5

KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA

KURIKULUM BERSEPADU TAHFIZ

Hifz al-Quran
Dokumen Standard Kurikulum

Tingkatan 5
Bahagian Pembangunan Kurikulum

MEI 2017

i
Terbitan 2017

© Kementerian Pendidikan Malaysia

Hak Cipta Terpelihara. Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian artikel, ilustrasi dan isi kandungan buku ini dalam apa
juga bentuk dan dengan cara apa jua sama ada secara elektronik, fotokopi, mekanik, rakaman atau cara lain sebelum mendapat
kebenaran bertulis daripada Pengarah, Bahagian Pembangunan Kurikulum, Kementerian Pendidikan Malaysia, Aras 4-8, Blok E9,
Parcel E, Kompleks Pentadbiran Kerajaan Persekutuan, 62604 Putrajaya.

ii
‫ﺍﻟﺼﻔﺤﺔ‬ ‫ﺍﶈﺘﻮﻳﺎﺕ‬
‫‪iv‬‬ ‫ﻣﺒﺪﺃ ﺍﻟﺪﻭﻟﺔ‬
‫‪v‬‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺍﻟﺘﺮﺑﻴﺔ ﺍﻟﻮﻃﻨﻴﺔ‬
‫‪vi‬‬ ‫ﻛﻠﻤﺔ ﺍﳌﺪﻳﺮ‬
‫‪1‬‬ ‫ﺍﻟﺘﻤﻬﻴﺪ‬
‫‪1‬‬ ‫ﺍﳋﻠﻔﻴ‪‬ﺔ‬
‫‪2‬‬ ‫ﺍﻟﻐﺎﻳﺔ‬
‫‪3‬‬ ‫ﺍﻷﻫﺪﺍﻑ‬
‫‪3‬‬ ‫ﺭﻛﺎﺋﺰ ﺍﳌﺎﺩﺓ‬
‫‪3‬‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﳏﺘﻮﻯ ﺍﳌﻨﻬﺞ‬
‫‪4‬‬ ‫ﻣﻨﻬﺞ ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ‬
‫‪4‬‬ ‫ﺗﻮﺯﻳﻊ ﺍﻷﻭﻗﺎﺕ‬
‫‪5‬‬ ‫ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﻴﺠﻴﺔ ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻢ ﻭﺍﻟﺘﻌﻠﻢ‬
‫‪5‬‬ ‫ﺍﻟﺘﻘﻴﻴﻢ‬
‫‪6‬‬ ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻬﺎﺭﺓ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ‬
‫‪7‬‬ ‫ﺍﳌﺮﺍﺟﻊ‬
‫‪7‬‬ ‫ﺍﳋﺎﲤﺔ‬
‫ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﳌﻌﻴﺎﺭ ﳌﺎﺩﺓ ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ‬
‫‪8‬‬ ‫‪ .1‬ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ‬
‫‪11‬‬ ‫‪ .2‬ﻓﻘﻪ ﺍﻵﻳﺎﺕ‬
‫‪14‬‬ ‫ﺃﻋﻀﺎﺀ ﳉﻨﺔ ﺍﻟﺘﺄﻟﻴﻒ‬
‫‪iii‬‬
 RUKUN NEGARA
BAHAWASANYA Negara kita Malaysia mendukung cita-cita hendak:
Mencapai perpaduan yang lebih erat dalam kalangan seluruh masyarakatnya;
Memelihara satu cara hidup demokratik;
Mencipta satu masyarakat yang adil di mana kemakmuran negara
akan dapat dinikmati bersama secara adil dan saksama;
Menjamin satu cara yang liberal terhadap tradisi-tradisi
kebudayaannya yang kaya dan berbagai corak;
Membina satu masyarakat progresif yang akan menggunakan sains
dan teknologi moden;

MAKA KAMI, rakyat Malaysia, berikrar akan menumpukan seluruh tenaga dan usaha
kami untuk mencapai cita-cita tersebut berdasarkan prinsip-prinsip yang berikut:

KEPERCAYAAN KEPADA TUHAN

KESETIAAN KEPADA RAJA DAN NEGARA
KELUHURAN PERLEMBAGAAN
KEDAULATAN UNDANG-UNDANG
KESOPANAN DAN KESUSILAAN

iv
 FALSAFAH PENDIDIKAN KEBANGSAAN

“Pendidikan di Malaysia adalah suatu usaha berterusan ke arah lebih

memperkembangkan potensi individu secara menyeluruh dan
bersepadu untuk melahirkan insan yang seimbang dan harmonis dari
segi intelek, rohani, emosi dan jasmani, berdasarkan kepercayaan
dan kepatuhan kepada Tuhan. Usaha ini adalah bertujuan untuk
melahirkan warganegara Malaysia yang berilmu pengetahuan,
berketerampilan, berakhlak mulia, bertanggungjawab dan
berkeupayaan mencapai kesejahteraan diri serta memberikan
sumbangan terhadap keharmonian dan kemakmuran keluarga,
masyarakat dan negara”

Sumber: Akta Pendidikan 1996 (Akta 550)

v
KATA PENGANTAR

Kurikulum Bersepadu Dini (KBD) dan Kurikulum DSK ini juga merupakan sumber rujukan kepada

Bersepadu Tahfiz (KBT) adalah kurikulum agama Islam guru dalam melaksanakan pengajaran dan pembelajaran.

yang dilaksanakan di Sekolah Agama Bantuan Kerajaan Oleh yang demikian diharapkan guru-guru dapat

(SABK) yang berdaftar di bawah Kementerian Pendidikan menggunakan dokumen standard ini semaksimum

Malaysia. Matlamat menjadikan KBD dan KBT sebagai mungkin supaya matlamat pelaksanaan KBD dan KBT

kurikulum kebangsaan adalah untuk melahirkan generasi untuk melahirkan modal insan yang menguasai asas ilmu

ulama dan cendekiawan Islam pada masa akan datang.
Dokumen Standard Kurikulum (DSK) bagi KBD dan
KBT merupakan transisi kepada pelaksanaan Kurikulum
Sekolah Menengah (KSSM) yang akan dilaksanakan
agama dan bahasa Arab sebagai persediaan untuk
menjadi ulama yang berpengetahuan tinggi dan luas akan
tercapai.
Akhir sekali Bahagian Pembangunan Kurikulum

sepenuhnya pada tahun 2017. Oleh itu kurikulum ini merakamkan setinggi-tinggi penghargaan dan terima kasih

digubal dalam bentuk pernyataan standard. Pernyataan kepada semua pihak yang telah menyumbangkan

Standard terdiri daripada standard kandungan dan kepakaran dan tenaga untuk menghasilkan KBD dan KBT.

standard pembelajaran yang perlu dicapai oleh murid

dalam suatu tempoh persekolahan.
Dr. SARIAH BINTI ABD. JALIL
Pengarah
Bahagian Pembangunan Kurikulum
Kementerian Pendidikan Malaysia

vi
 ‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻟﻠﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬
‫ﺍﳋﻠﻔﻴ‪‬ﺔ‬
‫ﻳﺴﺘﻤﺪ ﻫﺬﺍ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﻣﻦ ﺍﻟﻘﺮﺍﺭﺍﺕ ﺍﻻﺗﻴﺔ‪:‬‬
‫ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺸ‪‬ﺄ ﻣﻨﻬﺞ ﺍﻟﺘﺤﻔﻴﻆ ﺍﳌﺘﻜﺎﻣﻞ ﳌﺎﺩﺓ ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺇﺷﺒﺎﻋﺎﹰ ﳊﺎﺟﻴﺎﺕ ﰲ‬
‫‪2012/3‬‬ ‫ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺍﻟﻠﺠﻨﺔ ﺍﳌﺮﻛﺰﻳﺔ ﻟﺘﻨﺴﻴﻖ ﺍﳌﻨﺎﻫﺞ ﺭﻗﻢ‬ ‫‪.1‬‬
‫ﺍﳌﻨﻌﻘﺪ ﰲ ‪ 25‬ﻳﻮﻧﻴﻮ ‪ 2012‬ﺑﺮﺋﺎﺳﺔ ﺭﺋﻴﺲ ﻣﺪﻳﺮ ﺍﻟﺘﺮﺑﻴﺔ‬
‫ﺍﳌﺎﻟﻴﺰﻳﺔ ﺑﺈﺩﺭﺍﺝ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﻟﺪﻳﲏ ﻭﻣﻨﻬﺞ ﺍﻟﺘﺤﻔﻴﻆ ﺿﻤﻦ ﺍﳌﻨﻬﺞ‬
‫ﺍﻟﺪﺭﺍﺳﻲ ﺍﻟﻮﻃﲏ ﻭﺗﻨﻔﻴﺬ ﺍﳌﻨﻬﺠﲔ ﻭﺇﺷﺮﺍﻑ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ ﻃﺒﻘﺎﹰ‬
‫ﳌﺒﺎﺩﺉ ﺗﻨﻔﻴﺬ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﻟﺪﺭﺍﺳﻲ ﺍﻟﻮﻃﲏ ﺑﻮﺯﺍﺭﺓ ﺍﻟﺘﺮﺑﻴﺔ ﺍﳌﺎﻟﻴﺰﻳﺔ‬
‫ﲟﻮﺍﻓﻘﺔ ﻫﻴﺌﺔ ﺍﳌﺴﺘﺸﺎﺭ ﻟﻠﺪﺭﺍﺳﺔ ﻭﺍﻟﺘﺮﺑﻴﺔ ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ﻭﺍﻹﺩﺍﺭﺓ‬
‫ﺍﻟﺘﻘﺪ‪‬ﻣﻴﺔ ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ﺍﳌﺎﻟﻴﺰﻳﺔ‬
‫ﻃﺒﻘﺎﹰ ﻟﻘﺮﺍﺭ ﺍﻟﺴﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ ﻗﺴﻢ ﺗﻄﻮﻳﺮ ﺍﳌﻨﺎﻫﺞ ﻭﻏﲑﻩ ﻣﻦ‬ ‫‪.2‬‬
‫ﺍﻷﻗﺴﺎﻡ ﺑﻮﺯﺍﺭﺓ ﺍﻟﺘﺮﺑﻴﺔ ﺍﳌﺎﻟﻴﺰﻳﺔ ﻣﻊ ﻫﻴﺌﺔ ﺍﻻﺳﺘﺸﺎﺭﻳﺔ ﻟﻠﺪﺭﺍﺳﺔ‬
‫ﻭﺍﻟﺘﺮﺑﻴﺔ ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ﳉﻨﺔ ﺧﺎﺻﺔ ﻟﻠﻤﻨﻬﺞ ﺍﻟﺪﻳﲏ ﻭﻣﻨﻬﺞ‬
‫ﺍﻟﺘﺤﻔﻴﻆ ﻟﺘﺮﻗﻴﺔ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﻟﺪﺭﺍﺳﻲ ﺍﻟﻮﻃﲏ ﻳﺸﺎﺭﻙ ﻓﻴﻬﺎ ﺃﻋﻀﺎﺀ‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺼﻮﻥ ﰲ ﳎﺎﻝ ﺍﻟﺪﺭﺍﺳﺔ ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ﻭﺍﻟﻠﻐﺔ ﺍﻟﻌﺮﺑﻴﺔ ﻭﻋﻠﻰ‬
‫ﺭﺃﺳﻬﻢ ﺍﻷﺳﺘﺎﺫ ﺍﻟﻔﺨﺮﻱ‪ ‬ﺩﺍﺗﻮﺀ ﺩﻛﺘﻮﺭ ﳏﻤﻮﺩ ﺯﻫﺪﻱ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ‬
‫‪1‬‬
‫ﺍﻟﺘﻤﻬﻴﺪ‬
‫ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻛﺎﻣﻼﹰ ﻭﺷﺎﻣﻼﹰ ﻭﻣﺘﻜﺎﻣﻼﹰ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺘﻼﻣﻴﺬ ﰲ ﺍﳌﺪﺍﺭﺱ‪.‬‬
‫ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻄﱢﻲ ﻫﺬﺍ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﻣﺘﻄﻠﺒﺎﺕ ﺣﻴﺎﺓ ﺍﳌﺴﻠﻢ ﻗﻮﻻﹰ ﻭﻋﻤﻼﹰ‪ .‬ﻟﺬﻟﻚ ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺘ‪ ‬ﻢ‬
‫ﻣﺎﺩﺓ ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺑﺎﻟﻨﻮﺍﺣﻲ ﺍﻟﻌﻠﻤﻴﺔ ﻭﺍﻟﻌﻤﻠﻴﺔ ﻭﺍﻟﺘﻌﻮﻳﺪﻳﺔ‪ .‬ﻓﻌﻤﻠﻴﺔ‬
‫ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻢ ﻭﺍﻟﺘﻌﻠﻢ ﻳﻠﺰﻣﻬﺎ ﺍﻟﺘﻄﻮﻳﺮ ﻟﺘ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ‬ﺑﻄﺮﻳﻘﺔ ﳑﺘﻌﺔ ﻭﻣﺆﺛﺮﺓ‪ .‬ﻭﻳﻨﺒﻐﻲ‬
‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺃﻥ ﺗﺮﺑﻂ ﺑﺎﻟﻨﺎﺣﻴﺔ ﺍﻟﻌﻠﻤﻴﺔ ﻭﺍﻟﻌﻤﻠﻴﺔ ﺍﻟﱵ ﳝﻜﻦ ﺗﻄﺒﻴﻘﻬﺎ ﰲ ﺍﳊﻴﺎﺓ‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻘﺎﹰ ﺷﺎﺋﻌﺎﹰ ﻭﺑﻨﺎﺀ ﺍﻟﻔﺮﺩ ﻭﺍ‪‬ﺘﻤﻊ ﺫﻭﻱ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ ﺍﻟﻌﺎﱄ ﻭﺍﻹﺑﺪﺍﻉ‬
‫ﻭﺍﻻﺑﺘﻜﺎﺭ ﻭﺍﻷﺧﻼﻕ ﻭﺍﻟﺘﻔﺎﻫﻢ ﻭﺍﻟﺸﻜﺮ ﻭﺍﻻﺗ‪‬ﺤﺎﺩ‪ .‬ﻓﻬﺬﺍ ﺍﻟﺘﻄﻮﺭ ﻳﺄﻣﻞ‬
‫ﰲ ﺍﳌﺴﺘﻘﺒﻞ ﺇﻧﺘﺎﺝ ﺃﻣﺔ ﻣﺘﺤﻀﺮﺓ ﻗﺎﺩﺭﺓ ﻋﻠﻰ ﺑﺬﻝ ﺍﳉﻬﻮﺩ ﳓﻮ ﺗﻨﻤﻴﺔ‬
‫ﺍﻟﺒﻼﺩ ﻭﺳﻼﻣﺘﻬﺎ‪ .‬ﻭﺍﻟﺘﻼﻣﻴﺬ ﺃﻳﻀﺎ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻮ‪‬ﻥ ﻟﻴﺘﻤﻜﹼﻨﻮﺍ ﻣﻦ ﺇﺩﺭﺍﻙ ﺍﻟﺘﺮﺍﺑﻂ‬
‫ﻣﺎ ﺑﲔ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻭﻏﲑﻫﺎ ﻣﻦ ﺍﳌﻮﺍﺩ ﺍﳌﺪﺭﻭﺳﺔ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻼﻝ ﻫﺬﻩ ﺍﻟﻄﺮﻳﻘﺔ‪،‬‬
‫ﺗ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻘﱠﻖ ﻏﺎﻳﺔ ﺗﻜﻮﻳﻦ ﺍﻹﻧﺴﺎﻥ ﺍﳌﺘﻘﻲ ﺍﳌﻨﺴﺠﻢ ﺍﳌﺘﻮﺍﺯﻥ ﻋﻘﻠﻴﺎﹰ ﻭﺟﺴﻤﻴﺎﹰ‬
‫ﻭﺭﻭﺣﻴﺎﹰ ﻭﻋﺎﻃﻔﻴﺎﹰ‪.‬‬
 ‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻟﻠﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬

‫ﺍﻣﺘﺪﺍﺩﺍﹰ ﻣﻦ ﺫﻟﻚ‪ ،‬ﻗﺮ‪‬ﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺍﻟﻠﺠﻨﺔ ﺍﻟﺘﺮﺑﻮﻳﺔ ﻟﻠﻮﻻﻳﺎﺕ‬
‫ﺍﳌﺎﻟﻴﺰﻳﺔ ﻟﻠﻤﺮﺓ ﺍﻟـ ‪ 5‬ﺭﻗﻢ ‪ 2013/1‬ﺑﺮﺋﺎﺳﺔ ﻭﺯﻳﺮ ﺍﻟﺘﺮﺑﻴﺔ‬
‫ﺍﳌﺎﻟﻴﺰﻳﺔ ﺑﺎﻋﻼﻡ ﻗﺮﺍﺭ ﺗﻨﻔﻴﺬ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﻟﺪﻳﲏ ﺍﳌﺘﻜﺎﻣﻞ ﻭﻣﻨﻬﺞ‬
‫ﺍﻟﺘﺤﻔﻴﻆ ﺍﳌﺘﻜﺎﻣﻞ ﺗﺪﺭﳚﻴﺎﹰ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺍﻷﻭﱃ ﺇﱃ ﺍﻟﺴﻨﺔ‬
‫ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ ﺍﺑﺘﺪﺍﺀً ﻣﻦ ﺍﻟﺴﻨﺔ ‪.2015‬‬
‫‪.6‬‬ ‫ﺍ‪‬ﻴﺪ ﻟﺘﻨﻈﻴﻢ ﺃﻭﻗﺎﺕ ﺗﻨﻔﻴﺬ ﻋﻤﻠﻴﺔ ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻢ ﻭﺍﻟﺘﻌﻠﻢ ﺍﻟﻔﻌ‪‬ﺎﻟﺔ‬
‫ﻭﺍﳌﺆﺛﺮﺓ ﻭﲣﻄﻴﻄﻬﺎ ﻟﻠﻤﻨﻬﺞ ﺍﻟﺪﻳﲏ ﻭﻣﻨﻬﺞ ﺍﻟﺘﺤﻔﻴﻆ‪.‬‬
‫ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﳉﻨﺔ ﺍﻟﺘﺨﻄﻴﻂ ﺍﻟﺘﺮﺑﻮﻱ ﻟﻠﻤﺮﺓ ﺍﻟـ ‪ 200‬ﺍﳌﻨﻌﻘﺪ‬ ‫‪.3‬‬
‫ﰲ ‪ 26‬ﻳﻮﻟﻴﻮ ‪ 2012‬ﺑﺮﺋﺎﺳﺔ ﻭﺯﻳﺮ ﺍﻟﺘﺮﺑﻴﺔ ﺑﺈﺩﺭﺍﺝ ﺍﳌﻨﻬﺠﲔ‬
‫ﺿﻤﻦ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﻟﺪﺭﺍﺳﻲ ﺍﻟﻮﻃﲏ‪.‬‬

‫ﺍﻟﻐﺎﻳﺔ‬ ‫ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺍ‪‬ﻠﺲ ﺍﻟﻮﻃﲏ ﻟﻠﺸﺆﻭﻥ ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ﻟﻠﻤﺮﺓ ﺍﻟـ‬ ‫‪.4‬‬
‫‪ 54‬ﺍﳌﻨﻌﻘﺪ ﰲ ‪ 3‬ﺩﻳﺴﻴﻤﱪ ‪ 2012‬ﺑﺮﺋﺎﺳﺔ ﺭﺋﻴﺲ ﺍﻟﻮﺯﺭﺍﺀ ﺑﺘﻨﻔﻴﺬ‬
‫ﻏﺎﻳﺔ ﻣﺎﺩﺓ ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻫﻲ ﺇﻋﺪﺍﺩ ﺇﻧﺴﺎﻥ ﺣﺎﻓﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻋﺎﱂﹴ ﻣﺆﻣﻦﹴ‬
‫ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﻟﺪﻳﲏ ﻭﻣﻨﻬﺞ ﺍﻟﺘﺤﻔﻴﻆ ﰲ ﺍﳌﺪﺍﺭﺱ ﺍﻟﺪﻳﻨﻴﺔ ﺍﳊﻜﻮﻣﻴﺔ‬
‫ﻣﺘ‪‬ﻖﹴ ﺻﺎﱀﹴ ﻣﻬﺬﹼﺏﹴ ﺫﻱ ﻛﻔﺎﺀﺍﺕ‪ ‬ﻋﺎﻟﻴﺔ‪ ‬ﻭﻣﻬﺎﺭﺍﺕ‪ ‬ﻓﺎﺋﻘﺔ‪ ‬ﻣﺴﺘﻮﻋﺐﹴ ﻋﻠﻰ‬ ‫ﺍﳌﺪﻋﻮﻣﺔ ﻭﺗﻐﻴﲑ ﺗﺴﻤﻴﺔ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﻟﺪﻳﲏ ﻭﻣﻨﻬﺞ ﺍﻟﺘﺤﻔﻴﻆ ﺇﱃ‬
‫ﺍﻟﺸﺮﻳﻌﺔ ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ﳑﺎ ﳚﻌﻞ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻭﺍﻟﺴﻨﺔ ﻗﺪﻭﺓ ﰲ ﺣﻴﺎﺗﻪ ﺍﻟﻴﻮﻣﻴﺔ‬ ‫ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﻟﺪﻳﲏ ﺍﳌﺘﻜﺎﻣﻞ ﻭﻣﻨﻬﺞ ﺍﻟﺘﺤﻔﻴﻆ ﺍﳌﺘﻜﺎﻣﻞ‪.‬‬
‫ﻟﺘﺤﻘﻴﻖ ﺍﻟﻨﺠﺎﺡ ﰲ ﺍﻟﺪﻧﻴﺎ ﻭﺍﻵﺧﺮﺓ‪.‬‬ ‫‪27‬‬ ‫ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﳎﻠﺲ ﺍﳌﻠﻮﻙ ﻟﻠﻤﺮﺓ ﺍﻟـ ‪ 231‬ﺍﳌﻨﻌﻘﺪ ﰲ‬ ‫‪.5‬‬
‫ﻓﱪﺍﻳﺮ ‪ 2013‬ﺃﻳﻀﺎ ﺃﻗﺮ‪ ‬ﺑﺎﻻﻫﺘﻤﺎﻡ ﻭﺍﳌﻮﺍﻓﻘﺔ ﻋﻠﻰ ﺍﻻﻗﺘﺮﺍﺡ‬
‫ﻹﺩﺭﺍﺝ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﻟﺪﻳﲏ ﺍﳌﺘﻜﺎﻣﻞ ﻭﻣﻨﻬﺞ ﺍﻟﺘﺤﻔﻴﻆ ﺍﳌﺘﻜﺎﻣﻞ‬
‫ﺿﻤﻦ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﻟﺪﺭﺍﺳﻲ ﺍﻟﻮﻃﲏ ﻭﺗﻨﻔﻴﺬﳘﺎ ﰲ ﺍﳌﺪﺍﺭﺱ ﺍﻟﺪﻳﻨﻴﺔ‬
‫ﺍﳊﻜﻮﻣﻴﺔ ﺍﳌﺪﻋﻮﻣﺔ‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻟﻠﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬

‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﳏﺘﻮﻯ ﺍﳌﻨﻬﺞ‬ ‫ﺍﻷﻫﺪﺍﻑ‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺎﺩﺓ ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺇﱃ‪:‬‬ ‫ﺑﻌﺪ ﻣﺘﺎﺑﻌﺔ ﻋﻤﻠﻴﺔ ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻢ ﻭﺍﻟﺘﻌﻠﻢ ﳌﺎﺩﺓ ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻳﺘﻤﻜﻦ ﺍﻟﺘﻼﻣﻴﺬ‬
‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ‬ ‫‪.1‬‬ ‫ﻣﻦ‪:‬‬
‫ﻓﻘﻪ ﺍﻵﻳﺎﺕ‬ ‫‪.2‬‬ ‫ﺣﻔﻆ ‪ 30‬ﺟﺰﺀﺍ ﻣﻦ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺍﻟﻜﺮﱘ ﻣﻊ ﻣﺮﺍﻋﺎﺓ ﺃﺣﻜﺎﻡ ﺍﻟﺘﺠﻮﻳﺪ‬ ‫‪.1‬‬

‫ﻭﻣﺮﺍﺗﺐ ﻭﺁﺩﺍﺏ ﲪﻠﺔ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ‪.‬‬

‫ﻭﻳﻨﺒﻐﻰ ﺃﻥ ﻳﻜﻮﻥ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺑﺎﺳﺘﺨﺪﺍﻡ ﺍﳌﻬﺎﺭﺍﺕ ﺍﻟﻜﺘﺎﺑﺔ‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ ﻣﻌﺎﱐ ﺃﻱ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺍﻟﻜﺮﱘ ‪ 30‬ﺟﺰﺀﺍ ﺑﺎﻟﻠﻐﺔ ﺍﳌﻼﻳﻮﻳﺔ‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫ﺍﻟﻴﺪﻭﻳﺔ ﻭﺍﳊﻔﻆ ﻭﺍﻟﺘﺴﻤﻴﻊ ﻭﺍﳌﺮﺍﺟﻌﺔ ﻭﺍﻹﺛﺒﺎﺕ ﻭﺍﻟﺘﻘﻴﻴﻢ‪ .‬ﻭﺗﻌﻠﻴﻢ ﻓﻘﻪ‬
‫ﺍﻵﻳﺎﺕ ﻳﺸﺘﻤﻞ ﻓﻴﻪ ﻓﻬﻢ ﺍﻵﻳﺎﺕ ﺍﻟﻘﺮﺁﻧﻴﺔ‪.‬‬ ‫ﺭﻛﺎﺋﺰ ﺍﳌﺎﺩﺓ‬
‫ﰲ ‪‬ﺎﻳﺔ ﺍﳌﺮﺣﻠﺔ ﺍﻟﺜﺎﻧﻮﻳﺔ ﻳﺘﻤﻜﻦ ﺍﻟﻄﻼﺏ ﺣﻔﻆ ‪ 30‬ﺟﺰﺀﺍ ﻣﻦ‬
‫ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺍﻟﻜﺮﱘ ﺣﻔﻈﺎ ﺻﺤﻴﺤﺎ ﻣﻊ ﻣﺮﺍﻋﺎﺓ ﺃﺣﻜﺎﻡ ﺍﻟﺘﺠﻮﻳﺪ ﻭ ﺗﻄﺒﻴﻖ‬
‫ﺍﻟﻘﻴﻢ ﺍﻟﻨﺒﻴﻠﺔ ﻭﺍﻟﺘﺤﻠﻰ ﺑﺎﻟﺴﻠﻮﻙ ﺍﻹﳚﺎﰊ ﰲ ﺗﻜﻮﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺔ ﺍﻟﻔﺮﺩ‬
‫ﺍﳌﺜﻠﻰ ﳋﺪﻣﺔ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﻭﺍ‪‬ﺘﻤﻊ ﻭﺍﻟﻮﻃﻦ‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻟﻠﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬

‫ﻣﻨﻬﺞ ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ‬

‫ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬ ‫ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺍﻟﺮﺍﺑﻌﺔ‬ ‫ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺍﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‬ ‫ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‬ ‫ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺍﻷﻭﱃ‬
‫‪ 4‬ﺃﺟﺰﺍﺀ‬ ‫‪ 7‬ﺃﺟﺰﺍﺀ‬ ‫‪ 6‬ﺃﺟﺰﺍﺀ‬ ‫‪ 7‬ﺃﺟﺰﺍﺀ‬ ‫‪ 6‬ﺃﺟﺰﺍﺀ‬

‫ﺗﻮﺯﻳﻊ ﺍﻷﻭﻗﺎﺕ‬
‫ﺗﻮﺯﻳﻊ ﺍﻷﻭﻗﺎﺕ ﳌﺎﺩﺓ ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻨﺤﻮ ﺍﻟﺘﺎﱄ‪:‬‬

‫ﻗﺴﻢ ﺍﻟﺘﺤﻔﻴﻆ ﺍﻟﻌﻠﻮﻣﻲ‬ ‫ﻗﺴﻢ ﺍﻟﺘﺤﻔﻴﻆ ﺍﻟﺪﻳﲏ‬

‫ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺍﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‬ ‫ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‬ ‫ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺍﻷﻭﱃ‬ ‫ﺍﶈﺘﻮﻳﺎﺕ‬ ‫ﺍﳌﻮﺍﺩ‬ ‫ﺍﻟﻌﺪﺩ‬
‫ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺍﻟﺮﺍﺑﻌﺔ ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺍﻟﺮﺍﺑﻌﺔ ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬

‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ‬
‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪15‬‬ ‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ‬ ‫‪1‬‬
‫ﻓﻘﻪ ﺍﻵﻳﺎﺕ‬

‫‪4‬‬
 ‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻟﻠﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬

‫ﻭﻟﺘﺤﻘﻴﻖ ﺍﻷﻫﺪﺍﻑ ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻤﻴﺔ ﻭﺍﻟﺘﻌﻠﻤﻴﺔ ﻻﺑﺪ ﻋﻠﻰ ﺍﳌﻌﻠﻤﲔ ﻭﺍﳌﻌﻠﻤﺎﺕ‬ ‫ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﻴﺠﻴﺔ ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻢ ﻭﺍﻟﺘﻌﻠﻢ‬
‫ﺑﺎﺳﺘﺨﺪﺍﻡ ﻫﺬﻩ ﺍﻻﺳﺘﺮﺍﺗﻴﺠﻴﺔ )ﺍﳌﺪﺧﻞ ﻭﺍﻟﻄﺮﻳﻘﺔ ﻭﺍﻷﺳﻠﻮﺏ( ﰲ‬
‫ﲢﻮ‪‬ﻝ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﻳﻘﺘﻀﻲ ﺇﱃ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﻴﺠﻴﺎﺕ ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻢ ﻭﺍﻟﺘﻌﻠﻢ ﺍﳌﺘﻨﻮﻋﺔ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺘﻬﻢ ﳌﺎﺩﺓ ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ‪.‬‬
‫ﺍﳌﺮﻛﱢﺰﺓ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺘﻌﻠﻢ ﺍﳌﺒﺎﺷﺮ‪ .‬ﻓﻌﻤﻠﻴﺔ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭﺗﻌﻠﻢ ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ‪‬ﺘﻢ‪‬‬
‫ﺍﻟﺘﻘﻴﻴﻢ‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﻜﺎﻣﻞ ﺑﲔ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﻭﺍﻟﻌﻤﻞ‪ .‬ﻭﻟﺘﺤﻘﻴﻖ ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺍﻟﺘﻌﻠﻢ ﺍﳌﻨﺸﻮﺩ ﻻﺑﺪ ﻣﻦ‬
‫ﺍﻹﺣﺎﻃﺔ ﺑﺎﳌﺪﺧﻞ ﻭﺍﻟﻄﺮﻳﻘﺔ ﻭﺍﻷﺳﻠﻮﺏ ﰲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﻴﺠﻴﺎﺕ‬
‫ﻃﺮﻳﻘﺔ ﺍﻟﺘﻘﻴﻴﻢ ﺍﳌﺘﻨﻮﻋﺔ ﺗ‪‬ﻄﺒ‪‬ﻖ ﻟﻠﺤﺼﻮﻝ ﻋﻠﻰ ﺗﻘﻮﱘ ﺻﺎﺩﻕﹴ ﻣﺘﻜﺎﻣﻞﹴ‪.‬‬
‫ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻢ ﻭﺍﻟﺘﻌﻠﻢ‪.‬‬
‫ﻭﺍﻟﺘﻘﻴﻴﻢ ﺍﻟﺒﻨﺎﺋﻲ ﺍﳌﺴﺘﻤﺮ ﰲ ﻋﻤﻠﻴﺔ ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻢ ﻭﺍﻟﺘﻌﻠﻢ ﻳ‪‬ﺴﺘﺨﺪﻡ ﻟﺘﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﺗﻘﺪﻣﺎﺕ ﻭﺇﳒﺎﺯﺍﺕ ﺍﻟﺘﻼﻣﻴﺬ ﰲ ﺍﻟﺘﻌﻠﻢ‪ .‬ﻭﻟﻠﺘﻐﻠﺐ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻨﻘﺎﻁ ﺍﻟﻀﻌﻴﻔﺔ‬
‫ﺍﳌﺪﺧﻞ ﻫﻮ ﺍﳌﺴﻠﻚ ﻟﺘﺤﻘﻴﻖ ﺍﻟـﻬﺪﻑ‪ .‬ﻓﺎﳌﺪﺧﻞ ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻤﻲ ﻳﻘﻮﻡ ﻋﻠﻰ‬
‫ﺍﳌﻜﺸﻮﻓﺔ ﻟﺪﻯ ﺍﻟﺘﻼﻣﻴﺬ ﻓﻌﻠﻴﻬﻢ ﺑﺎﻷﻧﺸﻄﺔ ﺍﻟﺘﻌﺰﻳﺰﻳﺔ‪ .‬ﻭﺃﻣﺎ ﺍﻟﻨﻘﺎﻁ‬
‫ﺍﻟﻨﻈﺮﻳﺎﺕ ﺃﻭ ﺍﻟﻨﻤﺎﺫﺝ ﺃﻭ ﺍﻻﺳﺘﻨﺒﺎﻃﺎﺕ ﺍﳌﻌﻴﻨﺔ ﻗﺒﻞ ﺑ‪‬ﺪﺀ ﻋﻤﻠﻴﺔ ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻢ‬
‫ﺍﻟﻘﻮﻳﺔ ﻓﺒﺎﻷﻧﺸﻄﺔ ﺍﻹﺛﺮﺍﺋﻴﺔ‪ .‬ﻭﺍﻟﺘﻘﻴﻴﻢ ﺍﻟﻨﻬﺎﺋﻲ ﻳﻄﺒ‪‬ﻖ ﻟﺘﺤﺪﻳﺪ ﻣﺴﺘﻮﻯ‬ ‫ﻭﺍﻟﺘﻌﻠﻢ ﰲ ﻣﺎﺩﺓ ﺃﻭ ﻣﻬﺎﺭﺓ ﻣﺎ‪.‬‬
‫ﺍﻟﺘﻼﻣﻴﺬ ﺍﺳﺘﻴﻌﺎﺑﺎﹰ ﻭﺇﳒﺎﺯﺍﹰ‪.‬‬
‫ﻭﺍﻟﻄﺮﻳﻘﺔ ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻤﻴﺔ ﻫﻲ ﺧﻄﻮﺍﺕ ﺃﻭ ﺃﻧﺸﻄﺔ ﻣﻨﻈﹼﻤﺔ ﺫﺍﺕ ﺃﻣﻮﺭ ﻣﻌﻴ‪‬ﻨﺔ‬
‫ﻟﺘﺤﻘﻴﻖ ﺍﻷﻫﺪﺍﻑ ﺍﻟﺘﻌﻠﻤﻴﺔ ﰲ ﻭﻗﺖ ﳏﺪ‪‬ﺩ‪.‬‬
‫ﻭﺍﻷﺳﻠﻮﺏ ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻤﻲ ﻫﻮ ﻣﻬﺎﺭﺓ ﺍﳌﻌﻠﻢ ﰲ ﺇﺩﺍﺭﺓ ﻭﺗﻨﻔﻴﺬ ﻃﺮﻳﻘﺔ‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻤﻴﺔ‪ .‬ﻭﺍﻷﺳﻠﻮﺏ ﻭﺣﺪﺍﺕ ﻣﺘﻀﻤ‪‬ﻨﺔ ﰲ ﻃﺮﻳﻘﺔ ﺗﻌﻠﻴﻤﻴﺔ ﻭﻳ‪‬ﻌﺘﱪ ﻣﻦ‬
‫ﺍﳌﻬﺎﺭﺍﺕ ﺍﻟﱵ ﻳﻨﺒﻐﻲ ﻋﻠﻰ ﺍﳌﻌﻠﻢ ﺇﺩﺍﺭ‪‬ﺎ ﻭﺗﻨﻔﻴﺬﻫﺎ‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻟﻠﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬

‫ﻣﻬﺎﺭﺓ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ ﻫﻲ ﺍﻟﻘﺪﺭﺓ ﻋﻠﻰ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺍﳌﻌﻠﻮﻣﺎﺕ ﻭﺍﳌﻬﺎﺭﺍﺕ‬ ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻬﺎﺭﺓ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ‬
‫ﻭﺍﻟﻘﻴﻢ ﻋﻠﻰ ﺑﻨﺎﺀ ﺍﻟﺘﻌﻘﹼﻞ ﻭﺍﻹﻧﻌﻜﺎﺱ ﳑ‪‬ﺎ ﳛﻞ ﺍﳌﺸﺎﻛﻞ ﻭﺍﲣﺎﺫ ﺍﻟﻘﺮﺍﺭﺍﺕ‬ ‫ﺍﻧﻄﺒﻘﺖ ﻣﻬﺎﺭﺓ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ ﺗﺼﺮ‪‬ﺣﺎ ﻋﻠﻰ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﻟﺪﺭﺍﺳﻲ ﻛﻲ ﻳﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﻭﺍﻹﺑﺪﺍﻉ ﻣﻊ ﺍﻟﻘﺪﺭﺓ ﻋﻠﻰ ﲢﺼﻴﻞ ﺍﻷﺷﻴﺎﺀ‪ .‬ﻭﺗﺘﻜﻮﻥ ﻣﻬﺎﺭﺓ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ‬ ‫ﺍﳌﻌﻠﻢ ﻹِﺳﺘﻌﻤﺎﳍﺎ ﰲ ﺍﻟﺘﺪﺭﻳﺲ ﻭﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻢ ﻟﻴﺸﺠﻊ ﺍﻟﻄﻼﺏ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ‬
‫ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ ﻋﻠﻰ ﻣﻬﺎﺭﺓ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ ﺍﻻﻧﺘﻘﺎﺩﻱ ﻭﺍﻻﺑﺘﻜﺎﺭﻱ ﻭﺍﻟﺘﻌﻘﹼﻠﻲ ﻭﺍﻟﺘﻔﻜﲑ‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻤﻴﺎ ﻭﺗﺮﻛﻴﺰﻳﺎ‪ .‬ﻭﻣﻬﺎﺭﺓ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ ﺗﺮﻛﹼﺰﺕ ﻋﻠﻰ ﺃﺭﺑﻊ ﻃﺒﻘﺎﺕ‬
‫ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ ﻛﻤﺎ ﰲ ﺍﳉﺪﻭﻝ ﺍﻷﻭﻝ‪.‬‬
‫ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﻴﺠﻴﺎ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ ﺍﻟﺒﻴﺎﻥ ﻭﺍﻟﺸﺮﺡ‬
‫ﻣﻬﺎﺭﺓ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ ﺍﻻﻧﺘﻘﺎﺩﻱ ﻭﻫﻲ ﺍﻟﻘﺪﺭﺓ ﻋﻠﻰ ﺗﻘﻴﻴﻢ ﺍﻟﻔﻜﺮﺓ ﻣﻨﻄﻘﻴﺔ‬ ‫ﺍﺳﺘﺨﺪﺍﻡ ﺍﳌﻌﻠﻮﻣﺎﺕ ﻭﺍﳌﻬﺎﺭﺍﺕ ﻭﺍﻟﻘﻴﻢ ﻟﺘﻄﺒﻴﻖ‬
‫ﺍﻟﺘﻄﺒﻴﻖ‬
‫ﻟﻠﺤﺼﻮﻝ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻨﺘﻴﺠﺔ ﺍﳌﻨﺸﻮﺩﺓ ﺑﺎﻟﺪﻻﺋﻞ ﺍﳌﻘﺒﻮﻟﺔ‪.‬‬ ‫ﺍﻷﺷﻴﺎﺀ ﰲ ﺍﳌﻮﺍﻗﻒ ﺍﳌﺨﺘﻠﻔﺔ‪.‬‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺍﳌﻌﻠﻮﻣﺎﺕ ﺇﱃ ﺍﻷﺟﺰﺍﺀ ﺍﻷﺻﻐﺮ ﻟﻔﻬﻢ ﻋﻤﻴﻖ‬
‫ﻭﻣﻬﺎﺭﺓ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ ﺍﻻﺑﺘﻜﺎﺭﻱ ﻫﻲ ﺍﻟﻘﺪﺭﺓ ﻋﻠﻰ ﲢﺼﻴﻞ ﺃﻭ ﺗﻜﻮﻳﻦ‬ ‫ﺍﻟﺘﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﻭﳍﺎ ﺻﻠﺔ ﺑﻌﻀﻬﺎ ﺑﻌﻀﺎ‪.‬‬
‫ﺍﻷﺷﻴﺎﺀ ﺍﳉﺪﻳﺪﺓ ﻭﺍﻟﻘﻴ‪‬ﻤﺔ ﺑﺎﺳﺘﺨﺪﺍﻡ ﻧﺸﺎﻁ ﺍﻟﺘﺼﻮ‪‬ﺭ ﺍﻟﻮﺍﻗﻌﻲ ﻭﺗﻔﻜﲑ‬ ‫ﻛﺴﺐ ﺍﻻﺣﺘﺴﺎﺏ ﻭﺍﻟﻘﺮﺍﺭﺍﺕ ﺑﺎﺳﺘﻌﻤﺎﻝ‬
‫ﺧﺎﺭﺝ ﺍﻟﻌﺎﺩﺓ‪.‬‬ ‫ﺍﳌﻌﻠﻮﻣﺎﺕ ﻭﺍﳋﹸﱪ ﻭﺍﳌﻬﺎﺭﺍﺕ ﻭﺍﻟﻘﻴﻢ ﻭﺇﺗﻴﺎﻥ‬ ‫ﺍﻟﺘﻘﻴﻴﻢ‬
‫ﺍﳌﱪ‪‬ﺭﺍﺕ‪.‬‬
‫ﻭﻣﻬﺎﺭﺓ ﺍﻟﺘﻌﻘﹼﻞ ﻫﻲ ﺍﻟﻘﺪﺭﺓ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺘﺤﺴﻴﺐ ﻭﺍﻟﺘﻘﻴﻴﻢ ﻭﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ﻣﻨﻄﻘﻴﺎ‪.‬‬
‫ﲢﺼﻴﻞ ﺍﻟﻔﻜﺮﺓ ﺃﻭ ﺍﳌﻨﺘﺞ ﻋﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﻻﺑﺘﻜﺎﺭ‬ ‫ﺍﻹﺑﺪﺍﻉ‬
‫ﻭﺍﻟﺘﻔﻜﲑ ﺍﻻﺳﺘﺮﺍﺗﻴﺠﻲ ﻫﻲ ﻃﺮﻳﻘﺔ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ ﺍﻟﺘﻨﻈﻴﻤﻲ ﻭﺍﳌﺮﻛﺰﻱ ﳊﹶﻞﹼ‬ ‫ﻭﺍﻹﺑﺪﺍﻉ‪.‬‬ ‫ﻭﺍﻹﻧﺘﺎﺝ‬
‫ﺍﳌﺸﺎﻛﻞ‪.‬‬ ‫ﺟﺪﻭﻝ ‪ :1‬ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ‬

‫‪6‬‬
 ‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻟﻠﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬

‫ﺍﳋﺎﲤﺔ‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﻣﻬﺎﺭﺓ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ ﻗﺎﺑﻠﺔ ﻻﺳﺘﻌﻤﺎﳍﺎ ﺩﺍﺧﻞ ﺍﻟﻔﺼﻞ ﻣﻊ‬
‫ﺍﻷﻧﺸﻄﺔ ﺍﳌﺘﻨﻮﻋﺔ ﺑﺎﻟﺘﻌﻘﹼﻞ ﻭﺗﻌﻠﻢ ﺍﻻﺳﺘﻜﺸﺎﻑ ﻭﺣ‪‬ﻞﹼ ﺍﳌﺸﺎﻛﻞ‬
‫ﻣﻨﻬﺞ ﺍﻟﺘﺤﻔﻴﻆ ﺍﳌﺘﻜﺎﻣﻞ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺇﺷﺒﺎﻋﺎﹰ ﻻﺣﺘﻴﺎﺟﺎﺕ ﺍﳌﺴﻠﻤﲔ‬
‫ﻭﺍﳌﺸﺮﻭﻋﺎﺕ‪ .‬ﻭﻳﻠﺘﺰﻡ ﻋﻠﻰ ﻣﺪﺭﺱ ﻭﻃﺎﻟﺐ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﺃﺩﻭﺍﺕ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ‬
‫ﻭﻭﺍﺟﺒﺎﺗـﻬﻢ ﻋﻴﻨﻴﹰﺎ ﻭﻛﻔﺎﺋﻴﺎﹰ ﻣﻊ ﺍﻟﺘﻨﺎﺳﺐ ﻋﻠﻰ ﻣﺴﺘﻮﻳﺎﺕ ﺍﻟﺘﻼﻣﻴﺬ‬
‫ﻛﺨﺮﻳﻄﺔ ﺍﻟﺘﺄﻣ‪‬ﻞ ﻭﺧﺮﻳﻄﺔ ﺍﻟﺬﻫﻦ ﻣﻊ ﺍﻷﺳﺌﻠﺔ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ ﻟﻴﺸﺠ‪‬ﻊ ﺍﻟﻄﻼﺏ‬
‫ﺑﺎﳌﺪﺍﺭﺱ ﺍﻟﺜﺎﻧﻮﻳﺔ ﻭﻗﺪﺭﺍ‪‬ﻢ ﺍﻟﻌﻘﻠﻴﺔ ﺑﻐﻴﺔ ﺍﳊﺼﻮﻝ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺴﻌﺎﺩﺓ ﰲ‬
‫ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺘﻔﻜﲑ‪.‬‬
‫ﺣﻴﺎ‪‬ﻢ ﺍﻟﺪﻧﻴﺎ ﻭﺍﻵﺧﺮﺓ‬
‫ﺍﳌﺮﺍﺟﻊ‬

‫ﺇﻋﺪﺍﺩ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﻭﺍﳌﻮﺍﺩ ﺍﳌﺴﺎﻋﺪﺓ ﻟﻠﻤﻨﻬﺞ ﻭﻣﻮﺍﺩ ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻢ ﻭﺍﻟﺘﻌﻠﻢ‬

‫ﻳﺮﺟﻊ ﺇﱃ ﻣﺼﺎﺩﺭ ﺻﺤﻴﺤﺔ ﻣﻌﺘﱪﺓ‪ .‬ﻓﺎﳌﻌﻠﻮﻣﺎﺕ ﺍﳌﻮﺟﻮﺩﺓ ﰲ ﺍﳌﻨﻬﺞ‬
‫ﻧﺎﺷﺌﺔ ﻋﻤ‪‬ﺎ ﺟﺎﺀ ﺑﻪ ﺍﻟﻨﱯ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ‪ .‬ﻭﻟﺘﻨﺴﻴﻖ ﺍﻟﺘﻼﻣﻴﺬ ﻓﻬﻤﹰﺎ‬
‫ﻭﻋﻤﻼﹰ ﻓﻜﻞ ﳏﺘﻮﻳﺎﺕ ﻋﻤﻠﻴﺔ ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻢ ﻭﺍﻟﺘﻌﻠﻢ ﻳ‪‬ﻌ‪ ‬ﺪ ﻭﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔﹶّﺬ ﻋﻠﻰ ﻣﻨﻬﺞ‬
‫ﺃﻫﻞ ﺍﻟﺴﻨﺔ ﻭﺍﳉﻤﺎﻋﺔ ﻭﺁﺭﺍﺀ ﻣﻌﺘﱪﺓ ﰲ ﺍﳌﺬﻫﺐ ﺍﻟﺸﺎﻓﻌﻲ ﻭﺍﻟﻘﺮﺍﺀﺍﺕ‬
‫ﺍﻟﺴﺒﻊ ﺍﳌﺘﻮﺍﺗﺮﺓ ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﻟﺸﺎﻃﺒﻴﺔ ﻭﺍﻟﻘﺮﺍﺭﺍﺕ ﻣﻦ ﺍﳍﻴﺌﺎﺕ ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ‬
‫ﰲ ﻣﺎﻟﻴﺰﻳﺎ‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻟﻠﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬

‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ‬ ‫‪.1‬‬

‫ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺍﻟﺘﻌﻠﻢ‬ ‫ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺍﶈﺘﻮﻯ‬

‫ﺣﻔﻆ ﺍﻵﻳﺎﺕ ﺍﻟﻘﺮﺁﻧﻴﺔ ﻣﻦ ﺍﻟﺴﻮﺭ ﺍﻵﺗﻴﺔ ﻣﻊ ﻣﺮﺍﻋﺎﺓ ﺃﺣﻜﺎﻡ ﺍﻟﺘﺠﻮﻳﺪ ﻭﺁﺩﺍﺏ ﲪﻠﺔ‬ ‫‪.1.1.1‬‬ ‫ﺣﻔﻆ ‪ 4‬ﺃﺟﺰﺍﺀ ﻣﻦ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺍﻟﻜﺮﱘ‪.‬‬ ‫‪1.1‬‬

‫ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ‪:‬‬
‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻷﺣﻘﺎﻑ‬ ‫‪.i‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﳏﻤﺪ‬ ‫‪.ii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻔﺘﺢ‬ ‫‪.iii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳊﺠﺮﺍﺕ‬ ‫‪.iv‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﻕ‬ ‫‪.v‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﺬﺍﺭﻳﺎﺕ‬ ‫‪.vi‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻄﻮﺭ‬ ‫‪.vii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻨﺠﻢ‬ ‫‪.viii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻘﻤﺮ‬ ‫‪.ix‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﺮﲪﻦ‬ ‫‪.x‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻮﺍﻗﻌﺔ‬ ‫‪.xi‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳊﺪﻳﺪ‬ ‫‪.xii‬‬

‫‪8‬‬
‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻟﻠﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬

‫ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺍﻟﺘﻌﻠﻢ‬ ‫ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺍﶈﺘﻮﻯ‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍ‪‬ﺎﺩﻟﺔ‬ ‫‪.xiii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳊﺸﺮ‬ ‫‪.xiv‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳌﻤﺘﺤﻨﺔ‬ ‫‪.xv‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﺼﻒ‬ ‫‪.xvi‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳉﻤﻌﺔ‬ ‫‪.xvii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳌﻨﺎﻓﻘﻮﻥ‬ ‫‪.xviii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﺘﻐﺎﺑﻦ‬ ‫‪.xix‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻄﻼﻕ‬ ‫‪.xx‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﺘﺤﺮﱘ‬ ‫‪.xxi‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳌﻠﻚ‬ ‫‪.xxii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻘﻠﻢ‬ ‫‪.xxiii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳊﺎﻗﺔ‬ ‫‪.xxiv‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳌﻌﺎﺭﺝ‬ ‫‪.xxv‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﻧﻮﺡ‬ ‫‪.xxvi‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳉﻦ‬ ‫‪.xxvii‬‬

‫‪9‬‬
‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻟﻠﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬

‫ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺍﻟﺘﻌﻠﻢ‬ ‫ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺍﶈﺘﻮﻯ‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳌﺰﻣﻞ‬ ‫‪.xxviii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳌﺪﺛﺮ‬ ‫‪.xxix‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔ‬ ‫‪.xxx‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻹﻧﺴﺎﻥ‬ ‫‪.xxxi‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳌﺮﺳﻼﺕ‬ ‫‪.xxxii‬‬

‫‪10‬‬
‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻟﻠﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬

‫ﻓﻘﻪ ﺍﻵﻳﺎﺕ‬ ‫‪.2‬‬

‫ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺍﶈﺘﻮﻯ‬ ‫ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺍﶈﺘﻮﻯ‬

‫ﺫﻛﺮ ﻣﻌﺎﱐ ﺃﻱ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺍﻟﻜﺮﱘ ﻣﻦ ﺍﻟﺴﻮﺭ ﺍﻵﺗﻴﺔ ﺑﺎﻟﻠﻐﺔ ﺍﳌﻼﻳﻮﻳﺔ‪:‬‬ ‫‪2.1.1‬‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ ﻣﻌﺎﱐ ﺃﻱ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺍﻟﻜﺮﱘ ‪ 4‬ﺃﺟﺰﺍﺀ‬ ‫‪2.1‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻷﺣﻘﺎﻑ‬ ‫‪.i‬‬ ‫ﺑﺎﻟﻠﻐﺔ ﺍﳌﻼﻳﻮﻳﺔ‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﳏﻤﺪ‬ ‫‪.ii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻔﺘﺢ‬ ‫‪.iii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳊﺠﺮﺍﺕ‬ ‫‪.iv‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﻕ‬ ‫‪.v‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﺬﺍﺭﻳﺎﺕ‬ ‫‪.vi‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻄﻮﺭ‬ ‫‪.vii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻨﺠﻢ‬ ‫‪.viii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻘﻤﺮ‬ ‫‪.ix‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﺮﲪﻦ‬ ‫‪.x‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻮﺍﻗﻌﺔ‬ ‫‪.xi‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳊﺪﻳﺪ‬ ‫‪.xii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍ‪‬ﺎﺩﻟﺔ‬ ‫‪.xiii‬‬

‫‪11‬‬
‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻟﻠﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬

‫ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺍﶈﺘﻮﻯ‬ ‫ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺍﶈﺘﻮﻯ‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳊﺸﺮ‬ ‫‪.xiv‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳌﻤﺘﺤﻨﺔ‬ ‫‪.xv‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﺼﻒ‬ ‫‪.xvi‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳉﻤﻌﺔ‬ ‫‪.xvii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳌﻨﺎﻓﻘﻮﻥ‬ ‫‪.xviii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﺘﻐﺎﺑﻦ‬ ‫‪.xix‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻄﻼﻕ‬ ‫‪.xx‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﺘﺤﺮﱘ‬ ‫‪.xxi‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳌﻠﻚ‬ ‫‪.xxii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻘﻠﻢ‬ ‫‪.xxiii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳊﺎﻗﺔ‬ ‫‪.xxiv‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳌﻌﺎﺭﺝ‬ ‫‪.xxv‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﻧﻮﺡ‬ ‫‪.xxvi‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳉﻦ‬ ‫‪.xxvii‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳌﺰﻣﻞ‬ ‫‪.xxviii‬‬

‫‪12‬‬
‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻟﻠﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬

‫ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺍﶈﺘﻮﻯ‬ ‫ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺍﶈﺘﻮﻯ‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳌﺪﺛﺮ‬ ‫‪.xxix‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔ‬ ‫‪.xxx‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﻹﻧﺴﺎﻥ‬ ‫‪.xxxi‬‬

‫ﺳﻮﺭﺓ ﺍﳌﺮﺳﻼﺕ‬ ‫‪.xxxii‬‬

‫‪13‬‬
‫ﺣﻔﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻟﻠﺴﻨﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‬

‫ﺃﻋﻀﺎﺀ ﳉﻨﺔ ﺍﻟﺘﺄﻟﻴﻒ‬

‫ﻣﺆﺳﺴﺔ‬ ‫ﺍﺳﻢ‬ ‫ﺭﻗﻢ‬

‫ﻗﺴﻢ ﺗﻄﻮﻳﺮ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﻟﻮﺯﺍﺭﺓ ﺍﻟﺘﺮﺑﻴﺔ ﺍﳌﺎﻟﻴﺰﻳﺔ‬ ‫ﺯﻣﺮﻱ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺍﻟﺮﺣﻴﻢ‬ ‫‪1‬‬

‫ﻗﺴﻢ ﺗﻄﻮﻳﺮ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﻟﻮﺯﺍﺭﺓ ﺍﻟﺘﺮﺑﻴﺔ ﺍﳌﺎﻟﻴﺰﻳﺔ‬ ‫ﳏﻤﺪ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ‬ ‫‪2‬‬

‫ﻗﺴﻢ ﺗﻄﻮﻳﺮ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﻟﻮﺯﺍﺭﺓ ﺍﻟﺘﺮﺑﻴﺔ ﺍﳌﺎﻟﻴﺰﻳﺔ‬ ‫ﳏﻤﺪ ﻓﻮﺯﻱ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﻭﻝ‬ ‫‪3‬‬

‫ﻗﺴﻢ ﺗﻄﻮﻳﺮ ﺍﳌﻨﻬﺞ ﺍﻟﻮﺯﺍﺭﺓ ﺍﻟﺘﺮﺑﻴﺔ ﺍﳌﺎﻟﻴﺰﻳﺔ‬ ‫ﺣﺴﺮ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ‬ ‫‪4‬‬

‫ﻣﻌﻬﺪ ﲢﻔﻴﻆ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻭﺍﻟﻘﺮﺍﺀﺍﺕ – ﺍﻟﻌﺼﺮﻳﺔ ﺑﺎﳌﺆﺳﺴﺔ ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ﺑﻜﻠﻨﺘﺎﻥ‬ ‫ﺷﻬﺮ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﻳﻌﻘﻮﺏ‬ ‫‪5‬‬

‫ﺍﳌﺪﺭﺳﺔ ﺍﻟﺜﺎﻧﻮﻳﺔ ﺍﻟﻮﻃﻨﻴﺔ ﺍﻟﺪﻳﻨﻴﺔ ﺗﻮﺀ ‪ ،‬ﻛﻠﻨﺘﺎﻥ‬ ‫ﺩﺳﻮﻗﻲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺍﻟﺮﲪﻦ‬ ‫‪6‬‬

‫ﻣﺪﺭﺳﺔ ﻗﺪﺡ ﺍﻟﺜﺎﻧﻮﻳﺔ ﺍﻟﻮﻃﻨﻴﺔ ﺍﻟﺪﻳﻨﻴﺔ‬ ‫ﳏﻤﺪ ﺃﻓﻨﺪﻱ ﺑﻦ ﳏﻤﺪ ﻗﺎﺳﻢ‬ ‫‪7‬‬

‫ﺍﳌﺪﺭﺳﺔ ﺍﻟﺜﺎﻧﻮﻳﺔ ﺍﳌﺘﻜﺎﻣﻠﺔ ﻟﻠﻌﻠﻮﻡ ﻭﺍﻟﺘﺤﻔﻴﻆ ‪ MAIWP‬ﺑﻜﻮﺍﻻ ﻟﻮﻣﺒﻮﺭ‬ ‫ﳏﻤﺪ ﻓﺎﺋﺰ ﺑﻦ ﳐﺘﺎﺭ‬ ‫‪8‬‬

‫ﺍﳌﺪﺭﺳﺔ ﺍﻟﺜﺎﻧﻮﻳﺔ ﺍﻟﻮﻃﻨﻴﺔ ﺍﻟﺪﻳﻨﻴﺔ ﺩﺍﺗﻮﺀ ﺣﺎﺝ ﺃﺑﻮ ﺣﺴﻦ ﺣﺎﺝ ﺳﺎﺋﻞ‪  ،‬ﲰﺒﻴﻠﻦ‬ ‫ﳏﻤﺪ ﺷﻬﲑ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﺩﺍﻭﺩ‬ ‫‪9‬‬

‫ﺍﳌﺪﺭﺳﺔ ﺍﻹﻣﺘﻴﺎﺯ ‪‬‬ ‫ﳏﻤﺪ ﺃﻣﲔ ﻓﻴﺼﻞ‬ ‫‪10‬‬

‫ﺍﳌﺪﺭﺳﺔ ﺍﻟﺜﺎﻧﻮﻳﺔ ﺍﻟﻮﻃﻨﻴﺔ ﺍﻟﺪﻳﻨﻴﺔ ﺩﺍﺗﻮﺀ ﺣﺎﺝ ﺃﺑﻮ ﺣﺴﻦ ﺣﺎﺝ ﺳﺎﺋﻞ‪  ،‬ﲰﺒﻴﻠﻦ‬ ‫ﳏﻤﺪ ﺳﻴﻒ ﺍﻟﻨﻌﻴﻢ ﺑﻦ ﺳﺎﻋﺪﻱ‬ ‫‪11‬‬

‫‪14‬‬