Tembung

Macapat
Daftar isi

1. Judul.......................................................1
2. Daftar isi................................................2
3. Filosofi...................................................3
4. Ancase Tembung Macapat.................4
5. Pangerten guru lagu, guru gatra,
guru wilangan.......................................5
6. Jenis Tembung Macapat.......................6
6. Tabel......................................................9
7. Unsur kebahasaan ..............................10
8. Penutup.................................................11
 Filosofi
Tembang Macapat yaiku tembang utawa
puisi tradisional ing tlatah Jawa sing
paugeran – paugerane ono telu, yaiku guru
lagu, guru gatra, lan guru wilangan. Tembang
Macapat katah contone, antarane
Maskumambang, Mijil, Sinom, Kinanthi ,
Asmarandana, Gambuh, Dhandhanggula,
Durma, Pangkur, Megatruh, lan Pucung.
 Ancase Tembung
Macapat
Asiling panaliten mbuktekaken
bilih tembang macapat wiwit
wiwitanipun, ing abad XIV
Masehi sampun dipunginakaken
wonten ing pagesangan sosial,
antawisipun minangka hiburan,
estetika, pendhidhikan,
pagelaran tradhisional, sarana
korespondensi, geguritan
kangge rekan kerja. , mantra
kanggo ngusir bala, upacara
turun temurun
 Guru wilangan, guru
lagu, guru gatra

1. Guru gatra kuwi cacahe larik

(banyaknya baris) saben pada (tiap
bait).

2. Guru wilangan kuwi cacahe

wanda (jumlah suku kata) saben
larik (tiap baris).

3. Guru lagu kuwi wuni pungkasane

saben larik. Wuni pungkasane saben
gatra (a, i, u, e, o) uga diarani dong
dinge swara’.
 Jenis Tembung
Macapat
1. Maskumambang
Lambang fase roh/isi ing ngendi kita isih
ngambang utawa ngambang ing alam roh kang
banjur ana ing guwa garba peteng. Watak
tembang iki nggambarake rasa sedhih,
swasana sengsara.

2. Mijil
Mijil nglambangake wujud wiji utawa wiji kang
lair ing donya, mijil asale saka tembung wijil
kang tegese metu. Mijil nyritakake fase nalika
bayi manungsa wiwit ngerti urip donya, butuh
perlindungan. Lagu iki nggambarake
keterbukaan ing menehi pitutur lan babagan
asmara.

3. Sinom
Sinom berarti pucuk yang baru tumbuh atau
bersemi dan menggambarkan masa muda.
Tembang ini menceritakan masa manusia
tumbuh dan berkembang mengenal hal-hal
baru, kesabaran, dan keramahtamahan.
4. Kinanti
Kinanthi asale saka tembung kanti kang
tegese nyekel utawa nuntun. Tembang iki
nyritakake babagan golek jati diri, golek
cita-cita lan mandhiri.

5. Asmarandana
Asmarandana mengisahkan fase paling dinamis
dan berapi-api dalam pencarian cinta dan
teman hidup. Gambaran dari tembang ini cinta
kasih, asmara, dan juga rasa pilu dan sedih
karena cinta.

6. Gambuh
Gambuh nyritakake wiwitaning urip bebrayan
kanthi ikatan perkawinan kang sakral
(gambuh). Tembang iki isine ngenani
kawicaksanan, pitutur urip, paseduluran,
toleransi lan kebersamaan

7. Dhandanggula
Dhandanggula minangka fase puncak kesuksesa
fisik lan materi (dhandang = wadhah). Nanging
kejaba ngrasakake gula (manis) urip, uga kudu
diimbangi karo kanikmatan spiritual lan spiritual.
8. Durma
Durma mujudake fase urip kang kudu luwih
akeh disumbangake marang wong liya, dudu
kanggo golek kasenengan urip (gula). Tembang
iki nggambarake prastawa kasusahan,
prabédan, lan uga ora ana apa-apa kanthi
watak tegas, keras, lan nesu banget.

9. Pangkur
Pangkur mujudake fase uzla (pangkur =
nyingkiri), fase sepi, fase renungan,
nyedhak marang Gusti Allah lan ngadohi
cahyaning urip. Tembang iki nduweni
watak gagah, gagah, gagah prakosa, lan
gedhe ati.

10. Megatruth
Megatruh minangka pungkasaning urip
donya kang roh ninggalake raga (megat =
misah). Tembang iki nyritakake rasa sedhih
lan susah.

11. Pucuk
Pucung minangka fase bali marang Allah, Sang
Murbeng Dumadi, Sangkan Paraning Dumadi.
Diwiwiti dadi pocung (mayit), fase tumuju
kabegjan sejati, nemoni Kang Maha Suci.
Wonten ugi ingkang ngandharaken bilih pucung
menika asalipun saking kudhuping
gegodhongan utawi godhong gegodhongan
seger.Tembang menika nyariyosaken bab-bab
ingkang lucu saha tebak-tebakan.
Tabel
 Unsur kebahasaan
Manungso
N alika urip ing ndunyo
U rip kudu berbarengan
RUkun agawe tresno
L ir tanpa kasusahan
L uhur derajade janma
Aneng ndunyo iki
Ingkang remen nulungi wong
L an bagus ati ne
ranek I wong kang suci

1. Tembung dasanama.
Nalika(rikala), ati(Budi)
2. Tembung Kawi
lir(kaya), janma(manungso)
3. Tembung Garba
aneng (ana ing), raneki(arane Iki)
 Penutup

Nurul Laili Agustina

XI MIPA 1
33

Matur nuwun