* M A R S I P A I N G O T*
Orang Kaya :
Baen madung salose di namangupa manurut domu ni pokat natuari tu hata sipaingot
doma sugari dohot do'a na sian Malim. Harana madung songon na banjar sude Raja-raja na
sian Desa na Walu, songoni na sian Kahanggi, Anak Boru dohot Pisang Raut, bagian Ama
dohot Ina.
Ia pangida ni roha laing Raja doma naso dohot. Dibaen madung songoni do harumbukna, tu
Panusunan Bulung ma disorahkon mang- alehen hata sipaingot na sian Raja. Laing hita mulai
mada ja- nami.
Panusunan Bulung :
Olo ale. Songon namangihutkon tu laho-lano na didokkon ni dongan na
parjolomarsantabi ma au tu sude hita na dison on haru halaklahi dadaborudohot di hamu na
hami patobang sadari on. Songon nadung rap hita boto di ari na manyogot i. RajaNa- mora
dohot Hatobangon ni Huta asa Raja na sian Desa na walu madung rap manjagit sude ima
dipangidoan ni Suhut Sihabolonan na giot mangalehen goar Raja di hamu na dua.
Onpe manyunyupkonna ma tu hamu antargan sodapotan hata sipaingot sian Raja. Goar Raja
na ditontuhon tu hamu ima Aulia gelar Su- tar Adil Parsungkunan. Jadi di hamu Inang boru
Namora Hafsah gelar Nai Marlangit Lenggang Mauli. Dison ma hami mangolopkonna.
Horas.. horas...horas.
Tu Sutan i bope tu Nai Marlangit. Di sogot ni ari i, hamu manjagit Burangir taon-taon
anso taon tondi conot badan. Madung diupa Bayo Datunaron dido'ahon Guru Sanga Malim.
Jadi dipangisi ni roha doma nalehenon di hamusongon pananbai ni na parjolo. Haru sada pe
panggoarina madung dohot do sude Raja dibagasan. Sudena sipaingot on angkon na pasari-
sarion munu do on disatiop waktu. Di ari natuari i dibagasan haposoan dope hamu jana
marsada- sada. Tai anggo sannari madung gabe siganda sigandua, na sada i gabe dua. Inda
songon pamilangi di sikola sada ditamba sada manjadi duaAnggo hamu, sada ditamba sada
dos mai dohot sada. Artina, ima dipangalaho ni roha anso tong masipaihut-ihutan. Ulang
hamu lupa di na tobang munu na dua. Anggo na diparhagiot angkon dos do. Ulang tajom
sabariba. Maksudna, anggo natuari hamu mar-Amang dohot mar-Inang sada, sannari madung
marbilang dua. Dua Amang dua muse Inang.
709
Hamu mardeda muse do donot na asing i. Dia ma bedana, pala naasingna i sude
manjadi songen nabaru. Tai anggo di hamu nadua, nabaru na honok do. Harana pala nabaru
memang nabaru ma antong. Didakkon na honok, parsambungan munu nada hun na sian
hamu, tai madung marsambung hian di sian najolo. Ampot adong pe rihit ni ate-ate, ulang
dipagodang-godang anso ulang hamu manjadi panyige ni juk sanga pe na panyarak ni anak ni
manuk. Angkon na pasanggamkon do hamu dipangalaho. Bo, nurang martarimo do aropku di
hamu hata na hudokkon on. Artina songon on : Ulang iba manjadi panyige ijuk artina di
waktu di Amang munu hamu tumbuk do sude koum, baik na sian Inanta bope na sian si-
matobang munu. Jadi pala adong salisi ni roha muna, ulang bulus didokkon tu halahi, tai
salosehon hamu jolo denggan-denggan. Harana pala bulus tu halahi, to ma pangartian nasala.
Akibatna marsipanganan roha ma halahi harani hamu secangkan sahonokna on inda songon i.
Pala marsarak halak harani ibakan didokkon halak ma iba manjadi panyige ijukIjuk naso
sarsar do i sian mulanaharu pe sabotulna marsada-sada tai inda na tabsarak anggo inda na
disige-sige.
Muse songoni ma di apak ni manuk na disarak sian ianngna. Ulang iba jadi pangadu-
adu. Umpamana saotik do sala ni malak Parumaen, bulus dilojongkon tu Namboruna. Inda
hum tu Namboruna sajo, tu Inangna pe masuk ma angin naso pade. Dos ma hamu songon
namambaen gora-gora ni manuk.
I mada anggo dipangartianna. Onpe sai dijagit roha munu ma sude na hupajojor i.
Muda hita hobari tu na marripe, dua tolu dongan madung parjolo. I ma dipaligi-ligi
manjadi contoon. Na jegesnai ma ditiru. Songon pandokkon ni hata umpama : " mata guru,
roha si- sean" Muse songon dipangalaho na matobang, marsitiop ma iba di hata;
Artina tangkas do didokkon. Pala binege adong hal siluluton ni koum, sagiro ma iba
mangurupinaharu pe so didokkon di iba.
Tai anggo di siriaon do, angkon na painte otang-otangna do ansoro iba. Harana, ra do
manombo panggodang ni karejo i inda sampe dohot iba ima anggo bedana.
710
Adong dope nalobi perlu siingoton, tai madung songon na dihalupanon ni halak saonnari, ima
Poda na Lima.
Ia na paias pamatang, adong dua mocomna, ima na hak dohot Paso hak (batal). Sude
naso hak niba ulang dibaen manjadi hak niba. Bahat do tarida di tonga-tonga ni situan najaji
(masyarakat ramai) songon na mangago paoto-oto halak naoto, mambuat balok ni tano,
mangkaremuti suan-suanan ni halak dohot naso idzin On sude tarmasuk dibagian naso hak
ma di iba. Ulang dipados na halal donot na haram.
Ia paias parabiton, Ima na martalian dohot paradaban niba tu dongan. Ulang songon
na marsimomo dipangalaho ni na mamake. Sude na martalian dohot paradaban, dohot sopan
santun angkon na tangkas ma diboto. "Pantun hangoluan teas hamatean ". Hormat di na
tobang, sayang di na poso.
Jadi ma margoar batin ni roha, ima isi ni bagas niba angkon na tong ma dijago ulang
sampe muap. Muse ulang sai dipajujung-jujung bagas niba ditonga-tonga ni dongan. Artina,
ulang sal na dicaritohon sinadongan niba. Umpamana, muda manobusi barang na
711
baru iba, ulang pola sai na pabotoon i tu dongan hobar balok. Jadi anso ias bagas niba, ulang
ma dibaen pangalaho naso diaturanna. Songoni ma anso denggan Iba martorbing balok
(marjiran tetangga).
Ia na didokkon paias pakarangan, ima hubungan niba dohot dongan sa Huta sa Banua.
Songon sindokkon i, hubungan niba dohot dongan na dua tolu. Di pakarangan ni bagas niba
ulang di patumpuk sarop-sarop na mambaen muak ni roha ni halak. Pangalaho na songon on,
pas mai songon na paidahon sombong dohot beteng ni roha, inda adong na gumodang sian
iba, inda adong na kumayo sian iba. Pada hal sinadongan dohot hangoluan niba na sai
mangharopkon tolongan ni dongan do manombo. Jadi on tarmasuk ma i hubungan niba diluar
ni bagas inganan sanga pe dipakarangan. I mada artina dapot dikiro-kiro.
Songon pangalano na mangkobari, pabuka-buka aib ni dongan bayo ulang sai dibaen.
Gonan dijalahan karejo na padenggan hangoluan, haru pe na dalan mangomo. Adong dope na
porlu ingoton munu, ima di ende-ende ni Jokandar na jolo na targurit dibagasan buku siseon
na margoar Sibulusbulus na dibaen ni williem Iskandar :
Na porlu sitiopon di sonima di bisuk na peto. Marnida sian i adong do bisuk naso
peto.
Nada tola i pasari-sarion, anso ulang iba sai maoto. Anggo pan- dok ni jamita na
dibaen jadi carito, bahat do dongan anggo martata, di dongan tangis do na jarang marsuo.
712
Banoli do sampur pisang,
Mulai sian na jolo.
Ulang dijalanan dalan tarisang,
Anggo di dongan siboru olo.
DISUSUN OLEH
A.M. JASOJUANGON
714
Anggo na jolo, angkon nipio do jolo tondi ni nagiot upaon harana upa2on na tarutama upa
tondi baru upa ni badan. Ampot bagi na adong dope tondi na dao2 sanga na dompak marsarak
dohot badannaanso mulak jolo sude anso niupa anso ulang be mandao-dao sian badan.
Akhirna adong do aropku gunana muda nidokon juo dison, bahaso kasimpulan ni adat
di umpama asa kasim- pulan ni ajaran ni Agama di Hadis dohot FirmanMur mabahat
pengetahuan ni halak di umpama, mur mabahat ma penguasaannia di adat asa songon muse di
Agamamur ma bahat pengetahuannia di hadis rongkon Firman ni Tuhanmur martamba faham
ma ibana di Agama.
Aropku tar songon i ma jolo patujolona, mudah2an nian tartarik be roha anso ro
keinginan mengusahoon pangingkatan ni pengetahuan na marsangkutan tusi.
Wassalam
A.M. JASOJUANGON
Medan
716
TOPUNGTAWAR
Topung tawar on adat Doli. Muda na jolo, na bahatan dope acara na asing tambana,
tai anggo sannari nabahatan ma markurang, tarlobi-lobi di halak kabahatan. Di halak naro tu
Doli on, hum topung tawar on ma na binaen.
Biasana dung juguk panganten di palaminan nimulaan ma manopung tawari. Na
sadengganna,. alat topung tawar on ni patibal dijolo ni panganten dijolona i nipatibal bale asa
tapak ni burangir.
Muda na giot manopung tawari ma iba, binuat ma bunga rampai na adong di
ingananna i rap dohot daha- non na dung ni unikan asa bertih nigolom di tangan sia-
munniba. Nipalidang jongjongniba adop panganten asa nidokon :
Assalamu alaikum,
Allohumma solli ala Muhammad wa ala ali Muhammad
Anak (adik) kami berdua. Orang di Deli mengatakan ;
Harum baunya sibunga mawar,
Tanaman anak puteri Melayu,
Sambutlah ini tepung tawar,
Sebagai lambang tanda restu.
(Dimulailah menyiramkan bunga yang ada ditangan kita tadi terhadap kedua penganten
secara pelan2 sambil menga. takan).
717
(Habis kata2, barulah di siramkan sedikit air bunga yang tersedia dan dicolekkan kapurnya ke
tangan keduanya dimulai dari tangan kanan laki2 dan barulah salam)
MANGUPA
Bangkudu pamarai,
Di lombang ni Sialogo,
Margu ru iba manyapai,
Muda iba ngada dope mamboto.
Muda dung di nonat ni ari,
Mambuat dahan ma tu gas-gas poso,
Aingkon ni na maradat marugari,
Angkon ta'at do marugamo.
Ranggas ni hayu maranti,
Hayu na porngis ambaen soban,
Sai ringgas kamu mangaji,
Mangguruhon hadis dohot firman ni Tuhan.
Muda kehe mambuat soban,
Ulang nibobokkon andor siang.
Haru na bia pe pardangolan,
Ulang nitinggalkon na sumbayang.
Andor siang pagariang tano,
Tubu di saba maol baboan,
Na sumbayang i ma tiang ni Ugamo,
Na maroban jolma tu hatigoran.
Lampak ni pajar-pijor,
Na singgalak marpora-pora,
Muda iba mian di na tigor,
Batu mamak di andora.
Ima so adong do pituah ni Nabinta,
Arian’na borngin angkon na niingot,
723
Hoooooraaaaaaas ‘’’’’’’’’’’’’
724
Di ari na sadari on, ari na sae, ari na uli, ari simonang- monang, na monang mangalo
musu, na talu mengalo dongan, madung lagut kami sude di bagas na martua on, muloi sian
kahanggi, anak boru, mora asa hatobangon di huta, patobang
725
kamu mangihutkon sapanjang adat. Hami on ma sude saksina bahaso hamu madung
mandalani adat matobang, marsarak sian haposoan na sahonoknaon.
Muloi sadari on, hamu madung martanggung jawab sandiri langsung tu masyarakat, inda be
adong alas2na songon na sahonok na on, ima simatobangniba.
Madung salose tanggung jawab ni simatobang tu hamu, hamu madung dirumah tangga sanga
bahtera hidup muyu sandiri, hamu doma nangkan na mangalayarkonsa sanga adop dia
baenonmuyu, harana podoman dohot kemudian ditanganmuyu sandiri.
Muda malo hamu marlayar, salamat ma bahtera rumah tanggamuyu tolap tu tujuan na
denggan, ima na nidok kabahagiaan hidup. Tai muda mangulay as kamu, inda satahi, songon
parleak
leuk ni hotang bide, marsidok na nidokna, karom ma bah- teramuyu i di tongan dalan sega ma
rumah tanggamuyu asa muda inda juo marsipaihut-ihutan, hancur ma rumah tangga i. Muda
ro na songon an, inda nangkan na adong mambaribai hamu salah satu, tai rap nisalahon kalak
do i hamu na dua, harana pandok ni halak Doli, "inda bisa beltepuk sebelah tangan". Harani i,
hami sude na hadir on mangido tu hamu anso hadengganan na tabaen di ari sadari on, akhiri
hamu dohot na denggan, sai tong kamu marsiha- holongan songon pangalaho ni Nabinta
dohot isteri2na. Harani i, tu panganten halak lahi na dung nipatobang gabe suami, niharopkon
anso malo 2 mangobankon kedudukanna sebagai pemimpin rumah tangga na martanggung
jawab didalam dohot diluar ni rumah tangga. Hasalaan ni isteriniba i, ulang binaen gabe alat
padao dirinia sian iba, keluarga dohot masyarakat. Muda na sala ibana, ulang biasan paingot-
sa asa muda inda juo tarpaingot, baru nipaboa tu keluargana paingotsa. Antargan so
berlangsung akad nikahmuyu, ama dohot in ana ma na berkewajiban mangajarina, tai.dung
tarjadi akad nikah, kewajiban ni halahi madung maralih tu suamina sebagai amanahLagi pe
angkon na niingot, bahaso manurut sejarahna, wanita on terdiri dari tulang rusuk ni halak lahi
artina sebahagian sian diri ni laki2. Jadi jelas muda ngada holong roha di wanita, mararti naso
holong roha di diriniba, mari-ari jenis ni inangniba muse.. ulang nilupahon anso On giotna ro
hatonangan dohot hasobaran. Lagi pe songon i do antong ajaran ni Agama
726
Songon i muse tu panganten dadaboru na dung nipatobang gabe isteri. Hami harop anso
malo2 ma nian mangobankon dirina anso gabe isteri na denggan. Tanggung jawab ni wanita
na boratan.
Halak na pintar2 mandokon, "muda denggan isteri, denggan ma i rumah tangga i asa muda na
so denggan isteri juga jage ma i rumah tangga i. Muda denggan wanitana, denggan ma
Negara i asa muda jat wanitana, jat ma Negara i" Sada isteri, inda nangkan na nidok ni halak
isteri na denggan anggo na so tarbaen ia rumah tanggania i gabe sada peristira hatan na
tenteram na sanggup mangagohon loja ni suami dung martarung sasadari marusao manjalahi
kaporluan di bagas. Inda nangkon na nidok ni halak isteri na denggan anggo na so tarbaen ia
rumah tanggania i gabe teladan tu siombar ni halahi, tarlobi-lobi dibagasan parsoalan adat-
istiadat dohot agama.
Asingkon ni i, sada isteri angkon na patuh teradop tu suami, harana muda ngada songoni, ro
ma na marsibaen rohana, ro ma cekcok asa on ma na manyega-nyega pendidikan ni daganak.
On sude porlu ni rohaon asa kesimpulanna diantara suami isteri angkon maradu patidaon
kasih sayangna satu sama lain asa muda songon i, salamatma i rumah tangga i, salamat ma
bahtera i mengharungi lautan hidup asa tarcapai ma i kebaha- giaan dunia akhirat.
Dibagasan ni doah na ni ucapkon ni tuan kadi dung habis akad nikah adong nipangidohon:
"Ya Allah, pasasue ma roha ni panganten na dua on songondia na pasasue roha ni Nabi
Muhammad dohot Khadijah" Tontu marsapa di rohani- ba, songondia lakna jabat sasuena
roha ni halahi anso salalu songon i nidokon muda dung akad nikah.
Sabotulna na lanjangan caritona, tai sebahagian tarcaritahon do sapintas lalu, ima halahi na
dua rap na jujur inda adong salingkuh, totop kartu terbuka. Dompak saulak borugin, Nabi
tarlambat mulak sian bagas ni sahabatnia. Madung lewat tonga borngin nipainte Khadijah,
laing so roDibaen loja arianna i asa butuha madung male, inda nisodar ia bo tarpodom.
Biassona inda unjung ra ia parjolo manganSongon- dia pe lambatna Nabi mulak, totop do i
nipainte ia anso rap mangan. Na saulaki rupona tarpodom ia sampe inda dibege ia Nabi
madung mambori solom tolu noli. Dung tolu noli mambori solom inda juo marbuka pintu,
727
inda nipaopat nolion Nabi be, tai torus nipagulung ia ma dipangkal tangga i modom.
Tarsonggot Khadijah na modom i nida ia Nabi laing so ro, nibuka ia pintu manindosa. Tibo2
niida ia madung gulung dipangkal tangga i. Torus nitangkup ia tanganna i asa nisapai ia aso
ngada ningotan ia. Alus ni Nabi, "madung tolu noli hungoti, tai ngada mangalus, ima anso
hupagulung disi. Aropku tarpodom ko baen lojana arian i, inda puluk au mangganggusa"
Nioban Khadijah Nabi masuk tubagas asa nipajuguk ia tu adopan ni panganon na dung
tarsadio asa mangontangsa anso rap mangan. Nisapai Nabi aso ngada mangan parjolo,
nijawab Khadijah, bahaso sahonokna on pe inda unjung nipajolo ia mangan. Dung sidung
mangan nidokon Nabi ma: Wahai Khadijah, Na tuk ma hulala denggan ni rohamu di au.
Cukup menderita ho patundangku, habis hartomu sude, tarsingkir ko sian dongan, aha ma
nangkan na tarbaen au pamalosna di ho.
Au halak na dangol ni andung, dua bulan dope au dikan- dungan ni ina, madung mate ama
asa umur opat taon dope au madung mate muse ina, ngolungku mangaropkon kasihan ni
halak domaMuda hupasari-sari songon i na dung tuk ma hulala borat ni pamikiran na
mangolui.
Ro alus ni Khadijah: Anggo i dabo ulang pikirkonAnggo adong dope sugari hartongku na
asing, sudena i nangkan na hulehon asalkon ma baen kaporluanmu. Anggo balosna do di au,
tuk ma laing adong ko dilambungku muloi sian dunia on lalu tu akhirat. Balos ni Nabi :
Anggo i do inya Allah inda nangkan na mar-sarak kitaMuda na marsarak pe didunia on
santongkin, di akhirat nangkan na rap dohita mulak. Songon i mada tiruan ni holong ni roha
na suami isteri asa hamu nian bope na so jabat songon iulang be dao mar-beda sian i. Songon
i mada na dua simanjujung, mare ma tasorahkon sudena on tu Tuhanta, Ibana do na lobi
umboto dohot markuaso, mudah2an silang sae suada mara, torkis2 kamu, ringgas mar amal
ibadat, rondah rasoki na halal, tarbaen kamu marbakti tu kaum keluarga hula dongan, salamat
sian dunia lalu tu akhirat.
Di ari na sadari on, hami pabuat ma hamu mangalayarkon bahtera rumah tanggamuyu
dilautan hidup, nian salamat .ma hamu dipardalanan tolap tu tujuan, ima kebahagiaan dunia
dohot akhirat.
728
Aropku tar songon i ma jolo hata sipaingot sian au, wabillahi taufik wal hidayah.
Wassalamu'alaikum warohmatullahi wabarokatuh.
Dung salose marsipaingot, baru ma jongjong suami isteri manyalami na hadir sude,
asa nipapangank on ma di- halahi pangupa i saotik..
Sekian.
A.M. JASOJUANGON
729