asu sing tek kurungi nang Karang Anjing... mbok
egin ana"
" Sae niku gus, kadose kula nggih teksih kelingan
nggene" Rekajaya nimbrung omong.
" Iyaa kakang Banyak Catra, ari kaya kuwe
penemune kakang inyong melu baen" Silihwarni
mathuk karo penemune Banyak Catra kakange.
Wong teku gagean mlaku sekang watu Sinom
aring ngidul, bareng tekan tlatah Kober njur
menggok ngetan aring Karang Anjing. Kebeberan
asune agin ana, ning uwis metu sekang kurungan,
njuran disembeleh.
Atine dibuntel karo godhong njur digawa aring
kadhiparen Pasir Luhur, nang Silihwarni diwehna
aring adhipati Kandhadhaha.
Bareng weruh wujud ati sing nang njero buntelan
godhong, adipati Pasir Luhur bungah atine.
Adhipati Kandhadhaha mbari njangong njuran
kandhah aring Silihwarni
" Silihwarni inyong ketrima aring kowe, kowe wis
bisa ngrampungi gawe sing tek wenehna aring
kowe"
Silihwarni mbari nyembah semaur cekak.
" Enggih kanjeng adhipati"
" Ki patih Reksanata, tulung bar pasewakan kiye ati
kuwe dibuang utawane dilarung baen nang kali
Logawa" adhipati Kandhadhaha prentah aring
patihe.
" Enggih kanjeng adhipati, mengke kula kubur
mawong teng kepatihan kajenge mboten mambet" ki
patih Reksanata semaur mbari nyembah.
Bareng pasewakan neng kadhipaten wis rampung
Silihwarni njur pamitan garep ngrampungi
pegawean liyane. Sulihwarni njur bali maning
nemoni Kamandaka karo Rekajaya, wong telu padha
jagongan nang nduwur watu watu. Akeh sing dicrita
lan akeh sing garep dilakoni, njur Banyak Catra
kandhah aring Rekajaya
" Kakang Rekajaya, kepeksane inyong karo rika
kudu pisahan ndimin sewetara"
" Lhaah, njuran inyong kepriwe kiye, apa nggane
garep ditinggal dewekan gus ?" Rekajaya takon
aring Banyak Catra.
Banyak Catra semaur mbari ndhingklul kayong ora
tega.
" Pangapurane kang, inyong kudu tega ninggal rika
neng ngkene"
Rekajaya njur kandhah mbari nglegeg kayong gela
nemen.
" Iya wis lah... ari pancen inyong garep ditinggal.
Ning inyong garep ora bali aring omahe mbok
Kartisara, inyong garep manggon neng pinggir kali
Banjaran, garep mapan neng gedhong lotong" neng
batine Rekajaya uga kandhah semu nyupatani aring
Banyak Catra
" Ooo gus gus, ari tumindakmu mung mburu
senenge dhewek, ampeyan ora bakal bisa dadi raja
neng Pajajaran".
Rejaning jaman watu watu sing nggo padha
jagongan mau ketelah sela Perjanjen utawa watu
Janji. Wong telu njur padha pisahan, Rekajaya
mlaku ngidul njujug aring pinggir kali Banjaran.
Banyak Ngampar bareng karo Banyak Catra bali
aring kraton Pajajaran, neng ndalan ana kali sing
keton njuleg, perengane keton jero, Banyak Catra
njur longok longok ndeleng ngisor... Rejane jaman
tlatah ngkono diarani Cilongok
Banyak Catra karo Banyak Ngampar nerusna
mlaku ngulon, njuran menggok medhun ngidul,
tekan ngkono wong loro padha krasa salit utawane
ngelak.
Banyak Catra karo Banyak Ngampar njur nggolet
banyu, ningen ora nemu, njaluk aring uwong
padesan uga ora diwenehi merga pancen lagi langka
banyu.
Banyak Catra njur menclas oyod uwit, pitulunge
oyod mau njur metu banyune... sengsaya suwe
metune banyu sengsaya gedhe, malah nganti
dlawahan. Wong wong desa tlatah ngkono padha
bungah merga dadi ora kangelan banyu, utawane
kudu nggolet banyu aring papan sing adoh sekang
ngkono. Rejaning jaman.... tlatah ngkono diarani
desa Pancasan.

= BABAD PASIR LUHUR =
Dialak Banyumasan
( Seri : 18 )
-------------------------------
Banyak Catra njur menclas oyod uwit, pitulunge
oyod mau njur metu banyune... sengsaya suwe
metune banyu sengsaya gedhe, malah nganti
dlawahan.
Wong wong desa tlatah ngkono padha bungah merga
dadi ora kangelan banyu, utawane kudu nggolet
banyu aring papan sing adoh sekang ngkono.
Rejaning jaman... tlatah ngkono diarani desa
Pancasan.
Cekake crita... Banyak Catra karo Banyak
Ngampar wis tekan kadhaton Pajajaran, njur padha
seba aring prabu Siliwangi.
Prabu Siliwangi bangeting bungah atine, bisa
ketemu maning karo Banyak Catra... anak
pembarepe sing didama dama mbesuk bisa ngganti
prabu Silihwangi ari titi mangsane wis teka.
Nanging kanthi ora kasengajan, prabu Silihwangi
weru ana tilase tatu nang kempongane Banyak Catra,
prabu Siliwangi krasa njur kuciwa.
Sewijing dina prabu Siliwangi wis njagong neng
korsi dampar kedaton, nang jajere sisih kiwene
njagong Kemudaningrum, bojo kelorone prabu
Silihwangi.
Prabu Silihwangi garep nganakna pasewakan sing
garep ngrembug babagan Banyak Catra sing garep
diwisuda bakal nggati dadi raja, ngganti
pelenggahane prabu Siliwangi neng Pajajaran.
Bubar pasewakan bojone sing aran
Kemudaningrum ngadhep dewekan aring prabu
Silihwangi, kayong lagi ana sing dipikir jero, lan
kudu dikadhahna aring prabu Siluwangi.
Prabu Silihwangi njur takon aring bojone
Kemudaningrum
" Kemudaningrum, kayonge kowe ora semringah
kaya adat saben, njur apa sing lagi dipikir. Blaka
barn kra susah wigah wigih"
Kemudaningrum njur semaur mbari nyembah
" Nyadong duka ingkang kathah menawi kula
mengke kathah keluputane"
Kemudaningrum njur crita mula bukane gemiyen
dong garep dipet bojo nang prabu Siliwangi,
Kemudaningrum gelem dadi bojone ning ari mbesuk
duwe anak lanang... kudu diwisuda ngganti dadi raja
neng kedhaton Pejajaran.
Prabu Silihwangi meneng baen, semune bingung
nemen. Merga sabda pendhita ratu... apa sing dadi
pengucape kudu keleksanan.
Mbengi mbengi prabu Silihwangi ngundang
Banyak Catra nang pendhapa sisih njero, prabu
Silihwangi njur kandhah
" Anaku Banyak Catra, wis dadi angger anggere
kedaton... sapa uwonge sing bakal nggenteni dadi
raja... uwong awake kudu wutuh ora ana tilas tatune,
apa maning tatune kosi keton ari pas lagi nyandhang
klambi keprajuritan"
Banyak Catra njur nyandhak apa sing dadi
pengucape prabu Silihwangi, neng ati Banyak Catra
kuciwa, nanging kudu bisa nrima kahanan sing ana.
Yen lamona besuk tembe Banyak Catra ora bakal
dadi raja neng kedhaton Pejajaran, merga ana tilas
tatu neng kempongan tengene.
Senajan Banyak catra atine kuciwa, Banyak
Catra kandhah aring prabu Siliwangi
" Kanjeng rama... kalu empun ngertos kalih napa
pengedikane rama prabu, yen lamona kula mboten
saged nggentosi kanjeng rama dados raja teng
Pejajaran"
Bareng wayahe uwis garep tengah wengi Banyak
Catra njur pamitan mundur sekang ngarepe prabu
Siliwangi.
Tekan ksatrian Banyak Catra njur sedhakep
ngeningna cipta, mbari anteng sedhakep nyuwun
aring Gusti sing Kuasa. Rasa ning rasa mung
nyuwun pitulungane Gusti sesembahane dalaning
urip.
Banyak catra esuke nemoni ki Ajar Sekti, guru
ngelmune batin lan ngelmu kanuragane.
Ki Ajar Sekti mung aweh ular ular supayane Banyak
Catra bali aring Pasir Luhur, kon nemoni maning
mbok Kartisara utawa sing sejatine nyai Kertosuro...
merga mbok Kartirasa kuwe uga uwong sing dhuwur
ngelmu kebatinane.
Esuke bareng wis olih idi palilah sekang prabu
Siliwangi, Banyak Catra njur pamitan aring keluarga
lan kabeh sanak kadange yen lamona Banyak Catra
garep ngumbara maning.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 19 )
---------------------------------
Ki Ajar Sekti mung aweh ular ular, supayane
Banyak Catra bali aring Pasir Luhur, kon nemoni
maning mbok Kartirasa utawa sing sejatine nyai
Kertosuro... merga mbok Kartirasa kuwe uga wong
sing dhuwur ngelmu kebatinane.
Esuke bareng wis ulih idi palilah sekang prabu
Siliwangi, Banyak Cata njur pamitan aring kluarga
lan kabeh sanak kadange yen lamona Banyak Catra
garep ngumbara, nglelana maning.
Banyak Catra wis metu sekang tlatah kedhaton
nunggang jaran, ning milih jaran sing biasa diduweni
neng rakyat umume
Sedalan dalan Banyak Catra nylamur laku dadi
wong biasa, supayane gole mlaku ora nemoni rubeda
jenenge uga sekepenake baen gole nyemlong. Nang
dalan mbuh wis pirang dina, ora krasa wis tekan
wetan Cilongok, sedela maning mlebu tlatah
kadhipaten Pasir Luhur.
Banyak Catra njujug aring omahe mbok
Kartirasa, nang Pangebatan. Mbok Kertirasa kaget
uga bungah ora etung... bareng ngerti sing teka
Banyak Catra utawa Kamandaka.
Bareng wis sewetara dina Banyak Catra nembe
crita aring mbok Kartisara ari deweke diwei ngerti
nang ki Ajar Sekti sing dadi gurune olah kanuragan
lan uga ngelmu liyane kon nemoni mbok Kartirasa,
Banyak Catra njur kandhah aring mbok Kartirasa.
" Mbok, inyong dipesen nang ki Ajar Sekti kon
takon aring sampeyan, nang endi papan sing preyoga
nggo mesu diri mbari tapa brata, priyatin nggolet
kanugrahane Hyang Maha Agung"
Mbok Kertirasa njuran meneng ngeningna ciptane
aring Sing Kuasa... bareng kayonge uwis ulih
wirasat, mbok Kertisara aring Banyak Catra
" Ari miturut penemuku... gus Banyak Catra becike
munggah aring sikile gunung Slamet sisih nduwur"
mbok Kartirasa kandhah aring Banyak Catra.."
" Iyaa, ning kira kira dununge neng sisih ngebdi
mbok ?" Banyak Catra nggenahna.
Mbok Kartirasa nyemauri
" Sing baku gus Banyak Catra nganah baen, mengko
inyong garep aweh sasmita ari wis tekan papan sing
preyoga"
" Iya mbok kesuwun sedurunge" Banyak Catra
kandhah aring mbok Kartirasa. Ora krasa uwis
tengah wengi, mbok Kartirasa njur mlebu senthong,
njur mapan turu, Banyak Catra nggosor neng lincak
sing mau nggo jagongan.
Esuke Banyak Catra pamitan aring mbok
Kartisara yen dhewke garep mangkat, Mbok
Kartirasa njur weling aring Banyak Catra kon
nggoleti Rekajaya sing jere manggon neng Gedhong
lotong pinggire kali Banjaran, desane desa Kober,
kon mbatiri sejrone priyatin tapa brata, mesu raga
lan batine.
Banyak Catra njur mlaku penere ngetan, njujug
aring Kober njur aring Gedhong lotong. Bareng
ketemu karo Rekajaya, wong loro padha rangkulan
kayong kangen nemen. Seuwise ngaso sewetara
Banyak Catra njur kandhah mbari ngarih arihi aring
Rekajaya ben gelem lunga bareng bareng ngancani,
mlaku ngholeti papan nggo tapa brata, njuwun
pituduh aring Sing Maha Kuasa.
Bareng Rekajaya wis rampung tata tata apa baen
sing garep digawa, wong loro njuran mlaku
munggah nggunung penere aring ngalor. Bareng wis
sore Banyak Catra karo Rekajaya njur nggolet papan
nggo turu, olih papan sing kepenak. Saking kesele
wong loro padha turu Banyak Catra ngimpi, sejrone
ngimpi papan kono kon dikubengi benteng.
Esuke Banyak Catra crita aring Rekajaya, ari
mau mbengi dheweke ngimpi... supayane neng
papan ngkono kon digawe benteng utawa batur,
supayane sing lagi tapa slamet ora ana godha
parigawe, impen kuwe kayong anu sasmita dadi ya
kudu dianani, digawekna benteng.
Bareng batur utawa bentenge wis dadi, Banyak
Catra njur nglakoni tapa brata. Semedi anteng...
menerna batine aring Gusti sesembahane supayane
enggal diparingi wangsit utawa sasmita. Rejaning
jaman papan pertapan ngkono ketelah Batur Raden.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 20 )
---------------------------------
Bareng batur utawa bentenge wis dadi, Banyak
Catra njur nglakoni tapa brata. Semedi anteng...
menerna batine aring Gusti sesembahane supayane
enggal diparingi wangsit utawa sasmita. Rejaning
jaman pertapaan ngkono ketelah Batur Raden.
Banyak Catra gole laku tapa brata mbuh wis pirang
dina, nanging kayonge lagi diukur sepira
kemantepane.
Sewijing bengi Banyak Catra ulih sasmita,
dheweke kon nerusna maning... tapa mesu raga lan
batine nang gunung Cendhana.
" Kakang Rekajaya, mau bengi inyong kayonge ulih
sasmita... ari inyong kon tapa utawa nenepi nang
gunung Cendhana" Banyak Catra kandhah aring
Rekajaya.
" Ari pancen kudu kaya kuwe yaa ora apa apa,
ningen gus Banyak Catra wis ngerti penere gunung
mau ?" Rekajaya mbalik takon.
" Kayonge kae... kae gunung sing sisih kulon, sing
ana putih putihe kae" Banyak Catra kandhah mbari
acung acung nudhuhna.
Bareng wis rampung tata tata wong loro njuran
mlaku ngulon pener gunung Cendhana, kayong
perek ningen bareng dicedheki gungunge kayong
melu mlaku ngadohi lan ngadohi terus.
Mlaku... munggah medhun perengan wis ping
pira akehe ora etungan, neng ngkene kayonge lagi
diteter maning... sepira gedhene kemantepane gole
mesu budi, tapa brata nggo nggayuh pengangen
angene Banyak Catra karo Rekajaya.
Ora kesengajan... Rekajaya weruh ana guwa nang
tengah tengahe grumbul uwit pring ori, anehe guwa
mau keton padhang kayong ana obore. Rekajaya njur
kandhah aring Banyak Catra
" Gus Banyak Catra, kae neng tengah tengah
grumbul pring ori keton ana guwa, ning a'eng
nemen yaa gus... guwane keton padhang kayong ana
obore"
" Sisih mendi kang ?" Banyak Catra mbalik takon
" Kae gus... sisih lore sing putih putih kae" Rekajaya
acung acung nudhuhna.
Bareng Banyak Catra uwis weruh guwa mau... njur
kandhah
" Mayuh kang, mumpung egin padhang dhewek
niliki nganah"
" Yaa mayuh" Rekajaya semaur cekak, kayong
greget nemen.
Bareng lingsir awan wong loro nembe tekan
neng senjabane gowa, Banyak Catra alon alon mlebu
aring njerone guwa.
Guwane resik kayong ana sing ngrumati mben
dinane, Rekajaya uga melu mlebu guwa... malah
kosi tekan pog pogane guwa.
" Kang kayonge papan ngkene... papan sing ana
neng wangsit sing tek tampa" Banyak Catra rasan
aring Rekajaya.
" Ari gus Banyak Catra ngrasa bener... nggkene
kuwe papan dununge sing nggo tapa brata yaa
kebeneran" Rekajaya semaur mbari ilang ileng
kayong nliti kahanan njero guwa.
Sejrone nunggoni Banyak Catra tapa... ngenerna
nalar budine aring sesembahane Rekajaya sing njaga
lan nggolet pangan seketemune, kadhang mung
mangan woh wohan alas, malah tau sedine med
wetenge mung keisenanan banyu belik.
Merga wis dadi pakulinan... kanggone uwong
sing demen tirakat ngasrep, mutih utawa mati geni
yaa ora dadi ngapa, awak wis ora kaget ari semangsa
mangsa kekurang pangan kurang turu, keudanan
kepanasen.
Ngepasi wulan nanggal sepisan, wulane keton
njlirit neng sisih kulon... kaya ndene alise widodari
mudhun aring lemah.
Ora kaya adat sabene, Banyak Catra gole tapa
kayong anteng nemen malah kosi kaya uwong lagi
turu, keturon mbari sila.
Ningen ora wetara suwe Banyak Catra njur wegig,
kayong ana sing lagi nganggu. Banyak Catra
klisikan mbari nggathukna alise, mbari umak umik
maca mantra.
Rekajaya njur melu umak umik maca mantra...
kayong lagi melu ngrewani Banyak Catra.
Wong loro gole ngenerna lahir batine aring
sesembahane nganti lingsir tengah wengi, bareng
krungu ayam alas kluruk sing ping sepisane... mak
clorot... ana cahya wernane biru mlebu aring guwa.
Ningen mergane Banyak Catra karo Rekajaya gole
tapa kayong uwis nyewiji dadi siji karo sesembahene
kayonge kosi ora ngerteni ana cemlorote cahya biru
mlebu aring njerone guwa.
--------------------------
A'eng : aneh, ora umum
ora lumrah.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 21 )
--------------------------------
Wong loro gole menerna lahir batine aring
sesembahane nganti lingsir tengah wengi, bareng
krungu ayam alas kluruk ping sepisane... mak
clorot... ana cahya wenane biru mlebu aring guwa.
Nibngen mergane Banyak Catra karo Rekajaya gole
tapa kayong uwis nyewiji dadi siji karo sesembahane
kayonge kosi ora ngerteni ana cemlorote cahya biru
mlebu aring njerone guwa.
Banyak Catra karo Rekajaya krasa ari ana
singgugah, njur padha ngrampungi gole tapa.
Ora ana wujude... ning keprungu swara alus tur
merbawani
" Banyak Catra putuku... merga saking gentur
olehmu tapa brata mbari nyuwun aring Sing Kuasa
alam seisine, kowe pantes kedunungan kekuatan
sing ngedab edabi, trengginas kaya ndene macan,
sira uga esih kudu nerusna laku tapa bratamu ben
ngelmumu dadi jangkep"
Banyak Catra njur semaur mbari atur sembah
" Matur kesuwun eyang, sampun kersa paring
kekiatan kados dene macan dumateng kula pun
wayah Banyak Catra, inggih sendika dawuh eyang"
Rejaning jaman papan mau njur diarani Batur
Macan.
Rekajaya mung meneng baen merga ora krungu
apa apa, saking kepingin ngerti njur takon aring
Banyak Catra
" Gus Banyak Catra, mau kayong ana wong sing
nggugah inyong, bareng inyong melek jebul ora ana
apa apa... apa gus Banyak Catra yaa padha karo
inyong?"
Banyak Catra semaur
" Iyaa, ning mung lamat kamat thok ora pati cetha,
jere awake dhewek kon nerusna laku tapa maning
neng papan sisih ngisor ngkana kae"
" Lhaah deneng gus, ningen ari pancen wangsite
kaya kuwe yaa mayuh mumpung egin esuk diparani"
Banyak Catra karo Rekajaya njur tingkes
tingkes, bareng uwis rampung njuran metu sekang
gua Batur Macan, mlaku ngetan adoh... njuran
medhun aring ngidul.
Papan sing parani kayonge perek ning bareng
diparani jebul adoh nemen, munggah medhun
gunung, kosi luwih sekang setugel dina.
" Kang, kayonge papan ngkene pas yaa ari nggo
nepi" Banyak Catra kandhah aring Rekajaya.
Rekajaya lang ileng njur semaur
" Kayonge iya gus, kiye ana watu loro gedhe gedhe
pisan jejeran, mburine uga ana watu gedhene"
Bareng wis direseki njur padha ngaso sewetara,
ngilangi kesel bate mau mlaku adoh tur munggah
medhun. Bareng surup srengenge Banyak Catra
njagong sila mbari sedhakep, kayong wis miwiti
gole ngeningna ciptane aring sesembahane,
Rekajaya nunggoni neng watu sisih ngisore rada
adoh.
Banyak Catra karo Rekajaya mapan neng
ngkono wis rong wengi, mbengi siki garep telung
wengine. Bareng tengah mbengi swasane kayong
beda karo mbengi sing wis kliwat, rasane sepi
nyenyet, trintrim ngayut ayut rasa. Ora krasa
Rekajaya keturon klalen sekabehane, ora ana sing
dirungu.
Sejrone tapa mesu nalar lan budine, Banyak
Catra ditekani kaki kaki nganggo klambi kejawen,
surjan lurik ireng soklat, nganggo iket wulung...
Jenggot karo kumise temata kayong priyagung sing
duwur ngelmu kasektene.
 Ngango ngelmu batin sing wis tataran dhuwur,
malah garep tataran mumpuni. Priyagung mau aweh
tutunan aring Banyak Catra... lumantar nyambunge
batine Banyak Catra sing tumuju aring sesembahane.
Nyambunge batin lumantar ngeningna cipta mau
pancen rada suwe, meh setugel wengi, merga isine
ngelmu sing ditularna priyagung mau aring Banyak
Catra dudu ngelmu sing cethek...
sewijing ngelmu batin sing diarani wahyu
Keagungan, seuwise kuwe njur aweh prentah aring
Banyak Catra kon priyatin tapa brata maning nggolet
pusaka utawane ngilmu kadigdayan neng ngisor
petukane kali Logawa karo kali Mengaji. Bareng wis
tuntas kabeh... priyagung mau njur ilang, bali aring
papan dununge. Rejaning jaman petilasan nggon
pertapan mau diarani Batur Agung...
Nang bang wetan wis metu cahya sing abang
mbranang, mertandhani wis gagat esuk.
Banyak Catra njur nggugah Rekajaya, Rekajaya
tangi mbari ngulet ngiwe nengen kayong wegah,
egin ngantuk.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 22 )
-------------------------------
Nang bang wetan wis metu cahya sing abang
mbranang, mertandhani uwis gagat esuk. Banyak
Catra njur nggugah Rekajaya, Rekajaya tangi mbari
ngulet ngiwe nengen, kayong wegah, egin ngantuk.
Bareng wis rada awan Rekajaya tembe medhun
sekang watu sing nggo turu, mlaku sempoyongan
aring kali cilik sing ana neng secedheke ngkono,
garep raup.
Ngepasi Rekajaya lagi raup, Banyak Catra sing
neng mburine kepleset watu... garep cekelan
Rekajaya malah dadi kecemplung bareng bareng
aring kali mau. Wong loro malah dadi gojegan,
nguyu nyekakak ora entek entek.
Bareng srengenge wis rada dhuwur wong
sekloron nerusna laku, mlaku medhun mengulon.
Mbari mlaku Banyak Catra karo Rekajaya nggolet
pangan seketume, ari ketemu busil, apa ketemu tales
njur dibenem... asal kena nggo isi isi weteng.
Papan panggonan sing dituju ora angel digoleti,
pethukan kali Logawa karo kali Mengaji wis tau
diliwati neng Banyak Catra karo Reksjaya, mung
gari nggolet papan sing pas. Sing angel malah
kepriwe carane ben ora konangan uwong liwat
utawa kamanungsan. Pitulunge Banyak Catra
kelingan guwa sing wektu semana nylametna uripe,
merga guwa kuwe... Banyak Catra bisa njedhul
sekang njerone kedhung Pataunan. Guwa kuwe
njuran digoleti, ora nganggo wektu suwe uwis
ketemu. Guwa mau pancen dununge neng pinggir
campuhane utawa pethukane kali Logawa karo kali
Mengaji.
Guwa sing pancen angkere ora ketulungan...
wingit akeh demit, Jin, Setan gentayangan. Nggon
Banaspati, Lampor, Gendurwo, Jrangkong, Kunthi,
Thuyul lan liya liyane.
Banyak Catra karo Rekajaya mlebune mbari
mbrangkang, merga cangkeme guwa pancen ora
amba. Banyak Catra wis apal papan ngkono, merga
wis tau mapan pirang pirang dina neng njeroning
guwa kuwe. Wong loro njur mapan sila
ngedhepeng, sedhakep tangkep ngeningna ciptane
mbari nyuwun aring sesembahane, Gusti Sing Maha
Agung.
Dina sing kepisan mung padha digluwehi
Thuyul, karo Kunthi. Thuyule pating besasat ora
nggenah, Kunthine ngguyu pating cekikik.
Dina kelorone genti Gendurwo karo Jrangkong
sing padha ngaru gawe, ngganggu semedine Banyak
Catra karo Rekajaya.
Dina ketelune gari Banaspati sing nggangu,
wiwitan metu mung kaya urube senthir dlepak.
Kelap kelip... suwe gedhe, gedhe njur sengsaya
gedhe kosi ngebeki jrone guwa. Kayonge rasane
njero guwa panas, kaya neng ndhuwur ububan.
Banyak Catra karo Rekajaya mung madhep
mantep lan pasrah aring sing kuasa Gawe pati uripe
menungsa, bener... suwe suwe geni sing asal
Banaspati njuran ilang, ganti hawa sing ademe ora
etung. Wong loro mau gole tapa brata tetep mantep,
ora obah ora badhar.
Kayonge pacobane wis entek hawa sing maune
adem nemen alon alon krasa anget, malah njur krasa
seger neng awak.
Neng njero guwa sing peteng lelimengan suwe
suwe padhang, njur ngeton wujud panembahan.
Nganggo jubah putih, udheng udhengane uga putih,
njur ana swara
" Putu putuku, kowe Rekajaya karo Banyak Catra...
inyong ki Otipati sing teka"
" Enggih ki " Banyak Catra karo Rekajaya mbari
atur sembah... semaur meh bareng.
" Ingsun teka mung garep aweh bebungah aring
kowe sekloron, wujud klambi oto antakesuma, sing
ireng ana putihe... nggo Rekajaya, sing sijine nggo
Banyak Catra... anggonen neng dalan lan laku sing
bener, merga ari dienggo nglakoni sing ora karu
karuan oto antakesuma kiye bakal ilang, bali aring
papan dununge" bar omong kaya kuwe mak keclap
ki Otopati ilang, murca mbuh aring endi.
Kedereng rasa age age kepingin weruh wujude
klambi oto Antakesuma... Rekajaya karo Banyak
Catra njur metu sekang njerone guwa, neng njabane
guwa cahya srengenge wis repet repet peteng, wis
mlebu wayah sandhekala.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyunasan
( Seri : 23 )
--------------------------------
Kedereng rasa age age kepiningin weruh wujude
klambi oto Antakesuma... Rekajaya karo Banyak
Catra njur metu sekang njerone guwa, neng njabane
guwa cahya sregenge wis repet repet peteng, wis
mlebu wayah sandhekala.
Wong loro njur njujug aring omahe mbok
Kartisara utawa nyai Kertasura, neng desa
Pangebatan, tekan nggone Banyak Catra njur uluk
salam aring mbok Kartisara
" Punten... kula nuwun"
" Mangga... sinten niku nggih ?" mbok Kartisara
semaur sekang njero omahe mbari semu gemeter
" Inyong mbook, Kamandaka" Banyak Catra semaur
rada seru.
Ora suwe... krungu cengkale lawang dislarak, njur
inepe lawang dibukak.
Kayong kaget nemen... bareng mbok Kartisara
weruh Banyak Catra karo Rekajaya wayah bar
sandhekala wis ngadeg neng ngarep omahe.
" Ngeneh ngeneh gagean mlebu, Kamandaka karo
kowe Rekajaya aja ngadeg baen neng njaba" mbok
Kartisara nawani mlebu ngomahe. Banyak Catra
mlebu ndisiti, njuran Rekajaya mlebu mbari nginep
lawang.
Wong telu njur padha ngumbar rasa kangene...
merga wis suwe ora ketemu utawa krungu werta
keslametane.
Bareng gole sepejagong mbari medang jahe
dibatiri boled rawun wis mlaku sewetara wektu, njur
Banyak Catra crita apa anane... kawit gemiyen
mangkat sekang omahe mbok Kartisara nganti siki
tekan maning neng omahe mbok Kartisara.
Mbok Kartisara utawa nyai Kartasura bungah
pisan, merga apa sing dadi penjangkahe bisa
keturutan. Laku tapa bratane Banyak Catra karo
Rekajaya ulih gawe kaya sing karepna.
Banyak Catra karo Rekajaya njur padha
ngetokna bebungah sekang ki Otopati, bebungah
mau dilebokna kanthong ireng.
" Kamandaka... jajal mage kanthong paringane ki
Otopati dibukak, inyong kepingin ngerti kaya ngapa
wujude"
mbok Kartisara kandhah aring Banyak Catra.
" Iyaa mbok, mayuh padha disekseni bareng bareng"
Banyak Catra semaur mbari mbukak kanthonge.
Mbok Kartisara karo Banyak Catra padha ndeleng
kanthi tliti lan ngati ati, klambi oto Antakesuma
wernane ireng menges... tengah tengahe ana sulaman
benang warnane emas nggambarna kartika utawa
bintang, pitu cacahe.
Bareng garep dijajal dienggo... ana godhong jati tiba
sekang njerone oto Antakesuma.
Godhong jati dijimot njur di ileng ileng... jebul
ana tulisane nganggo aksara jawa kuna. Isining
tulisan mau ora liya japa mantra ari garep nganggo
lan japa mantra ari garep dilukar di udari nang sing
nganggo.
Banyak Catra njuran ngapalna japa mantra
kuwe... anehe bareng Banyak Catra wis apal
ngecepal godhong jati malik dadi walang, njur
mencelat metu sekang omah... lunga mbuh aring
endi.
"Rekajaya... siki genti inyong kepingin weruh
bebungah sing nggo kowe" mbok Kartisara kandhah
aring Rekajaya.
Kedadeyane uga padha karo kedadeyane Banyak
Catra, mung bedane neng wujud klambi oto
Antakesuma.
Klambi oto Antakesuma sing nggo Rekajaya
wernane ireng ora ana gambar bintange, neng tengah
tengahe ana lerek irenge.
Padha baen, bareng Rekajaya wis apal ngecepal
isining tulisan sing ana neng godhong jati... godhong
mau uga malik dadi walang njur macelat metu, lunga
mbuh aring endi.
Banyak Catra garep njajal kesektene bebungah
mau, njur nganggo oto Antakesuma mbari ngrapal
mantrane... Kayong ana angin lisus... ngerti ngerti
Banyak Catra wis ganti wujud dadi lutung gedhe,
ireng menges, buntute dawa ngglancir meng mburi.
Merga lutung kedaden sekang menungsa... lutung
kuwe bisa tata jalma kaya ndene menungsa lumrah.
Ngerti unggah ungguh lan uga ngerti isin wirang,
lutung kuwe njur nganggo bebed utawa sarung, ing
tembe mburine bakal kondhang Lutung Kesarung.
Lutung sing ora baen baen... sekti mandra guna,
merga lutung sing kedadeyane sekang silih rupane
raden Banyak Catra.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 24 )
--------------------------------
Merga lutung kedaden sekang menungsa... lutung
kuwe bisa tata jalma, kaya dene menungsa lumrah.
Ngerti anggah ungguh lan uga ngerti isin wirang,
lutung kuwe njur nganggo bebed utawa sarung, ing
tembe mburine bakal kondhang Lutung Kasarung.
Lutung sing ora bae baen... sekti mandra guna,
merga lutung sing kedadeane sekang silih rupane
raden Banyak Catra.
Rekajaya uga njajal klambi oto Antakesuma,
bareng rampung ngrapal japa mantrane...
Whuut ana angin lisus cilik, mak jleg... Rekajaya
malih wujud dadi kewan sing aneh, awake wujud
manuk gagak ning endhase wujud endas kalong, njur
diarani Klebek utawa Keblek.
Mbok Kartisara utawa nyai Kertasura manthuk
manthuk mbari mesem merga Rekajaya dadi klebek,
mbok Kartisara njur kandhah aring wong sekloron
" Muga muga baen... bebungah sekang ki Otopati
mingunani, sejrone kowe sekloron nggayuh
pengangen angenmu"
Rekajaya manthuk mbari semaur
" Pendongane baen mbok, inyong karo gus Banyak
Catra mbesuk mburine bisa urip mukti, slamet
waras"
Banyak Catra, Rekajaya karo mbok Kertisara
gole sepejagong kayonge buket nemen, kadhang
guyon... kadhang uga keton temen temen ari sing
dirembug ngepasi babagan sing wigati. Ora krasa
wis keprungu swara tabuh kenthong wengi ping
sewelas.
Mbok Kartisara njur mlebu aring sethonge, mapan
turu. Banyak Catra karo Rekajaya mbuntel oto
Antakesumane, didelah neng ngisor kampile, njur
ditindhihi nggo kampilan.
Esuke... bareng wis padha rampungan nyambut
gawe, wong telu njur padha jagongan bareng.
Rembugan... nata laku nggo dina dina ngarepe.
Mbok Kartisara takon aring Banyak Catra
" Gus... apa enggane ora ana wong wadon liya sing
ditresnani lahir tumusing batin kejaba putri
Ciptarasa, putrine njeng adhipati Pasir Luhur ?"
Mbari ndhingkluk Banya Catra njur semaur alon
alon
" Ora mbok, inyong wis kadung tresna lan uga wis
tau sumpah prasetya aring Ciptarasa... garep padha
sebaya urip sebaya mukti"
Rekajaya njur nyela omong
" Lhaah, ari kaya kuwe... uwis angel pedhote,
pancen jiwaning satria... ari wis ngucap yaa kudu
dileksanani"
Bareng wis sewetara suwe gole rembugan, nyi
Kertasura utawa mbok Kartisara aweh penemu
" Kaya kiye baen, mengko bengi Rekajaya nylamur
laku dadi keblek mbari njajal keampuhane oto
Antakesuma"
Rekajaya njur takon
" Karepe mbok Karti kepriben ?"
Mbok Kartisara njur njlentrehna apa sing dikaperna
aring Banyak Catra uga Rekajaya, Rekajaya mesam
mesem mbari manthuk manthuk kayong bungah.
Banyak Catra njur kandhah
" Inyong bisane mung kesuwun... mbok Karti karo
rika kang Rekajaya, sing wis gelem rewang rewang
aring inyong"
Bar sandhekala, Rekajaya njur tata tata garep
lunga aring kadhipaten Pasir Luhur, nylamur laku
dadi klebek.
Mbari guyon Banyak Catra weling aring Rekajaya
" Kang, welingku rika neng tlatah kadhipaten aja
kakehan polah, merga neng ngkana akeh woh wohan
klangenanmu"
Mbok Kartisara uga weling aring Rekajaya
" Rekajaya, sing madhep mantep aring sing Maha
Agung, aja sembrana, sing ngati ati... aja kosi
glawikan sing ora nggenah"
Rekajaya njur semaur mbari goyon
" Iyaa iya, pendongane baen inyong slamet waras,
ora didikep uwong terus disembeleh"
Bar kuwe Rekajaya nggolet nggon sing singkur...
Rekajaya njur ngrapal mantra ben dadi klebek, ora
suwe ana klebek mabur, mubeng ping telu neng
nduwur omahe mbok Kertisara.
Klebek dadi dadian mau njur mabur ngalor,
sengsaya suwe sengsaya dhuwur... sengsaya adoh,
ora keton neng mata.
Ora suwe klebek mau wis mlebu tlatah
kadhipaten, njur nggoleti papan keputren. Sekang
pang uwit Sawo kecik sing sisih ndhuwur, Rekajaya
weruh ana putri ayu lagi sepejabong karo emban
emban pemomonge, putri mau keton suntrut, awake
ora kerumat, kayong lagi ruwet batin lan pikirane.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 25 )
-------------------------------
Ora suwe klebek mau wis mlebu tlatah
kadhipaten, njur nggoleti papan keputren. Sekang
pang uwit sawo kacik sing sisih ndhuwur, Rekajaya
weruh ana putri ayu lagi sepejagong karo emban
emban pemomonge, putri mau keton suntrut, awake
ora kerumat, kayong lagi ruwet batin lan pikire.
Putri kuwe ora liya Ciptarasa, putri ayu
kembang lambene uwong wong sekadhipaten Pasir
Luhur. Ciptarasa kadhang keton njepathut, mrengut
alise gathuk. Ora suwe njuran mesam mesem
dhewek, kayong lagi ana sing diajak ngomong mbari
mandengi ali ali. Rakajaya mung ndeleng sekang
kadohan, ora wani nyedhek... merga kuwe nylamur
lakune Rekajaya sing sepisanan.
Wektu ana prejurit jaga liwat neng ngisore,
Rekajaya keweden meh bae kepoyuh saking wedine.
Sikile nlethek gemeter, pitulunge Rekajaya lagi
malih rupa wujud klebek... dadi pang sing dienggo
thingkring ora obah babar blas.
Bareng wis weruh Ciptarasa mlebu aring
senthong gandhok keputren, Rekajaya njur mabur
bali aring omahe mbok Kertisara.
Tekan nggone Rekajaya malih wujud maning
dadi uwong, njur ndhodhog lawang. Banyak Catra
mbukakna lawang, Rekajaya mlebu mbari ngunjal
ambegan, kayong bombong pisan.
Banyak Catra njur takon
" Kepriben rasane bisa mabur ?"
" Kawitane wedi nemen gus, pitulunge peteng... dadi
ora weruh ngisor, ari awan tah ya mbuh wani mbuh
ora" Rekajaya semaur mbari ngguyu.
Banyak Catra njur takon bab kahanane
Ciptarasa, Rekajaya crita apa anane.
" Bener apa kuwe kang... aja aja rika mung ngapusi
ben inyong bungah" Banyak Catra takon kayong ora
percaya karo critane Rekajaya.
" Inyong masa garep tega'a nglombo aring sampeyan
gus, inyong egin bisa milah milah endi sing bisa
nggo guyon karo sing ora" Rekajaya semaur rada
ngotot mbari mbenerna gole njagong.
" Iyaa, pangapurane kang... ning rika apa bisa genah
gole ndeleng wujude ali ali sing dicekeli neng
Ciptarasa ?" Banyak Catra takone semune ndhedhes.
Rekajaya njur semaur
" Yaa ora lah gus, merga inyong weruhe mung
sekang kadohan".
Dina dina ngarepe ari bar sandhekala Rekajaya
egin tetep nglakoni penjaluke Banyak Catra aring
kadhipaten, amrihe kon nggolet werta utawane
ngesip sip kabar bab kahanane Ciptarasa.
 Sikine Rekajaya uwis tambah wani, malah
nyedheki emban emban pemomonge Ciptarasa.
Emban emban pemomong kayong seneng aring
klebek ireng manges kuwe, ari diundang utawa
diwei pakan njur mereki.
Ning merga klebek silih rupane menungsa mangane
uga milih. Wujud woh wohan... Sawo, Gedhang raja,
Gandhul mateng,
ari diwei mangan sega yaa gelem ning uga milih
milih ndimin apa lawuhe.
Saking uwis seringe dolanan bareng antarane
klebek karo emban emban keputren, prajurit jaga
kadhipaten uga ngejorna baen ari klebek mau mabur
mabur sekarepe dhewek, merga dianggep ora
mbebayani.
Sewijining mbengi emban emban pemomonge
Ciptarasa malah ngundang klebek mau kon dolanan
bareng, klebek Rekajaya krasa seneng... ning uga
dheg dhegan, was was mbokan didimek njur
dikurungi. Rekajaya njur tambah ngati ati, waspada.
" Klabek... Klabek, jajal ari koo klabek sing pinter
ngeneh dolanan bareng bareng " emban sing ireng
manis klambine abang ngawe awe klebek Rekajaya.
Klebek Rekajaya medheki... ning egin bangsa
rong dhepa adohe, nang pikirane Rekajaya ari adohe
rong dhepa nek garep didimek egin bisa mlumpat...
mabur.
Klebek Rekajaya mung mlaku mubeng mubeng
thok, mlakune digawe lucu, megal megol kaya
enthog. Swiwine di lar larna kaya garep mabur,
merguyokna... emban emban pemomong kayonge
dadi tambah seneng aring klebek Rekajaya.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialak Banyumasan
( Seri : 26 )
---------------------------------
Klebek Rekajaya medheki... ning egin bangsa
rong dhepa adohe, neng pikirane Rekajaya ari adohe
rong dhepa nek garep didimek egin bisa mlumpat...
mabur.
Klebek Rekajaya mung mubeng mubeng thok,
mlakune digawe lucu megal megol kaya enthog.
Swiwine dilar larna kaya garep mabur,
merguyokna... emban emban pemomong kayonge
dadi tambah seneng aring klebek Rekajaya.
Tambah dina klebek Rekajaya kayong dadi
kewan *paesane" keputren, ora ana sing wani
nganggu utawa ndimek.
Mben wengi klebek Rekajaya dadi dolanane wong
sekeputren, malah sering dielus elus nang Citarasa,
kayonge malah wis dadi kewan klangenane.
Sewijining dina Ciptarasa njajal takon aring
klebek Rekajaya
" Klebek, ari kowe pancen kewan sing peng
pengan... inyong garep takon aring kowe" Ciptarasa
mandheg sedela, mbari ngelus elus endas klebek...
Ciptarasa njur nerusna omong
" Ari Kamandaka isih urip, kowe ngubengi inyong
ping telu, ningen ari Kamandaka wis tilar dunya...
kowe mubenga ping papat"
Klebek Rekajaya njur mubeng ping telu, Ciptarasa
seneng atine, ning egin percaya mung separo separo.
Ciptarasa njur mbaleni penjaluke, mubenge klebek
diwalik
" Klebek... ari kowe pancen ngerti ari Kamandaka
esih urip kowe ngubengi inyong ping papat, ning ari
Kamandaka wis ora ana kowe mubenga ping telu"
Klebek Rekajaya mung maju mundur thok, karepe
garep guyonan ndimin. Ning bareng ndeleng
Ciptarasa kayong gole takon temenanan Rekajaya
njur ora tega.
Klebek Rekajaya alon alon ngubengi Ciptarasa
ping papat. Ciptarasa kayong kaget nemen bareng
klebek Rekajaya ngubengi Ciptarasa ping papat,
Ciptarasa njur cahyane keton padhang... merga
percaya aring klebek Rekajaya yen lamona
Kamandaka egin urip.
Ciptarasa njur kandhah maning
" Klebek... ari pancen kowe ngerti dununge kakang
Kamandaka... inyong njaluk tulung aring kowe, jajal
kowe kandhah aring kakang Kamandaka ari
Ciptarasa egin tresna lan ngenteni kakang
Kamandaka"... Ciptarasa mandheg sedela, njur
nambahi omong mbari ngedhengna ali ali sing ana
nang jethik manis tangan kiwene
" Kanggo buktine... kiye ali ali sekang kakang
Kamandaka nganti siki egin tek enggo"
Klebek Rekajaya njur malah semlengeren bareng
ngerti ari Ciptarasa nduweni rasa tresna aring
Kamandaka sing gedhe, kosi kaya wong ngengleng...
ora emut lor kidul. Ora krasa klebek Rekajaya gole
ameng ameng karo Ciptarasa neng njero keputren
wis nganti lingsir wengi.
Bareng prejurit jaga liwat garep ngubengi
keputren, klebek Rekajaya njur mabur bali aring
omahe mbok Kartisara.
Esuke serampunge resik resik kebonan munthul,
mbari juguran nang gubug Rekajaya njur ctita aring
Banyak Catra. Critane pancen digawe dawa tur
mubeng mubeng, kosi Banyak Catra kayong ora
sabar.
" Kang... critamu kayong dawa nemen, mubeng
mubeng ora nggenah, kayong ora bakal ana
rampunge" Banyak Catra njur medhot omong.
Mbari mesem Rekajaya nerusna critane... yen
lamona Ciptarasa pencen tresna aring Banyak Catra
utawa Kamandaka. Kosi nganti ngengleng kedanan,
kayong ora ngerti endi sing luput lan endi sing
bener, utawa lor kidul.
Rekajaya uga crita, merga saking tresnane
Ciptarasa... Ciptarasa egin nganggo ali ali sing
diwenehi Kamandaka.
Selawase wektu sing wis kliwat, Ciptarasa ari
kapang, kengen karo Kamandaka bisane mung
ndeleng ali ali sing diwenehi Kamandaka...
Ciptarasa njur mesam mesem dhewek. Awake ora
dirumat, rambute mawut mawut ora temata, mabur
mawur ora karu karuan.
------------------------------
Kewan paesan : kewan hias
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 27 )
---------------------------------
Rekajaya uga crita, merga saking tresnane
Ciptarasa... Ciptarasa egin nganggo ali ali sing
diwenehi Kamandaka.
Selawase wektu sing wis kliwat, Ciptarasa ari
kapang, kangen karo Kamandaka bisane mung
ndeleng ali ali sing diwenehi Kamandaka...
Ciptarasa njur mesam mesem dhewek. Awake ora
dirumat, rambute mawut mawut ora temata, mabur
mawur ora karu karuan.
Ning siki keton beda bareng ngerteni ari
Kamandaka egin urip, Ciptarasa wis gelem ngrumat
awak, dandan kaya wingi uni kayong thukul
pengarep arepe... bisa ketemu maning karo uwong
sing ditresnani.
Bareng Banyak Catra krungu crita sing kaya
kuwe, njuran meneng, ndhingkluk mbari ngusap
mripate sing kembeng kembeng eluh, kayong lagi
melu ngrasakna perihe batine Ciptarasa. Perih...
merga kudu ngrasakna lara branta, durung nggenah
mari lan orane. Rekajaya njuran kandhah aring
Banyak Catra
" Uwis laah gus, ora susah dipikir jero jero. Kadar
gus Banyak Catra uwis ngerti ari Ciptarasa uga egin
tresna aring gus Banyak Catra... mayuh tek rewangi
nggolet dalan kepriwe carane supaya kabeh bisa
enggal rampung".
" Iya kang, merga kahanan sing kaya kiye, inyong
karo rika kudu nglakoni urip kedarang darang,
tlasakan turut alas" Banyak Catra semaur mbari
mbenerna gole njagong. Durung rampung Banyak
Catra karo Rekajaya gole padha kandhahan, mbok
Kertisara teka nggawa sega selawuhe karo banyu
bening neng kendhi, njur diwenehna aring Rekajaya
karo Banyak Catra.
" Kesuwun ya mbok" Rekajaya karo Banyak Catra
kandhah aring mbok Kartisara meh bareng.
Rekajaya karo Banyak Catra njur mangan sega
selawuhe, kayong dhokoh nemen kosi Rekajaya
kesereten, njur ceguken.
Bareng srengenge wis miring ngulon, wong telu
padha bali aring omahe mbok Kertisara.
Neng dalan mbok Kartisara mlaku ndimini, neng
mburine rada adoh tembe Rekajaya karo Banyak
Catra, mlaku turut lidhigan... padha meneng ora
kandhahan.
Sedawane mlaku neng ndalan Banyak Catra
nyempatna nyebrak janur Aren sing egin enom rong
lembar, njur dileret dibuang sadane.
Tekan omah, wong telu kuwe njur padha
ngresiki awake, adus neng padasan mburi omah.
Seuwise adus resik Rekajaya njur ngglosor nang
lincak omah ngarep, Banyak Catra njagong neng
risban mbari tangane urek urek nganggo sada,
kayonge lagi nulis layang neng janur aren. Bareng
wis rampung njur dilinthing... ditaleni kenceng
nganggo benang lawe, diwenehi benang mlungker
kaya kalung.
Kaya dina dina sing kepungkur bar sandhekala
Rekajaya lagi tata garep lunga aring keputren,
Banyak Catra nemoni Rekajaya yen lamona garep
titip layang nggo Ciptarasa
" Kang tulung yaa, layang kiye diwenehna
Ciptarasa"
" Lhaah ya ora bisa gus, inyong sejrone dadi klebek
toli ora duwe tangan" Rekajaya semaur kayong
temenanan.
Banyak Catra malah guyon
" Rika malih klebek ndimin, bar kuwe layang kiye
tek kalungna aring gulune rika"
Rekajaya njur nggolet nggon sing singkur, njur
ngrapal mantra supayane malih wujud dadi klebek.
Bareng wis malih rupa njur menclok neng pang uwit
jambu kluthuk sing thukul nang ngarep omahe mbok
Kartisara,
Banyak Catra njur ngalungna layange aring gulune
klebek Rekajaya. Klebek Rekajaya njur mabur
ngalor njujug aring keputren, kaya biasane Ciptarasa
karo emban emban pemomonge uwis ngenteni.
Merga wedi mbok layange Banyak Catra gigal,
alon alon klebek Rekajaya menclok neng pang uwit
sawo Kecik sisih ngisor sing endhep dhewe. Bar
kuwe medhun, njur mlaku nyedheki Ciptarasa karo
emban emban pemomonge.
Ciptarasa kayonge nggumun, ora kaya biasane
klebek Rekajaya nganggo kalung. Klebek medhek
aring Ciptarasa, Ciptarasa njur ngerti... ari kalung
kuwe sewijine sasmita, Ciptarasa njur mrentah kon
njimot kalung sing neng gulu klebek Rejajaya aring
emban pemomonge. Klebek dadian sekang
Rekajaya, garep dicekel emban pemomong kayonge
ora gelem, malah medhek aring Ciptarasa.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialaek Banyumasan
( Seri : 28 )
--------------------------------
Ciptarasa kayonge nggumun ora kaya biasane
klebek Rekajaya nganggo kalung. Klebek medhek
aring Ciptarasa, Ciptarasa njur ngerti... ari kalung
kuwe sewijine sasmita, Ciptatasa njur mrentah kon
njimot kalung sing nang gulu klebek Rekajaya aring
emban pemomonge. Klebek dadian sekang Rekajaya
garep dicekel emban pemomong kayonge ora gelem,
malah medhek aring Ciptarasa.
Alon alon klebek njur dicekel, klebek meneng
anteng. Kalung diuculi nang Ciptarasa, bareng
diileng ileng ana wujud linthingan janur Aren, sing
dijiret nganggo benang lawe.
Ciptarasa age age mbukak linthingan kuwe,
bareng dibukak, isine tulisan aksara jawa kuna.
Ciptarasa maca alon alon kosi balik ping loro, rasa
neng njero atine percaya ora parcaya, njur dibaleni
maning. Bareng maca ping telune rampung,
Ciptarasa nutupi lambene... mripate teles.
Mbari ndhengkluk eluhe netes aring pangkone,
Ciptarasa... nangis sesenggukan.
Emban embang pemomonge padha bingung,
nglegeg ora ana sing wani takon. Siji mbaka siji
metu sekang keputren, sing keri dhewek kandhah
" Den ayu Ciptarasa, mengkin ari enten napa napa
kula jagi teng ngajeng konten" emban mau mbari
nyembah metu kanthi laku dhodhok. Kayong uwis
kentekan eluh, suwe suwe Ciptarasa gole nangis
mandheg, klebek dadiane Rekajaya njuran dielus
elus, tanda rasa kertrimane Ciptarasa aring si klebek,
malah saking serune gole ngelus elus klebek
Rekajaya kosi sempoyongan.
Bareng batine Ciptarasa wis temata maning...
Ciptarasa njur njimot janur sing nggo gawe paesan
keputren. Ciptarasa uga gawe layang nggo
Kamandaka, bareng uwis rampung nulis, janur
dilinthing cilik, dijiret kenceng ngaggo lawe sing
mau njur dikalungna aring gulune klebek Rekajaya.
Bareng klebek Rekajaya wis mangan wareg,
klebek njuran bali aring omahe mbok Kartisara.
Tekan omahe mbok Kartisara klebek Rekajaya
menclok nang wit jambu kluthuk ngarep omah.
Banyak Catra njur njimot kalung benang lawe
sing ana neng gulune klebek, njuran diudhari
jiretane. Klebek gagean malih rupa dadi Rekajaya
maning, wong loro njur jagongan bareng neng lincak
ngarep.
Mbari sila age age Banyak Catra maca layang
sing sekang Ciptarasa... alon alon, ngati ati kayonge
dirasakna nemen. Bareng wis rampung maca layang
Banyak Catra gunjal ambegan, njur mesem...
kayonge batine wis krasa ayem.
Dina ngesuke, bar mangan awan mbok Kartisara,
Rekajaya karo Banyak Catra padha jagongan bareng
nang lincak omah ngarep. Wong telu njuran
ngrembug bab antarane Banyak Catra karo
Ciptarasa, mbok Kertisara njur aweh penemu
" Gus, luwih becik sampeyan... ora ketang mung
sekedheping mata nemoni Ciptarasa, sukur bage bisa
omong omongan njur nata laku.. ben sampeyan karo
Ciptarasa ora pisahan maning".
Banyak Catra njur kadhah aring mbok Kertisara
" Bener penemune sampeyan mbok, ningen inyong
durung nemu dalan ben inyong bisa sepejagong karo
Ciptarasa kanthi aman "
Rekajaya uga urun penemu
" Ari penemune inyong... gus Banyak Catra ora
ketang sepisan kudu nemoni Ciptarasa aring taman
sari keputren mbuh awan mbuh mbengi, kanthi
nylamur rupa dadi lutung".
Saking bukete gole rembugan kosi ora krasa
srengenge nang bang kulon wis garep ilang...
mertandhani wis wayahe genti swasana awan karo
wengi.
Esuke... bareng srengenge wis madan duwur,
nang pendhapa kadhipaten... patih kadhipaten Pasir
Luhur ki Reksanata karo andhahane wis pepek
andher, sila ngedhepeng neng paseban... putri puti
karo putra mantune adipati Pasir Luhur uga melu
sowan, adhipati Khandhadhaha lungguh neng
dhampare kayong perguwa merbawani, pisowanan
esuk kuwe garep ngrembug ubarampe karo tatanan
adu keprigelan bedhag utawa buru kewan alas sing
garep dianakna telung dina maning.
------------------------------------------
Paesan : dekorasi, pajangan
Konten : lawang / pintu
= BABAD PASIR LUHUR =
DialekBanyumasan
( Seri : 29 )
--------------------------------
Esuke... bareng srengenge wis madan dhuwur,
nang pendhapa kadhipaten... patih kadhipaten Pasir
Luhur ki Reksanata karo andhahane wis pepek
andher, sila ngedhepeng nang paseban. Putri putri
karo putra mantune adhipati Pasir Luhur uga melu
sowan, adhipati Kandhadhaha lungguh neng
dhampare kayong perguwa merbawani, pisowanan
esuk kuwe garep ngrembug uborampe karo tatanan
adu keprigelan bhedhag utawa buru kewan alas sing
garep dianakna telung dina maning.
Adhpati Kandhadhaha njur miwiti rembug
" Kakang patih Reksanata, kabeh kawula nang tlatah
kadhipaten ngkene olih melu adu keprigelan
bhedhag. Tua enom, lanang wadon ora perlu diwiji
wiji"
Ki patih Reksanata semaur mbari atur sembah
pertanda ngurmati aring kanjeng adhipati.
" Sumangga, kasinggihan dhawuh njeng adhipati...
lajeng kewan napa mawon sing angsal di bedhag
utawi diburu ?"
Adhipati Pasir Luhur semaur
" Kidang, kancil, ayam jago alas utawa liyane, sing
baku aja sing wadon utawa babone, ben bisa manak
maning"
Ciptarasa sejrone melu nang pisowanan
ngrungokna kayong nggatekna nemen, aja kosi ana
sing salah pangerten.
Bareng pasewakan wis dianggep tuntas, kanjeng
Adhipati Pasir Luhur prentah aring ki patih
Reksanata
" Kakang patih, ari pancen wis ora ana sing
dirembug maning pasewakan kiye dibubarna bae"
Adhipati Kandhadhaha njur menyat sekang
dhampare mlebu aring gandhok njero kadhipaten.
 Ki patih karo sing padha seba njur bubar, ana
sing terus bali, ana uga sing nerusna kewajiban
ngrampungi gawe dina kuwe neng kadhipaten.
Ciptarasa bareng wis neng papan peturone njur
mikir, nata laku ben bisa kumpul karo uwong sing
ditresnani... Kamandaka.
Bengine, kaya adat sabene... klebek Rekajaya teka
nemoni Ciptarasa neng keputren, ning mbengi kiye
nggawa kanca wujud lutung, Ciptarasa kaget campur
wedi. Suwe suwe... bareng Ciptarasa ndelengna
wujude lutung sing nggemesi, lulut tur lucu...
Ciptarasa malah dadi kepingin ngelus wulune lutung
sing ireng menges kuwe.
Wengi kuwe klebek Rekajaya mung thingkring
neng pang uwit sawo kecik, lutung uga melu
thingkring neng jejere klebek. Bareng wis meh
wayahe prajurit jaga kliling ngubengi keputren...
klebek jaro lutung ndisiti lunga, bali aring omahe
mbok Kartisara.
Mbengine sedurunge wektu adu ketrampilan
bedhag kewan alas, Kamandaka kirim layang aring
Ciptarasa, yen lamona ngesuk Kamandaka garep
teka nang papan bedhag. Kamandaka garep teka
kanthi nylamur wujud dadi lutung, amrihe ben ora
ana uwong sing ngerti ari sejatine Kamandaka egin
urip, malah wis ana neng tlatah kadhipaten Pasir
Luhur.
Esuk esuk wayah jago kluruk sing pungkasan,
srengenge nang bang wetan wis wiwit metu, cahyane
abang mbranang. Prajurit prajurit kadhipaten wis ana
sing ndisiti mangkat aring papan bedhag, prajurit
prajurit mau kon njaga keslametane kabeh uwong
sing garep melu adu ketrampilan bedhag.
Bareng srengenge wis rada dhuwur, seperangan
prajurit njagani lakune kanjeng adhipati
seandhahane, seperangan maning njaga lakune putri
putri lan putra putra mantune kanjeng adhipati
Kandhadhaha.
Kamandaka karo Rekajaya uga wis neng
sacedheke papan utawane alas sing garep nggo adu
ketrampilan bedhag, Rekajaya uwis silih rupa dadi
klebek, Kamandaka uga uwis silih rupa dadi lutung.
Wong loro... Kamandaka karo Rekajaya padha
sesingidan neng papan sing rungkud, ning sekang
ngkono bisa weruh kanthi cetha papan adu
ketramplian bedhag.
Ora suwe ki Lurah prajurit sing kawogan nata
lakune adu ketrampikan bedhag aweh wara wara
aring sing garep padha melu adu ketrampilan
bedhag.
-------------------------------
Dhampar : Singgasana.
Uborampe : Sarana prasarana.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 30 )
---------------------------------
Kamandaka karo Rekajaya uga wis neng
secedheke papan utawane alas sing garep nggo adu
ketrampilan bedhag. Rekajaya uwis silih rupa dadi
klebek, Kamandaka uga wis silih rupa dadi lutung.
Wong loro... Kamandaka karo Rekajaya padha
sedingidan neng papan sing rungkud, ning sekang
ngkono bisa weruh kanthi cetha papan adu
ketrampilan bedhag.
Ora suwe ki Lurah prajurit sing kawogan nata
lakune adu ketrampilan bedhag aweh wara wara
aring sing garep padha melu adu ketrampilan bedhag
" Sedulur sedulur kabeh sing padha garep melu adu
ketrampilan bedhag, mengko kewan sing olih
dibedhag mung sing lanang thok, sing wadon ora
dikeparengna nang kanjeng adhipati, ben sing wadon
kon urip ngrumati anak keturunane".
Ki Lurah prajurit sing kawogan nata lakune adu
katrampilan bedhag njur ngomong akeh bab tatanan
bedhag, bareng wis dianggep gamblang lan uwis
samekta sekabehane bebedhag njur diwiwiti.
Kanjeng adhipati, ki patih Reksanata uga para
tumenggung kadhipaten melu bedgag, ditutna neng
prajurit prajurit tatarane lurah prajurit. Putra putra
mantu uga melu bedhag ning papane beda, supayane
gampang gole nggolet kewan buruan.
Putri putri putrane adhipati Kandhadhaha ora
ana sing melu bedhag, mung padha ameng ameng
nggolet swasana sing beda karo njeroning tembok
kadhipaten. Ciptarasa karo emban pemomonge
mlaku mlaku mbari nyawang kembang kembang
sing thukul neng alas, pancen ana bedane wujud lan
wernane, kayong luwih pepek sing ana nang alas.
Bareng wis lingsir awan... kanjeng adhpati ngaso
kumpul karo kluargane, seneng seneng mangan
nginum bareng bareng nang tengah alas. Merga
padha keselen bate bedhag prajurit prajurit sing nang
ngkono gole mangan nginum kosi padha rebutan,
adipati Kandhadhaha karo ki patih Reksanata mung
mesam mesem, merga kahanan sing kaya kuwe
dianggep bab sing lumrah.
Lagi gayeng gayenge padha seneng seneng,
prajurit prajurit kadhipaten geger, merga ana lutung
sing lagi thongkrong neng wit bendha, sing thukul
ora adoh sekang papan ngasone adhipati
Kandhadhaha.
Ki patih karo adhipari Pasir Luhur njur merek
melu ndeleng, pancen wujud lutunge beda karo
wujud lutung umume. Merga lutung sing kiye,
lutung silih ragane Kamandaka utawa Banyak Catra.
awake luwih gedhe uga luwih dhuwur, wulune ireng
menges kayong ngetokna cahya nyambel liler.
Adhipati Kandahadhaha njur kepingin nduweni
lutung silih ragane Kamandaka
" Ki Reksanata, inyong kepingin nduweni lutung
kae, garep tek enggo kewan paesan neng kadhipaten.
Prajurit kadhipaten sing bisa nyekel lutung kae...
bakal tek wenehi bebungah"
Ki patih Reksanata njur wara wara aring prajurit
kadhipaten, kahanan neng alas bedhag njur dadi
rame, salang tunjang rebut dimin garep nyekel
lutung Kamandaka. Putra putra mantune kanjeng
adhipati uga melu garep nyekel, ning lutunge njur
menek aring pencrit uwit, malah lumpatan munggah
medhun kayong ngece.
Ciptarasa njur kandhah aring adhipati
Kandhadhaha
" Kanjeng rama kula nyuwun idhi palilah, kula ajeng
tumut nyobi nyepeng lutung nika"
" Iya, ning sing ngati ati " adhipati Kandhadhaha
ngulihna, ningen kanjeng adhipati ora tegel ngecul
Ciptrasa dhewekan, njur prentah aring ki patih
Reksanata
" Ki patih, Ciptarasa dikancani, mbok ana apa apa "
" Sendika dawuh" ki patih semaur cekak, ki patih
njur mlaku neng mburine Ciptarasa.
Alon alon Ciptarasa marani uwit sing nggo
thingkring lutung, bareng ngerti sing garep nyekel
kuwe Ciptarasa, lutung medhun sekang uwit, njur
mlumpat ngadohi. Ciptarasa mung mesem thok,
merga sejatine Ciptarasa uwis ngerti ari lutung kuwe
salin wujude uwong sing wis suwe ditresnani lahir
batin... ya kuwe Kamandaka.
Bareng lutung Kamandaka tekan ngisor uwit
sing gedhe... njur njagong neng oyode, Ciptarasa uga
melu njagong neng sandhinge lutung kuwe.
-------------------------------------
Nyambel liler : mengkilap
mirip hologram
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 31 )
---------------------------------
Alon alon Ciptarasa marani uwit sing nggo
thingkring lutung, bareng ngerti sing garep nyekel
kuwe Ciptarasa, lutung medhun sekang uwit njur
mlumpat ngadohi. Ciptarasa mung mesem thok,
merga sejatine Ciptarasa uwis ngerti ari lutung kuwe
salin wujude uwong sing wis suwe ditresnani lahir
batin... ya kuwe Kamandaka.
Bareng lutung Kamandaka tekan ngisor uwit
sing gedhe... njur njagong neng oyode, Ciptarasa uga
melu njagong neng sandhinge lutung kuwe.
Lutung dielus elus pundhake... meneng mabri
pringas pringis kayong seneng. Kedadeyan kuwe
dadi delengan wong sing ana neng ngkono.
Sejatine Rekajaya karo mbok Kertisara uga neng
ngkono, melu awor uwong uwong sing padha melu
adu keprigelan bedhag kanthi nylamur laku dadi
bakul badheg karo bakul panganan... mung merga
kepingin weruh apa sing bakal nemahi Kamandaka.
Prajurit kadhipaten padha surak surak meruhi yen
lamona lutung gelem lulut, lutung njur dituntun
neng Ciptarasa digawa aring ngarepe kanjeng
adhipati.
Adhipati Kandhadhaha kayong bungah atine,
merga lutung sing dikarepna bisa dicekel kanthi
gampang nang Ciptarasa. Meruhi kedeyan kuwe
mbok Kartisara njur ndisiti bali, batine wis ayem
merga ing tembe mburine Kamandaka bakal urip
kepenak nang kadhipaten.
Ora krasa wayah lingsir awan wis kliwat suwe,
kanjeng adhipati Kandhadhaha njur mrentah aring ki
Reksanata sisan gawe kon nggolet uwong sing bisa
ngupa kara lutung mau. Sepirang pirang uwong
padha njajal aweh pakan aring lutung mau... ningen
lutung ora gelem dipakani.
Ora kasengajan ki patih weruh Rekajaya njagong
neng dhingklik lagi nungoni badhege, Rekajaya njur
diundang
" Kang, rika sing adol badheg... jajal rika rika
ngeneh"
Kayong keweden, Rekajaya njur medheki ki patih
mbari semaur
" Kula napa ki patih, napa kula lepat ari kula sadean
badheg teng papan ngriki ?"
Ki patih kandhah aring Rekajaya mbari mesem
" Ora kang, rika ora luput. Inyong mung garep
njaluk tulung... jajal rika aweh gedhang kiye aring
lutung kuwe"
Rekajaya gagean nampani gedhange, di onceti,
njuran diwenehna aring lutung... Neng batin
Rekajaya mesem, merga ngerti sejatine lutung kuwe
ora liya Kamandaka.
Lutung gelem nampani gedhange njur di pangan
kosi entek, kayong egin kurang... njur duwenehi
maning malah kosi ping pindho.
Ki patih Reksanata njur kandhah aring Rekajaya
" Kang, kowe gelem apa ora ari dadi juru pakan
lutung kiye ?"
" Lhaah ki patih, kersane kula ken nyambut damel
ngrimati lutung kados niku napa ?" Rekajaya semaur
mbari takon
" Iyaa kang, gelem apa gelem ?" Ki patih ngiyani
mbari mesem
" Njur rika arane sapa kang ?"
" Anuu, kula Rekajaya ki patih, lhaa lajeng badheg
sepongkore pripun niki ?" Rekajaya semaur kayong
abot alot, ning sebenere neng batin ngguyu
nyekikik... merga pancen kuwe sing diarep arep
neng Rekajaya, ben bisa bareng bareng Kamandaka
nang kadipaten. Ki patih mbari ngepuk apuk
pundhake Reksjaya njur kandhah
" Rekajaya, bab kuwe ora susah di pikir, sing baku
rika gelem dadi juru pakane lutung, ben lutunge
kerumat"
Adu ketrampilan bedhag uwis rampung, sing
menang uga uwis padha ulih bebungah, wujud alat
tetanen karo winih tanduran.
Srengenge neng bang kulon uwis miring nemen,
sedhela naning garep sandhekala. Kabeh sing neng
ngkono gagean padha bali aring omahe dhewek
dhewek.
Rekajaya sidane ora bali aring omahe mbok
Kartisara, ning melu ki patih Reksanata aring
kadhipaten bareng Ciptarasa.
Lutung dadiane Kamandaka njur mlaku dituntun
Rekajaya gentian karo Ciptarasa, seperangan prajurit
jaga kadhipaten mlaku ngetutna neng mburine...
ngawat awati mbok ana rubeda sing tumama aring
Ciptarasa.
-------------------------------
Tumama : menimpa
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 32 )
--------------------------------
Rekajaya sidane ora bali aring omahe mbok
Kartisara, ning melu ki patih Reksanata aring
kadhipaten bareng Ciptarasa.
Lutung dadiane Kamandaka njur mlaku dituntun
Rekajaya gentian karo Ciptarasa, seperangan prajurit
jaga kadhipaten mlaku ngetutna neng mburine...
ngawat awati mbok ana rubeda sing tumama aring
Ciptarasa.
Cekaking crita... lutung dadiane Kamandaka
dirumat kaya dene menungsa lumrah, merga lutung
kuwe lanang... nggo njaga kasusilan lutung njur
dianggoni bebed utawa sarung.
Lutung dadiane Kamandaka njur kondhang Lutung
Kasarung utawa Lutung Kesarung.
Kadhipaten Pasir Luhur sing lagi ayem temtrem...
lingsir awan ketekan dayoh, ngakune sekang tanah
sabrang Nusa kambangan, sisih kidule tanah Jawa.
Merga tekane dayoh ora kirim layang utawa
sasmita ndimin, kanjeng adhipati Kandhadhaha njur
ndadak nganakna pasewakan. Ki patih Reksanata
uga para tumenggung kepatihan padha seba, garep
melu nemoni dayoh sing teka sekang sebrang kidul
bumi Jawa.
Bareng adhipati Kandhdhaha wis njagong neng
dhampare kanthi temata, pasewakan njur diwiwiti.
Adhipati Pasir Luhur njur prentah aring ki patih
Reksanata kon takon aring dayoh mau. Ki Reksanata
njur takon
" Sedulur... ari ora luput sampean dudu pawongan
sekang tlatah kadhipaten Pasir Luhur... njur sampean
arane sapa, teka sekang tlatah endi ?"
Dayoh mau njur semaur mbari nyembah
" Kula pun Pule Tembini, saking kedhaton Nusa
Kambangan, drajat kula patih"
Adhipati Kandhadhaha karo ki Reksanata semune
kaget, bareng tamune duwe drajate patih neng bumi
Nusa Kambangan. Adhipati Kandhadhaha njur takon
" Lhaa njur garep ana perlu apa... adoh adoh teka
aring Pasir Luhur ngkene ?"
" Goroh waleh manapa, kula pun Pule Tembini
diutus sesembahan kula pun kanjeng sinuwun Pule
Ba'as, supados ngebun ebun enjang dedawah
sonten... nglamar pun dewi Ciptarasa dados semahe
kanjeng Pule Ba'as teng Nusa Kambangan"
Pule Tembini njur kandhah akeh, crita bab
kesugihan uga crita bab kadigdayane prabu Pule
Ba'as sing nduweni padhang sekti sing ora ana
tandhinge.
Saking sektine... paribasane pedhang disabetna
gunung... gununge jugrug ambyar rata karo lemah
kiwe tengene, ari pedhang disabetna aring segara...
segarane bisa asat. Adhipati Kandhadhaha mangsuli
" Patih Pule Tembini, dina siki inyong durung bisa
aweh angsulan sing genah, merga bab kiye garep tek
rembug ndimin karo kluargaku"
" Lajeng kinten kinten kapan ?" Pule Tembini
mandheg sedela, ngunjsl ambegan, njur nerusna
omong
" Nanging ari putri Ciptarasa mboten diparingaken
dateng gusti Pule Ba'as, kadhipaten Pasir Luhur
ajeng kula dadosaken karang abang"
Adhipati Kandhadhaha aweh angsulan
" Yas uwis, tunggunen kira kira telung ndina
maning"
Bareng Pule Tembini ulih angsulan sing kaya
kuwe njur pamit bali aring pesangrahe neng pinggire
kali Serayu, rejaning jaman dadi desa Pesangrahan.
Adhipati Kandhadhaha njur ngundang kluargane
klebu Ciptarasa, ki patih uga esih neng ngkono.
Adhipati Kandhadhaha takon aring Ciptarasa
" Kepriwe penemumu Ciptarasa, kabeh gemantung
nang kowe... Kowe gelem dadi bojone Pule Ba'as
apa ora ?"
Ciptarasa kayong bingung, njur semaur mbari
nyembah
" Duh kanjeng rama, waleh waleh manapa kula
dereng kepingin emah emah"
" Ciptarasa, inyong pancen ora bisa meksa aring
kowe. Ningen ari inyong ora gelem nampani
penglamare Pule Ba'as, tlatah kadhipaten Pasir
Luhur bakal dadi karang abang"
Ciptarasa bisane mung meneng, ndingkluk
kayong lagi mikir jero. Dhadhane krasa sesek merga
kudu milih salah siji, gelem nampani lamarane Pule
Ba'as apa tetep nggandhuli rasa tresnane aring
Kamandaka. Ari deweke milih Kamandaka...
kadhipaten Pasir luhur sekawulane sing bakal dadi
tumbal, ari Ciptarasa njur milih Pule Ba'as...
Ciptarasa bakale nandhang lara wirang selawase
urip, merga cidra ing janji aring Kamandaka.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 33 )
-------------------------------
Ciptarasa bisane mung meneng, ndingkluk
kayong lagi mikir jero. Dhadhane krasa sesek merga
kudu milih salah siji, gelem nampani lamarane Pule
Ba'as apa tetep nggandhuli rasa tresnane aring
Kamandaka. Ari dheweke milih Kamandaka...
Kadhipaten Pasir Luhur sekawulane sing bakal dadi
tumbal, ari Ciptarasa njur milih Pule Ba'as...
Ciptarasa bakale nandhang lara wirang selawase
urip, merga cidra ing janji aring Kamandaka.
 Bareng garep sadhekala pisowanan njur
dibubarana, Ciptarasa praene keton ora bombong,
suntrut mrengut... neng batine kandhah ari uripe
tansah nandhang pacoban sing kayonge ora ana
enteke.
Mbengine Ciptarasa nglegeg dhewekan neng
njero senthong, tangane mung nguwel uwel ali ali
wewehane Kamandaka. Emban embang pemomonge
ora wani medhek, mung padha siaga neng ngarep
lawang senthong, nunggu mbok ana timbalan sekang
momongane... Ciptarasa.
Nganti tekan wayah kluruk jago sing sepisanan
Ciptarasa nembe bisa keturon lali, kuwe baen merga
ora ngaso kawit esuk.
Ora kaya adat sabene, esuk kuwe Ciptarasa nang
tamansari kadhipaten njagong neng gubug ora
ditunggoni emban embanne, malah mung dikancani
lutung klangenane.
Saking ora mentalane ndeleng Ciptarasa kayong lagi
kabotan mikir, Kamandaka njur ngudhari klambi oto
Antakesuma sing lagi dienggo... jlegedheg.... lutung
malih rupa dadi Kamandaka. Ciptarasa kaget meruhi
kedaean kuwe, njur ngrungkep aring Kamandaka...
nangis.
Ciptarasa njuran nyuntek kabeh unek unek batine
aring Kamandaka, Ciptarasa uga crita bab lamarane
Pule Ba'as aring Ciptarasa.
Kamandaka njur kandhah
" Nimas Ciptarasa, ari pancen nimas ngaboti inyong,
mengko mbengi mayuh padha ngrembug nata laku,
bareng bareng emban kinasihmu nimas Ciptarasa"
Bar kuwe Kamandaka age age nganggo klambi oto
Antakesuma maning njur malih rupa dadi lutung.
Ciptarasa kayong madan entheng gole mikir, aboting
rasa uwis disuntek aring Kamandaka.
Sedurunge wayah tabuh kethong mbengi ping
wolu Reksjaya karo Kamandaka uwis neng
keputren, Rekajaya malih rupa dadi klebek
Kamandaka dadi lutung. Klebek dolanan karo
emban emban pemomong neng pendhapa keputren,
lutung karo Ciotarasa neng njero sethong peturone
Ciptarasa dikancani emban kinasihe Ciptarasa sing
aran Tartem uga sering diundang emban Ceplis.
Ciptarasa njagong adhep adhepan karo lutung
sing uwis genti wujud dadi Kamandaka, emban
Ceplis njagong rada adoh neng ngarep lawang
senthonge Ciptarasa mbari njagani mbokan ana
uwong liya sing garep mlebu senthong.
Kamandaka karo Ciptarasa njur ngrembug bab
nata laku nggo ngrampungi lamarane Pule Ba'as,
wong loro gole kandhah padha krisikan
" Kakang Kamandaka, kepriwe penemune kakang
bab lamaran kiye ?" Ciptarasa takon aring
Kamandaka.
Kamandaka njur semaur
" Ari penemuku... lamaran kuwe ditampa baen, ning
ana sranane utawa kudangan penyuwunan penganten
putri sing kudu dianani utawa kudu dilakoni nang
penganten lanang, Pule Ba'as"
Ciptarasa kayonge ora seneng, salah penampa njur
kandhah
" Ooo dadi kakang Kamandaka wis tega utawane
wis ora tresna maning aring inyong"
Kamandaka njur omong kanthi sareh mbari mesem
" Aja salah penampa ndimin nimas Ciptarasa,
inyong mau uwis ngomong ari kabeh mau kudu ana
sranane"
Kamandaka njuran age age njlentrehna kabeh
sing dadi penemune aring Ciptarasa, alon alon... siji
mbaka siji kanthi gamblang, terang terwaca.
Mbari manthuk manthuk... Ciptarasa nggatekna
kanthi tliti saben ukara sing diomongna neng
Kamandaka, aja kosi ana sing salah pengerten sing
mengko tembe mburine malah dadi mbebayani.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 34 )
= imamkurijanto =
----------------------------------
Kamandaka njuran age age njlentrehna kabeh
sing dadi penemune aring Ciptarasa. Alon alon... siji
mbaka siji kanthi gamblang, terang terwaca.
Mbari manthuk mantuk...
Ciptarasa nggatekna kanthi tliti saben ukara sing
diomongna neng Kamandaka aja kosi ana sing salah
pengerten sing mengko tembe mburine malah dadi
mbebayani.
Wektu telung dina mlaku kayong cepet nemen, ora
krasa ngesuk Ciptarasa kudu aweh angsulan aring
Pule Tembini bab lamarane prabu Pule Ba'as.
Dina esuke pasewakan ora kaya pasewakan adat
sabene, merga ana bab sing wigati... ya kuwe
lamarane Pule Ba'as. Sing melu pasewakan mung
uwong uwong pilihan, para putra mantu, putri putri
kadhipaten, kluarga kadhipaten uga ki Reksanata.
Ciptarasa uga ana neng ngkono njagong jejer karo
lutung dadene Kamandaka.
Adhipati Kandhadhaha uwis lungguh neng
dhampare, sing
garep melu pasewakan uga wis temata, njagong sila,
seba nang paseban kadhipaten, gari nunggu tekane
Pule Tembini.
Ora suwe Pule Tembini teka, prajurit pengawale
kon nunggu neng gerdu njaba gapura, Pule Tembini
kon ngadhep adhipati Kandhadha dewekan. Bareng
uwis seba njangong sila neng ngarepe Adhipati Pasir
Luhur Kandhdhaha njur atur sembah,
kayong ora sranta Pule Tembini takon bab lamarane
Pule Ba'as aring Ciptarasa.
" Kanjeng adhipati, lamaran kula ngge prabu Pule
Ba'as mesthine ditampi nggih, lajeng kapan tapuk
pengantene"
Adhipati Kandhdhahs njur semaur kanthi sareh
" Lhoo sing sabar Pule Tembini, inyong garep
nanting anaku Ciptarasa ndimin, gelem apa ora
nampani penglamare rajamu Pule Ba'as"
Pule Tembini njur ngomong semune uwis ora sabar
" Lhaah mboten susah ditari... purun napa mboten,
kadar bocah wadon ikih toli kudu manut aring
prentahe wong tua"
Adhipati Kandhdhaha ora ngrewes omongane Pule
Tembini ning malah takon aring anake wadon...
Ciptarasa
" Ciptarasa, penglamare Pule Ba'as garep ditampani
apa ora ?"
Ciptarasa meneng kayong abot alot garep semaur,
bareng lutung aweh sasmita aring Ciptarasa yen
kudu nampa penglamare Pule Ba'as, Ciptarasa tembe
gelem semaur
" Kanjeng rama, kula sagah nampi penglamare Pule
Ba'as, ning kula gadheh penyuwunan utawi
kudangan penganten"
Adhipati Kandhadhaha njur kandhah aring Pule
Tembini kanthi sorot mripat sing landhep
" Patih Pule Tembini sampeyan krungu dhewek ari
anaku duwe penjaluk utawa kudangan sing kudu
dianani nang Pule Ba'as"
Pule Tembini njur semaur mbari ngguyu, semune
pamer
" Enggih njeng adhipati, den ayu Ciptarasa... gagean
mawon kandhah... napa sing dadi penjalukke mesthi
keturutan"
Ciptarasa mbari nyembah aring adhipati
Kandhadhaha, njur kandhah sing dadi penjalukane
minangka kudangane penganten putri kadhipaten
Pasir Luhur
" Pangapunten rama, kula sagah nampi penglamare
pun Pule Ba'as, nanging kula gadheh penyuwunan,
sing sepindhah... kula nyuwun bebed wulung
ingkang wiyare setunggal tumbak lan panjange
gangsal atus tumbak tur mboten enten sambungane"
Sing padha melu seba ngrungona kathi tliti, bereng
krungu penjaluk sing kaya kuwe malah njur padha
dekeng delengan thok... kayong mokal bisa
kasembadan.
Sejen karo Pule Tembini malah ngguyu ngakak
mbari landhah
" Lha dhalah mung kaya niku thok, gampang... egin
ana kudangan liyane napa mboten ?" Sanjang
mawon ora susah wagah wigih ewuh pekewuh"
Ciptarasa njur kandhah apa sing dadi penjaluke...
Kapisan njaluk bebed wulung dawane limang ngatus
tumbak.
Sing keloro njaluk mbesuk neng tempuking
penganten... Pule Ba'as kudu diiring putri dhomas
cacahe patang puluh sing ayune madha rupa.
Ping telune njaluk pedhang sing landhepe padha
karo ping pitune landhepe peso penyukur, bareng
Pule Tembini krungu penjalukan utawa kudangan
sing ketelune Pule Tembini meneng kayong mikir.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 35 )
---------------------------------
(Imamkurijanto)
Ciptarasa njur kandhah apa sing dadi
penjaluke...
Kapisan njaluk bebed wulung dawane limangatus
tumbak.
Sing keloro njaluk neng tempuking penganten... Pule
Ba'as kudu diiring putri dhomas cacahe patang puluh
sing ayune madha rupa.
Ping telune njaluk pedhang sing landhepe padha
karo ping pitune landhepa peso penyukur, bareng
Pule Tembini krungu penjalukan utawa kudangan
sing ketelune Pule Tembini meneng kayong mikir.
Pule Tembini njur pamitan aring adipati
Kandhadhaha... bali aring negarane neng bumi
Nusakambangan. Sekang gapura beteng kadhipaten
Pule Tembini njur mlaku ngidul, njujug aring
panggonan gethek sing ditinggal neng pinggire kali
Logawa sisih ngisor. Bareng wis tekang papan
panggonan gethek Pule Tembini njur munggah
ndhuwur gathek, Pule Tembini kandhah aring
prajurit sing kawogan dadi lurah juru satang
" Mayuh siki gagean mangkat, mumpung durung
keawanen"
Juru satang njur nyurung getheke alon alon, merga
kaline menggak menggok, bareng gethek tekan
campuhan utawa pethukanne kali Logawa karo kali
Serayu... Juru satange luwih ngati ati, merga ari
salah milih dalan miline banyu, gethek mung muter
muter thok ora gelem mlaku merga kepuser, apese
gethek malah klelep aring njerone puseran.
Bareng wis lingsir awan... sedurunge sandhekala,
ngepasi nemu papan sing tenggar Pule Tembini njur
prentah aring prajurit sing gawogan nyatangi gethek,
gethek kon diinggirna.
Neng papan ngkono prajurit prajurit andhahane
gawe papan nggo ngaso, seperangan prajurit ana
sing olah olah nggo mangan mbengi, seperangan
maning gawe papan nggo turu.
Saking kesele Pule Tembini seandhahane sing
ora kawogan jaga padha keturon nganti tekan esuk,
bareng srengenge nang bang wetan wis rada dhuwur
Pule Tembini njur nerusna laku.
Ora nganti wayah sandhekala Pule Tembini
seprajurite wis tekan kisike segara kidul, lamat lamat
bumi Nusakambangan wis katon. Pule Tembini
kayong wis ora sranta kepingin enggal enggal
nemoni prabu Pule Ba'ss, ning bareng Pule Tembini
mikir kanthi sareh Pule Tembini njur mupus
kepenginane, sidane Pule Tembini garep sowan
prabu Pule Ba'as dina ngesuke.
Pating jlegur swarane alun segara kidul sing
natab perenge bumi Nusakambangan wis biasa
keprungu neng kono, kanggone Prabu Pule Ba'as
seandhahane bab kuwe wis biasa.
Nang kadhaton Nusakambangan prabu Pule Ba'as
uwis diadhep patih Pule Tembini, sing sejatine esih
adine dewek. Pasewakan dina kuwe mung garep
ngrembug bab lamarane prabu Pule Ba'as aring
Ciptarasa.
Prabu Pule Ba'as takon aring adhine Pule Tembini
" Adhiku Pule Tembini, nang ndalan kowe padha
slamet ora nemu alangan sewiji apa mbokan ?"
Pule Tembini semaur
" Pengestune kakang prabu inyong seandhahanku
nemu raharja, kalis ing sambekala "
" Lhaa njuran kepriwe bab lamaranku aring
Ciptarasa, putrine adhipati Pasir luhur ?"
Prabu Pule Ba'as nerusna gole takon aring Pule
Tembini.
Pule Tembini nyemauri
" Pengestune kakang Pule Ba'as lamarane kakang
Pule Ba'as ditampa neng Ciptarasa, ning Ciptarasa
njaluk kudangan pinangka nggo tanda tresnane
kakang aring Ciptarasa "
Bareng krungu penjalukan utawa kudangan
wujud bebed sing ambane setumbak lan dawane
limang atus tumbak
Prabu Pule Ba'as ngguyu ngakak, merga penjalukan
kuwe gampang gole nganani.
Patih Pule Tembini njur nerus panjalukan sing
keloro ya kuwe bab putri dhomas patang puluh
cacahe sing ayune madha rupa, prabu Pule Ba'as
mung mesam mesem thok, bab kuwe uga dianggep
ora angel gole nganani. Bareng garep kandhah
penjaluke Ciptarasa sing ketelune, Pule Tembini
mandheg kayong magu mangu garep ngomong.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 36 )
---------------------------------
(imamkurijanto)
Patih Pule Tembin njur nerusna panjalukan sing
keloro ya kuwe bab putri dhomas patang puluh
cacahe sing ayune madha rupa, prabu Pule Ba'as
mung mesam mesem thok, bab kuwe uga dianggep
ora angel gole nganani.
Bareng garep kandhah penjaluke Ciptarasa sing
ketelune, Pule Tembini mandheg kayong magu
mangu garep ngomong.
Prabu Pule Ba'as njur takon
" Adiku Pule Tembini, ora susah magu mangu,
ngomong baen... inyong ora bakal jengkel"
" Kakang, penjalukan sing ketelu angel angel
gampang... njaluk pedhang sing landhepe ping pitine
peso penyukur" Pule Tembini semaur mbari
ndhengkul njur nerusna omong
" Miturut penemuku pedhang kuwe ora liya pedhang
pusakane kakang Pule Ba'as, sing aran pedhang kiai
Klabang Sakethi" prabu Pule Ba'as... krungu sing
kaya kuwe njuran meneng mbari jegang neng
palugguhane.
Bareng uwis sewetara wektu prabu Pule Ba'as malah
ngguyu dhewek, njur omong aring Pule Tembini
" Adhiku Pule Tembini, kowe ora susah mikir sing
kejeron, kuwe tumrapku bab sing cilik tur entheng"
Pule Tembini semaur cekak
" Iya kakang Pule Ba'as"
Swarane ombak... sengsaya awan sengsaya seru,
merga angin segara sengsaya banter, glendhang
glendhung kaya swarane gludhug neng mangsa ke
pitu, Pule Ba'as njur ngajak adhine mangan awan
bareng.
Sore sore, neng taman sari kadhipaten Pasir
Luhur adhipati Kandhadhaha lagi sepejagong karo
Ciptarasa. Ameng ameng ngenggar enggar
penggalih... ora keri lutung Kamandaka uga neng
ngkono, njagong neng sisihe kiwene Ciptsrasa.
Wong loro padha crita akeh bab sing magepokan
urip mben dinane.
Suwe suwe tekan bab kudangane Ciptarasa sing
ketelu, ya kuwe pedhang sing landep ora etung.
Adhipati Kandhadhaha njur takon aring Ciptarasa
" Ciptarasa sejatine karepmu apa njur kowe njaluk
kudangan pedhang sing landgepe ping pitune peso
penyukur ?"
" Rama, waleh waleh punapa... pedhang niku
pedhang gadheane pun Pule Ba'as" Ciptarasa semaur
lirih lirih amrih ora ana wong liya sing krungu.
Adhipati Kabdhadhaha uga melu lirih lirih takon
aring Ciptarasa
" Lhaa njur garep kepriben mengkone ari pedhang
kuwe wis neng tanganmu ?"
Ciptarasa semaur
" Pedhang niku kajenge dicepeng teng lutung niki
rama, supados Pule Ba'as mboten gadheh raos
ingkang awon utawi was was"
" Ari kuwe wis kalakon, njuran pedhang kuwe garep
dienggo apa ?" adhipati Kandhadhaha nyelani takon
aring Ciptarasa.
Alon alon Ciptarasa njur njlentrehna kageh sing
dadi tatanan laku sing uwis digawe, adhipati
Kandhadhaha mbari sedhakep ngrungokna kanthi
tliti kabeh sing kandhah Ciptarasa.
Bareng Ciptarasa crita kanthi terang terwaca
njur adhipati Kandhadhaha manthuk manthuk
kayong wis ngerti karepe anak wadon bontotane,
Ciptarasa.
" Yaa muga muga baen bisa keleksanan kabeh sing
dadi karepmu, ning sing ati ati, jejere lutung
kepinterane beda adoh karo kepinterane menungsa
lumrah, bisa ndrawasi"
Saking bukete gole padha omong omongan, ora
krasa wis garep surup srengenge, wong loro padha
sewang sewangan laku, adhipati Kandhadhaha njur
bali mlebu aring kadhipaten, Ciptarasa bali aring
keputren mbari nuntun lutung kinasih.
Ora krasa... kawit dina lamarane prabu Pule
Ba'as aring Ciptarasa wis kliwat meh telung pasaran.
Pule Ba'as gawe layang njur mrentah Lurah prajurit
karo prajurit prajurit pilihane kon aring kadhipaten
Pasir Luhur sing isine layang nggenahna... kapan
gole garep dianakna tempuke penganten antarane
Ciptarasa karo prabu Pule Ba'as. Pungkasane layang
surasane ngancam, ari kosi ora sida kadhipaten Pasir
Luhur garep dilurug perang gedhen gedhenan, njur
bakal digawe karang abang.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 37 )
----------------------------------
Ora krasa... kawit dina lamarane prabu Pule Ba'as
aring, Ciptarasa wis kliwat meh telung pasaran. Pule
Ba'as gawe layang njur mrentah Lurah prajurit karo
prajurit prajurit pilihane, kon aring kadhipaten Pasir
Luhur ngeterna layang sing isine nggenahna...
kapan gole garep dianakna tempuke penganten
antarane Ciptarasa karo prabu Pule Ba'as.
Pungkasane layang surasane ngancam, ari kosi ora
sida, kadhipaten Pasir Luhur garep dilurug perang
gedhen gedhenan... njur bakal digawe karang abang.
Esuk esuk cahya srengenge nang bang wetan
egin keton semburat abang mbranang... prajurit
prajurit utusane prabu Pule Ba'as wis temata neng
kisike bumi Nusakambangan, nang ngkono wis ana
prau jukung telu cacahe, garep nyabrang segara neng
sela selane bumi Jawa karo bumi Nusakambangan,
saben prau diiseni prajurit papat.
Patih Pule Tembini uga ana neng kono, nliti mbok
egin ana sing durung temata. Bareng uwis rampung
gole nliti, Lurah prajurit njur pamit aring patih Pule
Tembini
" Ki patih Pule Tembini, kula sekanca ajeng miwiti
lampah"
Patih Pule Tembini semaur mbari malang kedhek
" Iyaa iya, sing ngati ati aja kosi ora ulih gawe,
merga gulu gulumu sing dadi totohane"
Lurah prajutrit semaur mbari nyembah
" Pengestune ki patih mawon, mugi mugi kula
sekanca saged angsal damel".
Ora suwe keton prau jukung telu cacahe alon
alon nyabrangi segara antarane bumi Jawa karo
bumi Nusakambangan, bareng wis tekan campuhan
antarane segara kidul karo kali Serayu... jukung
jukung mau njur mlebu aring milene banyu kali
Serayu.
Ilening banyu kali Serayu ora banter, merga ngepasi
banyu segara sing lagi munggah.
Bareng garep tengah awan, jukung telu padha
minggir neng papan sing jembar tur adoh sekang
sekang sambekala. Jukung jukung mau ditaleni njur
taline dicanthelna uwit, rejaning jaman tlatah kono
ketelah desa utawa grumbul Canthelan. Bar padha
mangan nginum karo ngaso sewetara, prajurit
prajurit sing sekang Nusakambangan njur narusna
laku. Jukung di pelahi munggah penere ngalor
nglawan miline banyu kali Sarayu, bareng tekan
campuhan antarane kali Serayu karo kali Tajum
swasana iline banyu kayong sejen. Muser... muter
ora karuan karuan, bareng rada suwe diwaspadakna
neng ngisore banyu keton pating gligir kaya wadhas
sing padha obah. Nang sepinggire kali pating
cekathang, pating slagrang baya kali Serayu, malah
ana sing dawane kosi rong tumbak luwih.
Papan ngkono pancen wis kondhang nggon sing
angker, susuh dhemit, belis perkayangan rejaning
jaman papan pinggir kali kono ketelah Kethithang.
Prajurit prajurit mau njur gagean melah jukunge
nglungani sekang kono, melahi jukung munggah
ngalor.
Tekan nggon sing jembar, rata tur tenggar
prajurit prajurit mau njur minggir garep padha
ngaso. Papan ngkono kayong tentrem, ayem...
rejaning jaman kesebut desa Bayeman.
Merga nang ngoko wis wayah sandhekala,
prajurit prajurit Nusakambangan njur padha
mandheg nang kono, gawe papan nggo ngaso, turu.
Esuke, bareng cahya srengenge wis keton padhang,
prajurit prajurit mau njur nerusna laku maning
penere ngalor, garep aring kadhipaten Pasir Luhur.
Sejrone neng dalan... gole melahi jukung padha
gentenan, kayong ora meksa, seulihe.
Sedurunge lingsir awan prajurit prajurit mau wis
tekan pethukane kali Serayu karo kali Logawa,
jukung telu njur mlebu aring ilene banyu kali
Logawa, terus ngalor.
Bareng nemoni grujugan utawa curug sing dhuwur
tur jukung ora bisa nerusna laku... prajurit prajurite
prabu Pule Ba'as sekang bumi Nusakambangan...
njur minggir munggah aring desa nggolet papan
nggo nginep...
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 38 )
----------------------------------
Sedurunge lingsir awan prajurit prajurit mau wis
tekan pethukane kali Serayu karo kali Logawa,
jukung telu njur mlebu aring ilene banyu kali
Logawa, penere ngalor.
Bareng nemoni grujugan utawa curug Danasri sing
dhuwur tur jukung ora bisa nerusna laku... prajurit
prajurite prabu Pule Ba'as sekang bumi
Nusakambangan... njur minggir jukung didingidna
neng pinggir kali, prajurit prajurit mau padha
munggah aring desa nggolet papan nggo nginep.
Adhipati Pasir Luhur esuk kuwe lagi diadhep
neng ki patih Reksanata seandhahane, padha
lungguh sila seba neng pendhapa kadhipaten. Ora
kaya biasane... kadingaren, perkutut sing ana neng
pendhapa kadhipaten manggung kayong ora ana
mandhege, perkutut sing siji mandheg gole
manggung njuran disauri perkutut liyane.
Dasare manuk perkutut kadhipaten manuk
pilihan, swara manggunge kayong empuk neng
kuping, pating kethekur kaya ndene neng pasar
manuk. Perkutut mau padha manggung kayong aweh
sasmita, garep ana dayoh adoh teka.
 Ora ketimbalan neng kanjeng adhipati, ki Lurah
prajurit sing kawogan jaga neng gapura munggah
paseban kanthi laku dhodhok. Bereng wis neng
ngarepe kanjeng adhipati, mbari nyembah ki Lurah
prajurit jaga kandhah
" Pangapunten kanjeng adhipati, teng njawi kori
gapura, enten nayaka utusan saking bumi
Nusakambangan"
Adhipati Kandhadhaha kayong kaget, njur takon
" Sekang bumi Nusakambangan, njur garep ana
perlu apa ?"
" Ingkang kula ngertosi, ture nayaka wau ajeng
ngaturaken serat utawi layang saking prabu Pule
Ba'as"
Adhipati Kandhadhaha meneng selela, njur kandhah
aring ki patih Reksanata
" Kepriwe penemumu ki patih ?"
Ki patih Reksanata njur aweh penemu
" Ari pemanggih kula, saene utusan wau ken
minggah mawon teng pasewakan ngriki, lajeng serat
utawi layang wau dipun tampi"
Kanjeng adhipati Pasir Luhur njur prentah aring
Lurah prajurit jaga yen utusan mau supayane
ngadhep aring pasewakan,
" Ki Lurah, utusan sekang bumi Nusakambangan
gagean kon geneh baen"
'" Sendika dawuh njeng adhipati"
Lurah prajurit jaga njur mundur sekang pasewakan,
nemoni utusane prabu Pule Ba'as kon sowan aring
njeng Adhipati.
Bareng prajurit utusan mau wis seba sewetara,
njur prajurit ngawehna layang sekang Pule Ba'as
aring kanjeng Adhipati Kandhadhaha.
Layang sekang prabu Pule Ba'as ditampani, nang
adhipati Kandhadhaha, bareng wis maca kosi ping
pindho, praene keton sejen, kayong ana sing dipikir.
Layang njur diwenehna aring ki patih Reksanata
mbari kandhah
" Ki patih Reksanata, jajal layang kiye diwaca, njur
apa penemune ki patih"
Layang ditampani nganggo tangan loro, njur diwaca
kanthi tliti, bareng wis ngerti isining layang, layang
mau njuran dibalekna maning aring adhipati
Kandhadhaha.
Adhipati Kandhadhaha njur takon aring ki patih
" Penemune ki patih, njur apike kepriwe ?"
" Ari pemanggih kula, utusane prabu Pule Ba'as ken
nengga sewetawis dinten krihin teng kadipaten
ngriki, mergi isining angsulan kedah dipenggalih
kanthi ngatos atos"
Adhipati Kandhadha kayong ora kabotan aring
penemune patih Reksanata, njur kandhah
" Ari pancen penemune ki patih kaya kuwe, inyong
manut baen"
Prajurit utusane prabu Pule Ba'as sidane kon
ngenteni layang angsulane bangsa rong dina utawa
telung dina maning, prajurit loro cacahe njur
diwenehi papan nggo ngaso neng bale keprajuritan,
kanca kanca liyane kon ngenteni nang penginepane.
Pasewakan awan kuwe age age dibubarna nang
adipati Kandhadhaha, kanjeng adhipati weling wanti
wanti aring ki patih Reksanata, ari mengko bengi
wayah tabuh kenthong wengi ping Wolu kon teka
maning aring pendhapa kadhipaten, merga garep
ngrembug bab angsulan layange prabu Pule Ba'as.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 39 )
---------------------------------
Pasewakan awan kuwe age age dibubarna nang
adhipati Kandhadhaha, kanjeng adhipati weling
wanti wanti aring ki patih Reksanata ari mengko
mbengi, wayah tabuh kenthong bengi ping wolu kon
teka maning aring pendhapa kadhipaten, merga
garep ngrembug bab angsulan layange prabu Pule
Ba'as.
Sedurunge wayah tabuh kenthong mbengi ping
wolu, ki Reksanata, putra putra mantune kanjeng
adhipati uga para sesepuh kadhipaten uwis padha
padha seba neng pendhapa sisih njero. Ora suwe
kanjeng adhipati Kandhadhaha teka njur lungguh
nang papan pelungguhane, age age pasewakan cilik
mbengi kuwe diwiwiti.
Bareng pasewakan wis mlaku sewetara adhipati
Kandhadhaha takon aring tetunggule sesepuh
kadhipaten, ki Wangsadriya
" Ki Wangsadriya, tulung inyong digoletna sina sing
becik nggo nganakna pahargyan temune penganten"
Tetunggule sesepuh kadhipaten ki Wangsadriya,
anteng meneng sewetara, kayong lagi ngeningna
ciptane. Ora wetara suwe ki Wangsadriya njur
kandhah
" Kados sing empun nate kula aturaken dinten sing
kepengker, ari pemanggih kula... setunggal selapan
dinten malih kawit dinten niki"
" Njur ari penemune ki patih Reksanata kepriwe, apa
nduweni penemu sing sejen ?" Adhipati
Kandhadhaha takon aring ki patih Reksanata.
Ki patih njur semaur alon alon
" Ari kula... nderek mawon kalih pemanggihe
sesepuh pinisepuh mriki, kanjeng adhipati"
" Ari pancen wis padha melu aring penemune para
pinisepuh ngkene, inyong manut baen" Adhipati
Kandhadhaha mandheg sedela, njur nerusna omong
" Ari dietung etung njur tibane dina apa ki
Wangsadriya"
Ki Wangsadriya njur ngetung nganggo drijine bolak
balik kosi ping telu, merga wedi mbok salah gole
ngetung. Bareng wis ketemu ki Wangsadriya njur
matur aring kanjeng adhipati
" Manawi petungan kula, selapan dinten malih
dhawah dinten Tumpak Jenar utawi dinten setu
rangkep pasaran Pahing"
Ki Reksanata njur nyeleni omong
" Apa ora kleru ki Wangsadriya, ngesuke tiba Radite
Palguna utawa Minggu Pon ?"
" Kados mboten ki patih, mergi teng etangan kula
dinten niku dinten pengapesane pun Pule Ba'as" ki
Wangsadriya semaur mbari mundhuk mundhuk.
Adhipati Kandhadhaha karo patih Reksanata
manthuk manthuk kayong lagi ngresepna omonge ki
Wangsadriya, kosi memet njlimet tekan semono
etung etungane.
Adhipati Kandhdhaha njur kandhah aring ki patih
Reksanata
" Ki patih, ari kaya kuwe ngesuk sampeyan gawe
layang nggo prabu Pule Ba'as, aweh angsulan sing
trep lan temata"
Ki patih semsur mbari nyembah
" Sendika dawuh njeng adhipati, kados langkung
preyogi ngenjang ugi diwontenaken pasewakan
malih"
Bareng wis dianggep cukup, pasewakan dina
kuwe njur dibubarna. Ki patih karo kabeh sing melu
pasewakan bali aring umahe dewek dewek.
Mbengine ki patih Reksanata gawe erang
erangan layang angsulan nggo prabu Pule Ba'as,
gawene kosi ping bolak balik nganti dianggep bener
tatanan ukarane, ora krasa wis liwat tengah wengi ki
patih njur mlebu sethonge garep ngaso.
Esuk esuk neng warung penginepan... prajurit
prajurite prabu Pule Ba'as lagi padha mangan
ngombe, ana sing njaluk wedang jahe ana uga sing
njaluk wedang sereh. Jajanane boled rawun, gedhang
rawun karo jagung godhog, pecel kupat uga ana
neng warung ngkono.
Ora suwe krungu ana swara playune jarane
prajurit kadhipaten Pasir Luhur, jaran mandheg nang
ngarep penginepan, ki Lurah prajurit
Nusakambangan njur metu, nemoni prajurit sing
teka sekang kadhipaten Pasir Luhur, prajurit prajurit
mau njur padha omong omongan sewetara.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 40 )
--------------------------------
Esuk esuk neng warung penginepan... prajurit
prajurite prabu Pule Ba'as lagi padha mangan
ngombe, ana sing njaluk wedang jahe, ana uga sing
njaluk wedang sereh. Jajanane boled rawun, gedhang
rawun karo jagung godhog, pecel kupat uga ana
neng warung ngkono.
Ora suwe krungu ana swara playune jarane
prajurit kadhipaten Pasir Luhur, jaran mandheg neng
ngarep penginepan, ki Lurah prajurit
Nusakambangan njur metu, nemoni prajurit sing
teka sekang kadhipaten Pasir Luhur, prajurit prajurit
mau njur padha omong omongan sewetara.
Srengenge nang bang wetan wis kepara miring
rada dhuwur, neng kadhipaten Pasir Luhur lagi
dianakna pasewakan, neng ngkono ngrembug
babagan angsulan layang aring prabu Pule Ba'as
sekang Nusa Kambangan.
Adhipati Kandhadhaha njur takon aring ki patih
Reksanata
" Patih, layang sing nggo prabu Pule Ba'as wis
rampung apa durung ?"
Ki Reksanata njur semaur mbari ngulungna layang
" Sampun kanjeng adhipati, monggo mbok menawi
badhe diwaos, ugi dipirsani"
Layang sing digawe sekang kulit sapi sing disamak
alus tur tipis, diwadhahi bumbung, diwenehna aring
adhpati Kandhadhaha.
Layang ditokna sekang bumbung diwaca kanthi tliti,
ukarane aja kosi ana sing geseh. Bareng wis rapung
adhipati Kandhadhaha njur kandhah
" Iya wis bener, wis trep karo sing tek karepna
kayonge uga wis trep karo kekarepane Ciptarasa"
Layang njur dilebokna bumbung maning.
Pasewakan madheg sewetara merga ana prajurit
kadhipaten Pasir Luhur ngadhep bareng bareng karo
prajurite prabu Pule Ba'as.
Adhipati Kandhadha njur kandhah aring prajurit mau
" Lurah Prajurit, ari ora luput... prajurit sing ngadhep
bareng kowe kuwe prajurit utusane prabu Pule
Ba'as"
" Kasinggihan kanjeng adipati" prajurit kadhipaten
semaur mbari nyembah.
Ora nganggo kakehan sing dirembug, layang
angsulan njur diwenehna aring prajurit utusane
prabu Pule Ba'as. Bareng wis atur sembah prajurit
loro mau bareng bareng pamitan mundur sekang
pasewakan, ora let suwe pasewakan uga dibubarna.
Lurah prajurit prajurite prabu Pule Ba'as njur
nemoni kanca kancane neng penginepan, njur ngajak
gagean bali aring Nusa Kambangan.
Prajurit prajurite prabu Pule Ba'as
bareng bareng njujug pinggire kali logawa aring
papan sing nggo ndeleh jukunge dina kepungkur.
Jukung mlakune rada banter merga mung ngetut
iline banyu, bareng wis ngliwati pethukan utawa
campuhane kali Serayu karo kali Logawa jukung
jukung mau mlakune tambah mbanteri.
Merga kepingin anggal enggal tekan neng Nusa
Kambangan, prajurit prajurite Pule Ba'as mung
ngaso sedhela, andon mangan nginum neng
Canthelan.
Tekan kisik segara srengenge neng bang kulon
wis miring rada jero, mertandani wis garep
sandhekala. Prajurit prajurit Nusa Kambangan gole
melahi jukung tambah sengkud kayong lagi adu
cepet karo angslupe srengenge.
Bareng wis tekan tlatah praja Nusa
Kambangangan, ki Lurah prajurit sing jaga neng
kisik segara enggal enggal ngadhep aring patih Pule
Tembini, njur ngandhahna ari prajurit prajurit
utusane prabu Pule Ba'as sing aring Pasir Luhur wis
padha bali maning aring Nusa Kambangan.
Kedereng kepingin enggal enggal ngerti khasile,
Pule Tembini njur mrentah Lurah prajurit jaga kisik
supayane lurah prajurit utusane kon gagean nemoni
Pule Tembini neng kepatihan Nusa Kambangan,
wengi kuwe uga Lurah prajurit utusane Pule Ba'as
ngadhep patih Pule Tembini.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 41 )
--------------------------------
Kedereng kepingin enggal enggal ngerteni
khasile, Pule Tembini njur mrentah aring Lurah
prajurit jaga kisik supayane Lurah prajurit utusane
kon gagean nemoni Pule Tembini neng kepatihan
Nusa Kambangan. Wengi kuwe uga Lurah prajurit
utusane Pule Ba'as ngadhep patih Pule Tembini.
Bareng Lurah prajurit utusan wis njagong tur wis
rada aso, patih Pule Tembini njur takon
" Lurah prajurit, nang ndalan padha slamet baen
mbokan ?"
Lurah prajurit semaur cekak
" Pengestune ki patih, wilujeng"
" Lhaa njur bab layange kakang Pule Ba'as... wis ana
angsulane apa durung ?" patih Pule Tembini takon
maning kayong ora sranta kepengin enggal enggal
ngerti.
Lurah prajurit utusan mbari ngulungna bumbung
semaur
" Menika ki patih, kados serat angsulan enten teng
nglebet bumbung niki"
Bumbung ditampani neng patih Pule Tembini,
bumbung gagean dibukak tutupe, njur dijimot isine.
Ning Pule Tembini ora sida mbukak lunthungan
layang mau, layang dilebokna aring bumbung
maning Pule Tembini rumangsa ari layang kuwe
dudu duweke.
Esukke... bareng srengenge wis rada dhuwur
patih Pule Tembini ngadhep aring kakange prabu
Pule Ba'as.
Prabu Pule Ba'as pancen wis lagi ngenteni
tekane adhine sing dadi patihe ya kuwe patih Pule
Tembini, kakang karo adhi njur padha jagongan
bareng, kayonge tatanan neng kadhaton Nusa
Kambangan beda karo tatanan neng kadaton sing
umum liane.
Gole padha kandhahan suwe suwe tekan bab
lamarane Pule Ba'as aring Ciptarasa, prabu Pule
Ba'as njur takon aring patih Pule Tembini
" Adhi Pule Tembini, wis ana werta sekang Pasir
Luhur apa durung bab lamaranku aring Ciptarasa ?"
" Kakang jan jane inyong garep ngomong kawit
mau, ning njur klalen mung ketungkul guyon. Mau
mbengi prajurit utusane kakang Pule Ba'as wis bali
nggawa layang sekang adhipati Pasir Luhur" patih
Pule Tembini njimot bumbung isi layang sing
dislempedna neng bangkekan, njur diwekna aring
prabu Pule Ba'as mbari kandhah
" Kiye kakang, wingi garep tek gawa ngeneh ningen
wingi uwis kewengen"
Pule Ba'as manthuk njur kandhah
" Ora apa apa adhi, ndeleng ngeneh tek wacane"
Prabu Pule Ba'as maca layang mbari njagong
jegang, bareng wis rampung maca prabu Pule Ba'as
manthuk manthuk. Suwe suwe prabu Pule Ba'as
mesem mbari kandhah
" Adhi Tembini, kayonge adhipati Kabdhadhaha ora
wani nolak lamaranku nggo Ciptarasa, wedi mbokan
kadhipaten Pasir Luhur dadi karang abang"
Pule Tembini njur takon mbari ngguyu ngakak
" Njuran kapan sidane temune penganten kakang ?"
Puke Ba'as semaur mbari amuk amuk mangan jambu
kluthuk
" Dina Tumpak Jenar utawa Setu Paing sasi ngarep"
" Lhaah dadi egin rada suwe, ujarku sepasaran
maning"
Pule Tembini kandhah kayong rada gela.
Prabu Pule Ba'as njur semaur mbari mesem
" Aja gela adhi, ana mempere ari rada suwe, merga
garep mantu gedhenan. Nggo mahargya anak
pembayun utawa bontotane"
Pule Tembini njur takon
" Bab putri dhomas patang puluh sing madha rupa
njur kepriben kakang Ba'as"
Prabu Pule Ba'as semaur kayong dianggep bab sing
entheng
" Gampang adhi Tembini, inyong garep njaluk
tulung aring ratune krajiman Nusa Kambangan"
Kakang adhi njur padha kandhahan bab liyane,
ngalor ngidul sekepenake. Patih Pule Tembini sing
dhemen main dhadhu... njur crita kemenangane
wektu main neng kadhipaten kadhipaten sing adoh
sekang bumi Nusa Kambangan.
Prabu Pule Ba'as uga ora gelem kalah, njur crita
wektu dong enome adu kesekten mungsuh sesepuh
padhepokan sing manggon nang bumi Jawa sisih
kidul, adu ngelmu kanuragan.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 42 )
----------------------------------
Kakang adhi njur padha kandhahan bab liyane,
ngalor ngidul sekepenanke. Patih Pule Tembini sing
seneng main dhadhu... crita kemenangane wektu
maing neng kadhipaten kadhipaten sing adoh sekang
bumi Nusa Kambangan.
Prabu Pule Ba'as uga ora gelem kalah, njur crita
wektu dong enome adu kesekten mungsuh sesepuh
padhepokan sing manggon neng bumi Jawa sisih
kidul, adu ngelmu kanuragan.
Ora krasa, wis garep mlebu wayah sandhekala,
patih Pule Tembini bali aring kepatihan.
Mbengi kuwe ngepasi mblulan mung separo,
kayonge nembe titi mangsa dina sing kanem malem
kapitu.
Cahyane mbulan ora patia padhang, siji loro egin
keton keton lintang pating krelip kayong asri...
mertandhani Agunge Kuasane Gusti sing Amurwa
Jagad seisine.
 Neng kadhipaten Pasir Luhur, sejroning kahanan
bengi sing katon endah, asri... Ciptarasa lagi ameng
ameng neng andhinge taman sari keputren dikancani
emban emban pemomonge. Lutung dadenane
Kamandaka utawa lutung Kasarung uga ana neng
ngkono, njagong jejer karo Ciptarasa. Rekajaya ora
gelem keri, njur melu malih rupa dadi klebek
dolanan bareng emban emban pemomong.
Malah ana emban pemomong sing takon aring
klebak Rekajaya
" Klebek, deneng siki kowe sering ora ngeneh, wis
ora demen maning aring inyong yaa ?" klebek njur
mlaku megal megol, gawe gemuyu emban emban
pememong sing ana neng kono.
Swasana kadhipaten Pasir Luhur saben dinane
keton ayem temtrem, kawulane guyub rukun meh
ora tau padha pedudon siji lan sijine. Among tani
padha bantu binantu ngarap sawah utawa tegalane,
kareben enggal rampung pegaweane.
Ora krasa... wektu mung gari sepasaran maning,
wis teka titi mangsane tempuking penganten
antarane Ciptarasa karo prabu Pule Ba'as, neng
papan sing garep dienggo nganakna dina pahargyan
tempuke penganten kayong uwis cumawis kabeh.
Papan sing garep nggo ngaso prajurit prajurit
sekang bumi Nusakambangan wis rampung
dicepakna, ning pancen digawe adoh, bangsa ana
limang atusan tumbak punjul sekang kadipaten Pasir
Luhur utawane sedawane bebed sing dadi kudangane
Ciptarasa.
Klambi sing garep dienggo neng prajurit lan
nayaka liyane uga uwis rampung kabeh... bebed, iket
karo surjane digawe kembar siji karo sijine.
Ki patih Reksanata kayong repot nemen, sasat ora
ana ngasone. Kabeh kudu ditliti kanthi bener aja kosi
ana sing keteter, apa maning kosi klalen.
Bareng uwis gari patang dina maning karo dina
tempuking pengaten, neng dina Budha Kasih utawa
Rebo Kliwon prabu Pule Ba'as, patih Pule Tembini
lan prajurit prajurit andhane keton dampyak
dampyak rame.
Prajurit prajurit sekang Nusa Kambangan rame
rame katon lagi melahi prau jukunge sekang kisik
segara kidul mlebu aring ilene kali Serayu, ana sing
joghedan mbari tembangan, malah ana sing padha
tabuhan seanane, pating ghedhubrag ora temata.
Prabu Pule Ba'as karo patih Pule Tembini meruhi
bab sing kaya kuwe mung nguyu ngguyu malah
keton bungah, merga kelakuan sing kaya kuwe wis
dadi adate ari pas lelungan bareng.
" Kakang Pule Ba'as kayonge bocah bocah kae
padha seneng pisan" Pule Tembini rasan aring
prabu Pule Ba'as.
Prabu Pule Ba'as semaur mbari ngguyu
" Jorna baen, kon seneng seneng sewetara"
" Iya ya kang, timbang padha nglogog, mikir sing
ora genah" Pule Tembini uga omong mbari ngguyu
ngakak.
Bareng wis garep tekan Canthelan, ngepasi
srengenge wis nenggak pas neng nduwur sirah, patih
Pule Tembini njur prentah aring prajurit prajurite
kon minggir. Prabu Pule Ba'as seandhahane njur
padha ngaso mbari mangan nginum secukupe neng
Canthelan. Bareng dirasa gole ngaso uwis cukup,
patih Pule Tembini njur prentah aring Lurah prajurit
sing kawogan melahi jukung... supayane nerusna
laku.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 43 )
---------------------------------
Bareng wis garep tekan Canthelan, ngepasi
srengenge wis nenggak pas neng dhuwur sirah, patih
Pule Tembini njur prentah aring prajurit prajurte
kon minggir. Prabu Pule Ba'as seandhahane njur
padha ngaso mbari mangan nginum secukupe neng
Canthelan. Bareng dirasa gole ngaso uwis cukup,
patih Pule Tembini njur prentah aring Lurah prajurit
sing kawogan melahi jukung supayane nerusna laku
aring Pasir Luhur.
Lakune jukung jukung mau mangler, ora
kealonen uga ora kebanteren. Ora krasa lingsir awan
wis kliwat, sedela maning garep mlebu wayah
sandhekala. Jukung jukung prajurite prabu Pule
Ba'as tembe garep tekan Pesanggrahan. Merga
diitung itung wektune ora nyedhak tekan tlatah Pasir
Luhur, prabu Pule Ba'as seandhane njur minggir
aring pinggir kali, gawe papan nggo ngaso, mangan
turu wengi kuwe neng Pesanggrahan.
Mbengine nang kono, prajurit prajurite prabu
Pule Ba'as padha obong obong gawe geni gedhe.
Saking gedhene urubing geni... sasate geni meh kaya
garep ngranggeh langit, mulab mulab abang kayong
nggilani. Prajurit prajurit Nusa Kambangan siji
mboka siji padha ngglosor turu seolihe enggon.
Ngorok pating slenggur, turu lali kepati merga
keselen nang dalan.
Prajurit prajurit sekang Nusa Kambangan dasare
uwis kulina kurang tatanan, tangine padha sekarepe
dhewek. Bareng swasana neng pinggir kali wis
padhang, serampunge padha mangan nginum, prabu
Pule Ba'as seandhahane njur nerusna laku ngalor
aring kadhipaten Pasir Luhur.
Merga kepingin enggal enggal tekan papan sing
dituju, neng ndalan ora ngaso, jukung jukung terus
munggah nglawan ilene banyu kali Serayu.
Tekan campuhane kali Serayu karo kali Logawa
cahyane srengenge egin padhang, bareng tekan
ngisore grojogan utawa curub sing dhuwur, prabu
Pule Ba'as seprajurite njur minggir gawe papan nggo
nginep turu mbengine. Pitulunge patih Pule tembini
ora ngulihna prajurit prajurite njarah rayah aring
pawongan sekiwe tengene kono, merga prabu Pule
Ba'as garep dadi mantune adhipati Pasir Luhur,
adhipati Kandhadhaha.
 Sedurunge sandhekala prabu Pule Ba'as kirim
prajurit utusan aring kadhipaten, ngabari ari prabu
Pule Ba'as seandhahane uwis mesanggrah neng
pinggire kali Logawa. Merga utuasan mau aring
kadhipaten mung mlaku, bar sandhekala tembe tekan
regol gapura kadhipaten Pasir Luhur. Bareng weruh
ana uwong teka, prajurit jaga regol njur takon aring
uwong mau
" Kisanak, mandheg ndimin, sampeyan kuwe sapa
lan garep ngapa ?"
Prajurit utusane prabu Pule Ba'as njur semaur, aweh
ngerti aring prajurit jaga regol gapura kadhipaten
" Kisanak, inyong prajurite prabu Pule Ba'as, inyong
garep sowan aweh ngerti kanjeng adhipati, babagan
prabu Pule Ba'as"
Prajurit jaga regol kadhipaten njur kandhah aring
prajurit utusane prabu Pule Ba'as
" Ari kaya kuwe sampeyan kudu nunggu ndimin
nang kene, inyong garep matur aring kanjeng
adhipati, sampeyan ulih sowan apa ora"
Prajurite prabu Pule Ba'as njur semaur mbari ngguyu
" Iyaa... kesuwun, ning ari bisa aja kesuwen kang,
merga prabu Pule Ba'as lagi ngenteni nang
pesanggrahan"
Prajurit jaga regol kadhipaten njur mlebu
senjerone tembok kadhipaten, nemoni lurah jaga
sing ana neng ngarep pendhapa kadhipaten. Wong
loro padha omong omongan, kayong madan wigati,
Lurah prajurit mung keton manthuk manthuk.
Ora wetara suwe prajurit jaga regol bali nemoni
prajurit utusane prabu Pule Ba'as, njur kandhah kon
ngenteni sewetara, merga bisa lan orane sowan aring
kanjeng adhpati gemantung nang kanjeng adhipati.
= BABAD PASIR LUHUR=
Dialek Banyumasan
( Seri : 44 )
--------------------------------
Prajurit jaga regol kadhipaten njur mlebu
senjerone tembok kadhipaten, nemoni Lurah jaga
sing ana neng ngarep pendhapa kadhipaten. Wong
loro padha omong omongan, kayong madan wigati,
Lurah prajurit mung keton manthu manthuk.
Ora wetara suwe prajurit jaga regol bali nemoni
prajurit utusane prabu Pule Ba'as, njur kandhah kon
ngenteni sewetara, merga bisa lan orane sowan aring
kanjeng adhipati gemantung neng kanjeng adhipati.
Prajurit utusane prabu Pule Ba'as bareng krungu
angsulane prajurit jaga regol, yen lamona kon
ngenteni sewetara kayong ora seneng, njuran
nggremeng
" Lhaah mung garep kandhah sethithik baen kon
ngeteni, kaya garep njaluk dunya brana"
Prajurit jaga regol krungu njur semaur kanthi sareh
" Yaa sing sabar kisanak, tatanan neng ngkene kaya
kiye"
" Kakehan tatanan, digawe gampang barn sii ngapa"
prajurit utusane prabu Pule Ba'as egin ora bisa nrima
tatanan kuwe, malah keton tambah dhoso.
Prajurit jaga regol kayong ora seneng aring polah
tingkahe prajurit utusane prabu Pule Ba'as, prajurit
mau garep marani ning digandhuli neng batire mbari
kandhah rada rosa
" Jorna baen kang, ora susah dipikir jero omongane"
Ora wetara suwe teka prajurit sing kawogan jaga
neng njero beteng kashipaten, prajurit mau bareng
bareng karo prajurit utusane prabu Pule Ba'as sowan
aring adhipati Kandhadha.
Prajurit jaga kadhipaten njur matur aring adhipati
Pasir Luhur mbari nyembah
" Kanjeng adhipati... menika tiyangipun ingkang
dados utusane prabu Pule Ba'as"
Adhipati manthuk njur takon arinh prajurit utusane
prabu Pule Ba'as
" Bener ki sanak sing diutus neng prabu Pule
Ba'as ?"
Prajurit utusane prabu Pule Ba'as semaur mbari
nyembah nirokna prajurit jaga kadhipaten
" Enggih kanjeng adhipati"
Adhipati Kandhadhaha nerusna gole takon
" Werta apa sing digawa neng ki sanak ?"
Prajurit utusane prabu Pule Ba'as njur kadhah apa
anane, bareng wis rampung prajurit utusane prabu
Pule Ba'as njur pamitan aring adhipati Kandhadhaha.
Adhipati weling aring prajurit utusane prabu Pule
Ba'as
" Ki sanak, aja klalen ngesuk dina Setu Pahing
utawa dina Tumpak Jenar, kadhipaten Pasir Luhur
wis ngenteni tekane prabu Pule Ba'as"
Prajurit utusane prabu Pule Ba'as njur dijujugna
prajurit jaga metu sekang regol gapura kadhipaten
Pasir Luhur.
Bareng tekan pesanggrahane prabu Pule Ba'as
prajurit mau njur nyritakna kabeh sing dilakoni uga
sing dirungu, prabu Pule Ba'as kayong seneng,
prajurit utusane mau diwenehi bebungah.
Esuk umun umun, godhong godhong egin netesna
mbun, suket neng plataran kadhipaten egin teles...
prajurit lan nayaka sing kawogan wis miwiti tata
tata, garep nampani tekane prabu Pule Ba'as
seandhahane.
Bareng cahyane srengenge wis padhang ki patih
Reksanata uga wis neng kono, melu nata tatanan
sing dianggep durung trep karo penemune ki patih.
" Ki Lurah tamtama praja, tulung kae paesan sing
nggo nutupi tumbak utawa gegaman liyane, dislamur
nganggo janur kuning sing egin seger lan diakehi
maning, ben tumbak tumbak kae ora keton sekang
kadohan"
" Sendhika dhawuh ki patih" Lurah Tamtama semaur
cakak.
" Lhaa njur pedhang, panah karo gendewane di
singidna neng endi ki Lurah ?"
Mbari nudhuhna papan sing nggo ndeleh pedhang,
panah karo gedewane ki Kurah kandhah
" Sampun kula singidaken teng wingking makara
kalih gunungan menika"
Ki Reksanata karo ki Lurah tamtama praja mlaku
bareng, njur nliti sekabehing paesan lan panggungan
sing garep dienggo papan jejere penganten.
Bareng kabeh wis dianggep ora ana sing geseh,
temata kabeh, ki patih Reksanata bali aring omah
kepatihan garep tata tata nggo awake dhewek mbari
sisan methuk nyi patih Reksanata.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 45 )
---------------------------------
Ki Reksanata karo ki Lurah tamtama praja mlaku
bareng, njur nliti sekabehing paesan lan panggungan
sing garep dienggo papan jejere penganten.
Bareng kabeh wis dianggep ora ana sing geseh,
temata kabeh, ki patih Reksanata bali aring omah
kepatihan garep tata tata nggo awake dhewek mbari
sisan methuk nyi patih Reksanata.
Srengenge wis dhuwur, garep nenggak neng
mbun mbunan. Dampyak dampyak sekang kidul
keton lakune prajurit prejurit Nusa Kambangan sing
dipandhegani patih Pule Tembini, prabu Pule Ba'as
diarak lungguh neng tandhu kencana, dipayungi
nganggo payung keprabon bumi Nusa Kambangan.
Swarane prajurit prajurit sing padha baris
ngetutna prabu Pule Ba'as mbari surak surak
keprungu sekang kadohan, uwong uwong sepinggire
dalan sing diliwati padha nonton kami tenggengen,
merga tembe tau weruh kedadian sing kaya kuwe.
Bareng adohe gari limang atus tumbak sekang
kadhipaten Pasir Luhur, prajurit prajurite Pule Ba'as
mandheg, prabu Pule Ba'as medhun sekang tandhu
kencana.
Bebed dawane limang atus tumbak kudangane
Ciptarasa njur digelar nganti tekan undhak undhakan
pendhapa kadhipaten, bareng uwis rampung tembe
prabu Pule Ba'as miwiti mlaku.
Lingsir awan, prabu Pule Ba'as, patih Pule
Tembini karo andhane tembe tekan ngarep regol
kadhipaten.
Putri dhomas sing cacahe patang puluh njur
diarak mlebu kadhipaten, dipernahna nang njerone
pendhapa keputren. Ciptarasa mbari nuntun Lutung
Kasarung utawa silih wujude Kamandaka, metu
sekang njero beteng kadhiparen methukna prabu
Pule Ba'as nang ngarep regol kadhipaten.
Prabu Pule Ba'as bareng meruhi Ciptarasa sing ayu,
lencir kuning atine kayong luluh, ajur, tuwuh rasa
tresnane gedhe makantar kantar kaya ndene geni
murub garep ngranggeh langit.
Prabu Pule Ba'as njur kelingan penjaluke
Ciptarasa, penjalukan utawa kudangan sing kayonge
abot nemen, merga kudu ngrilani ngewehna
padhang pusakane sing aran Kabang Sayuta aring
Ciptarasa. Prabu Pule Ba'as njur mandheg mangu,
kakarepan karo gedene katresnan tarung neng batine
prabu Pule Ba'as.
Lutung Kasarung njur medhek marani prabu
Pule Ba'as garep nampani pedhang pusaka kiai
Klabang Sayuta, lutung Kasarung njur ngipatna
buntute aring prabu Pule Ba'as. Lutung Kasarung
ngrasakna ana perbawane ajian Kembu Sekilan...
kasunyatane pancen prabu Pule Ba'as uwis matek
ajian Lembu Sekilan, nggo jaga jaga ari ana rubeda.
Citarasa ngerti ari prabu Pule Ba'as batine lagi
mandheg mangu, njur kandhah
" Prabu Pule Ba'as, kayonge ndika kabotan aring
pedhange ndika... ora apa apa, ari pancen kabotan,
ning ya kuwe ndika aja ngarep arep bisa dadi
sisihanku" Prabu Pule Ba'as njur mikir, ning ora
dipikir kanthi jero bathi lan rugine.
Pedhang pusaka Klabang Sayuta njur diwenehna
aring lutung Kasarung, lutung nampani kaya ndene
lumrahe lutung ari diwenehi pangan neng sing duwe.
Pedhang diileng ileng, diambungi kosi ping telu,
kayong wis dadi wadine, bareng pedhang Klabang
Sayuta diambung ping telu... luluh perbawane,
pedhang njur manut, entheng kaya ndene sada ora
duwe bobot.
Ciptarasa njur methuk prabu Pule Ba'as supayane
enggal enggal mlebu njero beteng kadhipaten mbari
kandhah
" Prabu Pule Ba'as mayuh tek derekna mlebu aring
kadhipaten" prabu Pule Ba'as manut, njur mlebu
aring njerone beteng kadhipaten dhewekan, patih
Pule Tembini mandheg neng njaba gapura
kadhipaten.
Sejatine patih Pule Tembini rada kabotan ari
prabu Pule Ba'as mlebu kadhipaten dhewekan ora
ana sing ngacani, ning garep kepriwe maning kabeh
mau uwis kadung klakon.
Patih Pule Tembini sidane mung ndeleng sekang
njabane regol kadhipaten, kuwe baen egin kaling
kalingan prajurit sing kawogan ngetutna iring
iringane calon penganten.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 46 )
---------------------------------
Sejatine patih Pule Tembini rada kabotan ari
prabu Pule Ba'as mlebu kadhipaten dhewekan ora
ana sing ngancani, ning garep kepriwe maning kabeh
mau uwis kadung kelakon.
Patih Pule Tembini sidane mung ndeleng sekang
njabane ragol kadhipaten, kuwe baen egin kaling
kalingan prajurit sing kawogan ngetutna iring
iringane calon penganten.
Bareng wis ngliwati regol kadhipaten lutung
Kasarung njur mlaku neng mburine prabu Pule Ba'as
karo Ciptarasa.
Calon penganten lanang wadon mlaku alon alon,
bareng garep munggah panggungan sing uwis
dicepakna nggo jejer penganten, lutung Kasarung
njur ngunus pedhang Klabang Sayuta.
Lutung Kasarung utawa lutung silih wujude
Kamandaka ngerti pengapesane aji Lembu Sekilan,
pedhang njur disabetna aring pupu kiwe tengene
prabu Pule Ba'as. Pupu kiwe tengene prabu Pule
Ba'as tatu segedhen gedhen, getihe metu dlawahan...
prabu Pule Ba'as sing pawakane gedhe dhuwur,
perguwa simbar dada njuran ambruk, nglumpruk
nang lemah ora bisa menyat.
Bareng weruh prabu Pule Ba'as nglumpruk ora
duwe kekuatan, Lutung Kesarung njur nuncebna
pedhang Klabang Sayuta aring dhadha sisih kiwene
prabu Pule Ba'as, sanalika prabu Pule Ba'as niur
njrengkenang kwandhabe ngrungkebi lemah
kadhipaten Pasir Luhur.
Prajurit prajurit kadhipaten Pasir Luhur njur
surak surak mbari alok ari prabu Pule Ba'as wis sirna
margo layu, mati neng tangane Lutung Kasarung.
Lutung Kasarung njur nglebokna pedhang Klabang
Sayuta aring sarunge pedang, njur nggered Ciptarasa
aring keputren.
Neng keputren ana kedadian sing aneh, putri
dhomas patang puluh cacahe malih dadi sewernane
godhong. Godhong godhong mau njur diklumpukna
diwadhi kendhil ditutup rapet, dilambari japa
mantra. Lutung Kesarung malih wujud dadi raden
Kamandaka maning, njur metu sekang keputren
garep mapagi kridane Pule Tembini.
Patih Pule Tembini bareng ngerti ari prabu Pule
Ba'as uwis tekane pati, njur ngamuk mbabit
sekayange bela pati kakange. Pule Tembini gawe
gredah neng kadhipaten Pasir Luhur, lurah lurah
prejurit kadhipaten Pasir Luhur karo andhahane njur
ngroyok patih Pule Tembini, kaya lagi bedhak
macan neng alas.
Pule Tembini ngadhepi prejurit sepirang pirang
kayonge keser, mundur bangsa selawe dhepa
ngadohi gapura kadhipaten Pasir Luhur.
Pule Tembini njur matek ajian Alun Gumulung,
prajurit prajurit kadhipaten dudu tandhinge... merga
perbawa lan kekuatane angin sing kaya kekuatane
alun segara kidul sing dhuwure ngluwihi omah.
Prajurit prajurit kadhipaten Pasir Luhur digawe
mosak masik bubar pasar, merga ketemah ajian Alun
Gumulung mau, malah ana sing kontal nganti telung
dhepa.
Adhipati Kandhadhaha meruhi kedadean kuwe
njur mlaku garep mapagi yudane Pule Tembini, ki
patih Reksanata ngalang alangi lakune adhipati
Kandhdhaha, ora ngulihna adhipati Kandhadhaha
maju, medhun mapagi kridane Pule Tembini.
" Kanjeng adipati, kersane kula mawon sing
ngadhepi kridhane pun Pule Tembini"
Patih Reksanata karo patih Pule Tembini njur gelut
siji ketemu siji, kayong imbang nemen.
Ari ki Reksanata matek aji kedigdayan, Pule
Tembini uga matek aji jaya kawijayan liyane.
Bareng Pule Tembini matek aji Lembu Sekilan
dibarengi ajian Alun Gumulung ki patih Reksanata
njur rada bingung, merga ari Pule Tembini ditamani
aji Bayu Sakethi mesthi luput, ora tumama.
Lagi rame ramene gelut ijen antarane ki patih
Reksanata karo Pule Tembini, Kamandaka teka neng
papan ngkono. Kamandaka njur ngematna tataran
ngelmune Pule Tembini, dhuwure ngelmu kasektene
Pule Tembini durung nang tataran sing mumpuni...
ajian Lembu Sekilane Pule Tembini egin kalah adoh
karo ajian Lembu Sekilan sing diduweni Pule Ba'as.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 47 )
--------------------------------
Lagi rame ramene gelut ijen antarane ki patih
Reksanata karo Pule Tembini, Kamandaka teka neng
papan ngkono. Kamandaka njur ngematna tataran
ngelmune Pule Tembini, dhuwure ngelmu kasektene
Pule Tembini durung nang tataran sing mumpuni,
ajian Lembu Sekilane Pule Tembini egin kalah adoh
karo ajian Lembu Sekilan sing diduweni Pule Ba'as.
Ki patih Reksanata bareng weruh blgere
Kamandaka sing egin urip, njur kaget, ora nyana
babar pisan nek bisa weruh utawane ketemu maning
karo anak pupone... Kamandaka.
Merga kami tenggengen, ki patih Reksanata njur
lena ing ayuda, meh baen ketaman ajian Alun
Gumulung. Pitulunge Kamandaka awas, trengginas,
ki patih Reksanata dicengkeweng, digawa mlumpat
ngindani ajian Alun Gumulung, bar nylametna ki
parih Reksanata Kamandaka njur kandhah
" Ki Patih, kajenge kula sing mapagi kridane Pule
Tembini"
Kamandaka njur matek ajian Guntur Geni mbari
dilambari kekuatan batine sing mumpuni, sejen karo
Pule Tembini, Pule Tembini malah duwe
penganggep Kamandaka dudu tandhinge, merga
rumangsa uwis matek ajian Alun Gumulung bareng
bareng ajian Lembu Sekilan njur sesumbar mbari
malang kedhek
" Bocah sing durung ilang pupuk lempuyange, jajal
tokna kabeh ngelmu kadigdayanmu"
Kamandaka age age namakna ajian Guntur Geni
aring Pule Tembini, sekang tangan kiwe tengene
Kamandaka kayong metu geni abang semu biru sing
gedhene se'endhas sapi... playune geni cepet kaya
thatit sing nyamber sekang ngatariksa, tlarap...
bantere ora jamak.
Pule Tembini kaget, ora ngira ari Kamandaka
nduweni ajian sing ngedhab edhabi.
Merga Kamandaka ngerti nggon pengapesane ajian
Lembu Sekilan... ajian Guntur Geni njur ditamakna
aring sikil kiwe tengene Pule Tembini.
Sanalika Pule Tembini tiba nglumpruk, kayong
ora duwe kekuatan blabar blas, njur Pule Tembini
ambruk ndepani lemah bumi kadhipaten Pasir
Luhur.
Bareng nyawane Pule Tembini garep ditatas,
dirampungi sisan nang Kamandaka, ki patih
Reksanata njur aruh aruh
" Kamandaka, Pule Tembini aja dipateni, dirangket
baen diaturna aring kanjeng adhipati Pasir Luhur,
adhipati Kandhadhaha"
Dasare Pule Tembini wis ora duwe daya kekuatan,
ngrangket Pule Tembini ora perlu kangelan.
Senajan Pule Tembini wis ora duwe kekuatan
Kamandaka ora ngurangi kaprayitnane, Pule
Tembini dirangket mbari ditutup nganggo ngilmu
batin sing duwur, ben ora bisa uwal.
Bareng Pule Tembini wis dianggep wis ora
mbebayani ki patih njur ngundang Lurah tamtama
praja
" Ki lurah, Pule Tembini gawanen aring pakunjaran
wesi sing sisih tengen, aja dibarengna karo sing
liyane".
Lurah tamtama praja dikancani prajurit loro njur
nggawa Pule Tembini aring pakunjaran sing
dikarepna ki patih Reksanata.
Prajurit prajurite prabu Pule Ba'as bereng
ngerteni raja karo patihe wis kalah, padha mawut
bali aring Nusa Kambangan, sing kebebeng ora ulih
dalan nggo mlayu, padha pasrah bongkokan aring
prajurit prajurit kadhipaten.
Prajurit prajurit sing wis ngaku kalah, diklumpukna
dadi siji, njur dikebokna pakunjaran sewetara.
Kedadean mau kayonge ora gawe geger nemen,
merga ora ndadekna tawuran sing gedhe antarane
prajurit prajurit Nusa Kambangan karo prajurit
prajurit kadhipaten Pasir Luhur. Ning bab matine
prabu Pule Ba'as merga Lutung Kesarung malah
dadi omongan uwong uwong nang kadhipaten Pasir
Luhur... ing ngatase drajade mung lutung bisa
mateni uwong sing wis kondhang kawentar
kasektene.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 48 )
-------------------------------
Kadadean mau kayong ora gawe geger nemen,
merga ora ndadekna tawuran sing gedhe antarane
prajurit prajurit Nusa Kambangan karo prajurit
prajurit kadhipaten Pasir Luhur. Ning bab matine
prabu Pule Ba'as merga Lutung Kasarung malah
dadi omongan uwong uwong nang kadhipaten Pasir
Luhur... ing ngatase drajade mung lutung bisa
mateni uwong sing wis kondhang kawentar
kasektene.
Mbengine nang tepis wiringe kadhipaten prajurit
sing jaga diakehi, merga mbok ana kedadean sing
ora dikarepna. Kamandaka njur silih wujud maning
dadi lutung, Rekajaya uga melu silih wujud dadi
klebek.
Nang kepatihan ki Reksanata krasa gumun
merga Kamandaka ora dinyana nyana teka neng
papan gelute ki Reksanata karo Pule Tembini, malah
njur bisa ngrangket Pule Tembini. Ki patih
Reksanata uga ora ngira ari kesektene Kamandaka
uwis neng tataran mumpuni, ajian Guntur Geni bisa
ngasoraken ajian Lembu Sekilan sing dibarengi
karo kekuatane ajian Alun Gumulung, sepisan
rampung.
Nang kadhipaten, adipati Kandhadhaha uga lagi
mikirna bab anane Kamandaka, ora ngerti sangkan
parane njedhul nang tengah tengahe kahanan sing
mau kisruh, mawut, merga ana pengamuke Pule
Tembini.
Ari ora ana Kamandaka mbuh bakal kaya ngapa
dadine, merga adipati Kandhadhaha uga meruhi
patih Reksanata kayong keseser gelute karo Pule
Tembini mung pitulunge Kamandaka bisa
ngrampungi gawe, ngrangket Pule Tembini.
Neng keputren, Ciptarasa uga lagi sepejagong
karo lutung Kesarung, ningen ora kaya adat sabene...
padha meneng, kayong lagi ana sing dipikir.
Rekajaya sejen polahe, mbengi kuwe kayong
keselen, njur turu lali.
Esuke, cahyane srengenge nang bang wetan wis
krasa panas, mertandhani srengenge sedela maning
nenggak neng nduwur sirah. Mbarengi wektu kuwe
nang kadipaten Pasir Luhur uga lagi ana pasewakan,
sing melu seba padha lungguh sila, anteng, ngeteni
tekane adhipati Kandhadhaha. Bareng adhipati
Kandhadhaha wis teka neng paseban, ki patih
Reksanata njur unjuk atur mbari nyembah
" Kanjeng adhipati Kandhadhaha kados pasewakan
dinten niki mpun saged diwiwiti"
Adhipati Kandhadhaha aweh prentah aring ki patih
Reksanata
" Iya ki patih, wis gagean diwiwiti baen"
Sing dirembug lan dicrita ora liya bab kedadean
wingi, kedadean sing ora kenyana nyana merga
tekane Kamandaka sing wis bisa ngrampungi gawe.
Neng batine ki patih Reksanata tukhul rasa marem,
merga kanthi tekane anak pupone kahanan
kadhipaten Pasir Luhur dadi tentrem.
Adhipati Kandhadhaha njur kandha aring ki
Reksanata
" Ki patih, apa sampeyan ngerti nang endi papane
Kamandaka ?"
Ki patih njur semaur
" Pangapunten kanjeng adhipati, saestu kula mboten
ngertos teng pundi wontene Kamandaka"
Adhipati Kandhadhaha njur kandhah maning,
kayong getun
" Sejatine inyong garep paring bebungah aring
Kamandaka, merga sekang labuh gawene dheweke
sing gedhe"
Ki patih Reksanata njur semaur
" Kados langkung preyogi bab menika dipun rempag
krihin kalih keng putri Ciptarasa"
Adipati Kandhdhaha kandhah mbari manthuk
manthuk
" Iya ki patih, kayonge kuwe luwih preyoga"
Bareng nang pasewakan wis ora ana sing
dirembug maning pasewakan njur dibubarna. Ning
ki Reksanata durung ulih bali ndimin, merga egin
ana sing garep dirembug bareng bareng karo
adhipati Kandhadhaha.
Ki patih karo kanjeng adhipati padha rembugan
bab Ciptarasa karo Kamandaka, nom noman loro
sing padha padha uwis
kepikut rasa trena tur kadung njiret kenceng,
antarane sekar kadhipaten... Ciptarasa karo
Kamandaka.
= BABAD PASIR LUHUR=
Dialek Banyumasan
( Seri : 49 )
--------------------------------
Bareng nang pasewakan wis ora ana sing
dirembug maning pasewakan njur dibubarna. Ning
ki Reksanata durung ulih bali ndimin, merga egin
ana sing garep dirembug bareng bareng karo
adhipati Kandhadhaha.
Ki patih karo kanjeng adhipati padha rembugan
bab Ciptarasa karo Kamandaka, nom noman loro
sing padha padha uwis kepikut rasa tresna tur
kadung njiret kenceng, antarane sekar kadhipaten...
Ciptarasa karo Kamandaka.
Sore sore langit katon biru bersih, sekang
ndhuwur pucuk wit witan sing ijo royo pucuke
gunung Slamet katon asri.
Adhipati Kandhadhaha njur medheki anak
pembayune, ya kuwe Ciptarasa. Ciptarasa sing lagi
njagong neng taman sari keputren, cahyane katon
bening semringah. Bareng uwis neng mburine
Ciptarasa, adhipati Kandhadhaha njur takon mbari
mesem
" Ciptarasa, inyong kepengin ngerti sejatine
Kamandaka egin urip apa wis ora ana ?"
Ciptarasa kayong kaget bareng ditakoni sing kaya
kuwe, garep waleh apa anane, ning ora wani.
Adhipati Kandhadhaha nerusna gole omong kanthi
sareh
" Ari pacen egin urip Kamandaka garep tek pet
mantu, tek jodokna karo kowe Ciptarasa"
Ciptarasa meneng, kayong magu mangu, katon
lagi mikir jero. Suwe suwe Ciptarasa gelem semaur,
ning lirih kepara meh ora keprungu neng kanjeng
adhipati
" Kakang Kamandaka teksih gesang rama"
" Esih urip" adhipati Kandhadhaha kayong kaget
bareng krungu angsulane Ciptarasa, adhipati
Kandhadhaha njur takon maning
" Siki neng endi Ciptarasa ?"
Ciptarasa njur waleh apa anane
" Kakang Kamandaka... mboten sanes nggih Lutung
Kasarung"
Ciptarasa njur crita dawa bab lutung Kasarung,
kosi tekan nata laku kepriwe carane ben bisa
ngasorna utawane mateni prabu Pule Ba'as sing teka
sekang bumi Nusa Kambangan.
Adhipati Kandhadhaha bareng krungu critane
Ciptarasa... njur bungah atine, kayong ora luput ari
Kamandaka garep diarah dadi mantune.
Adhipati Kandhadhaha njur wanti wanti aring
Ciptarasa
" Ciptarasa... siki wis terang trewaca, ngesuk esuk
aja klalen Kamandaka gawanen melu nang
pasewakan"
Bareng srengenge wis garep surup kanjeng
adhipati bali aring gandhok kadhipten, Ciptrasa bali
aring gandhok keputren.
Mbengi kuwe Ciptarasa wis krasa ayem, abote
pikirane wis kurang, merga kanjeng adhipati wis
ngidini Ciptarasa gegandhengan batin karo
Kamandaka.
Neng kepatihan, ki patih karo nyi patih lagi pada
sepejagong, wong loro padha ngandahan baline
Kamandaka aring tlatah kadhipaten Pasir Luhur.
Pengangen angene ki patih karo nyi patih Reksanata
kayong bisa bali maning, mung sing egin dadi
pitakone... Kamandaka siki nang endi lan urip karo
sapa.
" Kakang patih, inyong sejatine wis kapang karo
Kamandaka" nyi patih rasan aring ki patih.
Ki patih njur semaur
" Padha nyi, inyong uga kapang. Moga moga baen
Kamandaka enggal enggal bali".
Bengi kuwe krasa luwih dawa ketimbang dina
dina biasane, Ciptarasa kepingin wayah esuk enggal
teka kareben kabeh sing selawase disimpen primpen
njur cepet babar kebeh.
Semana uga Rekajaya karo Kamandaka, kayonge
uwis kesel nylamur wujud dadi klebek karo lutung.
Kepingin enggal enggal ngrasakna urip sing kaya
uwong uwong lumrahe.
Esuk esuk, bareng srengenge wis rada dhuwur,
neng pendhapa kadhipaten, ki patih Reksanata, putra
putra mantu lan pangreh kadhipaten liyane wis
padha sila neng paseban, pepek andher garep melu
pasewakan, Ciptarasa, Rekajaya, Kamandaka uga
uwis ana nang paseban kadhipaten, kebeh padha
anteng nunggu takane adhipati Pasir Luhur.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 50 )
--------------------------------
Esuk esuk, bareng srengenge wis rada dhuwur,
neng pandhapa kadhipaten ki patih Reksanata, putra
putra mantu lan pangreh kadhipaten liyane wis
padha sila neng paseban, pepek andher garep melu
pasewakan, Ciptarasa, Rekajaya, Kamandaka uga
wis ana neng paseban kadhipaten, kabeh padha
anteng nunggu tekane adhipati Pasir Luhur. Bareng
kanjeng adhipati wis teka, njur lungguh neng
pelungguhane, pasewakan diwiwiti. Neng
pasewakan dina kuwe mung garep ngrembug
jejodhohane antarane Ciptarasa karo Kamandaka.
Sejrone pasewakan Ciptarasa kayong risih, sasate
ora wani obah, sarwa salah. Kamandaka uga ora
beda karo Ciptarasa. Meruhi sing kaya kuwe
adhipati Kandhadhaha njur kandah
" Kamandaka karo Ciptarasa... inyong karo sesepuh,
pinisepuh uwis padha rembugan garep njodhokna
kowe sekloron, moga moga slamet ora ana rubeda
nganti tekan tempuke penganten mengko"
Ciptarasa karo Kamandaka semaur cekak, meh
bareng
" Sendika dawuh"
Adhipati Kandhadhaha karo patih Reksanata, njur
rembugan bab sing gandheng cenenge karo
kahanane Kamandaka.
Rampunge rembug Rekajaya karo Kamandaka
kon manggon nggo sewetara neng kepatihan, ki
patih ora kabotan, malah dadi seneng merga bisa
kumpul karo anak pupone... Kamandaka.
Wiwit bar pasewakan dina kuwe, Kamandaka
ari garep temon karo Ciptarasa ora perlu umpet
umpetan maning. Rekajaya uga wis ora bingung ari
garep aring kaputren, ketemu karo salah sijine
emban keputren pemomonge Ciptarasa sing
diundang Ceplis neng kanca kancane, Ceplis
uwonge ayu, mung jere rada cethil ngguthil.
Nang kepatihan kadhipaten Pasir Luhur ki patih
Reksanata, nyi patih karo Kamandaka tembe baen
padha sarapan. Lawuhe seanane ora neka neka,
pepes iwak tawes kali, sambel tlenjeng lombok ijo.
Wong telu njuran jagongan neng emperan gandhok
sisih tengen, gandhok papan ngaso lan turune
Kamandaka. Bareng gole padha kandhahan wis
mubeng muyeng ora genah
Nyi patih njur omong
" Kamandaka, wis dadi adate kluarga lanang kudu
nglamar kluarga wadon, kowe njur kapan garep
nglamar Ciptarasa ?"
Kamandaka semaur alus.
" Kados ki Reksanata ingkang langkung ngertos
tinimbang kula nyi patih"
Ki patih njur urun rembug
" Kamandaka, penemuku apike kowe gagean baen
bali aring Pejajaran matur aring ramamu prabu
Siliwangi, supaya nglamar Ciptarasa neng
kadhipaten Pasir Luhur"
Kamandaka semaur mbari takon
" Enggih ki Reksanata, lajeng manawi kanjeng rama
nboten saged kepripun ki patih ?"
Ki patih njur semaur
"Kamandaka, kuwe gampang bab kuwe ora susah
dipikir nemen nemen, inyong percaya ari sesepuh
sesepuh Pajajaran luwih waskitha lan ngerti bab
lamaran " Kamandaka karo ki patih njur kangsen,
garep sowan aring kanjeng adhipati Pasir Luhur dina
ngesuke
Esuke wong telu... ki patih Reksanata,
Kamandaka karo adhipati Kandhadhaha wis ana
neng pendhapa kadhipten.
Ki patih Reksanata njur matur aring adhipati
Kandhadhaha, minangka gantine utawa sesulihe
wong tuane Kamandaka.
" Njeng adhipati, kados pundi ari kula sing dados
gentine tiyang sepuhe Kamandaka, nglamar
Ciptarasa ?" ki Reksanata aweh penemu aring
kanjeng adhipati Pasir Luhur. Adhipati Pasir Luhur
kayong ora kepranan, nju semaur
" Kayong ora preyoga ki patih, merga Kamandaka
egin duwe wong tua, sedulur utawa krabat liyane "
Wong telu ngrembug bab lamaran sing ketone
egin alot, merga adhipati Kandhadhaha egin
ngugemi banget tatanan sing ana neng kadhipaten
Pasir Luhur.
Bareng srengenge wis nenggak neng nduwur
sirah, pasewakan tembe bisa rampung, sidane
Kamandaka kudu bali aring Pajajaran, sowan aring
prabu Silihwangi... sisandene nepungna Ciptarasa
karo kluarga kedhaton Pajajaran.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 51 )
--------------------------------
Wong telu rembugan bab lamaran sing katone
egin alot, merga adhipati Kandhadhaha egin
ngugemi banget tatanan sing ana neng kadhipaten
Pasir Luhur.
Bareng srengenge wis nenggak nang nduwur
sirah, pasewakan tembe bisa rampung, sidane
Kamandaka kudu bali aring Pejajaran, sowan aring
prabu Siliwangi... sisandene nepungna Ciptarasa
aring kluarga kadhaton Pajajaran.
Swarane mlayu jaran sing ditumpaki Rekajaya,
Ciptarasa, Kamandaka ditambah ki lurah prajurit lan
prajurite kadhipaten Pasir Luhur telu cacahe, lamat
lamat keprungu sekang kadohan senajan ora seru
seru nemen.
Jaran nenem mlayune sedengan, ora kecepeten uga
ora kalonen.
Kanggao njaga keslametane Ciptarasa malah
Ciptarasa kon nganggo klambi prajurit, jenenge uga
diganti dadi Sawung Sariti, prajurit sing prawakane
cilik ning katon trengginas.
Dalan sing sekang Pasir Luhur aring Pajaharan
uwis tau diliwati ping telu kiye, Banyak Catra utawa
Kamandaka kayong ora kangelan ngeling eling dalan
sing mbiyen tau diliwati.
Ora nganti sepasaran dina, Banyak Catra sekanca
wis tekan watese tlatah kedaton Pajajaran, gapura
tapel wates madeg neng sepinggire kali sing gedhe.
Banyak Catra sekanca merlokna mandheg, merga
neng kono kayong ana pasar sing rada gedhe.
Ciptarasa njur kandhah aring Banyak Catra
" Kakang, ana becike ari dhewek blanja ndimin neng
pasar ngkene karo ngaso sewetara "
Banyak Catra mung manut
" Ari karepmu kaya kuwe, inyong manut bae
diajeng"
Bareng wis tuku kabeh apa sing dibutihna, Banyak
Catra karo Ciptarasa njur nggolet papan penginepan
nggo ngaso, turu mbengi kuwe.
Esuke bareng Banyak Catra sekanca uwis
rampung gole tata tata njur gagean nerusna laku
aring Pejajaran.
Lakune Banyak Catra aring Pajajaran mbuh wis
pirang dina, kayonge ora bakal suwe uwis garep
tekan wates kota praja.
Sejwise lingsir awan Banyak Catra sekanca uwis
tekan ngarep gapura keprajan, lurah prajurit jaga
gapura njur ngeterna tamune aring lurah prajurit jaga
njero keprajan Pajajaran, njur kandhah
" Ki Lurah niki raden Banyak Catra pun kondur
saking kadhipaten Pasir Kuhur"
Ki Lurah prajurit jaga keprajan semaur cekak
" Iya kisanak gageyan baen kon mlebu aring
kedaton"
Banyak Catra sekanca njur diterna mlabu aring
gandhok keprajan, bar kuwe Lurah prajurit bali aring
papan kuwajibanne.
Sandhekala wis kliwat rada suwe, prabu
Siliwangi lagi kumpul karo anak bojone. Keton rame
tur bungah marga eis suwe padha ora ketemu, apa
maning Banyak Ngampar uga kayong kangen nemen
aring Banyak Catra merga suwe ora ketemu.
Bareng wis padha kangen kangenan, Banyak
Catra njur crita akeh kedadeyan apa sing wis tau
diliwati, Banyak Catra uga kandhah ari garep
nglamar Ciptarasa sekang kadhipaten Pasir Luhur.
Prabu Silihwangi njur takon
" Banyak Catra, ari pancen kowe wis ulih putri sing
dadi impenmu, jajal digawa ngeneh "
Banyak Catra semaur mbari nyembah
" Menika kanjeng rama, tiyang menika ingkang kula
kajengaken"
Banyak Catra njur njaluk Sawung Sariti kon
ngudhari ikete, rambute Sawung Sariti ambyar
bubar, Sawung Sariti keton wujud asline dadi
prawan ayu, Ciptarasa.
Prabu Silihwangi kaget bareng meruhi praene
Ciptarasa, neng batin kandhah... pancen ayune
Ciptarasa padha karo jaman nom nomane
Kemudaningrum. Kayong jibles, kembar rupa, ora
ana sing dibuang. Banyak Catra njur nyritakna bab
Kamandaka karo Lutung Kasarung, nganti olih
bebungah putri pembayune adhipati Pasir Luhur,
adhipati Kandhadhaha.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 52 )
--------------------------------
Prabu Silihwangi kaget bareng meruhi praene
Ciptarasa, neng batin kandhah... pancen ayune
Ciptarasa padha karo nom nomane Kumudaningrum.
Kayong jibles, kembar rupa ora ana sing dibuang.
Banyak Catra njur nyritakna bab Kamandaka lan
Lutung Kasarung, nganti olih bebungah sekang
adhipati Pasir Luhur, adhipati Kandhadhaha.
Prabu Silihwangi njur kandhah
" Ari kaya kuwe, mengko bengi Ciptarasa karo kowe
Banyak Catra, teka aring pendhapa njero ben bisa
kumpul mangan bareng bareng"
Mbengine, kluargane prabu Siliwangi lagi padha
kumpul neng pendhapa njero mbari ngrembug bab
sing magepokan ningkahane Banyak Catra karo
jumenengan keprabon sing anyar, nang praja
Pejajaran.
Titi mangsane jumenengan keprabon wis ora
suwe maning, sejatine Banyak Catra uga kepingin
lenggah keprabon neng Pajajaran, ning merga wis
dadi paugeran nang kadaton Pajajaran Banyak Catra
ora bisa nggeti lenggah keprabon, merga ana bekas
tatu neng kempongan tengene. Banyak Ngampar
njur rumangsa salah aring Banyak Catra, tatune
Banyak Catra mung merga cis sing dipasang neng
jalu jagone wektu adon adon jago neng Karang
Gayam.
Banyak Ngampar njur dadi meneng mbari
nyalahna awake dhewek, umpama wektu kuwe ora
ana adon adon jago, mesthi ora bakal ana kedadean
sing kaya kuwe.
Kanggo ngadem ademi batine, Banyak Catra,
Ciptarasa karo Banyak Ngampar njur nemoni gurune
sing aran ki ageng Ajar Sekti, neng tlatah gunung
Salak. Guru sastra jawa, guru ngelmu kasekten lan
guru kabatinane Banyak Catra karo Banya Ngampar.
Mulane ari Banyak Catra karo Banyak Ngampar
wasis nganggo basa Jawa, bab kuwe ora angel tur
ora nggumuni.
" Putu putuku Banyak Catra, Banyak Ngampar lan
kowe bocah ayu Ciptarasa. Kowe kabeh aja nggetuni
ari ana samubarang sing ora bisa digayuh" ki ageng
Ajar Sekti mandheg sedela, mbari nyruput wedang
jahe njur narusna omong
" Sing sabar... sing nrima aring pandume Gusti sing
Kuasa, merga becik miturut penemune menungsa
durung mesthi becik kanggo menungsa kuwe
dhewek"
Ki ageng Ajar Sekti njur njlentrehna dawa bab
rejeki lan kanugrahan sekang Gusti Kang Maha
Asih. Banyak Catra, Banyak Ngampar karo
Ciptarasa meneng kayong nggatekna nemen, wong
telu ngrungokna kanthi tliti saben tembung lan
ukarane ki ageng Ajar Sekti.
Ki Ajar sekti uga kandhah bab drajat pangkat lan
dunya brana, sing kabeh mau sipate mung kadunyan
uga mung sewetara
" Dadi kaya kiye putu putuku kabeh, dadia uwong
sing bisa rumangsa, aja dadi uwong sing ramangsa
bisa, merga ari wis rumangsa bisa, kowe kabeh bakal
kemlungkung ora idhep ora weruh, aring sepadaning
urip "
ki Ajar Sekti ngunjal ambegan njur nerusna omong
maning
" Angger Banyak Catra ora bisa ngganti
pelungguhane kanjeng prabu Siligwangi, aja njur
jengkel mbambung sekarepe dhewek, kabeh
tampanen kanthi jembare batinmu, aja lara ati,
merga wis dadi tulise tekdirmu"
Pituture ki Ajar Sekti kebek makna sing ana
gandheng cenenge karo solah tingkahe wong urip
neng alam ndunya, sing mengkone kudu diganti
utawa dilakoni neng alam kelanggengan. Pituture ki
Ajar kayonge mlebu jero neng batine Banyak Catra,
Banyak Ngampar lan Ciptarasa.
Ora krasa uwis lingsir awan, srengenge neng
bang kulon wis miring rada medhun. Wong telu njur
pamitan, garep bali aring kadhaton Pejajaran.
Bareng garep tengah wengi tembe tekan nang
kedhaton, wong telu age age ngresiki awake sing
reged merga bledug sing ana neng dalan. Bar
mangan ngombe njur padha mlebu senthonge
dhewek dhewek, sedurunge padha mapan turu,
Banyak Catra, Banyak Ngampar karo Ciptsrasa njur
padha merlokna ngeningna ciptane aring sing paring
urip, Gusti Sing Maha Agung.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 53 )
--------------------------------
Bareng garep tengah wengi tembe tekan neng
kedhaton, wong telu age age ngresiki awake sing
reged merga bledug sing ana neng dalan. Bar
mangan ngombe njur padha mlebu senthonge
dhewek dhewek, sedurunge padha mapan turu,
Banyak Catra, Banyak Ngampar karo Ciptarasa njur
padha merlokna ngeningna ciptane aring sing paring
urip, Gusti Sing Maha Agung.
Nang pendhapa njero, praja Pajajaran, esuk kuwe
Banyak Catra karo Banyak Ngampar wis sowan
prabu Siligwangi.
" Anak anakku Banyak Catra karo kowe Banyak
Ngampar, inyong njaluk pangapura, inyong ora bisa
aweh pelenggahan keprabon kiya aring kowe
sekloron" prabu Siliwangi madheg sedela, njur
nerusaken omonge
" Banyak Ngampar, Banyak Catra wis genah ora
bisa nggati inyong njagong neng dhampar kiye,
merga duwe tatu, njur aring kowe Banyak Ngampar,
inyong njaluk lika legawamu ari inyong kepeksa
maringna dhampar kiye aring adhimu Banyak
Blabur, merga inyong wis tau janji aring ibu
sambungmu Kemudaningasih nek dhampar kiye
bakal tek wehna aring Banyak Blabur"
" Sendika dhawuh rama" Banyak Ngampar karo
Banyak Catra semaur meh bareng. Banyak Ngampar
karo Banyak Catra mung ngiyani thok, ora wani
nyebal sekang dhawuhe ramane.
" Sepasaran maning Banyak Blabur bakal tek wisuda
dadi pangeran pati sing bakal ngganti inyong ngesuk
ngembene"
Wong agung telu kuwe njur ngrembug bab liyane,
bareng wis dianggep cukup pasewakan cilik njur
dibubarna.
Cekaking crita... bareng wisudane Banyak Blabur
wis klakon kanthi ora ana alangan apa apa, Banyak
Catra, Banyak Ngampar karo Ciptarasa njur pamit
bali aring kadhipaten Pasir Luhur. Banyak Ngampar
njuran diprentah neng prabu Silihwangi kon dadi
sesulihe utawa gantine prabu Silihwangi, nglamarna
Ciptarasa kon dadi sisihane Banyak Catra.
Esuk esuk ana jaran pitu metu sekang gapura
kedhaton Pejajaran, sing nunggang jaran ora liya
Banyak Catra, Banyak Ngampar, Ciptarasa karo
prajurit prajurit tamtama kadhipaten Pasir Luhur
cacahe papat garep bali aring kadhipaten Pasir
Luhur.
Nang ndalan, bareng weruh pasar sing gedhe,
Banyak Catra sekanca padha mandheg golet sangu
panganan nggo nang dalan merga garep ngliwati
alas.
Bareng wis ngancik bangsa seluh dina'an Banyak
Catra sekanca wis tekan kadhipaten Pasir Luhur,
merga tekane wis mbengi ora njur sowan kanjeng
adhipati ning garep ngesuk esuk baen.
Neng kadhipaten Pasir Luhur esuke dianakna
pasewakan, adhipati Kandhadhaha, ki patih
Reksanata karo pinisepuh kadhipaten Pasir Luhur
njur ngrembug bab tekane Banyak Catra karo
Banyak Ngampar.
Adhipati Kandhadhaha mbari manthuk manthuk njur
kandhah
" Ooo dadi Silihwarni mbiyen kae raden Banyak
Ngampar adhine raden Banyak Catra, anak lanage
prabu Siliwangi neng Pajajaran. Ari kawit mbiyen
ngerti, critane ora bakal kedawan dawan kaya kiye
Banyak Ngampar.
Banyak Ngampar semaur cekak
" Kasinggihan kanjeng adhipati"
Mbari mesem adhipati Pasir Luhur takon
" Njur tekamu ngeneh mung garep jujug kakangmu
Banyak Catra apa ana parigawe sejene ?"
Banyak Ngampar njur semaur
" Goroh welah napa, kula diutus kanjeng rama prabu
Silihwangi"
Banyak Ngampar njur crita apa anane, yen
lamona Banyak Ngampar diutus dadi sesulihe
sesepuh Pejajaran kon nglamar Ciptarasa supayane
dadi sisihane Banyak Catra.
Adhipati Kandhadhaha ora age age semaur,
meneng kayong ana sing dipikir. Sing ana nang
pasewakan njur padha ora wani atur penemu, wedi
mbokan ora mranani penggalihe adhipati
Kandhadhaha.
Ki patih Reksanata uga melu meneng, njagonge
keton wegig kayong ora betah.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyunasan
( Seri : 54 )
--------------------------------
Banyak Ngampar njur crita apa anane, yen
lamona Banyak Ngampar diutus dadi sesulihe
sesepuh Pejajaran kon nglamar Ciptarasa supayane
dadi sisihane Banyak Catra.
Adhipati Kandhadhaha ora age age semaur,
meneng kayong ana sing dipikir. Sing ana neng
pasewakan njur padha ora wani atur penemu, wedi
mbokan ora mranani penggalihe adhipati
Kandhadhaha.
Ki patih Reksanata uga melu meneng, njagonge
keton wegig kayong ora betah.
Bareng wis rada suwe adhipati Kandhadhaha njur
kandhah aring ki patih Reksanata karo sesepuh sing
ana neng pasewakan
" Ki patih lan sesepuh sing ana neng ngkene, bab
lamaran kiye miturut penemune sampayan kabeh
kepriwe ?".
Sesepuh sing ana neng kono njur padha urun
penemu, ana sing beda ana uga sing padha siji karo
sijine. Ki patih Reksanata uga urun rembug
" Ari pemanggih kula, lamaran menika ditampi
mawon, ingkang sepindhah, raden Banyak Catra
sampun ageng lelabetane dateng kadhipsten Pasir
Lihur, kaping kalihe, raden Banyak Catra kalih keng
putra pun Ciptarasa sampun sami sami tresna"
Sesepuh karo sing padha melu pasewakan padha
manthuk kayong setuju karo penemune ki patih
Reksanata.
Adhipati Kandhadhaha njur kandhah aring sing
padha melu pasewakan
" Ari pancen penemune sesepuh uga ki patih kaya
kuwe... inyong manut baen"
Pasewakan dibubarna garep diterusna mengko
mbengi, ngrembug bab dina sing becik nggo
temuning penganten.
Ki patih Reksanata njur ngajak Banyak Catra
karo Banyak Ngampar aring kepatihan, wong telu
numpak jaran aring omah kepatihan bareng bareng,
neng dalan wong telu kayong bungah merga lamaran
wis ditampa, gari milih dina sing becik.
Bareng tekan kepatihan nyi patih njur
nyecepakna sega karo lawuhe, nggo mangan awan.
Seuwise raup mbari wisuh tangan resik, wong papat
njur mangan awan bareng bareng neng lincak njero
kepatihan.
Bar mangan bareng njur padha kandhahan ngalor
ngidul mbari guyon seanane, bareng lingsir awan
wis kliwat Banyak Catra karo Banyak Ngampar njur
padha ngaso neng senthonge Banyak Catra turon
sewetara.
Garep wayah tabuh kenthong ping wolu, neng
pendhapa njero kadhipaten adhipati Pasir Luhur, ki
patih Reksanata, Banyak Catra, Banyak Ngampar
karo sesepuh kadhipaten uwis padha miwiti
ngrembug dina pethuking penganten.
Rembugan milih dina kayong rada wuled, ana
sing milih dina Anggara manis utawa Selasa legi ana
uga sing karepe dina Sukra Palguna utawa Jemuah
Pon. Miturut petungan naga dina, naga sasi utawa
naga taun kabeh padha ndene becike, neng etung
etungan jawa kabeh tiba Ratu.
Bareng adhipati Kandhadhaha wis nemtokna
dina, njur kadhah
" Ari kabeh apik, inyong milih dina Sukra Palguna
utawa Jemuah Pon merga egin ana patang pasaran
maning kawit sekang dina siki" adhipati
Kandhadhaha mandheg sedela, njur nerusna gole
kandhah
" Wektu rong puluh dina kayonge sedeng, nggo tata
uga nggo nyebar ulem ulem aring tangga kadhipaten
sekiwe tengene kadhipaten Pasir Luhur"
Ki Reksanata njur takon
" Lajeng kinten kiten sinten mawon sing ajeng
diaturi tumut nekseni pethuke penganten ?"
Adhipati Kandhadha semaur
" Sing genah para adhipati sing dadi srayane dhewek
uga para demang sekukuban Pasir Luhur"
Sedurunge pasewakan wengi dibubarna adhipati
Kandhadhaha pesen aring ki patih Reksanata
" Ki patih, aja klalen ngesuk esuk dianakna
pasewakan maning, garep ngrembug bab liyane"
Ki Reksanata semaur cekak
" Sendika dawuh njeng adhipati"
Bareng tekan kepatihan, ki Reksanata mbari
ngaso mikir sapa baen sing garep dikon melu
pasewakan ngesuk, ki patih njur nulis erang
erangane neng janur Aren nganti pirang pirang
lembar.
Saking kesele ki patih keturon nang risban njero
kepatihan, kosi garep sandhekala merga keselen
awak uga pikirane sing kawit esuk ora ngaso blabar
blas.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 55 )
---------------------------------
Bareng tekan kepatihan, ki Reksanata mbari
ngaso mikir sapa baen sing garep dikon melu
pasewakan ngesuk, ki patih njur nulis erang erangan
neng janur aren nganti pirang pirang lembar. Saking
kesele ki patih keturon neng risban njero kepatihan,
kosi garep sandhekala merga kaselen awak uga
pikirane sing kawit esuk ora ngaso blabar blas.
Ki patih Reksanata tangine semu kaget, merga
digugah neng nyi patih kon pindhah enggon.
Mbari ngulet ki patih tangi mbari mesem, merga
mau gole turu seenggon enggon ora nganggo
tatanan. Ki Reksanata gageyan menyat njur nerusna
pegaweane kaya adat sabene.
Pendahapa kadhipaten esuk esuk dina kuwe wis
akeh sing padha seba, neng ngkono ana wis adhipati
Kandhadhaha, ki patih Reksanata, Banyak Catra,
Banyak Ngampar uga para sesepuh kadhipaten
liyane, kabeh mung garep padha melu urun rembug
nang babagan temu mantenane Banyak Catra karo
Ciptarasa.
Adhipati Pasir Luhur njur masrahna bab kiye
aring ki patih, ki patih kon mandhegani dadi tetuane
sekabehane.
" Ki patih, inyong masrahna bab tempuke penganten
aring ki patih, tek jaluk aja kosi ana alangan sewiji
apa sing bisa nyaru gawe neng tempuking
penganten" adhipati Pasir Luhur kandhah aring ki
Reksanata.
Ki Reksanata njur semaur
" Sendika dawuh kanjeng adipati, mugi mugi
sadayanipun saged kaleksanan kados ingkang
sampun dipun rembag".
Lakune dina kayong cepet nemen, ngerti ngerti
wektu dina tempuke penganten wis kurang sedina
maning, pitulunge kabeh sing dikarepna wis bisa
dianani.
Dina Sukra Palguna utawa Jemuah Pon wis
teka, wayah tempuking pengante antarane Banyak
Catra karo sekaring kadhipten Pasir Luhur ya kuwe
Ciptarasa.
Kawit esuk umun umun, wis akeh nayaka praja
karo abdi dalem kadhipaten wis padha nyambut
gawe, trep karo apa prentahe ki patih Reksanata.
Lurah prajurit jaga wis mbagi prajurite,
seperangan neng njero tembok kadhipaten karo neng
njaba tembok kadhipaten, malah seperangan maning
neng tapel wates antarane kadhipaten Pasir Luhur
karo kadhipaten tanggane.
Lurah juru olah olah uga kayonge repot nemen,
kawit wayah jago kluruk ping sepisan wis miwiti
mandhegani sing padha kawogan olah olah.
Sewernane panganan kudhu cumawis sedurunge
pahargyan diwiwiti, kemangka sing bakale teka
wong sepirang pirang akehe merga adhipati
Kandhadhaha ngundang kabeh kawulane sing ana
neng tlatah kadhipaten Pasir Luhur.
Ciptarasa karo Banyak Catra uga lagi dipaesi
penganten, ari Banyak Catra ora pati kangelan gole
macaki, beda karo Ciptarasa sing tiba penganten
putri, akeh ubo rampe sing kudu dienggo.
Dasare Ciptarasa wong ayu, kuning langsep
pekulitane, uga nglakoni tirakat ngasrep pitung dina
pitung bengi. Cahyane Ciptarasa kayong
nengsemaken kaya ndene wididari medhun, gawe
kamitenggen sapa baen sing ndeleng.
Semono uga Banyak Catra, prawakan karo
dedeg piyadege sedeng, uwonge bagus kumise njilit
tipis temata, dasar putrane priyagung Pajajaran,
gawe kaum putri ari weruh bakal padha kesengsem.
Sedurunge srengenge pas nenggak neng nduwur
sirah, kabeh wis cemepak padha karo sing uwis
ditata sedurunge, ki patih njur nyepatna bali aring
kepatihan garep resik resik awak karo ganti klambi
sing wis dicepakna sedurunge. Semono uga nyi patih
Reksanata, malah uwis nganggo kemben jarit bathik
truntum, lendhange kuning tretes inten pating krelip,
dadi tambah pantes tur mibawani.
Bareng srengenge wis lingsir ana kreta metu
sekang kepatihan digered jaran loro, dikusiri prajurit
kepatihan. Isine kreta kepatihan sing njagong neng
ngarep ki Reksanata karo nyi Reksanata, jagongan
mburine Banyak Catra karo Banyak Ngampar. Kreta
kepatihan mlayu alon alon aring kadhipaten Pasir
Luhur, bareng tekan gapura kadhipaten wong agung
papat njur medhun sekang kreta kepatihan.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 56 )
--------------------------------
Bareng srengenge wis lingsir ana kreta metu
sekang kepatihan digered jaran loro, dikusiri prajurit
kepatihan, isine kreta kepatihan sing njagong neng
ngarep ki Reksanata karo nyi Reksanata. Jagongan
mburine Banyak Catra karo Banyak Ngampar. Kreta
kepatihan mlayu alon alon aring kadhipaten Pasir
Luhur, bareng tekan gapura kadhipaten wong agung
papat njur medhun sekang kreta kepatihan.
Pranata cara tempuking penganten gageyan wara
wara ari penganten lanang wis teka, sing kawogan
dadi cucuk lampah nampani kluarga penganten
lanang njur age age mapaki.
Cucuk lampah mlaku neng ngarepe pengaten
lanang mbari njoget alusan kaya ndene wong sing
lagi mbukak dalan, bareng penganten lanang ketemu
adhep adhepan njur padha balang balangan suruh.
Tata upacara sebanjure mlaku kaya adat sabene
tempuking panganaten, bareng kabeh wis rampung
tur mlaku padha karo sing uwis ditata sedurunge
tamu tamu sing padha teka nekseni njur diajak
mangan nginum bareng bareng.
Lanang wadon, tua enom kayong padha melu
bungah, merga anane tempuke penganten antarane
Ciptarasa karo Banyak Catra. Rekajaya karo mbok
Kertisara utawa nyai Kertasura uga teka neng papan
ngkono, wong loro njagong ora adoh sekang ki patih
Reksanata.
Nyai Kertasura malah mrebes mili saking
bungahe bisa melu nekseni Banyak Catra bakal urip
mulya neng kadhipaten Pasir Luhur, nyai Kertasura
njur rasan
" Rejakajaya, wirasatku mbuh kapan Banyak Catra
bakal dadi adhipati neng kadhipaten Pasir Luhur
kene"
Rekajaya semaur mbari mesem
" Ari pancen bisa kasembadan dadi adhipati neng
kene inyong melu seneng mbok, eee jere sapa
inyong bisa nempil kemukten aring Banyak Catra"
Bareng srengenge wis garep lingsir sore
pahargyan tempuke penganten dirampungi, kabeh
tamu njur bali aring omahe dhewek dhewek, mbengi
kuwe Rekajaya karo mbok Kertisara kon nginep
neng kepatihan, merga Rekajaya kon ngancani
Banyak Ngampar.
Lakuning dina njur dadi sepasaran, sepasaran
dadi selapan dina. Pule Tembini sing egin dikunjara
dikon seba aring adhipati Pasir Luhur, adhipati
Kandhadhaha.
Neng paseban Pule Tembini diluari sekang
pakunjaran, malah diulihna bali uga dadi raja neng
bumi Nusa Kambangan.
" Pule Tembini, bumi Nusa Kambangan tek balekna
aring sampeyan"
" Kesuwun kanjeng adhipati, mpun paring
palenggahan kalih kula teng Nusa Kambangan"
Saking bungahe Pule Tembini sedurunge bali
aring bumi Nusa Kambangan njur gawe layang
kekancingan, isine layang kekancingan mau
kedhaton Nusa Kambangan garep urip rukun karo
kadhipaten Pasir Luhur lan uga garep mbiyantu ari
ana rubeda utawa ana bot repote neng kadhipaten
Pasir Luhur.
Gentine dina kayong banter nemen, Banyak
Catra gole dadi kluarga adhipati Kandhadha uga
mbuh wis pirang taun.
Bareng adhipati Kandhadhaha wis krasa sepuh,
tanagane uga wis ora rosa kaya mbiyen mbiyen
adhipati Kandhadhaha njur lengser sekang
pelungguhan adhipati, ki patih Reksanata uga
lengser sekang pelungguhan patih kadhipaten Pasir
Luhur.
Banyak Catra njur diwisuda ngganti adhipati
Kandhadhaha dadi adhipati Pasir Luhur, Banyak
Ngampar dadi patih neng kadhipaten Pasir Luhur,
merga sing ngganti prabu Siliwangi neng kadhaton
Pejajaran wis ana, ya kuwe Banyak Blabur.
Lakune pemretahan bareng dicekel wong nom
noman loro kuwe, sengsaya dina sengsaya sengsaya
kawentar kosi tekan kasultanan Demak Bintara.
Kesultanan anyar sing madeg neng bumi Jawa sisih
tengah.
Kasultanan Demak Bintara madeg merga iguh
pretikele Wali Sanga, raden Patah utawa Senapati
Jimbun njur diwisuda dadi sultan sing kepisan neng
tlatah kasultanan Demak Bintara.
Raden Patah sejatine sekang tembung Fat'ah,
mung merga uwong uwong mbiyen kangelan ari kon
ngucap Fat'ah njur dadi pekulinan nyebut fat'an dadi
patah.
Aran senapati Jimbun utawa senapati Jin Bun
maknane uwong sing langka tandhinge, m
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 57 )
--------------------------------
Raden Patah sejatine sekang tembung Fat'ah,
mung merga uwong uwong mbiyen kangelan ari kon
ngucap fat'ah, njur dadi pekulinan nyebut fat'ah dadi
patah.
Aran senapati Jimbun utawa senapati Jin bun
maknane uwong sing langka tandhinge, merga
sejatine raden Patah utawa sultan Bintara utawa
senapati Jimbun egin klebu putrane prabu Brawijaya
kelima utawa sing pungkasan, patutan karo garwa
selir sekang bumi Cempa utawa ana sing ngarani
bumi Campa.
Cahyane srengenge esuk gilar gilar keton
padhang semringah, neng pandhapa Demak Bintara
lagi ana pasewakan agung.
Raden Patah seandhahane lagi ngrebug bab
kasultanan Demak Bintara, kepriwe carane ben
kasultanan Demak Bintara neng bumi Jawa sisih
tengah tambah gedhe wibawane njur padha gelem
manunggal dadi siji, mlebu tlatah andhahane Demak
Bintara sing manggon neng bumi Jawa tengah
pesisir segara lor.
Raden Patah njur kadhah
" Makdum Ali, kesultanan Demak Bintara kudu ana
sing gelem nyambut gawe kantki temen"
Raden Makdum Ali semaur mbari nyembah
" Kasinggihan kanjeng sultan, lajeng kersanipun
kados pundi ?"
Mbari njagong neng dhampare raden Patah kandhah
maning
" Inyong prentah aring kowe Makdum Ali, kowe
wara wara aring kadhipaten kadhipaten sing ana
neng bumi Jawa sisih tengah kidul supayane gelem
manunggal dadi siji karo kesultanan Demak Bintara
kene"
Raden Makdum Ali semaur
" Sendika dawuh kanjeng sultan, kula badhe
nindakaken sedaya dawuhe kanjeng sultan"
" Inyong ngerti dhuwure ngilmu kanuragan, ngelmu
batin lan ngelmu keyakinanmu aring paham lan
ajaran Islam"
Reden Patah mandheg sedala, njur nerusna omong
" Kowe lunga aja dhewekan, nggawa'a prajurit
prajurit sing dhuwur ngelmu olah kanuragane uga
santri santri sing wis jero ngilmune neng babagan
paham lan ajaran Islam"
Raden Makdum Ali nyemauri
" Sendika dhawuh kanjeng sultan, nanging kula
betah pinten pinten dinten kangge tata tata sedayane
selebete kula ngayahi dhawuh kanjeng sultan"
Nganti rong pasaran raden Makdum Ali gole
tata uborampe nggo sangu lelungan adoh tur suwe,
uga ora klalen nggawa sangu mas picis raja brana,
duit gobang lan liya linane, mbok jere migunani
sejrone ngumbara.
 Bareng wis dirasa cukup wektune nggo tata
samubarange raden Makdum Ali njur pamit aring
raden Patah
" Kanjeng sultan, kula nyuwun pamit lan nyuwun
pengestu mugi mugi gangsar sedayanipun"
Raden Patah semaur mbari ngelus pundhake
Makdum Ali
" Iya, sing ati ati, inyong paring purba wasesa aring
kowe ari ana tlatah sing ora gelem manunggal dadi
siji karo kesultanan nDemak Bintara"
Seuwise pamitan secukupe aring kluarga
kesultanan, raden Makdum Ali sekanca mangkat
miwiti ngumbara.
Sejrone ngumbara, raden Makdum Ali sekanca
aweh ngerti bab ajaran lan tatanan Islam aring
uwong uwong nang papan panggonan sing diliwati.
Raden Makdum Ali gole ngumbara mbuh wis
pirang candra utawa sasi, sing baku penere ngidul
ngulon sekang tlatah kesultanan Demak Bintara.
Raden Makdum Ali ngumbara sekang tlatah
kesultanan njajah desa milang kori, dilakoni kudu
munggah medun gunung mbari aweh pangerten bab
paham lan ajaran ajaran Islam aring uwong uwong
sing kepingin sinau.
Ora krasa, ngumbarane raden Makdum Ali wis
mlebu tlatah kadhipaten Pasir Luhur, njur
mesanggrah neng pinggir wetan kali Logawa. Wektu
semana raden Banyak Catra egin dadi adhipati neng
kadhipaten Pasir Luhur, sing mandhegani dadi patih
adhine, raden Banyak Ngampar. Tlatah kadhipaten
Pasir Luhur ayem tentrem loh jinawi, among
dagang, among tani njur ngrasa tambah kepenak
uripe, tambah akeh rejekine.
Adhipati Pasir Luhur uga kawulane wektu
semana egin nganut paham lan ajaran sing uwis ana
sedurunge, malah ora ngerti utawa durung tau
krungu nek ana paham lan ajaran Islam.
Mulane bareng ngerti ana paham lan ajaran
Islam neng tlatah kadhipaten Pasir Luhur, njur dadi
omongan uwong uwong neng tlatah kono, bab kuwe
suw
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 58 )
---------------------------------
Adhipati Pasir Luhur uga kawulane wektu
semana egin nganut ajaran lan paham sing uwis ana
sedurunge, malah ora ngerti utawa durung tau
krungu nek ana paham lan ajaran Islam.
Mulane bareng ngerti ana paham lan ajaran
Islam neng tlatah kadhipaten Pasir Luhur, njur dadi
omongan uwong uwong neng tlatah kono, bab kuwe
suwe suwe keprungu neng adhipati Pasir Luhur,
raden Banyak Catra.
Sengsaya suwe sengsaya santer kaya iline banyu
kali Logawa bab anane ajaran lan paham Islam,
merga kahanan sing kaya kuwe adhipati Banyak
Catra njur duwe kekarepan garep ngrembug bab
kuwe nang sejrone pasewakan agung.
Kaya adat sabene ari nibani dina Anggara Kasih
utawa Selasa Kliwon, adhipati Banyak Catra
nganakna pasewakan agung. Sing melu pasewakan,
kabeh Lurah prajurit lan para tetunggule desa sing
ana neng sekiwe tengene kadhipaten Pasir Luhur.
Bareng pasewakan wis mlaku sewetara, adhipati
Banyak Catra njur kandhah aring patih Banyak
Ngampar
" Adhi patih Banyak Ngampar, kepriwe penemu si
adhi, neng babagan ngelmu batin sing lagi diajarna
neng uwong uwong sing jere teka sekang kesultanan
Demak Bintara ?"
Patih Banyak Ngampar semaur mbari nyembah
" Kakang adhipati, ari penemuku mbok nang tembe
mburinre bisa gawe gredah, merga ngelmu batin sing
diwulang wurukna beda adoh karo sing wis ana
kawit mbiyen, becike bab kiye aja dijorna kudu
ditliti kanthi slesih"
Adhipati Banyak Catra bareng krungu angsulan
sing kaya kuwe, njur meneng kayong lagi mikir jero,
weruh kahanan sing kaya kuwe sing padha seba uga
melu meneng kabeh.
Bareng wis wetsara suwe, adhipati Banyak Catra
mbari mbenerna gole njagong njuran kandhah aring
Banyak Ngampar
" Ari pancen kaya kuwe si adhi ngesuk apa ngemben
njajal tilik aring papan ngkana, karo nggenahna apa
sing dadi karepe"
Banyak Ngampar niur semaur
" Iya kakang adhipati, jajal ngesuk inyong tek aring
nganah"
Banyak Catra njur kandhah maning aring Banyak
Ngampar
" Iya iya, ning aja klaken, si adhi nggawa seperangan
prajurit mbokan ana pari gawe utawane gredah"
Banyak ngampar ngiyani
" Iya kakang Banyak Catra, ngesuk inyong karo
lurah prejurit tamtama garep nggawa bangsa sepuluh
punjul prejurit tamtama"
Wayah esuk, srengenge nang bang wetan egin
endhep, neng padhepokane Makdum Ali, santri
santrine lagi ngudi kawruh nggo nambahi ngelmune
sing ana gandheng cenenge karo ajaran lan paham
Islam.
Santri santrine padha anteng njagong
ngedhepeng ngubengi raden Makdum Ali, Makdum
Ali gole njlentrehna ngelmune alon alon siji mbaka
siji supayane ora mbingungna santri santrine.
Sekang kadohan lamat lamat keprungu ana
swarane mlakune jaran, ora akeh, mung bangsa
telung jaran.
Bareng wis tekan ngarep regol pedhepokanan jaran
jaran mau mandheg, kasunyatan sing teka ora mung
jaran telu ning sing tekane mlaku uga ana wong lima
las, digungung kabeh ana uwong wolu las.
Salah sijine santri age age mapaki njur takon
aring lurah tamtama prajurit, apa karepe teka neng
padhepokane raden Makdum Ali. Lurah tamtama
karo santri mau padha omongan, kanthi aso lan
sumeh.
Pog pogane santri mau njur kandhah mbari
mesem
" Ari kados niku kersane, kula tek matur krihin kalih
raden Makdum Ali, sampeyan sedaya nengga krihin
teng ngriki"
Lurah prejurit kadhipaten njur kadhah semune ora
seneng
" Iya, ning aja kesuwen"
Santri mau njur semaur ngoko
" Iyaa, sing sabar baen, merga raden Makdum Ali
lagi mulang wuruk aring inyong sekanca"
Santri mau gageyan mlebu aring njerone
padhepokan njur nemoni raden Makdum Ali, santri
mau kanthi cetha njur crita yen lamona padhepokane
ketekan prajurit prejurit kadhipaten Pasir Luhur.
Bareng wis krungu kabeh critane santrine, raden
Makdum Ali meneng kayong lagi mikir angsulane
nggo patih Banyak Ngampar seprajurite.
Ora wetara suwe Raden Makdum Ali njur
prentah aring santrine, ari sing ulih mlebu aring
padhepokan mu
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Bsnyumasan
( Seri : 59 )
---------------------------------
Patih Banyak Ngampar bareng ngerti sing dadi
karepe raden Makdum Ali yen lamona sing ulih
mlebu padhepokan mung wong telu, patih Banyak
Ngampar kayong ora seneng malah keton jengkel.
Patih Banyak Ngampar njur prentah aring Lurah
prejurit tamtamane
" Ki Lurah prajurit, kepungen padhepoksan kiye,
tetunggule padhepokan kayong ora ngregani temen
aring dhewek.
Lurah prajurit tamtama njur prentah aring
prajurit prejurit andhahane supayane ngepung kiwe
tengene pesanggrahan, meruhi kahanan sing kaya
kuwe santri mau njur gageyan mlebu aring njero
padhepokan, crita kahanan sing ana neng njaba
padhepokan aring Makdum Ali.
Krungu crita kahanan neng njabane padhepokan
uwis dikepung, raden Makdum Ali njur weling aring
santri santrine kon aja melu melu neng bab kiye.
Seuwise weling aring santri santrine raden
Makdum Ali metu, nemoni patih Banyak Ngampar.
Mbari mesem sumeh raden Makdum Ali kandhah
aring patih Banyak Ngampar
" Ki sanak ditepungna inyong sing aran Makdum
Ali, tetuane kanca batirku sing ana neng kene. Ari
ana legane penggalih ki sanak kabeh kuwe sapa ?"
Patih Banyak Ngampar merga kenang perbawabe
raden Makdum Ali njur ilang jengkele, patih Banyak
Ngampar semaur ning egin tetep nunggang jaran
" Inyong Banyak Ngampar, patih kadipaten Pasir
Luhur, merga ki sanak Makdum Ali uwis nerak
angger anggere kadhipaten Pasir Luhur, mengko
bengi ki sanak kudu teka sowan aring kanjeng
adipati Banyak Catra neng kadhipaten Pasir Luhur"
Raden Makdum Ali semaur keton sumeh
" Iyaa iya, insyaallah, ari ora ana alangan inyong
garep teka sedurunge wayah tabuh kenthong ping
wolu"
Seuwise rembugan sethithik patih Banyak
Ngampar karo prajurit prejurite bali aring kadhipaten
nemoni adhipati Banyak Catra. Patih Banyak
Ngampar njur kadhah ari mengko bengi sedurunge
wayah tabuh kenthong wengi ping wolu raden
Makdum Ali garep sowan neng kadhipaten Pasir
Luhur. Cahyane srengenge wis ilang, ganti teka
petenge bengi.
Sedurunge tabuh kenthong mbengi raden
Makdum Ali njagong neng gerdu jaga mbari
nunggu angsulan sekang adhipati Banyak Catra uwis
ulih ngadhep apa durung. Bareng wis nunggu
sewetara lurah prajurit jaga kadhipaten Pasir Luhur
metu nemoni raden Makdum Ali, njur kandhah
" Ki sanak, sampeyan mpun angsal sowan kanjeng
adhipati, mangga kula derekaken"
Raden Makdum Ali semaur
" Kesuwun ki lurah, mangga, inyong ngetut mburine
ki sanak"
Neng pendhapa kadhipaten sisih njero, adhipati
Banyak Catra karo patih Banyak Ngampar lagi
jagongan neng pelungguhane.
Ora suwe raden Makdum Ali karo lurah prajurit jaga
mlebu aring pendhapa njero, lurah prejurit jaga njur
kadhah aring adhpati Banyak Catra
" Menika dayohipun kanjeng adhipati"
Adhipati Banyak Catra semaur mbari prentah aring
lurah prajurit jaga
" Iyaa ki lurah, siki kowe olih bali aring gerdu jaga"
Lurah prajurit jaga semaur cekak
" Sedhika dawuh"
Bareng lurah prajurit jaga mlaku wis rada adoh,
Banyak Catra njur kandhah aring raden Makdum Ali
kanthi sumeh
" Ki sanak, ngeneh njagong neng kene, ora susah
ewuh pekewuh"
" Nggih, kesuwun kanjeng adhipati" raden Makdum
Ali semaur mbari njagong neng jagongan sing ana
neng kono.
Wong telu njur padha omong omongan akeh,
suwe suwe tekan babagan kesultanan Demak Bintara
sing durung suwe madeg.
Raden Makdum Ali njur waleh sapa sejatine
Makdum Ali, raden Makdum Ali uga kandhah ari
dheweke diprentah neng sultan Patah lan uga
diwenehi purba wasesa sing gedhe supayane kon
mblengket, manunggal dadi siji kadhipaten
kadhipaten sing ana neng bumi Jawa dadi tlatah
andhahane kesultanan Demak Bintara.
 Bareng raden Makdum Ali rampung gole
kandhah, adhipati Banyak Catra karo patih Banyak
Ngampar padha deleng delengan kayong lagi aweh
sasmita siji aring sijine.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 60 )
-------------------------------
Bareng pangeran Makdum Ali rampung gole
kandhah, adhipati Banyak Catra karo patih Banyak
Ngampar padha deleng delengan kayong lagi aweh
sasmita siji aring sijine.
Adhipati Banyak Catra njur kandhah aring raden
Makdum Ali
" Ki sanak, kayonge kepenak temen kesultanan
Demak gole garep ngrebut kamardikane tlatah neng
bumi Jawa, kabeh uwong utawa kadhipaten uga
kepingin duwe kamardikan dhewek"
Makdum Ali njur semaur
" Adhipati Banyak Catra, aja njur duwe penemu sing
ala ndimin kaya kuwe, mayuh dirembug bareng
bareng, nggolet dalan sing becik"
Swasana neng kadhipaten sisih njero dadi kaku,
priyagung telu padha meneng kayong lagi mikir apa
sing garep dilakoni.
Adhipati Banyak Catra mbari sedhakep njur kandhah
" Ki sanak, sejatine inyong melas aring kawulaku
kabeh, ari nganti kadhipaten Pasir Luhur njur
tawuran utawa perang rebutan praja karo kesultanan
Demak Bintara. Apa maning, Pasir Luhur kon
manunggal dadi andhahane Demak Bintara" adhipati
Banyak Catra mandheg gole kandhah, kayong magu
mangu garep nerusna omong.
Nganti sewetara priyagung telu njur padha
meneng maning, ora suwe raden Makdum Ali njur
takon aring adhipati Banyak Catra
" Ari kaya kuwe njur apa sing dikarepna adhipati
Banyak Catra, kemangka inyong wis diparingi purba
wasesa neng sultan Demak Bintara ?"
Adhipati Banyak Catra njur kandhah
" Kaya kiye baen, mayuh padha adu kesekten lan
dhuwure ngelmu sing ora kasat mata, antarane
inyong karo ki sanak, ari inyong kalah inyong garep
manunggal uga dadi andhahane kesultanan Demak
Bintara. Ning ari kisanak sing kalah, kisanak kudu
lunga sekang tlatah kadhipaten Pasir Luhur"
Raden Makdum Ali meneng sewetara, bar kuwe njur
semaur mbari mesem
" Iyaa iya, ari kaya kuwe siki mayuh nggolet papan
sing jembar tur adoh sekang omahe kawula ngkene"
Adhipati Banyak Catra kandhah maning aring raden
Makdum Ali
" Ki sanak Makdum Ali, inyong duwe telung papan
sing jembar uga kepenak nggo dolanan, mengko
sampeyan sing milih"
Raden Makdum Ali semaur
" Inyong manut baen, gampang ari wis tekan
nggone"
Sedurunge Banyak Catra karo Makdum Ali
lunga lunga nggolet papan sing kepenak nggo adu
kesekten, Banyak Catra titip aring Banyak Ngampar
supayane njagani kadhipaten, seuwise kuwe
Makdum Ali karo Banyak Catra njur metu sekang
pendhapa kadhipaten. Wong loro metu sekang
pendhapa kadhipaten ora ana sing weruh merga loro
lorone matek aji Panglimunan.
Bareng wis tekan papan sing tenggar lan jembar
tur kepenak nggo adu kesekten, Banyak Catra njur
kandhah aring Makdum Ali
" Ki sanak, kayonge papan kene apik nggo dolanan
neng dhewek"
Makdum Ali semaur
" Iya kisanak Banyak Catra, ari kaya kuwe mayuh
gageyan baen diwiwiti, merga wis garep wayah
tengah wengi"
Adu kasektene wong lor beda adoh karo uwong
uwong lumrah, Banyak Catra njagong sila, epep
epek tangan lorone ditempelna dhadha kayong garep
nyembah. Beda karo Makdum Ali, njagong sila epek
epeke loro dilumahna njur diselehna neng ndhuwur
dengkule, kaya uwong lagi ndonga nyuwun aring
sing Maha Agung, uga Maha Asih.
Kahanan neng kono sepi, sing keprungu mung
swarane bangsa walang utawa jangkrik, ngerik
mbrebegi kuping.
Adu ngelmune Makdum Ali karo Banyak Catra
diwiwiti sekang tataran tengah, suwe suwe njur
ndhuwuri nganti tekan tataran sing dhuwur dhewek.
Banyak Catra kayonge lagi miwiti matek aji
Guntur Geni tataran sing dhuwur dhewek, awake
kosi geter, nlithik kaya wong sing lagi kadheman.
Makdum Ali semana uga, lagi matek aji Udan Emas,
awake uga keton geter, nlithik.
Sakang awake Banyak Catra metu geni abang
semu biru, gedhe mulab mulab, ndhuwuri, njur
ndhuwuri maning kayong garep ngrangeh langit.
Sekang awake Makdum Ali njur metu banyu
kaya ndene udan, merga kenang cahyane aji Guntur
Geni banyu mau njur keton kaya emas, pating krelip.
= BABAD PASIR LUHUR =
Dialek Banyumasan
( Seri : 61 )
Sekang awake Makdum Ali njur metu banyu
kaya ndene udan, merga kenang cahyane aji Guntur
Geni banyu mau njur katon kaya emas, pating
krelip.
Tempuke Guntur Geni karo Udan Emas ndadekna
anane angin lisus, mubeng mubeng keprungu
kemrosak njur krungu swara jemedher kaya ndene
pethit sing nyamber wit witan.
Suwe suwe angin lisus ilang, Makdum Ali luwih
cepet timbang Banyak Catra. Makdum Ali njur
matek aji Candra Birawa, sekang awake Makdum
Ali metu angin sing bantere ora etung.
 Angin mau nathab Banyak Catra sekayange, Kanthi iklas Adipati Banyak Catra sandhahane
dasare Banyak Catra kalah disit matek aji liyane melu mbatu kiai Makdum Ali nyebarna agama Islam
Banyak Catra njur kontal meng mburi ana bangsa kosi tekan watese bumi Jawa sisih kulon, tapel
limang dhepa. Pitulunge Banyak Catra uga uwong watese Jawa Barat karo Jawa Tengah....
sing kesektene pilih tandhing, Banyak Catra mung TAMAT
tiba ngadeg, sempoyongan. Bareng wis ngadheg Kanca batir kabeh, crita Babad Pasir Lihur ari
jejeg Banyak Catra njuran ngunjal ambegan kosi dilarah larah kedadeyane wetara taun 1500 an,
ping telu, njur njagong sila kayong lagi mulihna merga diurut sekang madege kesultanan Demak
tenagane. Bintara sing diwiwiti taun 1500 an masehi.
Makdum Ali meruhi kehanan sing kaya kuwe, Sultan Demak Bintara sing kepisanan raden
Makdum Ali njur melu njagong sila kaya dene sing Patah, merga kesultanan madeg neng tlatah Bintara,
dilakoni Banyak Catra. Demak, raden Patah
Bareng Banyak Catra wis krasa tanagane pulih, njur kondhang sultan Bintara.
Banyak Catra njur kandhah Sultan Patah lenggah dhampar keprabon wetara taun
" Kisanak Makdum Ali, bareng inyong wis neter 1500 an nganti taun 1518 an, kesultanan Demak
kedigdayane kisanak, kasunyatane ngelmune njur diterusna neng sultan sultan liyane kosi
kisanak pancen luwih dhuwur timbang ngelu sing madhege keprajan Pajang neng bumi Jawa sisih
tek duweni" tengah, dipandhegani neng sultan Hadhiwijaya
Makdum Ali njur semaur sumeh utawa mas Karebet sing uga kobdhang aran Jaka
" Pangapurane kisanak Banyak Catra, ari inyong wis Tingkir.
gawe lara aring kisanak" Sepisan maning merga crita kiye mung Fiksi ari
Merga padha dene ngugemi jiwa satriane, wong ana salah lupute inyong pengripta nyuwun di
loro njur padha salaman mertandhani wis padha ngapura 💕 im@mkurij@nto.
ngapura ngapuranan.
Banyak Catra karo Makdum Ali njur bali bareng
bareng aring kadhipaten, bareng wis tekan
kadhipaten Banyak Catra karo Makdum Ali gagean
nemoni Banyak Ngampar sing egin nunggoni neng
kadhipaten Pasir Luhur. Banyak Catra njur crita
sekabehane aring patih Banyak Ngampar. Merga
Banyak Ngampar uga nduweni jiwa satria sing
gedhe, Banyak Ngampar mung manthuk manthuk
kayonge bisa nampa kasunyatan.
Bareng krungu kluruk ayam sing sepisan
Makdum Ali njur pamit bali aring padhepokane,
tekan padhepokan santri santrine wis padha turu
ngledher.
Makdum Ali njur mlebu aring senthong garep ngaso
sewetara.
Bar kedadean kuwe adhipati Banyak Catra
seandhahane njur dadi mitra sing kenthel, malah
melu rewang rewang ndandani padhepokan dadi
padhepokan utawa pesantren sing luwih apik uga
luwih gedhe.
Banyak Catra seandhahane njur nyinauni paham
lan ajaran Islam, merga metu sekang niate atine
dhewek, gole sinau padha temen temen.
Raden Makdum Ali mapan neng kadhipaten
Pasir Luhur wis sewetara taun, uwong owong neng
tlatah kadhipaten njur nyebut raden Makdum Ali
dadi kiai Makdum Ali.
Kanggone raden Makdum Ali bab kuwe ora dadi
ngapa, malah kayong lewih seneng diundang kiai
ketimbang raden.
Maju dina semebare paham lan ajaran Islam
neng tlatah kadhipaten Pasir Luhur maju akeh sing
padha melu nyinaoni, njur suwe suwe melu nganut
paham lan ajaran Islam utawa agama Islam.