1. KRUNA
1.1 KRUNA POLAH
Inggih punika kruna lingga sane sampun polih wewehan marupa
anusuara (ny, m, n, ng)
Contonyane:
Sampat -> nyampat
Siram -> nyiram
Baca -> maca
Pancing -> mancing
Tulis -> nulis
Tanjung -> nanjung
Entut -> ngentut
Empok -> ngempok
Idih -> ngidih
Ulah -> ngulah
Opak -> ngopak
Miwah sane lianan.
2. LENGKARA
Lengkara manut parilaksanan jejering (sesuai pekerjaan subjeknya)
2.1 Lengkara lumaksana (kalimat aktif)
Inggih punika lengkara sane jejeringnyane nglaksananyang
pakaryan, ceciren lengkara lumaksana ketah lingingnyjane
(predikatnya) marupa:
a. Kruna kria lumaksana (kata kerja aktif)
Umpami: I Luh luas ka peken.
Adine ulung ibi sanja.
b. Kruna tiron mapangater ma-
Umpami: Ia majalan ka sekolah sabilang wai
Bapa mamaca koran sabilang semengan
c. Kruna tiron maseselan –um-
Umpami: Ida Bhatara tumurun ring rahina piodalane.
Eda adi sumangsaya teken dewek beline.
d. Kruna tiron mapangiring –ang, -in
Umpami: Luh, jemakang ja meme panganggo di pesareanne!
Yan, jangin gula buin kopine pait gati!
e. Kruna tiron mawewehan gabung ma- -an
Umpami: Dagange masuunan ka peken sabilang ngedas lemah
Muride ento majaguran di jalane ibi sanja.
f. Kruna polah
Umpami: I Luh jemet sajan nyampat di natahe sabilang wai.
I bapa ngulat tipat nguopin I meme.
Selegang maca buku plajahan apang enggal ngerti!