Sepanjang beberapa dekad, Malaysia telah menghadapi banyak kes

rasuah yang melibatkan ahli politik terkenal, pegawai kerajaan,

eksekutif syarikat swasta dan kerajaan, profesional kolar putih,
pekerja kolar biru dan orang awam. Antaranya termasuklah Skandal
Perwaja Steel pada tahun 1980-an, skandal Zon Bebas Pelabuhan
Klang (PKFZ) pada 2007-2008, skandal National Feedlot
Corporation (NFC) pada 2010, skandal 1Malaysia Development Bhd.
(1MDB) pada 2018. Kes-kes ini melibatkan rampasan berjuta-juta
ringgit daripada pegawai kerajaan dan bukan kerajaan yang
terkemuka, membuatkan orang ramai mempersoalkan sama ada
inisiatif yang diambil oleh kerajaan untuk membendung rasuah
adalah terpilih atau praktikal. (Durairaja. S et al., 2019)

Public Choice Theory – adalah kerangkan teori ekonomi yang

dipopularkan oleh James M. Buchanan. Ia mengandaikan bahawa
individu adalah aktor yang rasional yang membuat keputusan
berdasarkan kepentingan diri mereka sendiri. Andaian ini berbeza
dengan pandangan tradisional politik, yang melihat ahli politik dan
birokrat sebagai aktor berkebajikan yang bermotifkan kepentingan
awam.

Perlakuan rasuah akibat individu yang membuat pilihan rasional

yang membawa kepada hasil yang ditetapkan, seperti yang
dinyatakan oleh Rose Ackerman (1978), potensi rasuah melebihi
kos.

Tindakan pegawai yang korup adalah disebabkan oleh proses

hubungan yang rasional, sedar dan disengajakan. Pegawai
mengimbang kelebihan hadiah yang dijanjikan terhadap
kemungkinan ditangkap dan kemungkinan kesan negatif yang
mungkin berlaku kepadanya, di mana faedahnya berbaloi dengan
risiko.

Kawalan rasuah: Tingkatkan kos rasuah, minimumkan faedah

rasuah.

Bad Apple theory ialah metafora yang menunjukkan bahawa

tingkah laku yang tidak beretika boleh merebak dari satu individu ke
seluruh organisasi, sama seperti satu epal buruk boleh merosakkan
keseluruhan tong. Teori ini sering digunakan untuk menjelaskan
mengapa organisasi mengalami masalah, seperti rasuah, penipuan,
dan diskriminasi.
Frasa "Epal busuk cepat menjangkiti jirannya" pertama kali
direkodkan dalam bahasa Inggeris pada tahun 1340. Frasa itu telah
diutarakan semula oleh Benjamin Franklin dalam Poor Richard's
Almanack pada tahun 1736, menyatakan "epal busuk merosakkan
temannya." Ungkapan ini dipopularkan oleh khutbah pada abad ke-
19, dengan mendakwa "Sebagaimana satu epal jahat merosakkan
yang lain, jadi anda tidak boleh menunjukkan bahagian kepada dosa
atau pendosa." Bentuk pepatah yang popular menjadi "Satu epal
buruk merosakkan tong."

Teori ini dihujahkan bahawa ia terlalu mudah dan ia mengabaikan

peranan budaya organisasi dalam mempromosikan atau mencegah
tingkah laku yang tidak beretika.

Dalam konteks rasuah, ia adalah menifestasi akhlak individu yang

rosak. Punca rasuah didapati dalam watak manusia yang cacat dan
cenderung kepada aktiviti jenayah. kecenderungan kepada nilai
moral yang salah.

Pegawai yang korup mengejar niai material (teori pilihan awam), di

mana ejen merasionalkan tingkahlaku rasuah sebagai tidak salah.

Teori budaya organisasi ialah bidang kajian yang mengkaji nilai,

kepercayaan dan andaian bersama yang membentuk cara
organisasi beroperasi. Kepercayaan dan andaian bersama ini
selalunya tidak kelihatan, tetapi ia mempunyai pengaruh yang kuat
terhadap cara pekerja berkelakuan dan berinteraksi antara satu
sama lain.

Terdapat banyak teori budaya organisasi yang berbeza, tetapi salah

satu yang paling berpengaruh ialah karya Edgar Schein. Schein
mencadangkan model tiga peringkat budaya organisasi, yang terdiri
daripada:
Artifak: Ini ialah manifestasi budaya yang boleh dilihat, seperti susun
atur fizikal organisasi, kod pakaian dan bahasa.
Nilai yang dipegang: Ini ialah nilai yang didakwa dipegang oleh
organisasi, seperti inovasi, kerja berpasukan dan perkhidmatan
pelanggan.
Andaian asas: Ini adalah kepercayaan dan andaian tidak sedar
yang membimbing cara organisasi beroperasi.

Schein berhujah bahawa ketiga-tiga tahap budaya ini saling

berkaitan, dan semuanya menyumbang kepada keseluruhan budaya
sesebuah organisasi. Sebagai contoh, organisasi dengan
penekanan yang kuat pada perkhidmatan pelanggan mungkin
mempunyai susun atur fizikal yang direka untuk membuat pelanggan
berasa dialu-alukan, kod pakaian yang profesional tetapi mudah
didekati dan bahasa yang menghormati dan membantu.

Terdapat beberapa cara untuk mengurus budaya organisasi. Salah

satu cara adalah untuk mewujudkan satu set nilai dan kepercayaan
yang jelas yang disampaikan kepada semua pekerja. Cara lain ialah
mewujudkan persekitaran yang menyokong di mana pekerja
berasa selesa menyatakan idea dan pendapat mereka. Akhir sekali,
adalah penting untuk memberi ganjaran dan mengiktiraf pekerja
yang menunjukkan nilai dan kepercayaan organisasi.

akibat dari budaya tertentu– budaya kumpulan tertentu– membawa

kepada keadaan mental tertentu. Kegagalan dalam "jentera yang
betul" kerajaan, bukan watak yang rosak, menyebabkan pegawai
awam bertindak rasuah. mengambil kira konteks perbuatan rasuah
berlaku.

Punch mendakwa (2000: 304) (apabila bercakap tentang rasuah

dalam jabatan polis di seluruh dunia): "Jika kita mengimbas aktiviti
ini maka jelas bahawa kita tidak lagi berurusan dengan individu yang
mencari keuntungan peribadi semata-mata tetapi dengan tingkah
laku kumpulan yang berakar umbi. “Implikasinya ialah dalam
menangani rasuah dan bentuk penyelewengan polis yang lain,
adalah penting untuk memberi tumpuan kepada dinamik kumpulan,
peningkatan daripada penyelewengan kecil kepada serius, dan
unsur-unsur negatif dalam budaya polis.

Akibat dari budaya kumpulan tertentu, yang membawa kepada

keadaan tingkah laku rasuah, sama ada ia hasil dari hubungan
kausal atau dinamik budaya yang kuat, bahawa orang dalam
organisasi bertindak mengikut dinamik tertentu organisasi.

menggambarkan 'faktor pemudah cara' yang, dalam beberapa kes

(tidak semua orang dalam organisasi menjadi rasuah),
mengukuhkan rantaian penyebab, ciri-ciri kontekstual yang membuat
penetapan rasuah. Dalam erti kata itu, teori-teori ini sebenarnya
bukan tentang punca rasuah, tetapi penyebab rasuah.

Klitgaard (1988) melihat rasuah sebagai 'berjangkit'. Apabila budaya

organisasi (atau negara) rosak, setiap orang yang berhubung
dengannya juga berisiko besar untuk menjadi rasuah. Oleh itu (dan
cukup menarik) rasuah itu sendiri seolah-olah menjadi 'punca' rasuah
(walaupun hubungan sebab-akibat tertentu sukar untuk ditakrifkan).

Kawalan rasuah: kawalan rasuah di mana penekanan adalah untuk

mempengaruhi budaya organisasi, yang dipanggil 'alat budaya'
dengan, sebagai contoh, mengubah kepimpinan organisasi (Trevino,
Weaver et al. 1999; Trevino, Hartman et al. 2000; Huberts, Kaptein
et al. 2004).

Teori nilai moral yang bertentangan adalah sejenis teori rasuah

yang menyatakan bahawa rasuah berlaku apabila individu
berhadapan dengan konflik antara nilai peribadi dan profesional
mereka. Sebagai contoh, seorang pegawai mungkin berhadapan
dengan pilihan sama ada menerima rasuah, yang akan memberi
manfaat kepada keluarga mereka dari segi kewangan, atau menolak
rasuah, yang merupakan perkara yang betul dari segi moral untuk
dilakukan. Jika pegawai memilih untuk menerima rasuah, mereka
pada dasarnya meletakkan nilai peribadi mereka di atas nilai
profesional mereka.

Nilai diandaikan untuk menentukan tingkah laku. Kerana

pertembungan nilai yang berkaitan dengan peranan peribadi dan
awam seseorang, pilihan perlu dibuat. Dan nilai-nilai tertentu
membawa kepada rasuah. Dalam budaya tertentu, kesetiaan kepada
rakan dan keluarga boleh menyebabkan perlakuan rasuah. Oleh itu,
bukan keuntungan peribadi yang mementingkan diri sendiri yang
dicari oleh pegawai rasuah, sebaliknya ejen itu merasakan keperluan
untuk melakukan rasuah untuk memenuhi tugas peribadi (moral)
yang penting, seperti memastikan kesetiaan kepada rakan dan
keluarga.

Teori nilai moral yang bercanggah sering digunakan untuk

menjelaskan rasuah di negara membangun, di mana selalunya
terdapat penekanan budaya yang kuat terhadap kekeluargaan dan
kesetiaan. Di negara-negara ini, pegawai mungkin merasakan
bahawa mereka mempunyai kewajipan moral untuk membantu
keluarga mereka, walaupun ia bermakna melanggar undang-
undang.

Penjelasan mengenai moral mikro dan moral makro.

Moral mikro mempunyai kaitan dengan hubungan dengan orang
dalam kalangan sosial kita (keluarga, kawan). Ia adalah mengenai
nilai, norma dan kewajipan moral dalam kehidupan peribadi dan
sosial harian kita. Walaupun kewajipan daripada moral mikro adalah
berdasarkan norma tidak formal, ia sangat kuat - jauh lebih kuat
daripada kewajipan moral kita terhadap orang yang tidak dikenali.
Kewajipan moral dalam kehidupan peribadi kita dicirikan oleh
timbal balik: kita membantu rakan dan keluarga sama seperti
kita mengharapkan mereka membantu kita.

Moral makro, sebaliknya, menekankan yang universal. Ia adalah

hasil daripada proses, seperti yang diterangkan oleh Nelson (1949),
menyejagatkan moral dan mendakwa kesahihan normanya pada
institusi undang-undang, sistem universal norma formal. Moral
makro dicirikan oleh pelengkap hak dan kewajipan sebagai modus
utama hubungan sosial. Untuk kewujudannya, ia bergantung kepada
kepercayaan masyarakat terhadap mekanisme pampasan institusi
sosial. Masalah moral makro ialah tahap abstraksinya yang lebih
tinggi, yang mengehadkan peluang untuk menghayati normanya.

Konflik dalam masyarakat timbul apabila orang melihat diri mereka

dalam dua peranan sosial dengan kewajipan moral yang
bertentangan: moral makro pegawai awam memerlukan mereka
untuk melayan orang yang berbeza secara sama rata, di mana
moral mikro memerlukan mereka untuk memihak kepada rakan
di mana mungkin.

Terdapat beberapa bukti empirikal untuk menyokong pertentangan

teori nilai moral. Sebagai contoh, satu kajian mendapati bahawa
pegawai yang lebih cenderung mengalami konflik antara nilai
peribadi dan profesional mereka juga lebih cenderung untuk terlibat
dalam tingkah laku rasuah.

Walau bagaimanapun, adalah penting untuk ambil perhatian bahawa

pertembungan teori nilai moral bukanlah satu-satunya penjelasan
untuk rasuah. Faktor lain, seperti kemiskinan, institusi yang lemah,
dan kekurangan ketelusan, juga boleh menyumbang kepada rasuah.

Berikut adalah beberapa ciri utama pertembungan teori nilai moral

i. Mereka memberi tumpuan kepada tahap analisis individu.
ii. Mereka berpendapat bahawa rasuah berlaku apabila individu
berhadapan dengan konflik antara nilai peribadi dan
profesional mereka.
iii. Mereka sering digunakan untuk menjelaskan rasuah di
negara membangun.
iv. Terdapat beberapa bukti empirikal untuk menyokong teori ini.
Etos pentadbiran awam ialah satu set nilai dan prinsip yang
membimbing kerja penjawat awam. Ia sering dilihat sebagai asas
tadbir urus yang baik dan prasyarat untuk sektor awam yang
berfungsi dengan baik. Ia merangkumi asas normatif dan
pertimbangan etika yang membentuk amalan dan kajian pentadbiran
awam. Ia berkait dengan budaya organisasi,

Prestasi pegawai mempunyai jalan sebab akibat daripada tekanan

masyarakat melalui tahap organisasi. Ini, digabungkan dengan
kekurangan perhatian terhadap isu integriti, membawa kepada
tumpuan pegawai itu pada 'keberkesanan,' menjadikannya rasuah.

Etos perkhidmatan awam dan rasuah berkait rapat. Etos pentadbiran

awam yang kukuh boleh membantu mencegah rasuah dengan
mewujudkan budaya akauntabiliti dan ketelusan dalam sektor awam.
Walau bagaimanapun, etos pentadbiran awam yang lemah boleh
mewujudkan persekitaran di mana rasuah lebih cenderung untuk
berkembang.

Terdapat beberapa cara untuk mengawal rasuah. Ini termasuk:

Memperkukuh kedaulatan undang-undang: Kedaulatan undang-

undang adalah prinsip bahawa tiada siapa yang berada di atas
undang-undang, termasuk pegawai awam. Kedaulatan undang-
undang yang kukuh boleh membantu menghalang rasuah dengan
menjelaskan bahawa individu yang rasuah akan bertanggungjawab
atas tindakan mereka.
Meningkatkan ketelusan dan akauntabiliti: Ketelusan dan
akauntabiliti adalah penting untuk mencegah rasuah. Penjawat
awam perlu diwajibkan untuk mendedahkan kepentingan kewangan
mereka, dan mereka harus tertakluk kepada audit tetap.
Memperkukuh institusi anti-rasuah: Institusi anti-rasuah, seperti
ombudsman dan suruhanjaya anti-rasuah, memainkan peranan
penting dalam mencegah dan memerangi rasuah. Institusi ini harus
mempunyai sumber yang mencukupi dan bebas daripada campur
tangan politik.
Menggalakkan budaya integriti: Budaya integriti dalam sektor
awam boleh membantu mencegah rasuah dengan mewujudkan
persekitaran di mana penjawat awam digalakkan untuk bertindak
dengan jujur dan berintegriti. Ini boleh dilakukan melalui pendidikan
dan latihan, serta melalui promosi model peranan yang positif.
Dengan menggalakkan etos pentadbiran awam dan mengambil
langkah untuk mengawal rasuah, kita boleh membantu untuk
membina masyarakat yang lebih adil dan saksama.
Berikut adalah beberapa pemikiran tambahan tentang hubungan
antara etos pentadbiran awam dan rasuah:

Etos pentadbiran awam yang kukuh boleh membantu mencegah

rasuah dengan mewujudkan budaya akauntabiliti dan ketelusan
dalam sektor awam. Ini bermakna penjawat awam dipegang dengan
standard kelakuan yang tinggi, dan tindakan mereka terbuka kepada
penelitian awam. Ini boleh menyukarkan lagi individu rasuah untuk
beroperasi, dan ia juga boleh membantu menghalang rasuah dengan
menghantar mesej yang jelas bahawa tingkah laku rasuah tidak akan
diterima.

Etos pentadbiran awam yang lemah boleh mewujudkan persekitaran

di mana rasuah lebih berkemungkinan berkembang. Ini kerana etos
yang lemah boleh menyebabkan kekurangan akauntabiliti dan
ketelusan, yang boleh memberi peluang kepada individu yang korup
untuk beroperasi tanpa rasa takut terhadap pengesanan atau
hukuman. Selain itu, etos yang lemah boleh mewujudkan budaya
bebas daripada hukuman, di mana individu yang korup percaya
bahawa mereka berada di atas undang-undang dan bahawa mereka
tidak akan bertanggungjawab atas tindakan mereka.

Rasuah ialah satu bentuk kelakuan tidak jujur atau penipuan oleh
mereka yang berkuasa. Ia boleh memberi kesan buruk kepada
masyarakat, menjejaskan kedaulatan undang-undang,
pembangunan ekonomi dan keadilan sosial.

Kawalan ialah keupayaan untuk melaksanakan kuasa atau pengaruh

ke atas seseorang atau sesuatu. Dalam konteks rasuah, kawalan
boleh merujuk kepada keupayaan individu atau kumpulan rasuah
mempengaruhi tingkah laku penjawat awam.

Pengurusan Awam Baharu (NPM) ialah satu set pembaharuan

pentadbiran yang muncul pada akhir abad ke-20, bertujuan untuk
meningkatkan kecekapan dan keberkesanan sektor awam dengan
meminjam amalan pengurusan daripada sektor swasta. Walaupun
NPM telah membawa perubahan positif kepada pentadbiran awam,
ia juga boleh memberi implikasi kepada rasuah dalam sektor awam,
berikutan piawaian etika dalam perkhidmatan awam terjejas secara
negatif.

Berikut adalah beberapa cara NPM boleh menjejaskan rasuah:

Penekanan pada prestasi dan keputusan: NPM memberi tumpuan
kepada pengukuran prestasi, menetapkan sasaran, dan memastikan
pegawai awam bertanggungjawab untuk mencapai hasil tertentu.
Walaupun ini boleh menggalakkan kecekapan, ia juga boleh
mewujudkan persekitaran di mana pencapaian sasaran menjadi
matlamat utama, yang berpotensi membawa kepada amalan tidak
beretika atau rasuah jika pegawai mengutamakan pencapaian
sasaran berbanding mengikuti garis panduan etika.

Penyumberan Luar dan penswastaan: NPM sering menyokong

penyumberan luar dan penswastaan perkhidmatan awam untuk
meningkatkan kecekapan dan mengurangkan kos. Walau
bagaimanapun, mekanisme pengawasan dan akauntabiliti yang
tidak mencukupi dalam pengaturan ini boleh mewujudkan peluang
untuk rasuah. Apabila fungsi awam dipindahkan kepada entiti
swasta, terdapat risiko pakatan sulit, pilih kasih, atau rasuah dalam
proses perolehan atau semasa penyediaan perkhidmatan yang
berterusan.

Pengurangan kawalan birokrasi: NPM berusaha untuk

memperkemas dan mengurangkan kawalan birokrasi untuk
meningkatkan fleksibiliti dan membuat keputusan. Walaupun
mengurangkan birokrasi boleh meningkatkan kecekapan, ia juga
boleh melemahkan kawalan dalaman, mekanisme pengawasan dan
semak dan imbang, mewujudkan peluang untuk rasuah berkembang
pesat disebabkan oleh penurunan akauntabiliti dan ketelusan.

Insentif berasaskan prestasi: NPM sering memperkenalkan

insentif berasaskan prestasi, seperti bonus dan promosi berdasarkan
pencapaian sasaran. Walaupun insentif ini boleh memotivasikan
pekerja, insentif ini juga boleh mewujudkan insentif songsang dan
menggalakkan amalan rasuah, seperti memanipulasi data atau
terlibat dalam rasuah untuk mencapai sasaran dan mendapat faedah
peribadi.

Melemahkan perlindungan perkhidmatan awam: Pembaharuan

NPM kadangkala melibatkan pengurangan keselamatan pekerjaan
dan perlindungan untuk penjawat awam, dengan menekankan
pengaturan pekerjaan yang lebih fleksibel. Keselamatan kerja yang
lebih lemah boleh membawa kepada risiko rasuah yang lebih tinggi
kerana pegawai awam mungkin lebih cenderung untuk terlibat dalam
amalan rasuah untuk mendapatkan kedudukan mereka atau
menjana pendapatan tambahan.
Fokus pada prinsip berorientasikan pasaran: NPM
menggalakkan prinsip berorientasikan pasaran dalam pentadbiran
awam, seperti persaingan, kecekapan dan kepuasan pelanggan.
Walau bagaimanapun, apabila prinsip ini digunakan tanpa
perlindungan dan pertimbangan etika yang mencukupi, ia boleh
mewujudkan peluang untuk rasuah, pilih kasih, atau
penyalahgunaan kuasa dalam proses membuat keputusan.

Untuk mengurangkan potensi kesan negatif NPM terhadap rasuah,

adalah penting untuk memastikan ketelusan, mekanisme
akauntabiliti dan standard etika yang mencukupi dalam pentadbiran
awam. Melaksanakan langkah antirasuah yang kukuh,
menggalakkan budaya integriti, dan memupuk pengawasan yang
teguh dan mekanisme kawalan dalaman boleh membantu mencegah
rasuah dan menangani sebarang akibat negatif yang mungkin timbul
daripada pembaharuan NPM.

Hubungan antara Teori Pilihan Awam, Teori Epal Buruk, Teori

Budaya Organisasi, Teori Menentang Nilai Moral, dan Etos
Pentadbiran Awam dalam konteks rasuah dapat difahami seperti
berikut:

Teori Pilihan Awam: Teori Pilihan Awam memberi tumpuan kepada

tingkah laku rasional individu dalam sektor awam. Ia mencadangkan
bahawa individu, termasuk pegawai awam, bertindak atas
kepentingan diri mereka sendiri untuk memaksimumkan faedah
peribadi. Dalam konteks rasuah, Teori Pilihan Awam membayangkan
bahawa individu mungkin terlibat dalam amalan rasuah jika faedah
yang dirasakan melebihi potensi kos. Teori ini mengiktiraf peranan
aktor individu dalam aktiviti rasuah, sejajar dengan Teori Epal Buruk.

Teori Epal Buruk: Teori Epal Buruk berpendapat bahawa rasuah

disebabkan terutamanya oleh segelintir individu dalam organisasi
yang terlibat dalam tingkah laku yang tidak beretika atau menyalahi
undang-undang. Ia menekankan kepentingan salah laku individu
dalam amalan rasuah. Teori ini sejajar dengan idea bahawa rasuah
boleh dikaitkan dengan individu tertentu yang menyimpang daripada
piawaian etika dan mengeksploitasi kedudukan mereka untuk
kepentingan peribadi.

Teori Budaya Organisasi: Teori Budaya Organisasi mencadangkan

bahawa nilai, norma, dan tingkah laku yang dikongsi dalam
organisasi membentuk tingkah laku ahlinya. Dalam konteks rasuah,
budaya organisasi memainkan peranan yang penting. Jika sesebuah
organisasi memupuk persekitaran yang bertolak ansur atau
menggalakkan amalan rasuah, ia boleh meningkatkan kemungkinan
rasuah. Sebaliknya, budaya yang menggalakkan integriti, ketelusan
dan akauntabiliti boleh bertindak sebagai penghalang kepada
rasuah. Teori budaya organisasi mengiktiraf pengaruh faktor sistemik
dalam membentuk tingkah laku rasuah dan melengkapi Teori Epal
Buruk.

Moral Clash Value: Menentang teori nilai moral merujuk kepada

perspektif yang berbeza tentang apa yang membentuk tingkah laku
etika dan piawaian moral. Teori-teori ini merangkumi pelbagai
kerangka etika, seperti konsekuensialisme, deontologi, dan etika
kebajikan. Dalam konteks rasuah, teori nilai moral yang
bertentangan mempengaruhi keputusan dan tindakan individu.
Perspektif etika yang berbeza boleh membawa kepada penilaian
yang berbeza-beza tentang perkara yang dianggap sebagai tingkah
laku rasuah atau tidak beretika. Memahami teori-teori yang
bertentangan ini boleh menjelaskan dimensi moral dan etika rasuah
dan memberitahu usaha untuk memeranginya.

Etos Pentadbiran Awam: Etos pentadbiran awam merujuk kepada

nilai, prinsip, dan piawaian etika yang membimbing kelakuan
pegawai awam dan pentadbiran awam secara keseluruhan. Ia
merangkumi tanggapan perkhidmatan awam, akauntabiliti, ketelusan
dan integriti. Etos pentadbiran awam yang kukuh menggalakkan
tingkah laku beretika dan tidak menggalakkan rasuah. Walau
bagaimanapun, jika etos itu lemah atau terjejas, ia boleh
menyumbang kepada rasuah dalam sektor awam.

Secara ringkasnya, konsep-konsep ini saling berkaitan dan

memberikan perspektif yang berbeza tentang punca dan dinamik
rasuah. Manakala Teori Epal Buruk menekankan salah laku individu,
Teori Budaya Organisasi, Menentang Teori Nilai Moral, dan Etos
Pentadbiran Awam mengiktiraf faktor sistemik dan budaya yang
membentuk tingkah laku rasuah. Teori Pilihan Awam pula
memfokuskan kepada pembuatan keputusan rasional individu dalam
sektor awam. Memahami teori ini boleh membantu membangunkan
strategi komprehensif untuk mencegah dan menangani rasuah
dengan menangani kedua-dua faktor individu dan sistemik.
Untuk mengurangkan rasuah, langkah pencegahan perlu
dilaksanakan di pelbagai peringkat: mikro (individu), meso
(organisasi), dan makro (masyarakat). Berikut adalah beberapa
langkah yang boleh diambil pada setiap peringkat:

Tahap Mikro (Individu):

Tatakelakuan: Wujudkan tatakelakuan yang jelas dan komprehensif

untuk pegawai awam yang menggariskan standard dan tingkah laku
etika yang diharapkan.

Latihan Etika: Menyediakan program latihan dan kesedaran yang

kerap untuk mendidik pegawai awam tentang risiko rasuah,
membuat keputusan beretika, dan akibat terlibat dalam amalan
rasuah.

Perlindungan Pemberi Maklumat: Laksanakan mekanisme untuk

melindungi pemberi maklumat yang melaporkan rasuah,
memastikan kerahsiaan dan menyediakan perlindungan undang-
undang terhadap tindakan balas.

Memperkukuh Badan Pengawas: Meningkatkan kapasiti dan

kebebasan badan pengawasan, seperti suruhanjaya anti-rasuah
atau pejabat ombudsman, untuk menyiasat dan menangani dakwaan
rasuah dengan berkesan.

Tahap Meso (Organisasi):

Ketelusan dan Akauntabiliti: Wujudkan sistem yang telus untuk

pengurusan kewangan, perolehan dan proses membuat keputusan.
Melaksanakan mekanisme untuk penelitian awam, seperti audit tetap
dan pendedahan maklumat.

Sistem Kawalan Dalaman: Memperkukuh sistem kawalan dalaman

untuk mengesan dan mencegah rasuah, termasuk pengasingan
tugas, pemantauan berkala dan mekanisme pelaporan.

Kepimpinan Beretika: Menggalakkan kepimpinan beretika dalam

organisasi, menekankan integriti, menunjukkan contoh yang baik,
dan memastikan individu bertanggungjawab atas tindakan mereka.

Penilaian Risiko: Menjalankan penilaian risiko rasuah secara

berkala untuk mengenal pasti kawasan yang terdedah dan
membangunkan strategi yang disasarkan untuk pencegahan.
Tahap Makro (Masyarakat):

Rangka Kerja Perundangan dan Pengawalseliaan: Membangun

dan menguatkuasakan undang-undang antirasuah yang
komprehensif dengan hukuman berat bagi pesalah. Memastikan
penguatkuasaan yang berkesan melalui sistem kehakiman yang
bebas.

Kesedaran dan Pendidikan Awam: Mengadakan kempen

kesedaran awam untuk mendidik rakyat tentang kesan buruk rasuah
dan menggalakkan budaya integriti dan tingkah laku beretika.

Penglibatan Masyarakat Sivil: Menggalakkan organisasi

masyarakat sivil dan media memainkan peranan aktif dalam
memantau dan mendedahkan rasuah. Sokong keupayaan mereka
untuk menyiasat dan melaporkan kes rasuah.

Kerjasama Antarabangsa: Bekerjasama dengan organisasi

antarabangsa dan negara lain untuk memerangi rasuah, bertukar
amalan terbaik dan mendapatkan semula aset yang dicuri.

Adalah penting untuk menangani pencegahan rasuah secara

menyeluruh di semua peringkat untuk mewujudkan sistem yang tidak
menggalakkan amalan rasuah, menggalakkan akauntabiliti dan
memupuk budaya integriti. Langkah-langkah ini harus disertakan
dengan kemahuan politik yang kuat, usaha yang berterusan, dan
penilaian tetap untuk memastikan keberkesanannya.