Anda di halaman 1dari 10

PEMERINTAH PROVINSI BALI

DINAS PENDIDIKAN, KEPEMUDAAN DAN OLAHRAGA


SMA NEGERI 1 MANGGIS
Jalan Raya Ulakan 81, Telp. (0363) 41668, 4381140, Kode Pos 80871
E_mail : sman01mgs@yahoo.co.id
Website: www.sman1manggis.sch.id

BULAN BAHASA BALI 2021

“Wana Kerthi- Sabdaning Taru Mahottama”

A. KRITERIA LOMBA DHARMA WACANA

1. Peserta adalah seluruh siswa kelas X, XI & XII SMA Negeri 1 Manggis

2. Pendaftaran peserta dapat dilakukan dari tanggal 4 s/d 8 Februari 2021

3. Pendaftaran peserta dilakukan secara online pada link:

https://forms.gle/UKgfTM2dTkNjKgsVA

4. Pengumpulan video melalui link: https://forms.gle/Fe8B8GVEJJRs7rny9

5. Semua peserta berpakaian Adat Bali

6. Naskah dharma wacana terlampir

7. Hasil dharma wecana berbentuk video

8. Durasi penampilan masing-masing peserta adalah 10-15 menit

9. Penilaian:

a. Penampilan

b. Penguasaan Materi

c. Ejaan/Lafal

10. Keputusan dewan juri tidak dapt diganggu gugat


Naskah Dharma Wacana:

Dharma Wecana "Tumpek Wariga - Wana Kertih"

TUMPEK WARIGA MANUT RING TETUEK WANA KERTIH


Inggih Ida dané sareng sami sané banget wangiang titiang, para angga panuntun
sané pisinggihin titiang, taler para sameton pamilet utsawa dharma wecana sané asihin
titiang. Sadurung titiang ngwéntenang atur samatra pinaka jagra winungu, lédangang
titiang ngaturang pangastungkara Om Swastyastu.
Kaping ajeng ngiring ngaturang puja pangastuti pangayubagia, majeng ring Ida
Sang Hyang Widhi Wasa, duaning wantah sangkaning sih pasuécan Ida, titiang
pingkalih Ida dané prasida rahajeng kadi mangkin ring genahé puniki. Inggih Ida dané
sareng sami sané wangiang titiang, ring galahé sané becik puniki titiang pacang
ngaturang dharma wecana sané mamurdha “Tumpek Wariga Manut Tetuek Wana
Kertih”.
Ida dané, maosang indik upacara Tumpek Wariga, nénten prasida pasahang ring
upacara Wana Kertih. Tumpek Wariga taler kabaos Tumpek Pengarah utawi Tumpek
Uduh. Upacara punika kawiaktianipun sampun ketah kemargiang olih krama Hinduné
ring Bali, pamekas ritatkala pacang nyanggra rahinan Galungan. Yadiastun asapunika,
titiang misadia taler ngaturang indik napi mawinan krama Hinduné ring Bali
ngamargiang upacara Tumpek Wariga, asapunapi mungguing sesuduk Tumpek Wariga
punika saha napi suksmanipun.
Ida dané sareng sami, napi mawinan krama Hinduné ring Bali ngamargiang
upacara Tumpek Wariga? Riantukan Tumpek Wariga punika marupa silih tunggil
pamargin yadnya sané patut kalaksanayang manut tatwa agama Hindu minakadi ring
Lontar Weraspati Tatwa, Gana Pati Tatwa, Tatwa Jenana, Jenana Sidanta, Bhuwana
Kosa miwah sané lianan. Lontar-lontar inucap nyinahang indik kewéntenan umat
Hinduné ring Bali nganutin kecap sastra Siwa Tatwa sané marupa panrestian Tatwa
Siwa Sidanta. Raris ngwetuang sahanan pidabdab umat Hinduné ring Bali ngamargiang
sapulah-palihing tata cara magama Hindu sakadi mangkin. Majalaran antuk tatwa
punika, ketah raris kabaos: Ekatwa anekatwa, swalaksana bhatara. Saking iriki raris
ngwetuang iraga sareng sami ngrestiti Ida Sang Hyang Tunggal sané nguwub ring
jagaté, kadi mangkiné kabaos Keesaan Tuhan Yang Jamak. Ida sané ngripta jagat saha
sadagingipun. Sakadi munggah ring Reg Weda asapuniki:
Purnam ewedam sarwam
Yad bhutam yasca bhawyam
Uta' mrtatwas yecam
Yudam nena ti rohati

Tegesipun: Ida Sang Hyang Widhi sane ngripta jagat puniki muwah
sadagingnyane, Sané sampun wenten wiadin sane durung wenten, Rehning asapunika
Ida sané kaucap langgeng, Antuk kawéntenan Ida urip tan pamangan.
Ida dané sareng sami, saking iriki ngwetuang pamargi indik upacara yadnya
Tumpek Wariga punika. Ri kalaning ngaturang yadnya Tumpek Wariga tanmari muja-
muji Sang Hyang Sangkara. Tumpek Wariga puniki maka pangawit éédan upacara
Galungan, pawilanganipun selae rahina sadurung Galungan. Indik pidabdab pamargi
upacara punika, sampun akéh kabaosang ring lontar-lontar indik yadnya, makadi ring
lontar Widhi Sastra, lontar Raré Angon, lontar Padma Bhuwana, miwah sané tiosan.
Tumpek Wariga, yéning rerehang ring pawilangan Sad Kertih, nénten ja tios marupa
silih tunggil saking wilangan Wana Kertih, sané nyinahang paiketan pantaraning i
manusa ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa miwah pantaraning manusa kalawan
palemahan, pamekas ring sarwa tumuwuhé. Ring sajroning Atharwa Weda kasurat
asapuniki:
Ugraya visa-dusanih osadhih,
Virudho vaisvadevir-ugra pumsajivanih

Tegesipun: Tanem tuwuh miwah kakayonané punika sida ngicalang cemer, saha
prasida dados pamahayu para jana ring jagaté. Asapunika wiakti kautaman sarwa
praniné ring jagaté, sané sida ngardi hita watek jadmané makasami. Duaning asapunika,
iraga sareng sami patut ngupa pira sarwa tumuwuh punika wastu sida lestari, yan ring
niskala, yadnya patuté anggén serana pabuktianipun, sané kalaksanayang satunggil
Tumpek Wariga, mangda sida ngwetuang sarwa praniné hitangkarah. Duaning
asapunika gumanti pabuaté, iraga sareng sami mangda sayaga ngemit kawéntenan sarwa
tumuwuhé sané mentik ring tengahing wana. Taler mangda sida ngértiang sadaging
wana makadi trana, taru, lata, gulma, janggama, buron, paksi, sarpa, miwah kremi.
Santukan punika sami marupa daging alas sané patut kaupapira. Yéning puniki sida
lestari, majanten sahanan pabuktian jadmané sami, makadi toya sané dados unteng
kauripan membah antar, mawastu jagaté tan kasatan. Ngamargiang saparikramaning
Tumpek Wariga, punika marupa silih tunggil tetuwek Wana Kertih. Taler tan lémpas
ring pamargi bobotan Tri Hita Karana. Santukan iriki sampun jangkep sapratingkah
pangayat manusané mantuka ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, pantaraning sesamen
manusa, pamekas ri kala nyikiang pidabdab nglestariang sadaging wanané. Puniki
sampun makacihna i manusa miara sakala-niskala kawéntenan sarwa tumuwuhé rauhing
palemahanipuné. Iraga maka krama Bali, sané urip tur kauripin antuk sari-sarining
bhoga jagat Baliné, patut sutindih saha wirang tur sayaga ngemit sadaging wanané
punika, mangda sida ajeg tur lestari.
Inggih Ida dané sareng sami sané wangiang titiang, maka pacutetan atur dharma
wecanan titiang, asapuniki.
1. Krama Hinduné ring Bali patut ngamargiang upacara yadnya sané kabaos
Tumpek Wariga manut tetuwek Tatwa Siwa Sidanta, sakadi sané kasurat ring Lontar
Sundarigama.
2. Pamargin upacara Tumpek Wariga sané kabaos Tumpek Pangarah marupa
silih tunggil tetuwek Wana Kertih saking bacakan Sad Kertih, sané mapaiketan ring
sapratingkah nyanggra kelestarian daging wanané.
3. Suksman upacara Tumpek Wariga, ngrestitiang sarwa tumuwuhé, malarapan
nunas ica ring Ida Sang Hyang Sangkara, mangda sarwa tumuwuhé sida mupu maka
pabuktian para janané sami.
Inggih, Ida dané sareng sami sané wangiang titiang, wantah asapunika titiang
prasida ngwéntenang atur dharma wacana, mogimogi wénten pikenohipun. Menawi ta
wénten atur titiang sané nenten manut ring arsa, titiang nunas majeng ring Ida dané
sareng sami mangda ledang ngampurayang. Maka wesananing atur, puputang titiang
antuk parama santih.
Om Santih, Santih, Santih, Om

Kaketus Saking: Buku Sari Kuliah Wacana


Contoh Teks Dharma Wecana Dan Sembrama
WECANA Bahasa Bali olih Dr. Drs. I Nyoman
Suwija, M.Hum., A.Ma. (Dosen IKIP PGRI Bali)

B. KRITERIA LOMBA MENULIS CERPEN BAHASA BALI

1. Peserta adalah seluruh siswa kelas X, XI & XII di SMAN 1 Manggis


2. Pendaftaran peserta dapat dilakukan dari tanggal 4 s/d 8 Februari 2021

3. Pendaftaran peserta melalui link: https://forms.gle/UKgfTM2dTkNjKgsVA


4. Pengumpulan hasil karya dilakukan melalui link:

https://forms.gle/wQXr6s1324rgE8f46

5. Tema cerpen: “Wana pinaka prananing kahuripan” (Hutan sebagai penyangga


nafas kehidupan)
6. Naskah diketik dengan huruf Times New Roman 12, dengan spasi 1,5 cm kertas
A4. Margin kiri dan atas 4 cm dan margin kanan dan bawah 3 cm, atau boleh
ditulis tangan di atas kertas double polio. Nama pengarang diletakkan pada
pojok kanan atas
7. Naskah dikirim dalam bentuk Pdf atau Word.
8. Cerpen ditulis dalam Bahasa Bali sesuai dengan Anggah-ungguhing Bahasa
Bali.
9. Cerpen bukan merupakan iklan produk atau jasa tertentu.
10. Cerpen merupakan karya sendiri.
11. Setiap peserta hanya boleh mengirimkan satu cerpen.
12. Penilaian:
a. Kesesuaian isi dengan tema
b. Orisinalitas atau keaslian karya
c. Kerapian cerpen (tata bahasa, tanda baca, dan kerapian paragraf)
d. Anggah-ungguhing basa Bali
13. Keputusan dewan juri tidak bisa diganggu gugat
C. KRITERIA LOMBA CIPTA PUISI BALI

1. Peserta lomba adalah seluruh siswa kelas X, XI & XII SMA Negeri 1 Manggis

2. Pendaftaran peserta dapat dilakukan dari tanggal 4 s/d 8 Februari 2021

3. Pendaftaran peserta melalui link: https://forms.gle/UKgfTM2dTkNjKgsVA

4. Pengumpulan hasil karya dilakukan melalui link:

https://forms.gle/U67ggHga7LBbi63h8

5. Tema puisi: “Wana pinaka prananing kahuripan” (Hutan sebagai penyangga nafas

kehidupan/ hutan sebagai paru-paru dunia, sumber air, dan yang lainnya).

6. Naskah puisi bisa diketik atau tulis tangan

7. Puisi ditulis menggunakan Bahasa Bali

8. Puisi merupakan karya sendiri

9. Setiap peserta hanya diperbolehkan mengirimkan satu (1) naskah puisi

10. Penilaian:

a. Keaslian Karya

b. Kesesuain tema

c. Diksi

d. Anggah-ungguhing basa Bali

11. Keputusan dewan juri tidak dapat diganggu gugat.


D. KRITERIA LOMBA MUSIKALISASI PUISI

1. Peserta lomba adalah seluruh siswa kelas X, XI & XII SMAN 1 Manggis

2. Peserta merupakan satu tim yang maksimal terdiri dari lima (5) orang

3. Pendaftaran dapat dilakukan dari tanggal 4 s/d 8 Februari 2021

4. Peserta mendaftar melalui link: https://forms.gle/UKgfTM2dTkNjKgsVA

5. Pengumpulan video dilakukan melalui link:

https://forms.gle/WCbkeEjYBVxkoTmx6

6. Semua peserta berpakaian adat Bali

7. Peserta menampilkan satu (1) puisi wajib dan satu (1) puisi bebas

8. Puisi wajibnya adalah puisi yang berjudul: “Alas Arum” karya Erkaja Pamungsu.

Naskah puisi terlampir.

9. Puisi bebas ditentukan oleh peserta sendiri

10. Durasi maksimal penampilan peserta adalah 30 menit

11. Alat musik yang digunakan adalah untuk musikalisasi puisi adalah alat akustik

12. Penilaian:

a. Penghayatan puisi dalam lagu

b. Kualitas vokal

c. Harmonisasi dengan musik

d. Penampilan

13. Keputusan dewan juri tidak dapat diganggu gugat


Naskah Puisi Wajib:

Alas Arum
Olih
Erkaja Pamungsu
 
munduk ka asahé luhur
taman alas mamuncar arum
 
 
munduk mangkin nyansan asah
ilang bhuwana bumi arum
katadah peteng indria manusa
madedehan ilang milehan
 
 
taman alas menteb telah
yéh muncar ngulungang blabar
arumé jani malikang rug
di betén empelané pada-pada anyud
 
 
alas arum sampun kapandung
ilang pundukang ilang kaluuran
ilang alas ilang makejang
 
Pura Alas Arum, 1939
E. KRITERIA LOMBA FOTO & CAPTION

1. Peserta lomba adalah seluruh siswa kelas X, XI & XII SMAN 1 Manggis

2. Pendaftaran peserta dapat dilakukan dari tanggal 4 s/d 8 Februari 2021

3. Peserta mendaftarkan diri melalui link:

https://forms.gle/UKgfTM2dTkNjKgsVA

4. Pengumpulan video dilakukan melalui link:

https://forms.gle/Lxjd43k8qh76mkQC7

5. Karya foto yang diikutsertakan harus orisinil

6. Peserta hanya diperbolehkan mendaftarkan satu (1) foto dengan caption (ulasan)

berbahasa Bali minimal 3 kalimat. Bahasa Bali yang digunakan boleh andap atau

alus sesuai dengan anggah-ungguhing basa Bali

7. Tema lomba: “Nglestariang entik-entikan sajeroning Pandemi Covid 19”

(Melestarikan tumbuh-tumbuhan selama pandemi Covid 19)

8. Maksud dari tema adalah peserta lomba mampu membuat karya fotografi dan

ulasan mengenai pelestarian tumbuh-tumbuhan pada masa pandemi Covid 19

sebagai bahan pangan, pengobatan, udara segar, penghijauan, hiburan, dan yang

lainnya melalui media foto.

9. Penilaian:

a. Kesesuaian dengan tema

b. Gagasan/ide yang disalurkan melalui foto

c. Keaslian dan keunikan karya foto

d. Kualitas foto, pengeditan dan penyampaian pesan


e. Bahasa Bali dalam caption (ulasan)

10. Keputusan dewan juri tidak dapat diganggu gugat

F. KRITERIA LOMBA POSTER

1. Peserta lomba adalah seluruh siswa kelas X, XI, & XII SMAN 1 Manggis

2. Pendaftaran peserta dapat dilakukan dari tanggal 4 s/d 8 Februari 2021

3. Peserta mendaftarkan lomba pada link:

https://forms.gle/UKgfTM2dTkNjKgsVA

4. Pengumpulan video dilakukan melalui link:

https://forms.gle/YQj13hvFtGDwNvwd8

5. Tema lomba: “Nglestariang alas”

6. Peserta wajib menggunakan Bahasa Bali (Latin & Aksara)

7. Poster dapat dibuat dengan Teknik manual atau digital

8. Ukuran poster adalah A3

9. Penilaian:

a. Karya sendiri

b. Kesesuain dengan tema

c. Penggunaan Bahasa

10. Keputusan dewan juri tidak dapat diganggu gugat


G. JADWAL KEGIATAN BULAN BAHASA BALI & HUT SMA N 1
MANGGIS KE-16

N
KEGIATAN WAKTU
O
1 Pendaftaran 4 s/d 8 Februari 2021
2 Pengiriman Hasil Lomba oleh Peserta Lomba 9 s/d 20 Februari 2021
Penilaian Lomba oleh Dewan Juri 22 s/d 25 Februari 2021
- Menulis cerpen Bahasa bali 22 Februari 2021
3 - Cipta Puisi Bahasa Bali, Foto dan Caption 23 Februari 2021
- Darma Wacana dan Poster 24 Februari 2021
- Musikalisasi Puisi Bahasa Bali 25 Februari 2021
4 Ceremonial HUT dan penyerahan hadiah 26 Februari 2021

Anda mungkin juga menyukai