Inggih, ida dane sareng sami sane wangiang titiang, sadurung titiang
ngelanturang atur lugrayang titiang ngaturang pangastungkara panganjali umat
“Om Swastyastu”
Suksmaning manah aturang titiang, pamekas majeng ring Ida Sang Hyang
Widhi Wasa, melarapan antuk pasuecan ida, ring galah sane becik puniki iraga
sareng sami prasida mapupul iriki, manggihin karahayuan sekadi mangkin.
Ida dane pamekas para yowana pamilet pacentokan pidarta basa bali miwah
para pamiarsa sane tresne sihin titiang.
Ring galah sane becik puniki lugrayang titiang matur samatra nganinin
indik “Bali Sutrepti Malarapan antuk Ngrajegang Basa lan Budaya Bali”. Inggih
ida dane sareng sami iraga ring Bali sampun sue mirengang bebaosan sane
maosang Bali sutrepti. Napi sujatine Bali sutrepti punika, napike sampun
kemanah antuk mangda nenten maosang kemanten sakewanten pelaksanane
singsal, yen wenten anak sane sapunika mejanten punika jadma ten nyandang
gege, ten nyandang tulad, sejaba ngaryaning biuta ngawe kareredan sesaning
para jana Bali. Ring kamus basa Bali maosang sutrepti punika meartos ajeg,
yening Bali sutrepti punika meartos ajegang jagat Baline tegakkan jagat Baline.
Napi sane pacang ajegang ring Bali? Inggih niki sampun mangda tatas
kauningin. Inggihang punika, ajegang, kukuhang, saluir sane wenten ring Bali
sane kemulan becik ngawe jagat Baline kasukertan kaloktah ring jagate,
minakadi ngukuhang sesana sane medasar antuk agama, ngukuhang norma adat
sane manggeh ring Bali, miwah ngukuhang, nglimbakang saha ngwerdiang
budaya Bali. Jantenang pakukuh punika antuk pelaksana, sampunang
kayunange kewanten, punika nenten pacang ngemolihang punapa-punapi.
Semalihe napi tetujone napi pikenoh ipun ngajegang Bali?
Minab ida dane sampun pawikan ngantos wong dure negarane sampun
ngerauhin Bali. Kawentenan pulo Baline pinaka pulo wisata budaya sane
sampun kaloktah doh kantos ke dura Negara. Sampun sami uning tur pawikan,
punika sami ngawinang jagat Baline kaparinama olih para janane “pulau seribu
pura, pulau dewata, pulau surga utawi the last paradise”. Napi sane ngawinang
pulau Baline kaparinama asapunika? Sane ngawinang pulau Baline kaparinama
asapunika tur kasenengin olih para janane boyaja tios, punika santukan keasrian
palemahan pulau Baline, katuku malih antuk seni lan budaya maka miwah para
jana Baline sane ngandap kasor utawi kuma warga, sami punika kadasarin antuk
agama Hindu sane pinaka dasar mapineh jatma Baline. Nepek pisan ring tatuek
miwah pamarginnyane minakadi panca yadnya sane kabaos ring kecap sastra
agama. Punika kamanah antuk titiang ngawinang jagat Baline kasub ka dura
Negara. Sajaba punika Bali kabaos pinaka daerah tatujon wisata Indonesia
Bagian Tengah. Sajeroning nitenin linggihe pinaka daerah tatujon wisata, Bali
ngemanggehang Pariwisata Budaya pinaka daya tarik wisatawane sane pinih
utama. Duaning asapunika, budaya Baline patut kaupapira mangda prasida ajeg,
kukuh miwah lestari. Yening budaya Bali ne sampun rered utawi runtuh,
pariwisata Baline pacang taler sayan rered tur padem, mawinan pawangunan
ring Bali nenten pacang prasida mamargi antar.Sane mangkin, ngiring baosang,
asapunapi tata carane mangda budaya Bali ne prasida ajeg kantos ka pungkur
wekas? Para jana Bali ne saking dumun sampun kaloktah pinaka masyarakat
gotong royong, nginggilang rasa sagilik-saguluk salunglung sabayantaka
sarpanaya utawi ngelarang kesatuan miwah persatuan mangda prasida
ngemolihang kasukertan.
Saking kalangane maosang yen nenten naanin ngerauhin Bali, kocap
nenten naanin ngerauhin sorga. Minabang nenten salit para pengawi sane
dumun ngunggahang ring lontar basa sangupati salukat sekadi asapuniki:
“Rakyan Sangkadi Mega Ring Sasih Kapat, Lenggeng Asemu Rarastining
Halan”. Artos ipun sekadi gulem ring sasih kapate banget ngangobin tur
nganyudin manah sang ngatonang taler ring sajeroning pikayun ipun Bali
punika satmaka gendis sane setata manis kerasayang, mawinan parajana dura
negara nenten surud-surud ngerauhin Bali. Ping tiga ,ping pat ngerauhin Bali
taler ten merasa waneh ngerasayang keasrian, kabecikan, kebudayaan jagat
Baline. Sapunapi mangkin iraga utamane parajana Bali napike laliang indike
punika, banggayang budaya Baline punah, medue ke rasa angen ring wewarisan
leluhur iraga, napike muaka malih nempe budaya lian sane durung janten becik?
Inggih yen kemanah antuk titiang ngiring, ngiring sareng-sareng emban ajegang
budaya Baline mangda prasida budaya Baline ngancan-ngancan ngelimbak,
werdi, kaloktah ring jagate. Yen sampun budaya Baline sutrepti mejanten tamiu
dura negara ngancan-ngancan nincap ngerauhin Bali.
Inggih ida dane sareng sami sane kusumayang titiang, ngajegang budaya
sepatutnyane ngawit saking padewekan pedidi, sekadi madue rasa angen sareng
semeton, paras-paros sareng semeton sampunang jeg iyegange kewanten, iwang
akidik dados iyeg kirang akidik dados iyeg. Tumbuhang, tumbuhang sane
kebaos jati diri orang Bali inggih punika ramah tamah, salunglung sebayantaka.
Ring puri, ring jero utawi ring keluarga limbakang nganggen basa Bali, dados
jadma Bali sampunang kemad mabasa Bali. Maosang kewanten ajeg Bali
sakewanten ten naanin mebasa Bali.
Inggih Ida dane sareng sami sane wangiang titiang, dumogi napi sane
kabaktayang titiang mapikenoh majeng ring ida dane sareng sami. Wantah
asapunika sane antuk titiang ngaturang. Akeh titiang matur, tur akeh iwang
titiang, yening sekadi punika titiang nunas geng rena sinampura ring wenten
karaos titiang sane nenten manut ring manah. Sineb titiang antuk Parama Santih