Chapter 5: Waves

Bab 5: Gelombang

Waves
Gelombang
1 When you read the word waves, what examples of waves do you think of? Diagram 1 and 2 show two
examples of waves. How are waves formed?
Apabila anda membaca perkataan gelombang, apakah contoh gelombang-gelombang yang akan anda fikirkan? Rajah 1
dan 2 menunjukkan dua contoh gelombang. Bagaimanakah gelombang itu terbentuk ?

First concept  Waves is about the oscillation or vibration

Konsep pertama  Gelombang adalah mengenai ayunan atau getaran
Water wave (Example of oscillation) Sound wave (Example of vibration)
Gelombang air (Contoh ayunan) Gelombang bunyi (Contoh getaran)

Object falling on the surface of water Striking a leather membrane covered drum,
produces an oscillation of water which is kompang produces a vibration of air molecules
called water waves. which is called sound waves.
Objek yang jatuh ke permukaan air akan Memukul kompang menghasilkan getaran molekul
menghasilkan ayunan air yang dipanggil udara yang dipanggil gelombang bunyi.
gelombang air.
Diagram 1 / Rajah 1 Diagram 2 / Rajah 2
From the diagrams, we know that waves can be produced by an oscillating or a vibrating system. This
oscillation and vibration are repetitive motions about an equilibrium position in a closed path.
Daripada rajah-rajah, kita tahu bahawa gelombang boleh dihasilkan oleh sistem yang berayun atau bergetar. Ayunan
dan getaran ini adalah gerakan berulang pada sekitar kedudukan keseimbangan dalam laluan tertutup .

Second concept  Transfering energy without transfering matter

Konsep kedua  Memindahkan tenaga tanpa memindahkan jirim
Transfering energy / Memindahkan tenaga
Kinetic energy is tranferred from the duck to all the directions
through oscillation of water.
Tenaga kinetik dipindahkan daripada itik ke semua arah melalui ayunan
air.
Without transfering matter / Tanpa memindahkan jirim
Water is still inside the pond no matter how the water waves
move.
Air masih di dalam kolam itu tidak kira bagaimana gelombang air
bergerak.
Propagation of the waves transfers energy from one place to another without transferring the matter of the
medium.
Pergerakan gelombang-gelombang memindahkan tenaga dari satu tempat ke satu tempat lain tanpa memindahkan
jirim medium itu.

Definition / Definisi
What is meant by waves?
Apakah itu gelombang?
Waves are the vibrations or oscillations of particles which transfer energy without transferring matter and
this vibrations or oscillations are repeated periodically.
Gelombang ialah getaran atau ayunan zarah-zarah yang memindahkan tenaga tanpa memindahkan jirim dan getaran
atau ayunan ini akan berulang secara berkala.

1
2 There are two types of waves:
Terdapat dua jenis gelombang:

Transverse waves Longitudinal waves

Gelombang melintang Gelombang membujur
Definition / Definisi Definition / Definisi
What is transverse wave? What is longitudinal wave?
Apakah itu gelombang melintang? Apakah itu gelombang membujur?
Transverse wave is a wave where the direction of Longitudinal wave is a wave where the direction of
vibration of particle is perpendicular to the direction vibration of particle is parallel to the direction of
of propagation of wave. propagation of wave.
Gelombang melintang ialah suatu gelombang di mana Gelombang membujur ialah suatu gelombang di mana
arah getaran gelombang adalah berserenjang dengan arah getaran gelombang adalah selari dengan arah
arah perambatan gelombang itu. perambatan gelombang itu.
Direction of vibration of particle is perpendicular to Direction of vibration of particle is parallel to the
the direction of propagation of waves. direction of propagation of waves.
displacement
Arah getaran zarah adalah berserenjang dengan arah Arah getaran zarah adalah selari dengan arah
perambatan gelombang perambatan gelombang.

distance wavelength

Does not require a medium to transfer the energy Requires a medium to transfer the energy from one
Tidak memerlukan medium untuk memindahkan tenaga point to another point
Memerlukan medium untuk memindahkan tenaga dari
satu titik ke satu titik lain
Made up of oscillating electric and magnetic fields Made up of vibrating particles of a medium.
perpendicular to one another Terdiri daripada medium zarah yang bergetar
[Prove that the wave can be polarised]
Terdiri daripada getaran medan elektrik dan medan
magnet yang saling berserenjang antara satu sama lain.
[Membuktikan gelombang boleh dipolarkan]
All the electromagnetic waves are transverse waves Sound waves and seismic waves on the surface of
Semua gelombang elektromagnet ialah gelombang the Earth are examples of mechanical waves.
melintang Gelombang bunyi dan gelombang seismik pada
permukaan bumi ialah contoh-contoh gelombang
mekanikal.
Way to produce a transverse wave using a slinky Way to produce a longitudinal wave using a slinky
spring spring
Cara untuk menghasilkan gelombang melintang dengan Cara untuk menghasilkan gelombang membujur dengan
menggunakan spring slinki menggunakan spring slinki

By oscillating one end of slinky spring to the right By oscillating one end of slinky spring forward and
and left repeatedly backward repeatedly
Secara mengayunkan salah satu hujung spring slinki ke Secara mengayunkan salah satu hujung spring slinki ke
kanan dan kiri secara berulang depan dan belakang secara berulang

2
3 Comparison between the transverse waves and longitudinal waves
Perbandingan antara gelombang melintang dan gelombang membujur
Transverse waves Longitudinal waves
Gelombang melintang Gelombang membujur
Made up of consecutive crests and troughs. Made up of consecutive compressions and rarefactions.
Terdiri daripada puncak dan lembangan yang berturutan Terdiri daripada mampatan dan regangan yang berturutan .

amplitude

Radio waves, light waves and water waves are Sound wave is an example of longitudinal wave.
examples of transverse waves. Gelombang bunyi ialah contoh gelombang membujur
Gelombang radio, gelombang cahaya dan gelombang
air adalah contoh-contoh gelombang melintang

4 Characteristics of waves
Ciri-ciri gelombang
(a) Transverse wave / Gelombang melintang

Points X1, X2, X3 and X4 are called crest. Therefore, these points of same phase to each other.
Titik-titik X1, X2, X3 dan X4 dipanggil puncak. Maka, titik-titik ini adalah sama fasa antara satu sama lain .
Definition / Definisi:
Crest is the highest point of a wave.
Puncak ialah titik tertinggi bagi suatu gelombang.
Points Z1, Z2 and Z3 are called trough. Therefore, these points of same phase to each other.
Titik-titik Z1, Z2 dan Z3 dipanggil lembangan. Maka, titik-titik ini adalah sama fasa antara satu sama lain .
Definition / Definisi:
Trough is the lowest point of a wave.
Lembangan ialah titik paling rendah bagi suatu gelombang.
Amplitude, A is the maximum height from the equilibrium position [Red dashed line].
Amplitud, A ialah ketinggian maksimum dari kedudukan keseimbangan [Garis merah putus-putus].
Wavelength,  is the length between two consecutive crests or two consecutive troughs.
Panjang gelombang,  ialah panjang antara dua puncak yang berturutan atau dua lembangan yang
berturutan.
Period, T is the time taken to make one complete wave.
Tempoh, T ialah masa yang diambil untuk membuat satu gelombang lengkap .
Frequency, f is the number of complete oscillation performed in one second.
Frekuensi, f ialah bilangan getaran lengkap yang dibuat dalam satu saat .
f=

3
4 (b) Longitudinal wave / Gelombang membujur

Points P1, P2, P3 and P4 are called compressions. These points are in same phase between each others.
Titik-titik P1, P2, P3 and P4 dipanggil mampatan. Titik-titik ini adalah sama fasa antara satu sama lain .
Points Q1, Q2 and Q3 are called rarefaction. These points are in same phase between each others.
Titik-titik Q1, Q2 and Q3 dipanggil regangan. Titik-titik ini adalah sama fasa antara satu sama lain .
Wavelength,  is the length between two consecutive compressions or two consecutive rarefactions.
Panjang gelombang,  ialah panjang antara dua mampatan yang berturutan atau dua regangan yang
berturutan.

(c) 
Speed of wavelength, v =

v = ( )
v = (f )
v=f

Example / Contoh 1
Diagram 1 shows a graph of displacement against time for a wave.
Rajah 1 menunjukkan satu graf sesaran melawan masa untuk suatu gelombang .

Diagram 1 / Rajah 1
(a) What is meant by amplitude? Hence, determine its value.
Apakah itu amplitud? Seterusnya, tentukan nilainya .
(b) Determine the period of oscillation, T. Then, calculate the frequency of oscillation.
Tentukan tempoh ayunan, T. Maka, hitung frekuensi ayunan itu .
(c) If the wavelength is 5 cm, determine its speed.
Jika panjang gelombang itu ialah 5 cm, tentukan halajunya.
Solution / Penyelesaian:
(a) Amplitude, A is the maximum height from the equilibrium position. Its value: A = 3 cm
Amplitud, A ialah ketinggian maksimum dari kedudukan keseimbangan. Nilainya: A = 3 cm
(b) Period, T = 0.4 s
Frequency, f =
=
= 2.5 Hz
(c) Wavelength,  = 5 cm
Frequency, f = 2.5 Hz

Speed, v = f 
= (2.5)(5) cms-1
= 12.5 cms-1

4
 Example / Contoh 2
Diagram 2 shows a slinky spring being moved forward and backward at one of its ends.
Rajah 2 menunjukkan satu spring slinki yang digerakkan ke depan dan ke belakang melalui satu hujung.

Diagram 2 / Rajah 2
(a) What type of wave is produced by a slinky spring?
Apakah jenis gelombang yang dihasilkan oleh spring slinki?
(b) Mark “X” at the rarefaction part of the wave in Diagram 2.
Tanda “X” pada bahagian regangan gelombang di dalam Rajah 2.
(c) What is the wavelength, λ of the wave?
Berapakah panjang gelombang,  bagi gelombang itu?
Solution / Penyelesaian:
(a) Longitudinal wave / gelombang membujur
(b)

(c)
 

2 = 10 cm
 = 5 cm

Damping And Resonance

Pelembapan Dan Resonans
1 An oscillating system that is displaced and then left to oscillate without the action of external forces, will
oscillate at its natural frequency. In this case, they will have the same amplitude of oscillation.
Suatu sistem ayunan yang disesarkan dan kemudian dibiarkan berayun tanpa tindakan daripada daya luar, akan
berayun pada frekuensi aslinya. Dalam kes ini, mereka akan mempunyai amplitud ayunan yang sama.

2 Diagram 1 shows the graph of displacement against time for the oscillation.
Rajah 1 menunjukkan graf sesaran melawan masa untuk ayunan.

Diagram 1 / Rajah 1
Observation: The amplitude for the oscillation decreases with time. Frequency remains constant.
Pemerhatian: Amplitud ayunan berkurang dengan masa. Frekuensi kekal malar.
An oscillation with its amplitude decreasing with time shows that the system experiences a gradual loss of
energy. Finally the oscillation stops. This phenomenon is known as damping.
Suatu ayunan dengan amplitudnya berkurang dengan masa menunjukkan sistem mengalami kehilangan tenaga secara
beransur-ansur. Akhirnya ayunan itu berhenti. Fenomena ini dipanggil pelembapan.
The effect of damping can be overcome by applying periodic external force on the oscillating system. The
periodic external force transfers energy into the oscillating system to replace the energy lost. The system is
said to be in a forced oscillation.
Kesan pelembapan ini boleh diatasi dengan membekalkan daya luar secara berkala kepada sistem ayunan. Daya luar
secara berkala memindahkan tenaga ke dalam sistem ayunan untuk menggantikan tenaga yang hilang. Sistem ini
dipanggil ayunan paksa.

5
2 When a periodic force is applied to an oscillating system at its natural frequency, the oscillating system is said
to be at resonance.
Apabila daya berkala dibekalkan kepada sistem ayunan pada frekuensi aslinya, sistem itu dikatakan pada resonans .

During resonance / Semasa resonans:

• System oscillates with its natural frequency / Sistem bergetar pada frekuesi aslinya
• System oscillates with maximum amplitude / Sistem bergetar dengan amplitud maksimum

Example / Contoh 1: Resonance

Strike the tuning fork P with a hammer. The tuning fork Q produces sound even though not being struck.
Pukul tala bunyi P dengan satu penukul. Tala bunyi Q akan menghasilkan bunyi walaupun tanpa dipukul.
Reason / Sebab:
The vibrations of tuning fork P have forced tuning fork Q to vibrate in resonance with P. Energy is
transferred from tuning fork P to tuning fork Q. Tuning fork Q vibrates with maximum amplitude and
produces sound that can be detected.
Getaran tala bunyi P telah memaksa tala bunyi Q untuk bergetar secara resonans dengan P. Tenaga telah
dipindahkan dari tala bunyi P kepada tala bunyi Q. Tala bunyi Q bergetar dengan amplitud maksimum dan
menghasilkan bunyi yang boleh dikesan.

Example / Contoh 2: Resonance

The oscillation of brass pendulum X transfers energy to pendulums A, B, C and D causing all pendulums to
oscillate. Resonance happens to pendulum C because pendulum C has the same natural frequency as
pendulum X (same length of string).
Pendulum C oscillates with the largest amplitude.
Ayunan bandul X memindahkan tenaga kepada bandul A, B, C dan D menyebabkan semua bandul bergetar.
Resonans berlaku kepada bandul C kerana ia mempunyai frekuensi asli yang sama dengan bandul X (sama panjang
tali).
Bandul C bergetar dengan amplitud paling besar.
Example / Contoh 3: Resonance
Tune your radio frequency equals to the frequency of radio station (Same oscillation, same frequency an
same amplitude)
Selaraskan frekuensi radio kamu sama dengan frekuensi stesen radio (Sama getaran, sama frekuensi dan sama
amplitud)

Example in real life situation / Contoh situasi kehidupan sebenar

In 1940, the hanging bridge Tacoma Narrows in Washington, USA collapsed due to strong winds which
caused the bridge to oscillate with large resonance and amplitude.

The London Millennium Footbridge was opened in June 2000.

This bridge experienced unexpected oscillations when 2 000 pedestrians walked on it. As such, the bridge
cracks.

Resonance is used in the tuning of musical instruments.

6
 Phenomenon Of Waves
Fenomena Gelombang
1 There are four phenomenon of waves: Reflection, Refraction, Diffraction, Interference
Terdapat empat fenomena gelombang: Pantulan, Pembiasan, Pembelauan, Interferens .

2 REFLECTION of waves / PANTULAN gelombang

In reality, all waves can be reflected. Photograph 1 shows sea waves are reflected by an embankment.
Secara nyata, semua gelombang boleh dipantulkan. Foto 1 menunjukkan gelombang laut dipantulkan oleh penghadang .

Photograph 1 / Foto 1
Photograph 2 shows reflected plane water waves in a ripple tank. The phenomenon of reflected waves only
cause the wave direction to change while other characteristics of the wave do not change.
Foto 2 menunjukkan pantulan gelombang air di dalam tangki riak. Fenomena gelombang pantulan cuma menyebabkan
arah gelombang bertukar manakala ciri-ciri lain gelombang tidak bertukar.

Conclusion / Kesimpulan
Characteristic of wave Effect after reflection of wave
Ciri-ciri gelombang Kesan selepas pantulan gelombang
Angle of incidence and angle of reflection Angle of incidence = angle of reflection
Sudut tuju dan sudut pantulan Sudut tuju = Sudut pantulan
Wavelength No change
Panjang gelombang Tidak berubah
Frequency No change
Frekuensi Tidak berubah
Wave speed No change
Laju gelombang Tidak berubah
Direction of propagation Changes with the condition that the angle of incidence is the
Arah perambatan same as angle of reflection
Bertukar dengan syarat bahawa sudut tuju sama dengan sudut pantulan

(i) The incident ray (1), reflected ray (3) and normal line (2)
lie on the same plane
Sinar tuju (1), sinar pantulan (3) dan garis normal (2) terletak pada
satah yang sama
(ii) Wavelength () for incident ray is equal to the
wavelength of the reflected ray ().
Panjang gelombang () untuk sinar tuju sama dengan panjang
gelombang sinar pantulan ().
(iii) i = r

What is reflection of wave? Apakah itu pantulan gelombang?

Reflection of wave is a phenomenon where an incident waves is reflected after striking a reflector.
Pantulan gelombang ialah satu fenomena di mana gelombang tuju akan dipantulkan selepas menghentam pemantul .
7
Application of reflection of waves / Kegunaan pantulan gelombang
Ultrasonic waves are used in the medical field to examine a foetus or other
internal organs.

Gelombang ultrasonik digunakan dalam bidang perubatan untuk menentukan

jantina feotus atau struktur organ dalaman

Radio waves from communication satellites are reflected by the parabolic

dish and focussed onto the antenna on the feed horn.

Gelombang radio dari satelit komunikasi dipantulkan oleh cakera parabola dan
difokuskan ke atena.

Technology of ultrasonic reflection which is known as SONAR helps to

detect areas which have a lot of fish.
Transducer transmits waves into the water and these waves are reflected by
the fish to the transducer again.

Teknologi pantulan ultrasonik yang dikenali sebagai SONAR membantu mengesan

kawasan yang mempunyai banyak ikan.
Tranduser memancarkan gelombang-gelombang ke dalam air dan gelombang ini
akan dipantulkan oleh ikan kepada tranduser lagi.
Patterns of reflected sound waves caused by different rocks enable the
location, depth and structure of the seabed which contain sources of natural
gas to be identified.

Corak gelombang bunyi pantulan yang disebabkan oleh batu berlainan akan
membolehkan kedudukan, kedalaman dan struktur dasar laut yang mengandungi
sumber gas dapat ditentukan.

Question / Soalan
Diagram below shows the use of ultrasonic waves by a ship to determine the depth of the sea. The interval
time between transmission and receiving of echo of the ultrasonic sound is 0.06 seconds. Speed of the
ultrasonic wave in the water is 1 500 ms–1. Determine the depth of the sea.
Rajah bawah menunjukkan penggunaan gelombang ultrasonik oleh kapal untuk menentukan kedalaman laut. Selang
masa antara penghantaran dan penerimaan gema oleh bunyi ultrasonik ialah 0.06 saat. Laju gelombang ultrasonik di
dalam air ialah 1500 ms-1. Tentukan kedalaman laut itu.

Solution / Penyelesaian:
Transmission time = echo time  2
= 0.03 s
Travelling distance or depth of sea = d

Speed =
1500 =
d = 45 m

8
3 REFRACTION of waves / PEMBIASAN Gelombang
Diagram 1 shows the profile of a water wave in a pond. What changes can you observe as the wave
propagates across the water surface from deep to shallow region?
Rajah 1 menunjukkan profil gelombang air di dalam kolam. Apakah perubahan-perubahan yang dapat anda perhatikan
apabila gelombang merambat merentasi permukaan air dari kawasan dalam ke kawasan cetek?
Observation / Pemerhatian
Longer wavelength (1) at deep region to
shorter wavelength (2) at shallow region.
Panjang gelombang (1) yang lebih panjang
di kawasan dalam ke panjang gelombang (2)
yang lebih pendek di kawasan cetek.
1 > 2
Diagram 1 / Rajah 1

Diagram 2 shows the curving wavefront

of the sea when approaching the shoreline.
The curve of the wavefront is caused by a
change in its direction and speed.
Rajah 2 menunjukkan lengkungaan muka
gelombang laut apabila mendekati pantai.
Lengkungan pada muka gelombang
disebabkan oleh perubahan dalam arah dan
lajunya.

Diagram 2 / Rajah 2

Refraction of waves is the change in direction of propagation of waves caused by the change in the velocity
of waves when the waves propagate from one medium to another.
Pembiasan gelombang ialah perubahan dalam arah perambatan gelombang disebabkan oleh perubahan dalam halaju
gelombang apabila gelombang merambat dari satu medium kepada satu medium yang lain .
Characteristic of wave From Denser to less dense / Dari lebih tumpat ke kurang tumpat
Ciri-ciri gelombang From deeper to shallower / Dari lebih dalam ke cetek
Angle of incidence and angle of refraction Bigger angle of incident than refraction angle
Sudut tuju dan sudut pembiasan Sudut tuju lebih besarberbanding sudut pembiasan
Wavelength Longer wavelength to shorter wavelength
Panjang gelombang Panjang gelombang yang panjang kepada yang pendek
Direction of propagation Refracted towards the normal
Arah perambatan Membias mendekati normal
Speed Higher speed to lower speed
Kelajuan Lebih laju kepada kurang laju
Frequency No change. Depends on the frequency of vibrator
Frekuensi Tidak berubah. Bergantung pada frekuensi penggetar
(Or vice-versa / Atau sebaliknya)
Example / Contoh
(i) Density: Air is less than the water
Ketumpatan: Udara kurang tumpat daripada air
(ii) Wavelength: 1 > 2
Panjang gelombang

(iii) From less dense to denser medium: i > r [Towards normal line]
Dari kurang tumpat ke lebih tumpat: i > r [Ke arah garis normal]
(iv) Direction of propagation from (1) change to the direction (3)
Arah perambatan dari (1) berubah kepada arah (3)
(v) Speed decreases from denser to less than [need to measure]
Laju berkurang dari lebih tumpat ke kurang tumpat [kena ukur]

9
Example of real life situation due to refraction
Contoh situasi kehidupan harian sebenar disebabkan oleh pembiasan
Situation / Situasi 1

1st: During the day, air that is closer to the surface of the earth is hotter than the air above.
Pada hari siang, udara yang lebih rapat di permukaan bumi adalah lebih panans daripada udara di atas.
2nd: Sound moves faster in hot air than in cold air.
Bunyi bergerak lebih laju di udara panas daripada udara sejuk.
3rd: As such, sound is refracted away from the ground.
Oleh yang demikian, bunyi akan merambat menjauhi dari permukaan tanah.
4th: Thus, an observer cannot hear sound clearly during the daytime.
Maka, seseorang pemerhati tidak dapat mendengar bunyi dengan jelas pada waktu siang .
Situation / Situasi 2

1st: During the night, air that is closer to the surface of the earth is colder.
Pada waktu malam, udara yang lebih rapat di permukaan bumi adalah lebih sejuk .
2nd: Sound is refracted towards the ground.
Bunyi akan dibiaskan mendekati bumi.
3rd: This causes the observer to hear sound more clearly during the night.
Ini menyebabkan pemerhati mendengar bunyi yang lebih jelas pada waktu malam .
Situation / Situasi 3

When the wavefront of the water propagates to the cape, the speed of the water waves decreases causing the
wavelength to be shorter and does not follow the shape of the shoreline. So, the shoreline will corrode.
Wavefront of water approaching the bay moves at a higher speed and the wavelength is longer. This causes
the wavefront to curve and follow the shape of the shoreline. So the shoreline does not corrode.
Apabila muka gelombang air merambat ke tanjung, laju gelombang air akan berkurang menyebabkan panjang
gelombang berkurang dan tidak mengikut bentuk tanjung itu. Maka, bentuk tanjung akan mengakis.
Muka gelombang air mendekati teluk akan bergerak pada laju tinggi dan panjang gelombang yang lebih besar. Ini
menyebabkan muka gelombang akan melengkung dan mengikut bentuk teluk itu. Maka bentuk teluk tidak mengakis.

Refraction of water waves causes water wave energy to converge towards the cape. Water wave energy
diverges from the bay and spread out to a wider region. Thus, the amplitude of waves at bay is smaller than
at the cape.
Pembiasan gelombang air menyebabkan tenaga gelombang air memfokus ke arah tanjung. Tenaga gelombang air ini
akan mencapah dari teluk dan merebak ke kawasan yang lebih luas. Maka, amplitud gelombang di teluk adalah lebih
kecil daripada di kawasan tanjung.
Why a jetty is always built at bay?  Calmer wave, smaller energy of wave, smaller amplitude of wave
10
 Example / Contoh 1
Diagram below shows propagation of water wave from region P to region Q of diff erent depths. Speed of
the wave is 18 cms–1 in region P. Determine the speed of the wave in region Q.

Solution / Penyelesaian:
4 = 12 cm AND 8 = 12 cm
 = 3 cm  = 1.5 cm

From v = f 
f=

So, the frequency at deep region is EQUAL to the frequency at shallow region.

Frequency at deep region = Frequency at shallow region

( )deep = ( )shallow
 

=
v = 9 cms-1

Example / Contoh 2
A plane wave which has a wavelength of 2 cm and speed of 8 cms–1 propagates across a shallow region. When
the wave enters the deep region, wave speed becomes 12 cms–1. Determine the value of the wavelength in the
deep region.
Satu gelombang satah yang mempunyai panjang gelombang 2 cm dan laju 8 cms-1 merambat melalui kawasan cetek.
Apabila gelombang memasuki kawasan dalam, laju gelombang menjadi 12 cms-1. Tentukan nilai panjang gelombang di
kawasan dalam.
Solution / Penyelesaian
Remember they have the same frequency.
So, frequency at deep region = Frequency at shallow region
()deep = ()shallow


=
 = 3 cm1

What is refraction of wave? Apakah itu pembiasan gelombang?

Refraction of wave is a phenomenon where the incident wave passes through a medium and then travel out.
Pembiasan gelombang ialah satu fenomena di mana gelombang tuju bergerak menembusi suatu medium dan kemudian
bergerak keluar.

11
4 DIFFRACTION of waves / PEMBELAUAN gelombang

Photograph 5.12 shows the embankment built in Marang, Terengganu. What causes the wavefront of the
seawater in region A and region B to have different shapes?
The wavefront of the seawater changes from plane wavefront in region A to circular wavefront in region B.
This shows that sea waves spread out while propagating through the gap in the embankment.
Foto 5.12 menunjukkan dinding penghadang yang dibina di Marang, Terengganu. Apakah yang menyebabkan muka
gelombang laut di kawasan A dan kawasan B mempunyai bentuk berlainan? [Muka gelombang  tengok alunan air]
Muka gelombang air laut berubah daripada muka gelombang satah di kawasan A kepada muka gelombang membujur di
kawasan B. Ini menunjukkan gelombang laut merebak keluar selepas merambat menembusi celah dinding penghadang
itu.

Diffraction of waves can happen to water, light and sound waves.

Pembelauan gelombang boleh berlaku pada air, cahaya dan gelombang bunyi.

Comparison between the difraction due to big gap with small gap
Perbandingan antara pembelauan disebabkan oleh celah besar dengan celah kecil
Big gap / Celah besar Small gap / Celah kecil
Condition / Syarat:  < a Condition / Syarat:  > a

Diffraction effect is less obvious but stronger energy Diffraction effect is very obvious but weaker energy
of wave entering the gap of wave entering the gap
Kesan pembelauan tidak begitu jelas tetapi tenaga besar Kesan pembelauan sangat jelas tetapi tenaga kecil
gelombang memasuki celah gelombang memasuki celah
[Catatan: Kesan pembelauan sangat jelas sebab nampak jelas
So, this design is better to be used when building a pada perubahan bentuk]
retaining wall at bay.
Maka, corak ini lebih baik digunakan semasa membina
dinding penghadang di kawasan teluk.
Change in shape, amplitude and energy of waves
Berubah dari segi bentuk, amplitud dan tenaga gelombang
Wavelengths before and after the diffraction remain the same
Panjang gelombang sebelum dan selepas pembelauan kekal sama
Speeds before and after the diffraction remain the same
Laju gelombang sebelum dan selepas pembelauan kekal sama
Frequency will never change because it depends on the frequency of vibrator used
Frekuensi tidak akan berubah sebab ianya bergantung pada frekuensi penggetar yang digunakan

12
Example of diffraction in real life situation / Contoh pembelauan dalam kehidupan harian sebenar

Diffraction of Waves
Pembelauan gelombang

Water waves Light waves Sound waves

Gelombang air Gelombang cahaya Gelombang bunyi
Diffraction of water waves Holograms produced by effects of
Infrasonic waves produced by
produces calm of water regions diffraction of light are used as
elephant have long wavelength to
suitable for docking of ships and safety features on bank cards such
facilitate long distance
water recreational activities. as debit cards and credit cards.
communication between
Pembelauan gelombang air Hologram yang dihasilkan oleh elephants.
menghasilkan air yang tenang di kesan pembelauan cahaya digunakan Gelombang infrasonik yang dihasilkan
sekitar itu dan sesuai untuk aktiviti sebagai ciri keselamatan pada kad oleh gajah mempunyai panjang
perkapalan dan rekreasi. bank dan kad kredit. gelombang yang panjang untuk
berkomukasi dengan gajah lain yang
jauh.

What is diffraction of waves ?

Apakah itu pembelauan gelombang?
Diffraction of wave is a phenomenon where the incident wave passes through a gap and then spread out.
Pembelauan gelombang ialah satu fenomena di mana gelombang itu bergerak melalui celah dan kemudian merebak
keluar.

13
5 INTERFERENCE of waves / INTERFERENS gelombang

Photograph shows two circular waves on the surface of water are in superposition. What happens when the
two waves are in superposition?
Foto menunjukkan dua gelombang membulat pada permukaan air dalam superposisi. Apakah yang berlaku apabila dua
gelombang itu dalam superposisi / bergabung?

Interference with a coherent source / Interferens dengan sumber koheren

Interference of waves is the superposition of two or more waves from a coherent source of waves. Two
sources of waves are coherent when the frequency of both waves is the same and the phase difference is
constant. Superposition of waves produces constructive interference and destructive interference.
Interferens gelombang ialah superposisi dua atau lebih gelombang daripada sumber gelombang koheren. Dua sumber
gelombang adalah koheren apabila frekuensi daripada kedua-dua gelombang adalah sama dan beza fasa ialah tetap.
Superposisi gelombang-gelombang menghasilkan interferens membina dan interferens membinasa .
Constructive interference occurs when two crests or two troughs superpose
Interferens membina berlaku apabila dua puncak atau dua lembangan bergabung

Destructive interference occurs when a crest and a trough are in superposition to produce zero
combined displacement.
Interferens membinasa berlaku apabila satu puncak dan satu lembangan bergabung untuk menghasilkan
sesaran paduan sifar.

14
Young’s double-slit experiment (Interference of light)
Eksperimen dwicelah Young (Interferens cahaya)

Main proof of this experiment: Light is a wave, not particle [Page 18: History of electromagnetic wave]
Bukti utama bagi eksperimen ini: Cahaya ialah satu gelombang, bukan zarah [m/s 18: Sejarah gelombang elektromagnet]

In the pattern of interference of waves, there are four variables namely λ, a, x and D which are related to the
formula of Young’s double-slit:
Dalam corak interferens gelombang, terdapat empat pembolehubah yang dinamakan λ, a, x dan D yang dikaitkan
kepada formula dwicelah Young:
=

= wavelength
panjang gelombang
a = distance of separation between two coherent sources
jarak antara dua sumber koheren
x = distance of separation between two adjacent antinodal lines or two adjacent nodal lines
jarak antara dua antinodal line yang berturutan atau dua garis nodal yang berturutan
D = the perpendicular distance from the sources and the position where the value of x is measured
jarak serenjang dari sumber ke kedudukan di mana nilai x diukur

Example / Contoh
Diagram below shows Young’s double-slit experiment which produces interference pattern on the screen. The
distance between adjacent bright fringes is 4.5 mm. What is the wavelength of the light used?
Rajah berikut menunjukkan eksperimen dwicelah Young yang menghasilkan corak interferens pada skrin. Jarak antara
dua pinggir cerah yang berturutan ialah 4.5 mm. Berapakah panjang gelombang cahaya yang digunakan ?

15
Solution / Penyelesaian
Distance between two slits, a = 0.4 mm
= 0.4  10– 3 m
Perpendicular distance between slits to screen, D = 3.0 m
Distance between two bright fringes, x = 4.5 mm
= 4.5  10 – 3 m
Wavelength,  =
= m
= 6.0  10 – 7 m

Applications of Interference of Waves in Daily Life

Aplikasi interferens gelombang dalam kehidupan seharian
Case / Kes 1

Case / Kes 2

Case / Kes 3

16
Exercise
Latihan
1 Diagram 1 shows Young’s double-slit experiment.
Rajah 1 menunjukkan eksperimen dwicelah Young.

Diagram 1 / Rajah 1
(a) State the phenomenon that occurs when light passes through the single slit.
Nyatakan fenomena yang berlaku apabila cahaya bergerak melalui celah tunggal .
Diffraction
(b) What will happen to the two light rays in the area PQ on the screen?
Apakah yang akan berlaku kepada dua cahaya di kawasan PQ pada skrin?
The two rays will either interfere constructively to produce bright fringe or interfere destructively
to produce dark fringe.
(c) Describe the formation of bright fringes and dark fringes.
Gambarkan pembentukan pinggir cerah dan pinggir gelap.
Bright fringes are due to the constructive interference of light rays whereas the dark fringes are
due to the destructive interference of light rays.
(d) In the apparatus set up of this experiment, a = 0.30 mm, D = 2.5 m and x = 4.6 mm.
Calculate the wavelength, λ of the green light.
Dalam pemasangan alat untuk eksperimen ini, a = 0.30 mm, D = 2.5 m dan x = 4.6 mm.
Hitung panjang gelombang,  bagi cahaya hijau.
Distance between two slits, a = 0.3 mm
= 0.3  10– 3 m
Perpendicular distance between slits to screen, D = 2.5 m
Distance between two bright fringes, x = 4.6 mm
= 4.6  10 – 3 m
Wavelength,  =
= m
–7
= 5.52  10 m

17
 Electromagnetic Waves
Gelombang elektromagnet
1 History / Sejarah
1801 1862 1887 Early 20th century
Thomas Young showed James Maxwell put forth Heinrich Hertz Electromagnetic waves
that light is a wave the theory that light is an generated a different are made up of:
through experiment on electromagnetic wave. kind of electromagnetic Gelombang elektromagnet
interference of light. James Maxwell wave, that is radio wave. terdiri daripada
Thomas Young telah mengemukakan teori Heinrich Hert menjana 1. Gamma ray
menunjukkan bahawa bahawa cahaya ialah satu bentuk lain geombang 2. X-ray
cahaya ialah satu gelombang elektromagnet elektromagnet iaitu 3. Ultraviolet ray
gelombang melalui gelombang radio 4. Visible light
eksperimen interferens 5. Infrared ray
cahaya 6. Microwave
Young’s double-slit 7. Radio wave
experiment

2 Electromagnetic waves are made up of an electric field and a magnetic field that oscillate perpendicularly to
one another, as shown in Diagram below.
Gelombang elektromagnet terdiri daripada satu medan elektrik dan medan magnet yang bergetar secara berserenjang
antara satu sama lain seperti ditunjukkan dalam Rajah bawah.

3 Characteristics of elektromagnetic waves / Ciri-ciri gelombang elektromagnet

• are transverse waves
ialah gelombang melintang
• do not need medium for propagation
Tidak memerlukan medium untuk perambatan (bergerak)
• can propagate through vacuum
boleh merambat menerusi vakum
• have speed in vacuum, c = 3.00 × 108 ms–1 and move with lower speed in any medium.
mempunyai laju dalam vakum, c = 3.00 × 108 ms–1 dan bergerak dengan laju yang lebih rendah di apa-apa medium
• show phenomena of reflection, refraction, diffraction and interference under suitable conditions
menunjukkan fenomena pantulan, pembiasan, pembelauan dan interferens di bawah syarat yang sesuai

4 Component of electromagnetic waves / Komponen gelombang elektromagnet

18
5 Application of elektromagnetic wave / Aplikasi gelombang elektromagnet
Type of wave Application
Jenis gelombang Aplikasi
• Long distance radio communication / komunikasi radio jarak jauh
• Local radio and TV broadcasting / Siaran radio dan TV tempatan
Radio wave • Wireless communication (Bluetooth, Wifi , Zigbee and Z-Wave)
Komunikasi tanpa wayar (Bluetooth, Wifi , Zigbee and Z-Wave)
Gelombang radio
• Millimeter-wave machine to scan body of passengers at airport
Mesin gelombang milimeter untuk mengimbas badan penumpang di
lapangan terbang

• International communication through use of satellite

Komunikasi antarabangsa melalui penggunaan satelit
• Mobile phone framework / Rangkaian telefon mudah alih
Microwave • Communication between electronic devices: Wifi, Bluetooth,
Gelombang mikro Komunikasi antara peralatan elektronik Zigbee, Z-Wave
• Detection of plane radar and speed trap
Pengesanan radar kapal dan perangkap laju
• Cooking using microwave oven / Masakan menggunakan mikro oven

For cooking (oven, grill and toaster)

Untuk memasak (oven, panggang, bakar)
• For night vision (infrared camera and infrared binoculars)
Infrared ray Untuk penglihatan waktu malam (kamera infra merah dan binokular)
Sinar infra merah • Drying paint on car / Cat pengering pada kereta
• Treatment of muscle pain / Rawatan otot sakit
• Remote control device for television and DVD player
Alat kawalan untuk televisyen dan pemain DVD

• Enables living things to see / Membolehkan benda hidup melihat

• Photography / Penggambaran
• Photosynthesis in green plants / Fotosintesis dalam tumbuhan hijau
Visible light
Cahaya nampak • Laser light used in cutting of metal, measurement of land and
sending of information through optical fbres
Cahaya laser digunakan dalam pemotongan logam, pengukuran tanah
dan penghantaran maklumat melalui gentian optik
• Hardens tooth filling material / Bahan pengeras gigi
• Determines authenticity of currency notes
Menentukan ketulenan wang kertas
Ultraviolet ray • Treatment of jaundice in babies / Rawatan bayi kulit kuning
Sinar ultra ungu • Purification of drinking water / Penulenan air minuman
• Sterilising surgical instruments and food
Pembasmian peralatan bedah dan makanan
• Insect traps / Perangkap serangga

• Detects fractures or broken bones and examines internal organs

Mengesan tulang retak atau patah dan melihat organ dalaman
X-ray • Checking of welding connections / Memeriksa sambungan kimpalan
Sinar-X • Baggage scanning at airport / Mengimbas bagasi di lapangan terbang
• Determines authenticity of paintings / Memeriksa pengecatan palsu

Gamma ray Kills cancer cells in radiotherapy

Sinar gama Membunuh sel kanser dalam radioterapi
• Sterilisation of surgical and medical equipment in bulk
Pembasmian peralatan bedah dan peralatan perubatan secara pukal
• Used in food processing industry so that food can last longer
Digunakan dalam industri pemprosesan makanan supaya makanan akan
tahan lama

19
 Sound
Bunyi
1 Sound quality depends on
Kualiti bunyi bergantung pada

Sound quality
Kualiti bunyi

Loudness of sound (how loud of the sound) Pitch of sound (How long the sound can last)
Kenyaringan bunyi (berapa kuat bunyi itu) Kelangsingan bunyi (berapa lama bunyi itu tahan)

Depends on the amplitude of sound. Higher Depends on the frequency of sound. Higher
amplitude will has louder sound frequency will has higher pitch of sound
Bergantung pada amplitud bunyi. Amplitud bunyi yang Bergantung pada frekuensi bunyi. Frekuensi bunyi yang
lebih tinggi akan mempunyai bunyi yang lebih kuat. lebih tinggi akan mempunyai kelangsingan bunyi yang
lebih kuat.

Loudness of sound is measured in unit decibels (dB) Frequency of sound is measured in unit Hertz (Hz)
Kenyaringan bunyi diukur dalam unit desibel (dB). Frekuensi bunyi diukur dalam unit Hertz (Hz)

2 Type of sound wave / Jenis gelombang bunyi

What is infrasonik wave?
Apakah itu gelombang infrasonik?
Infrasonic wave is sound wave with the frequency range below 20 Hz.
Gelombang infrasonik ialah gelombang bunyi dengan julat frekuensi yang kurang daripada 20 Hz.

What is audible wave?

Apakah itu gelombang audio?
Audible wave is sound wave with the frequency range between 20 Hz to 20 kH.
Gelombang audio ialah gelombang bunyi dengan julat frekuensi antara 20 Hz hingga 20 kHz.

What is ultrasonik wave?

Apakah itu gelombang ultrasonik?
Ultrasonik wave is sound wave with the frequency range above 20 kHz.
Gelombang ultrasonik ialah gelombang bunyi dengan julat frekuensi yang lebih daripada 20 kHz

20
3 Modulation is the process of mixing a carrier signal with a sinusoid signal to produce a new signal.
Modulasi ialah proses menggabung suatu isyarat pembawa dengan suatu isyarat sinusodal untuk menghasilkan satu
isyarat baru.

Frequency Modulation (FM)

Modulasi frekuensi (FM)
Mixing of low frequency of sinusoid signal with high frequency of carrier signal is called the frequency
modulation (FM).
Gabungan isyarat sinusodal berfrekuensi rendah dengan isyarat pembawa berfrekuensi tinggi dipanggil modulasi
frekuensi (FM).

FM  same amplitude of carrier signal, sine wave and frequency modulated signal
 frequency of modulated signal is varying

Amplitude Modulation (AM)

Modulasi Amplitud (AM)
Mixing of low amplitude of sinusoid signal with high amplitude of carrier signal is called the amplitude
modulation (AM).
Gabungan isyarat sinusodal beramplitud rendah dengan isyarat pembawa beramplitud tinggi dipanggil modulasi
frekuensi (AM).

AM  Different amplitude between carrier wave, sinusoid wave and amplitude modulated wave
 Same frequency between carrier wave and amplitude modulated wave

+
HAPPY REVISION AND SCORE A IN SPM 2021

21