Blok 1.1
Blok 1.1
2012
ANATOMICAL & MEDICAL TERMINOLOGY
DIRECTIONAL TERMS
ANATOMICAL POSITION
Posisi anatomis manusia
Berdiri tegap dengan :
Kepala, pandangan mata (gaze), ibu jari kaki (hallux) ke arah anterior
Lengan berada di kedua sisi tubuh dengan palmar menghadap ke arah anterior
Extremitas bawah (lower limb) berdekatan dengan kaki parallel
Penis pada posisi ereksi
PLANES OF DIVISION
Untuk memvisualisasi hubungan spasial berbagai struktur tubuh, anatomist membagi tubuh
menjadi 3 bidang imajiner. Tiap bidang imajiner membagi tubuh dengan arah yang berbeda.
Bidang Sagittal: bidang imajiner yang membagi tubuh menjadi dextra dan sinistra.
Bidang sagittal yang berada di midline (separating body into equal right and left halves)
disebut Midsagittal plane.
Bidang Frontal/ Coronal: bidang imajiner yang membagi tubuh menjadi anterior dan
posterior
Bidang Transverse/ Axial: bidang imajiner yang membagi tubuh menjadi superior dan
inferior.
Oblique Plane : bidang imajiner yang membagi tubuh secara oblique / diagonal.
1
IMAGINARY LINES OF THE BODY
Garis imajiner tubuh melalui permukaan atau bone marking dari tubuh. Garis – garis imajiner ini
dibuat untuk mengenali orientasi permukaan dari organ viscera.
Linea mediana anterior : intersection antara median plane dengan anterior thoracic wall
Linea sternalis : garis imajiner yang melewati tepi os. sternum
Linea parasternalis : garis imajiner yang berada di pertengahan linea sternalis dan linea
midclavicularis
Linea midclavicularis : garis imajiner yang melewati di pertengahan os clavicula, parallel
dengan linea mediana anterior
Linea axillaris anterior : garis imajiiner yang berjalan secara vertical melalui anterior axillary
fold (anterior axillary fold dibentuk oleh batas bawah m. pectoralis major saat melebar dari
thoracic cage hingga os humerus)
Linea midaxillaris : garis imajiner yang melalui apex (bagian terdalam) dari fossa axillaris,
parallel dengan linea axillaris anterior
Linea axillaris posterior : garis imajiner yang berjalan secara vertical melalui posterior
axillary fold (dibentuk oleh m. latissimus dorsi and teres major saat melebar dari arah punggung
ke os. humeri )
Linea mediana posterior / midvertebral : garis imajiner yang berjalan vertical melewati
ujung proc. Spinosus os vertebra
Linea scapularis garis imajiner yang melewati angulus inferior os scapula, parallel
dengan linea mediana posterior
2
Linea paravertebralis : garis imajiner yang melewati tepi columna vertebra, parallel
dengan linea mediana posterior
3
HUMAN SKELETON
Skeleton Axial
Calvaria cranii
cranium
Basis cranii
Ossicula auditiva
mandibula
Os. hyoideum
Vertebrae cervicales
sternum
Os. sacrum
Os. coccygis
Skeleton Appendicular
Ossa membri superior Ossa membri inferiores
clavicula Os coxae
scapula
Pars libera membri inferior:
Os femur
Pars libera membri superior:
Patella
Humerus brachium
Tibia cruris
Radius antebrachium
Fibula
Ulna
Tarsalia
Carpalia
Metatarsalia pes/ pedis
Metacarpalia manus
Phalanges
Phalanges
4
ANATOMICAL TERMS
2. Hole or Canal
Canalis : saluran Fovea : cekungan sempit ; pit or cuplike
Fissura : celah; narroe slit passage depression (jamak dan kecil = foveola)
Cavum : rongga besar Sinus : ruangan tertutup yang diselubungi
Cavitas : open enclosed area notch, oleh membrane mucosa.
rongga yang lebih kecil Meatus : liang; pintu menuju sebuah
Foramen : lubang saluran
Fossa : lekuk yang lebar Impression : penekanan pada tulang
Sulcus : alur yang memanjang karena stuktur lain
Ductus : pipa, saluran
5
OSTEOLOGY
Rangka tubuh manusia dibagi menjadi axial skeleton dan appendicular skeleton.
SKELETON APPENDICULAR
Jumlah tulang - tulang appendicular adalah 106 tulang.
6
Fovea articularis Condylus lateralis
Collum radii Eminentia intercondylaris
Diaphysis : Tuberculum intercondylare
Tuberositas radii mediale
Corpus radii Tuberculum intercondylare
Margo interosseus laterale
Margo anterior Area intercondylaris anterior
Margo superior Area intercondylaris posterior
Fascies anterior Fascies articularis fibularis
Fascies posterior Tuberositas tibae
Fascies lateralis Diaphysis :
Foramen nutricium Corpus tibiae
Epiphysis distalis: Margo anterior
Processus styloideus radii Margo medialis
Tuberculum dorsale Margo interosseus
Incisura ulnaris Fascies medialis
Fascies articularis carpalis Fascies lateralis
Fascies posterior
Linea musculi solei
Foramen nutricium
Epiphysis distalis:
Fascies articularis inferior
Fascies articularis malleoli
medialis
Malleoli medialis
Sulcus malleolaris
Incisura fibularis
7
Circumferentia articularis Fascies articularis malleoli
lateralis
8
Tuberculum conoideum • Corpus ossis ilii
Linea trapezoidea • Ala ossis ilii
Sulcus musculi subclavii • Fossa illiaca
Impressio ligamenti • Tuberositas iliaca
costoclavicularis • Fascies sacropelvica
Foramen nutricium • Fascies auricularis
• Fascies glutealis
• Linea glutea anterior, inferior,
posterior
• Tuberositas musculi glutei
maxim
• Spina iliaca anterior superior
• Spina iliaca anterior inferior
• Spina iliaca posterior superior
• Spina iliaca posterior inferior
• Linea arcuata
• Corpus ossis ischii
• Ramus ossis ischii
• Incisura ischiadica major
• Spina ischiadica
• Incisura ischiadica minor
• Tuber ischiadicum
• Eminentia iliopubica
• Ramus superior ossis pubis
• Ramus inferior ossis pubis
• Angulus ossis pubis
• Pecten ossis pubis
• Fascies symphysialis
• Tuberculum pubicum
• Crista pubica
• Foramen obturatorium
• Tuberculum obturatorium
anterius et posterius
• Crista obturatoria
• Acetabulum
• Limbus acetabuli
• Fascies lunata
• Fossa acetabuli
• Incisura acetabuli
• Sulcus supraacetabularis
9
SKELETON AXIAL • Protuberantia occipitalis
CRANIUM eksterna
STERNUM Single : os occipitale, os frontale, • Inion
• Manubrium sterni os sphenoidale, os ethmoidale,
• Corpus sterni vomer, mandibula, os hyoideum Aspek Lateral Cranium
• Processus xiphoideus Paired : os parietale, os • Sutura squamosa
• Incisura jugularis zygomaticus, os temporale, os • Sutura parietomastoidea
• Incisura clavicularis nasale, os lacrimale, concha • Sutura sphenosquamosa
• Incisura costae I-VI nasalis • Sutura temporozygomatica
• Symphisis manubriosternalis inferior. • Sutura occipitomastoidea
• Angulus sterni (Angulus • Pterion
ludovici/ Aspek Anterior Cranium • Linea temporalis superior et
Angulus Louis) • Sutura frontonasalis inferior
• Symphisis xiphosternalis • Sutura internasalis • Porus acusticus eksternus
• Sutura sphenofrontalis • Processus mastoideus
COSTAE • Sutura sphenozygomatica • Processus styloideus
• Caput costae • Sutura zygomaticomaxillaris
• Crista capitis costae • Sutura nasomaxillaris Aspek Superior Cranium
• Fascies articularis capitis • Sutura intermaxillaris (CALVARIA
costae • Sutura frontomaxillaris CRANII, permukaan luar)
• Collum costae • Arcus supercilliaris • Sutura coronalis
• Crista colli costae • Processus zygomaticus os • Sutura sagittalis
• Fascies articularis tuberculi frontale • Sutura lambdoidea
costae • Foramen (incisura) • Bregma
• Tuberculum costae supraorbitales • Vertex
• Corpus costae • Margo supraorbitales • Occiput
• Angulus costae • Margo infraorbitales • Tuber frontale
• Costae I → sulcus vena • Foramen infraorbitales • Tuber parietale
subclaviae, • Fissura orbitales superior • Foramen parietalis
tuberculum musculi scaleni • Fissura orbitales inferior
anteriores, sulcus arteri • Glabella (CALVARIA CRANI, permukaan
subclaviae • Frons dalam )
• Costae II → tuberositas • Nasion • Lamina interna
musculi • Diploe
scaleni anteriores Aspek Posterior Cranium • Lamina eksterna
• Costae X → satu fascies • Sutura lambdoidea • Crista frontalis
articularis • Lambda • Sulcus sinus sagittalis superior
pada caput costae • (sutura occipitalis transversa) • Foveolae granulares
• Costae XI – XII → satu fascies • (os incae/ os interparietale) • Sulci arteriosi et venosi
articularis capitis costae, tanpa • Os suturalia
collum costae dan tuberculum • Linea nuchalis superior et
costae. inferior
10
Basis Cranii Interna • Protuberantia occipitalis • Fossula petrosa
• Fossa cranii anterior, media, intern • Foramen mastoideum
posterior • Clivus • Canaliculus mastoideus
• Foramen caecum • Foramen magnum • Foramen stylomastoideum
• Crista frontalis • Canalis nervi hypoglossi • Incisura mastoidea
• Sulcuc sinus sagittalis superior • Tuberculum pharyngeum
• Crista galli Basis Cranii Eksterna • Condylus occipitalis
• Ala cristae galli • Foramen incisivum • Canalis nervi hypoglossi
• Lamina et foramina cribrosa • Sutura palatina media • Canalis condylaris
• Impressiones gyrorum • Sutura palatina transversa • Linea nuchalis inferior et
• Os sphenoidale : corpus, ala • Maxilla, processus palatinus superior
mayor, ala minor • Maxilla, processus • Protuberantia occipitalis
• Processus clinoideus anterior zygomaticus eksterna
• Tuberculum sellae • Os palatinum, lamina
• Fossa hypophysialis horizontalis MANDIBULA
• Dorsum sellae • Os palatinum, processus • Corpus mandibulae
• Processus clinoideus posterior pyramidalis • Ramus mandibulae
• Fissura orbitalis superior • Foramen palatinum majus • Caput mandibulae
• Canalis opticus • Foramen palatinum minus • Collum mandibulae
• Foramen rotundum • Spina nasalis posterior • Basis mandibulae
• Foramen ovale • Vomer, alae vomeris • Processus coronoideus
• Foramen spinosum • Processus pterygoideus : • Processus condylaris
• Foramen lacerum • Lamina medialis • Fovea pterygoidea
• Lingula sphenoidalis • Lamina lateralis • Incisura mandibulae
• Sulcus caroticus • Hamulus pterygoideus • Angulus mandibulae
• Os temporale : pars • Fissura orbitalis inferior • Linea obliqua
squamosa, • Crista infratemporalis • Tuberositas masseterica
pars petrosa • Foramen ovale • Protuberentia mentalis
• Sulcus arteriosus • Foramen spinosum • Tuberculum mentale
• Sulcus nervi petrosi minoris • Foramen lacerum • Foramen mentale
• Sulcus nervi petrosi mayoris • Spina ossis sphenoidalis • Pars alveolaris :
• Margo superior partis • Arcus zygomaticus • Juga alveolaris
petrosae • Os temporale, • Arcus alveolaris
• Sulcus sinus petrosi superiores proc.zygomaticus • Lingua mandibulae
• Sulcus sinus transversi • Tuberculum articulare • Foramen mandibulae
inferiore • Fossa mandibularis • Sulcus mylohyoideus
• Porus acusticus internus • Processus styloideus • Tuberositas pterygoidea
• Sulcus sinus sigmoidei • Meatus acusticus eksternus • Foveae submandibularis
• Foramen mastoideum • Processus mastoideus • Linea mylohyoidea
• Foramen jugulare • Canalis caroticus • Fossa digastrica
• Sulcus sinus transversi • Foramen jugulare • Fovea submentalis
• Crista occipitalis interna • Fossa jugulare • Spina mentalis
11
VERTEBRA • Tuberositas ossis sacri
Columna vertebralis : • Fascies auricularis
7 VC, 12 VT, 5 VL, sacrum (5), • Lineae transversae
coccygis (4) • Foramina sacralia anteriora
• Corpus vertebrae
• Fascies intervertebralis
• Epiphysis anularis
• Arcus vertebrae :
• Pediculus arcus vertebrae
• Lamina arcus vertebrae
• Processus transversus
• Foramen transversarium (VC)
• Fovea costalis processus
transversi (VT)
• Fovea costalis superior et
inferior
(VT)
• Processus costalis (VL)
• Processus accessorius (VT dan
VL)
• Procesus mamillaris (VT dan
VL)
• Processus articularis superior
• Processus articularis inferior
• Fascies articularis inferior
• Processus spinosus
• Foramen vertebrale
OS SACRUM
• Basis ossis sacri
• Ala ossis sacri
• Apex ossis sacri
• Pars lateralis
• Promontorium
• Processus articularis superior
• Canalis sacralis
• Hiatus sacralis
• Cornu sacralis
• Crista sacralis mediana
• Crista sacralis medialis
• Crista sacralis lateralis
12
CIRI KHAS VERTEBRAE
VERTEBRAE CERVICALES
13
Part Characteristics
Corpus Kecil dan lebar dari sisi ke sisi dibandingkan anteroposterior; permukaan
superior cekung dengan processus uncinatus; permukaan inferior cembung
Foramen Besar, segitiga
vertebralis
Processus Terdapat foramina transversaria kecuali pada C7 (dilewati oleh a.
transversus vertebralis dan plexus sympathicus) pada C7 dilewati v. vertebralis
accesorius; terdapat tuberculum anterior et posterior
Processus Facies superior menghadap superioposterior; facies inferior menghadap
articularis inferioranterior
Processus pendek (C3-C5) and bifid (C3-C6); processus spinosus C6 panjangnamun
spinosus proc. Spinosus C7 paling panjang maka disebut vertebrae prominens
Vertebra C1 dan C2 atypical.
VERTEBRAE THORACALES
Corpus Bentuk mirip jantung; punya 1 atau 2 facies yang bersendi dengan caput
costae
Foramen Bulat dan lebih kecil dibandingkan vertebrae cervicales maupun lumbales
Vertebralis
Proc. Transversus Panjang dan kuat, memanjang ke arah posterolateral; panjang berkurang
dari T1 hingga T12
Proc. Articularis Facies superior mengarah ke posterior (makin ke bawah semakin mengarah
sedikit ke lateral); facies inferior mengarah ke anterior (makin ke bawah
semakin mengarah sedikit ke medial)
Proc. Spinosus Panjang; mengarah ke posteroinferior (slope); ujung memanjang hingga
corpus vertebrae di bawahnya
14
VERTEBRAE LUMBALES
Corpus Pejal dan tebal; berbentuk mirip ginjal bila dilihat dari superior
Foramen Vertebral Segitiga; lebih besar dibandingkan pada vertebrae thoracica dan lebih kecil
dibandingkan vertebrae cervical
Proc. Transversus Panjang dan ramping; terdapat proc. Accesorius diatas permukaan dorsal
dari basis processus transverses
Proc. Articularis Facies superior mengarah ke medial; facies inferior mengarah ke
lateral;proc mammilaris terdapat pada permukaan dorsal tiap proc
articularis.
Proc. Spinousus Pendek, lebar, tebal dan kokoh.
15
ARTHROLOGY
Sebelum membahas materi klasifikasi sendi, kita akan membahas jenis gerakan yang dapat
terjadi pada sendi.
Fleksi : menekuk (bending); dorsifleksi fleksi ankle joint; plantarfleksi saat ibu jari kaki
menghadap ke plantar surface (misal berdiri dengan ibu jari)
Ekstensi : meluruskan ; ekstensi mlebihi sudut normal sendi disebut hyperekstensi
Kecuali pada pollex (ibu jari tangan) gerakan fleksi – ekstensi ini terjadi pada bidang sagittal,
mengitari axis transversal. (lihat gambar dibawah)
Abduksi : gerakan menjauhi bidang mediana/ menjauhi tubuh. Abduksi pada jari berarti gerakan
jari – jari menjauhi phalanges 3 (middle finger). Abduksi pada jari kaki berari gerakan jari kaki
menjauhi posisi netral. Lateral fleksi adalah bentuk khusus gerakan abduksi pada leher dan
batang tubuh.
Adduksi : gerakan mendekati bidang mediana/ mendekati tubuh. Adduksi pada jari tangan
berarti mengembalikan posisi jari yang menyebar (abduksi) ke posisi semula.
Gerakan abduksi – adduksi ini terjadi pada bidang frontal, mengitari axis sagittal.
**untuk pollex karena posisinya relatif berotasi 90o terhadap jari lainnya, fleksi –
ekstensi pollex terjadi pada bidang frontal, abduksi – adduksi terjadi pada bidang
sagittal.
Sirkumduksi : gerakan sirkular, merupakan kombinasi fleksi, ekstensi, abduksi, adduksi.
Rotasi : gerakan mengelilingi axis longitudinal (gambar – gambar axis lihat dibawah); rotasi
interna (endorotasi) membawa permukaan anterior extremitas mendekati bidang mediana;
rotasi eksterna (eksorotasi) membawa permukaan anterior extremitas menjauhi bidang
mediana.
Pronasi : gerakan rotasi dari antebrachium (forearm) dan manus (hand) yang mengayunkan
radius ke arah medial mengelilingi axis longitudinal sehingga palmar menghadap ke arah
posterior, dan dorsum manus menghadap ke arah anterior (dalam posisi anatomis)
Supinasi : gerakan rotasi dari antebrachium dan manus yang mengayunkan radius ke arah lateral
mengelilingi axis longitudinal sehingga dorsum manus menghadap ke posterior dan palmar
menghadap ke anterior (pada posisi anatomis). Namun saat elbow joint fleksi supinasi berarti
menggerakan tangan sehingga palmar menghadap ke arah superior. Lebih mudahnya, saat kita
membawa sup ditangan maka posisi siku fleksi dengan manus supinasi. Jika posisi manus
menjadi pronasi maka sup itu akan tumpah.
Opposisi : gerakan pollex ke arah jari – jari lainnya.
Reposisi : gerakan pollex dari pososo opposisi kembali ke posisi anatomis
Protusi : menggerakan mandibula ke arah anterior
Retrusi : menggerakan mandibula ke arah posterior (menggembalikan posisi protusi mandibula
ke posisi awal)
16
** Similar term : gerakan protraksi dan retraksi digunakan untuk gerakan bahu ke arah anterior
dan posterior
Elevasi : menggerakkan bagian tubuh ke arah superior, contohnya ; elevasi shoulder, upper
eyelid, lidah.
Depressi: menggerakan bagian tubuh ke arah inferior
Eversi : menggerakkan telapak kaki menjauhi bidang mediana. Kaki juga akan dorsifleksi saat
eversi penuh.
Inversi : menggerakkan telapak kaki ke arah bidang mediana. Kaki juga akan plantarfleksi saat
inverse penuh.
** keterangan gambar :
1 = bidang sagittal (biru)
2 = bidang sagittal mediana (biru)
3 = bidang frontal (pink)
4 = bidang transversal (kuning)
5 = axis sagittalis
6 = axis transversal
7 = axis longitudinal
17
18
KLASIFIKASI SENDI :
19
2. Cartilaginous Joint : struktur sendi ini dihubungkan oleh kartilago hyaline atau fibrocartilage.
a. Primary cartilaginous joint / synchondrosis kedua tulang dihubungkan oleh kartilago
hyaline, yang memungkinkan adanya sedikit pergerakan selama awal kehidupan. Primary
cartilaginous joints biasanya akan menyatu seperti pada epiphysial plate tulang panjang.
Primary cartilaginous joints ini memberikan waktu bagi tulang untuk tumbuh memanjang.
Ketika panjang maximum tercapai, epiphysial plate berubah menjadi tulang (fusi dengan
diaphysis).
Contoh : discus epiphysialis, synchondrosis sphenooccipitalis, synchondrosis
manubriosternalis
b. Secondary cartilaginous joints atau symphisis merupakan sendi yang kuat, sedikit gerak,
dan terhubung oleh jaringan fibrokartilago.
Contoh : discus intervertebralis jaringan fibrokartilago menghubungkan vertebra sehingga
dapat memeberikan kekuatan dan sebagai shock absorption ; symphisis pubis
3. Synovial Joint : dihubungkan oleh capsul sendi (terdiri dari lamina fibrosa atau membran yang
dibatasi oleh serous synovial membrane). Capsul sendi ini menyelubungi cavitas articularis.
Cavitas articularis dari synovial joint merupakan ruang potensial yang mengandung sedikit cairan
synovial yang disekresikan oleh membrane synovial yang berfungsi sebagai lubricant. Didalam
capsul, terdapat cartilago sendi membungkus permukaan sendi/ facies articularis pada tulang,
sisanya akan cavitas articularis akan dilapisi oleh membrane synovial.
20
Synovial joints merupakan jenis sendi yang paling umum. Dengan struktur seperti yang telah
dijelaskandiatas memungkinkan adanya gerakan bebas antar tulang yang dihubungkan oleh sendi jenis
ini. Terdapat 6 tipe synovial joints yang diklasifikasikan berdasarkan bentuk permukaan sendi atau tipe
gerakan yang memungkinkan terjadi,berikut klasifikasinya :
a. Articulatio plana (planar) : gerak sliding, permukaan sendi tulang hampir rata dengan gerakan
yang dibatasi oleh capsul sendi. Art. plana banyak ditemukan dan ukurannya kecil.
Contoh : art.acromioclavicularis, intercarpalia, intermetacarpalia, carpometacarpalia
b. Gynglymus (hinge/engsel) : uniaxial 1 derajat kebebasan gerak (hanya fleksi- ekstensi),
gerakan ini terjadi pada bidang sagittal yang mengelilingi axis transversus.
Contoh : art.humeroulnaris, interphalangea
c. Articulatio trochoidea (pivot) → uniaxial 1 derajat kebebasan yaitu memutari axis
longitudinal tubuh
Contoh : art.radioulnaris proximalis, art.atlantoaxialis
d. Articulatio sellaris (saddle) → biaxial, 2 derajat kebebasan gerak (fleksi-ekstensi gerakan
pada bidang sagittal mengitari axis transverse, abduksi-adduksi gerakan pada bidang frontal
mengitari axis sagittal) , gerakan sirkumduksi juga mungkin terjadi. permukaan sendi salah satu
tulang berbentukmirip pelana kuda sehingga disebut saddle/ sellaris (sella =tempat duduk)
Contoh : art.carpometacarpalis I
e. Articulatio condyloidea :
Satu condylus → biaxial, 2 derajat kebebasan gerak (fleksi-ekstensi, abduksi-adduksi /
circumduksi)
Contoh : art.humeroradialis
Dua condylus → uniaxial, 1 derajat kebebasan gerak (fleksi-ekstensi)
Contoh : art.femorotibialis
f. Articulatio ellipsoidea → biaxial, 2 derajat kebebasan gerak (fleksi-ekstensi, abduksi-
adduksi/circumduksi)
Contoh : art.radiocarpea
21
g. Articulatio spheroidea (ball-and-socket) → multiaxial, tiga derajat kebebasan gerak (fleksi-
ekstensi, adduksi-abduksi, rotasi)
Contoh : art.humeri, art.coxae
22
MYOLOGY
UPPER LIMB
23
2. Otot - otot Axioappendicular Posterior dan Scapulohumeral
24
Scapulohumeral (intrinsic shoulder) muscles: deltoid, teres major, otot - otot rotator cuff
(supraspinatus, infraspinatus, teres minor, and subscapularis).
25
3. Otot – otot Regio Brachium
26
4. Otot – otot Regio Antebrachium
** semua otot – otot flexor antebrachii diinervasi oleh m. medianus kecuali m. flexor
carpi ulnaris dan m. flexor digitorum profunda pars media, kedua otot ini diinervasi oleh
n. ulnaris.
m. flexor pollicis longus dan m. flexor digitorum profunda pars lateralis diinervasi oleh n.
interosseus anterior (merupakan cabang dari n. medianus)
27
b. Otot – otot extensor antebrachium (kompartemen posterior)
Otot – otot pada kompartemen ini dapat diklasifikasi secara fungsional menjadi 3 kelompok,
yaitu :
Otot yang berfungsi extensi dan abduksi / adduksi tangan pada wrist joint. m. extensor
carpi radialis longus, m. extensor carpi radialis brevis, m. extensor carpi ulnaris
m. extensor carpi radialis longus et brevis: extensi dan abduksi wrist joint
m. extensor carpi ulnaris: extensi dan adduksi wrist joint
** m. brachioradialis adalah otot flexor (fleksi art. cubiti) yang berada di compartemen
extensor/ posterior.
Otot yang berfungsi extensi 4 jari tangan m. extensor digitorum, m. extensor indicis, m.
extensor digiti minimi
m. extensor digitorum : extensi wrist joint, art. metacarpophalanges 2 – 5, art
interphalanges 2 - 5
m. extensor indicis: ekstensi art. metacarpophalanges 2 , art interphalanges 2
m. extensor digiti minimi : ekstensi art. metacarpophalanges 5 dan art. interphalanges 5
28
Otot yang berfungsi extensi atau abduksi pollex m. abductor pollicis longus, extensor
pollicis brevis, dan m. extensor pollicis longus
m. abductor pollicis longus : extensi dan abduksi wrist joint, ekstensi dan reposisi art.
carpometacarpal 1
m. extensor pollicis brevis : abduksi dan reposisi art. carpometacarpal 1, ekstensi art.
metcarpophalanges 1
m. extensor pollicis longus : adduksi dan reposisi art. carpometacarpal 1, ekstensi art.
metacarpophalanges 1 dan interphalanges 1
29
5. Otot – otot Regio Manus
Otot – otot intrinsic region manus terletak dalam 5 kompartemen yaitu:
Kompartemen thenar : m. abductor pollicis brevis, m. flexor digiti minimi, dan m. opponens
pollicis
Kompartemen adductor : m. aduuctor pollicis
Kompartemen hypothenar : m. abductor digiti minimi, m. flexor digiti minimi brevis, m.
oppones digiti minimi
Short muscle of the hands :m. lumbricales
Dan otot – otot interossei yang memisahkan kompartemen interossei diantara metacarpal.
Thenar muscle : membentuk eminentia thenar. Berikut fungsi gerakan otot thenar (keterangan
dibawah bermaksud fungsi pada phalanges 1)
Extensi: extensor pollicis longus, extensor pollicis brevis, and abductor pollicis longus.
Flexi: flexor pollicis longus and flexor pollicis brevis.
Abduksi: abductor pollicis longus and abductor pollicis brevis.
Adduksi: adductor pollicis and 1st dorsal interosseous.
Opposisi: opponens pollicis
30
31
LOWER LIMB
a. Regio gluteal : merupakan region transisional antara trunk dan free lower limb.
b. Regio femoris (thigh)
c. Regio genu (knee)
d. Regio cruris (leg)
e. Regio talocrural (ankle)
f. Regio pedis (foot)
REGIO GLUTEAL
a. Lapisan superficial : tediri dari 3 otot besar glutei (maximus, medius, and minimus) and m.
tensor fascia lata. Otot –otot ini mempunyai origo pada permukaan posterolateral dan margo
ala ossi ilii. Fungsi utama: extensor abductor, medial rotator (endorotasi)
b. Lapisan profunda : terdiri dari m. piriformis, m. obturator internus, m. gemelli externus, dan m.
quadrates femoris. Otot – otot ditutupi oleh m. gluteus maximus, insersio pada/ dekat crista
intertrochanterica. Merupakan lateral rotator (eksorotasi) namun dapat menstabilisais art.
coxae.
otot origo insersio inervasi fungsi
m. gluteus maximus Illium bagian Tractus n. gluteal inferior Extensi dan
posterior , iliotibialis; (L5, S1, S2) eksorotasi art.
permukaan dorsal Tuberositas coxae
sacrum, lig. gluteal
sacrotuberal
m. gluteus medius Antara linea Trochanter n.gluteal superior Abduksi dan
gluteal ant dan major (L5, S1) endorotasi art.
post coxae
m. gluteus minimus Antara linea Trochanter
gluteal ant dan inf major
m. tensor fascia latae SIAS Tractus
illiotibialis
m. piriformis Lig. sacrotuberal Trochanter Branches of Eksorotasi art.
major anterior rami of S1, coxae saat
S2 extensi, abduksi
m. obturator internus Membrane Fossa Nerve to obturator art. coxae saat
obturatorius trochanterica internus (L5, S1) fleksi
m. gemellus superior et Superior: spina Fossa Superior =
inferior ischiadica trochanterica obturator internus
Inferior: tuber Inferior = quadrates
ischiadicum femoris
m. quadrates femoris Tuber ischiadicum Tuberculum Nerve to quadratus Eksorotasi art.
quadratum femoris (L5, S1) coxae
32
REGIO FEMORIS
I. KOMPARTEMEN ANTERIOR
Otot-otot paha kompartemen anterior berfungsi sebagai flexor art. coxae dan extensor art.
genu. Yang termasuk dalam kompartemen ini adalah m. pectineus, m. iliopsoas, m. sartorius,
and m. quadriceps femoris. Diinervasi terutama oleh n. femoralis.
33
II. KOMPARTEMEN MEDIAL
Otot – otot pada kompartemen ini disebut sebagai adductor group. Diinervasi terutam aoleh n.
obturatorius. Otot – otot pada kompartemen medial tediri dari : m. adductor longus, m.
adductor brevis, m. adductor magnus, m. gracilis, and m. obturator externus
otot origo insersio inervasi fungsi
m. adductor longus Inferior dari crista 1/3 medial linea n. obturatorius, Adduksi art.
pubis aspera branch of coxae
anterior division
(L2, L3, L4)
m. adductor brevis Ramus inferior os Linea pectinea n. obturatorius Adduksi art.
pubis (L2, L3, L4), coxae
branch of
anterior division
m. adductor magnus Pars adductor : Pars adductor: Adductor part: n. Adduksi art.
ramus inferior os tuberositas obturatorius (L2, coxae
pubis gluteal , linea L3, L4), branches Adductor part:
Pars harmstring : aspera of posterior fleksi art. coxae
tuebrositas Hamstrings part: division Hamstrings part:
ischiadica tuberculum Hamstrings part: extensi art.
adductorium n. ischiadicus coxae
femoris pars tibialis
m. gracilis Ramus inferior os Facies medialis n. obturatorius Adduksi art.
pubis os tibia (L2, L3) coxae, fleksi art.
genu,
m. obturator externus Membrane Fossa n. obturatorius Eksorotasi art.
obturatorius trochanterica (L3,L4) coxae
34
REGIO CRURIS
I. Kompartemen Anterior
35
II. Kompartemen Lateral
otot origo insersio inervasi fungsi
m. fibularis longus 2/3 superior facies Basis metatarsal n. fibularis Eversi (utama),
lateral fibula dan 1 dan cuneiform superficial weakly
caput fibula medial plantarflexi
m. fibularis brevis 2/3 inferior facies Basis metatarsal
lateral fibula 5 bagian
dorsolateral
Profunda
otot origo insersio nervasi fungsi
m. popliteus Condylus lateral femur dan meniscus Superior linea n. tibialis Weakly fleksi art.
lateral soleus genu dan
merotasikan
femur 5o pada
posisi tibia yang
terfiksasi
m. Flexor 2/3 inferior fibula (permukaan Basis n. tibialis Fleksi hallux;
hallucis posterior); bagian inferior membrane
phalanges weak
longus interossea distal hallux plantarfleksi
m. Flexor Facies posterior tibia hingga lineaBasis Fleksi phalanges
digitorum soleus phalanges (kecuali hallux);
longus distal 4 jari plantarfleksi
lateral ankle
m. Tibialis Membrane interossea ; facies tuberositas n. tibialis Plantarfleksi
posterior posterior tibia hinnga inferior dari navicular, ankle; inversi
linea soleus cuneiform, dan
cuboid; basis
metatarsal
2,3,4
36
REGIO PEDIS
Bagian plantar terdiri dari 4 lapisan, berikut gambar lapisan – lapisan otot plantar
37
Mm. interossei dorsales pedis: abduksi medial phalanges 2 , dan abduksi lateral phalanges 3 dan
4 (pada art. metatarsophalangea), ekstensi art. interphalanges pedis
m. abductor digiti minimi : abduksi art. metatarsophalangea (phalanges 5)
m. flexor digiti minimi : fleksi art. metatarsophalangea (phalanges 5)
m. opponens digiti minimi : opposisi art. metatarsophalangea (phalanges 5)
Dorsum pedis
Sumber :
th
Moore, K.L dan Dalley, A.F. 2006. Clinically Oriented Anatomy 5 edition. Lippincott Williams & Wilkins
Sobotta Atlas Anatomi Manusia
38