Anda di halaman 1dari 24

707

Maroban ampang dohot jual,


Godang ni roha marsiriaon.
Maroban sangap hamu Maen maroban tua,
Tu Bagas sio magodang on.

Songon i mada tumbuk ni hata, Ulang lupa di Namboruna.


Salosema di na Mangupa, Ima hagodangon ni na mar-Horja.

Tu Raja do pangidoan tuaBayo Datu na mangalehen sangap


Magabe ma hita jana martua, Karejonta on madung martohap.

Tur upa-upa....... tur upa-upa........ tur upa-upa.....


Tar songon i mada Amang dohot hamu Parumaen hata ni Pangupa na
tardokkon hami di hamu sadari on. Mudah-mudahan nian aha na di
upahon tu namu na dua, sai jagit ma tondi dohot badan munu.
Jadi onpe dipangido di hamu Namboruna anso lehen hamu ma halai mangan sabutong-
butongna. Botima horas....... horas.... horas...
708

* M A R S I P A I N G O T*

Orang Kaya :
Baen madung salose di namangupa manurut domu ni pokat natuari tu hata sipaingot
doma sugari dohot do'a na sian Malim. Harana madung songon na banjar sude Raja-raja na
sian Desa na Walu, songoni na sian Kahanggi, Anak Boru dohot Pisang Raut, bagian Ama
dohot Ina.
Ia pangida ni roha laing Raja doma naso dohot. Dibaen madung songoni do harumbukna, tu
Panusunan Bulung ma disorahkon mang- alehen hata sipaingot na sian Raja. Laing hita mulai
mada ja- nami.

Panusunan Bulung :
Olo ale. Songon namangihutkon tu laho-lano na didokkon ni dongan na
parjolomarsantabi ma au tu sude hita na dison on haru halaklahi dadaborudohot di hamu na
hami patobang sadari on. Songon nadung rap hita boto di ari na manyogot i. RajaNa- mora
dohot Hatobangon ni Huta asa Raja na sian Desa na walu madung rap manjagit sude ima
dipangidoan ni Suhut Sihabolonan na giot mangalehen goar Raja di hamu na dua.
Onpe manyunyupkonna ma tu hamu antargan sodapotan hata sipaingot sian Raja. Goar Raja
na ditontuhon tu hamu ima Aulia gelar Su- tar Adil Parsungkunan. Jadi di hamu Inang boru
Namora Hafsah gelar Nai Marlangit Lenggang Mauli. Dison ma hami mangolopkonna.
Horas.. horas...horas.
Tu Sutan i bope tu Nai Marlangit. Di sogot ni ari i, hamu manjagit Burangir taon-taon
anso taon tondi conot badan. Madung diupa Bayo Datunaron dido'ahon Guru Sanga Malim.
Jadi dipangisi ni roha doma nalehenon di hamusongon pananbai ni na parjolo. Haru sada pe
panggoarina madung dohot do sude Raja dibagasan. Sudena sipaingot on angkon na pasari-
sarion munu do on disatiop waktu. Di ari natuari i dibagasan haposoan dope hamu jana
marsada- sada. Tai anggo sannari madung gabe siganda sigandua, na sada i gabe dua. Inda
songon pamilangi di sikola sada ditamba sada manjadi duaAnggo hamu, sada ditamba sada
dos mai dohot sada. Artina, ima dipangalaho ni roha anso tong masipaihut-ihutan. Ulang
hamu lupa di na tobang munu na dua. Anggo na diparhagiot angkon dos do. Ulang tajom
sabariba. Maksudna, anggo natuari hamu mar-Amang dohot mar-Inang sada, sannari madung
marbilang dua. Dua Amang dua muse Inang.
709
Hamu mardeda muse do donot na asing i. Dia ma bedana, pala naasingna i sude
manjadi songen nabaru. Tai anggo di hamu nadua, nabaru na honok do. Harana pala nabaru
memang nabaru ma antong. Didakkon na honok, parsambungan munu nada hun na sian
hamu, tai madung marsambung hian di sian najolo. Ampot adong pe rihit ni ate-ate, ulang
dipagodang-godang anso ulang hamu manjadi panyige ni juk sanga pe na panyarak ni anak ni
manuk. Angkon na pasanggamkon do hamu dipangalaho. Bo, nurang martarimo do aropku di
hamu hata na hudokkon on. Artina songon on : Ulang iba manjadi panyige ijuk artina di
waktu di Amang munu hamu tumbuk do sude koum, baik na sian Inanta bope na sian si-
matobang munu. Jadi pala adong salisi ni roha muna, ulang bulus didokkon tu halahi, tai
salosehon hamu jolo denggan-denggan. Harana pala bulus tu halahi, to ma pangartian nasala.
Akibatna marsipanganan roha ma halahi harani hamu secangkan sahonokna on inda songon i.
Pala marsarak halak harani ibakan didokkon halak ma iba manjadi panyige ijukIjuk naso
sarsar do i sian mulanaharu pe sabotulna marsada-sada tai inda na tabsarak anggo inda na
disige-sige.

Muse songoni ma di apak ni manuk na disarak sian ianngna. Ulang iba jadi pangadu-
adu. Umpamana saotik do sala ni malak Parumaen, bulus dilojongkon tu Namboruna. Inda
hum tu Namboruna sajo, tu Inangna pe masuk ma angin naso pade. Dos ma hamu songon
namambaen gora-gora ni manuk.
I mada anggo dipangartianna. Onpe sai dijagit roha munu ma sude na hupajojor i.

Muda hita hobari tu na marripe, dua tolu dongan madung parjolo. I ma dipaligi-ligi
manjadi contoon. Na jegesnai ma ditiru. Songon pandokkon ni hata umpama : " mata guru,
roha si- sean" Muse songon dipangalaho na matobang, marsitiop ma iba di hata;

Sitanggis ninna di rubaton,


Jana langge dijama botohon.
Tangi hamu di siluluton, Jana bege di siriaon.

Artina tangkas do didokkon. Pala binege adong hal siluluton ni koum, sagiro ma iba
mangurupinaharu pe so didokkon di iba.
Tai anggo di siriaon do, angkon na painte otang-otangna do ansoro iba. Harana, ra do
manombo panggodang ni karejo i inda sampe dohot iba ima anggo bedana.
710
Adong dope nalobi perlu siingoton, tai madung songon na dihalupanon ni halak saonnari, ima
Poda na Lima.

Sada, Paias rohamu.


Pequana, Palas pamatangmu.
Patoluna, Palas parabitonmu.
Pappatna, Palas cagasmu.
Palimana, Palas pakaranganmu.

Anggo pangatian singkatna, tangkas do binoto.Pala ias roha, ias pamatang,ias


parabiton, bagas dohot pakarangan soang mada roha. Tai inda hum i sajo anggo na dipangido
ni poda
Pala paias roha ninnamartalian mai hubungan niba dohot Tuhan. Dibaen incogot na
haduan ihamu na dohot ma mamorsan siopanon ni halak na matobang. Harani i ulang lupa iba
mangarejohon suruh ni Tuhan. Dipadao diri sian sude laranganna. Na sai pinoto makobul ma
pangidoan, marambit ma hamu manogu-nogu. Ulang daganak on manjadi alasan
maninggalkon sumbayang sanga pena lano marguru. Botul holong do roha di anak niba, tai
ulang on mambaen padao iba sianTuhan.

Ia na paias pamatang, adong dua mocomna, ima na hak dohot Paso hak (batal). Sude
naso hak niba ulang dibaen manjadi hak niba. Bahat do tarida di tonga-tonga ni situan najaji
(masyarakat ramai) songon na mangago paoto-oto halak naoto, mambuat balok ni tano,
mangkaremuti suan-suanan ni halak dohot naso idzin On sude tarmasuk dibagian naso hak
ma di iba. Ulang dipados na halal donot na haram.

Ia paias parabiton, Ima na martalian dohot paradaban niba tu dongan. Ulang songon
na marsimomo dipangalaho ni na mamake. Sude na martalian dohot paradaban, dohot sopan
santun angkon na tangkas ma diboto. "Pantun hangoluan teas hamatean ". Hormat di na
tobang, sayang di na poso.

Ia na palas bagasima dipangalaho na tarjadi di bagas niba ulang jabat angkon na


diboto ni halak. Harani i mà anso dibaen bagas mardingding

Jadi ma margoar batin ni roha, ima isi ni bagas niba angkon na tong ma dijago ulang
sampe muap. Muse ulang sai dipajujung-jujung bagas niba ditonga-tonga ni dongan. Artina,
ulang sal na dicaritohon sinadongan niba. Umpamana, muda manobusi barang na
711
baru iba, ulang pola sai na pabotoon i tu dongan hobar balok. Jadi anso ias bagas niba, ulang
ma dibaen pangalaho naso diaturanna. Songoni ma anso denggan Iba martorbing balok
(marjiran tetangga).

Ia na didokkon paias pakarangan, ima hubungan niba dohot dongan sa Huta sa Banua.
Songon sindokkon i, hubungan niba dohot dongan na dua tolu. Di pakarangan ni bagas niba
ulang di patumpuk sarop-sarop na mambaen muak ni roha ni halak. Pangalaho na songon on,
pas mai songon na paidahon sombong dohot beteng ni roha, inda adong na gumodang sian
iba, inda adong na kumayo sian iba. Pada hal sinadongan dohot hangoluan niba na sai
mangharopkon tolongan ni dongan do manombo. Jadi on tarmasuk ma i hubungan niba diluar
ni bagas inganan sanga pe dipakarangan. I mada artina dapot dikiro-kiro.

Hubungan ni manusia dohot Halik angkon dipaliharo. Hubungan ni manusia dohot


manusia angkon di jago. Hubungan ni simatobang tu anakna angkon na denggan. Hubungan
niba dohot Kahanggi, Anak Boru. Pisang Raut ulang putus.
Hubungan niba dohot Raja ulang marnagang-gang. Jadi Peda na Lima 1. sarupo dohot sada
siguriton na dapot dipaginjang pangartianna tu hapadean, sitiooon ni na mangolu.

Songon pangalano na mangkobari, pabuka-buka aib ni dongan bayo ulang sai dibaen.
Gonan dijalahan karejo na padenggan hangoluan, haru pe na dalan mangomo. Adong dope na
porlu ingoton munu, ima di ende-ende ni Jokandar na jolo na targurit dibagasan buku siseon
na margoar Sibulusbulus na dibaen ni williem Iskandar :

Antargan hita so marsarak,


Marsipaingot dope au di ho.
Malo-malo marsuru anak,
Manjalahi bisuk na peto.

Na porlu sitiopon di sonima di bisuk na peto. Marnida sian i adong do bisuk naso
peto.

Nada tola i pasari-sarion, anso ulang iba sai maoto. Anggo pan- dok ni jamita na
dibaen jadi carito, bahat do dongan anggo martata, di dongan tangis do na jarang marsuo.
712
Banoli do sampur pisang,
Mulai sian na jolo.
Ulang dijalanan dalan tarisang,
Anggo di dongan siboru olo.

Laklak diginjang pintu,


Singkoru digolom-golom.
Mardaganak hamu najitu-jitu, -*)
Marboru halak na marpohom.

Parhosa pe songon na humotar,


Dohot ai batuk madung mapora.
Muda na jongjong di na tigor,
Batu mamak di indora.

Sayur matua bulung,


Jana pengpeng laho matua.
Songoni ma di Raja na marlidung.
lang scong nian bagi manua.

Inda mandok bagi na dia,


Tanginon hamu massungguh-sungguh.
wabillahi taufiq walhidayah,
Assalamu'alaikum warohmatullahi wa barakatuh.

-* jujur. iknias, tangguh, ulet.


713

HATA-HATA TOPUNG TAWAR,


UPA-UPA DOHOT SIPAINGOT
DI HATIHA UPACARA PARKAWINAN

DISUSUN OLEH

A.M. JASOJUANGON
714

Assalamu alaikum w.w.


Mangidahon minat ni halak laing na godang taradop tu paradaton, tarlobi-lobi dihatiha
parkawinan, hucoba ma manulis risalah on ima taringot tu hata2 ni Topung-tawar, upa2 dohot
sipaingot.
Muda hita teliti sian sejarah, na songon on madung niadat. kon halak antargan so ro dope
Agama Islam tu hita on asa on ma salah satu cara dihalak na jolo mangajuhon pangidoanna tu
na Markuaso, Alat2 ni topung-tawar dohot pangupa ma nampuna hata, iba tinggal
mambintoraonsa asa kesimpulanna nidokon ma diwaktu mangalehen sipaingot. On ma
puncak ni upacara dat diparkawinan na lalu sadarion laing binaen asalna ma ulang na
martentangan dohot Agama.
Dibagasan risalah on, nipajojor sanga songondia hata2 bintora ni topung tawar secara
ringkas, songon i muse upa2 dohot sipaingotna na sasue dohot adat rongkon syarak anso
ulang tanduk paleang-leung gumbang marsing- galuan, adong penyeragaman untuk menuju
modernisasi.
Muda adong do minat ni dongan2, nangkan na nisusun
muse aha na pade alat2 ni topung tawar dohot pangupa i asa sanga songon dia pangartianna
masing2.
Muda niteliti sanga songon dia pangalaho ni adat asa sanga songondia muse Agama,
di topung tawar dohot upa2 on, nida ma parbedaanna sanga ngondia sumberna. Muda adat
marsumber sian alam tai Agama marsumber sian Allah. Ima barangkali anso nidokon adat
bersendi syarak syarak bersendi Kitabullah.
Adong muse na porlu ingoton. Saonnari muda na giot mangupa dung tibal pangupa,
torus ma niupahon.
715

Anggo na jolo, angkon nipio do jolo tondi ni nagiot upaon harana upa2on na tarutama upa
tondi baru upa ni badan. Ampot bagi na adong dope tondi na dao2 sanga na dompak marsarak
dohot badannaanso mulak jolo sude anso niupa anso ulang be mandao-dao sian badan.
Akhirna adong do aropku gunana muda nidokon juo dison, bahaso kasimpulan ni adat
di umpama asa kasim- pulan ni ajaran ni Agama di Hadis dohot FirmanMur mabahat
pengetahuan ni halak di umpama, mur mabahat ma penguasaannia di adat asa songon muse di
Agamamur ma bahat pengetahuannia di hadis rongkon Firman ni Tuhanmur martamba faham
ma ibana di Agama.
Aropku tar songon i ma jolo patujolona, mudah2an nian tartarik be roha anso ro
keinginan mengusahoon pangingkatan ni pengetahuan na marsangkutan tusi.

Wassalam

A.M. JASOJUANGON

Medan
716

TOPUNGTAWAR

Topung tawar on adat Doli. Muda na jolo, na bahatan dope acara na asing tambana,
tai anggo sannari nabahatan ma markurang, tarlobi-lobi di halak kabahatan. Di halak naro tu
Doli on, hum topung tawar on ma na binaen.
Biasana dung juguk panganten di palaminan nimulaan ma manopung tawari. Na
sadengganna,. alat topung tawar on ni patibal dijolo ni panganten dijolona i nipatibal bale asa
tapak ni burangir.
Muda na giot manopung tawari ma iba, binuat ma bunga rampai na adong di
ingananna i rap dohot daha- non na dung ni unikan asa bertih nigolom di tangan sia-
munniba. Nipalidang jongjongniba adop panganten asa nidokon :
Assalamu alaikum,
Allohumma solli ala Muhammad wa ala ali Muhammad
Anak (adik) kami berdua. Orang di Deli mengatakan ;
Harum baunya sibunga mawar,
Tanaman anak puteri Melayu,
Sambutlah ini tepung tawar,
Sebagai lambang tanda restu.

Bunga mawar tumbuh di taman,


Dara menyiram petang dan pagi.
Tepung tawar simbol harapan,
Semoga Allah memberkahi.

(Dimulailah menyiramkan bunga yang ada ditangan kita tadi terhadap kedua penganten
secara pelan2 sambil menga. takan).
717

Tanjung Selamat berbenteng batu,


Kotanya indah lagipun ramai,
Harap selamat penganten baru,
Hidup bahagia rukun dan damai

Tanjung Selamat pasarnya paru


Tempat niaga petang dan pagi.
Minta selamat penganten baru,
Lanjut usia murah rezeki.

Tanjung Selamat mesjidnya satu,


Kaca jendela, dua menara,
Harahap selamat penganten baru,
Taat agama cinta keluarga

(Habis kata2, barulah di siramkan sedikit air bunga yang tersedia dan dicolekkan kapurnya ke
tangan keduanya dimulai dari tangan kanan laki2 dan barulah salam)

Songoni ma pangalaho manopung tawari secara tertib, harana madung njucapkon


sanga songondia hata2 ni alat ni topung tawar manurut simpulanna.
---------------------------
718

MANGUPA

Dung juguk ma panganten diginjang ni amak lampisan, nipatibal ma pahar (talam)


inganan ni pangupa dijolo ni halahijuguk ma markuliang na sian mora, kahanggianak boru,
hatobangon, nisuru ma anak boru mangungkap pangupa, nipio ma tondi ni panganten na dua
asa niupa- upa:

Turuuma tonditu ruuma tondi......


Asa na mare ma tondimuyu na dua simanjujung tu bagas na martua on,
Mare tondi sijungjung, tondi sijanjangManik ni tondiraja ni tondi,
Tondi siamun, tondi siambirang.
Tondi dijolorongkon na di pudi

Tondi siandarasi, tondi siandarohot,


Induk ni tonditumbal ni tondi,
Tondi na dao rongkon na donok,
Asa tondi samulo jadi

Mohot ma tondimuyu diruma,


Paut di alang ulu, Sande di tiang togu,
Toga-togu tondimuyu diruma.
Ulang tondimuyu mandao-dao.
Ulang tondimuyu manduru-duru,
Ulang tondimuyu saimarlaho-laho,
Paihut-ihut dongan na dua tolu.
Ulang tondimuyu tarkaliman-man,
Ulang tondi tarkalimun-mun,
Ulang tondimuyu lalat di parmayaman,
Ngada mangingot ari na dung sumamun.

Ulang tondimuyu maradian di pondom ni begu monggop


Maridi di pancur hangali-ngalian haborgo-borgoan,
Songon silopak na hatiha songgop,
Lupa didalan hamulian.

Mare ma tondimuyu tu bagasta na martua on,


Mare ma tondimuyu tu bagasta na godang on
719
Siborang ma tondimuyu di bondar na so alibean on, Mamolus ma tondimuyu dialaman
silangse utang on.
Mangalangka ma tondimuyu dibondul na so alintasan on,
Mungkap ma pintu gaja ara manyongkir on,
Mardalan ma tondimuyu digincat ni amak ateh baring on,
Lapik sorba maudana, lapik pandak tuju jerong-bajerongon.
Marsisandar ma tondimuyu
ditunggang raya alang ulu bosar on,
Nitumpak asa nitogu-togu,
Suhu, bayo2, pangkapit, pangkabiri ni tano rura banua on.
Marbanjar ma tondimuyu di balatuk martording ni apili,
Mangan indahan topong na niimpuan on,
Anso sapangambe tondimuyu sapanaili,
Sanlumpat saindege saino saoloan on.
Habang ma langkupa,
Na songgop di sopo saba,
Pangan kamu ma indahan pangupa,
Anso marsangap ja na martua.
Eme sigumbut on di Angkola,
Eme si Raot di Mandalling
Sahata ma tondimuyu saroha,
Lagut sude ulang adong na tading
Suangkon siala ulu,
Mangimpal tola palu-palu,
Malamun saulak lalu, Muda magulang rap margulu.

Indahan pangupa on ma eme sipanjang tangun,


Sasuat dibalian sapangaribuan dibagasan,
Tangkang maraban rosu, bada mangalap lungun,
Ulang pasili-sili songon parkuayam ni hajaran
Tampakna do rantosna,
Rim ni tahi pangaloan,
Tua ni manuk do na di patua,
Anggo tua ni jolma di harumbukan.

Payak dison manuk simarian-ian,


Nanilompahon ni bayo datu,
Anso ulang marsarak tondi dohot badan.
Sahonok kamu mangolu
720

Sai ringgas kamu mangulaon na denggan,


Ulang binaen parincogot ni tobu-tobu,
Ngada mahua talu mangalo dongan,
Antapna ma na monang mangalo musu.
Sai dao mara rongkon parsahitan,
Donok hahagabe dohot parsaulian,
Sai tong kamu dibagasan hatorkison,
Lalu tu ari na hapudian,
Mangihut do dison imbul ni manuk pangupa,
Anso manimbulkon tondi tu badan,
Tondi ni halak lahi na martua,
Dadaboru na markaratan.
Anso tondimuyu di abolkasan,
Luli usung-usung di anopan,
Tondi na sada manik sada parserean,
Sahangoluan asa sapardangolan,
Adong muse do dison pira manuk na nihobolan,
Anso hobol tondi tu ruma,
Dapot omas sigumorsing kamu dihangoluan,
Sai tumbur tano na niula.
Marmanuk kamu tarkabong dinding,
Maritik tonang muaro,
Markambeng kamu mariring-iring,
Marabit gundalo-margundalo.
Mareme hamu usang-marusang.
Markorbo ronop di jalangan,
Marmoa lombu di tonga padang,
Simbur ihan di lubuk saburan.
Payak do dison incor na martabur longa,
Di Aek Batang Natar pandurunganna,
Sai mamora hamu asa marsahala, Markolong ni roha di aman-ina.
Burangir ni Saba Tolang,
Tolun ranting karakona, Tolu ribu tilakona.
Ise na jais di natobang,
721
Ulang kamu songon si Sampuraga,
Na maila marama marina,
Muda dung ro ma uhuman sian na so niida,
Ngada na tardokon bagi na aha.
Adong muse dope dison hurare ni Batang Natar,
Na dapat ni jala di Lubuk Jabadan,
Anso sai Martamba bisuk dohot pintar,
Markolong ni roha di hula dongan.
Muda langka mambuat gitan,
Ulang nilupaon na maroban tali,
Bada ni halak na markula dongan,
Tampulon aek sirangon lai-lai.
Nitubui lak-lak kamu nitubui singkoru,
Nitubui anak rongkon boru,
Jolo manyuan suhat anso manyuan tobu,
Jolo marsinuan tunas anso marsinuan boyu.
Game-game ni Padang Bolak,
Simbora ni Batang Toru,
Magabe hamu dibaen anak,
Asa na mamora nibaen boru.
Ulang kamu lupa di paradatan,
Ima tungkot di na mangolu.
Anso laing tong kamu marsihaholongan,
Songon pangalaho ni dalihan na tolu.
Muda sahata dalihan na tolu,
Mora, kahanggi dohot anak boru,
Inda adong ulaon na so nangkan lalu
Ngada mayup tu jae, madabou tu toru.
Ima anso di adat adong sipaingot,
Inda haram parau salobong,
Angkon rap ro buhu manyosot,
Pahae simanggurak, paulu sitimpulon.
Sosot kamu mangalangka,
Ulang jolo tarlubang anso mamantari,
Jolo taripar anso mangulahi tano,
Gabe ingoton di pudi ni ari.
Marbubu mambuat ihan,
Muda dilubuk ni aek Singadoras,
Marbou hamu di tapian,
Batuk-batuk muda laho tu bagas.
722
Pantun ma dalan tu hangoluan,
Teas maroban tu hamatean,
Muda gakgak halimponan,
Muda unduk dapotan na tar-tar.
Modom kamu marsingotan,
Dung ngot marsipalngotan,
Mata do guru roha sisean,
Ulang joloan dipudi songon parsamean.
Sulum di Paringgonan,
Porkis na lumata-lata,
Muda dung uhum ni jongjongan,
Ngada be hita bagi mahua.

Bangkudu pamarai,
Di lombang ni Sialogo,
Margu ru iba manyapai,
Muda iba ngada dope mamboto.
Muda dung di nonat ni ari,
Mambuat dahan ma tu gas-gas poso,
Aingkon ni na maradat marugari,
Angkon ta'at do marugamo.
Ranggas ni hayu maranti,
Hayu na porngis ambaen soban,
Sai ringgas kamu mangaji,
Mangguruhon hadis dohot firman ni Tuhan.
Muda kehe mambuat soban,
Ulang nibobokkon andor siang.
Haru na bia pe pardangolan,
Ulang nitinggalkon na sumbayang.
Andor siang pagariang tano,
Tubu di saba maol baboan,
Na sumbayang i ma tiang ni Ugamo,
Na maroban jolma tu hatigoran.
Lampak ni pajar-pijor,
Na singgalak marpora-pora,
Muda iba mian di na tigor,
Batu mamak di andora.
Ima so adong do pituah ni Nabinta,
Arian’na borngin angkon na niingot,
723

Marusao di dunia songon nangkan na mangolu sahonokna


Tai angkon maribadat tu Tuhan songon nangkan na
mate ma incogot.
Halak na Islam i sude mardongan,
Angkon marsiurupan di ulaon na denggan,
Inda na tola marsiosoman,
Muda adong na sala angkon marsimohopan
Soban na di parapi,
Ambaen pardahan di ari parudan,
Angkon sobar do ni pajaji,
Songon i ma pangalaho na denggan.
Ima da hata ni pangupa,
Upa2 ni tondi rongkon badanmuyu,
Rap mangido ma hita tu Tuhanta,
Sai lolot be hita mangolu.
Pork is dingin dingin,
Di dangka ni hayu ara,
Sai horas ma tondi madingin,
Silang sae suada mara.
Mambuat haporas tu parkalahan,
Laho langka maroban durung
Sai horas ma hamu di parkawinan,
Lopus sayur matua bulung.
Singkam ma jolo,
Pisang siholot hita barbari,
Sintap i ma aropku jolo,
Saulak nari hita ulahi.

Hoooooraaaaaaas ‘’’’’’’’’’’’’
724

HATA SIPAINGOT DIPARKAWINAN :

Marsipaingot tarmasuk acara na penting di upacara perkawinan.


Angkon na nihadiri dalihan na tolu rap dohot hatobangon, hara na maksudna anso binaen
songoni, ampot pe dipudi ni ari ro parbadaan di rumah tangga ni pangantin, maklum ma utu
do na rap lomlom, ate-ate palain-lain, ulang jabat haruar sian halahi salah satu, hata-hata
mandok "kurang ajar". Acara marsipaingot on ma na gabe bukti, bahaso halahi na dua na
dung rap niajaran, jadi muda adong pe na sala, inda be harani na hurong pada, tai aropku baen
i ma anso adong umpama mandokon "inda lohot horsik tu bulu". Na hadir i ma sude saksina
bahaso halahi na dua madung rap niajari.
Dung juguk ma panganten i digincat ni juguhan na dung napasadia, madung marlagut sude
dalihan na tolu dohot hatobangon, ni patibal tepak, ni dokon ma hata sipaingot:
Assalamu'alaikum w.w.
Songon i ma da na dua simanjujung, dibaen madung tolap ma waktu na nangkan na
mandok hata sipaingot tu hamu nadua, parjolo di paboa tu hamu, sipaingot on nidokon inda
on ambaen na so mamboto hamu, mari-ari umpama ni na tobang-tobang mandok "inda
podaan unte marduri, topak unte maroban durina do i" Mari-ari saro saonnari on, halak
madung bisuk2 do asa pintar 2, jadi bolas dokonon saulak lalu, inda be haru marguna. Dung i
muse aropku, anggo di ari sadari on, aha pe nipardokon tu hamu, inda nangkan na sadia
masuk tu rohamuyu, maklumma hamu laing digincat ni singgasana dope, tontu tarborat do i
mami- kirkon na ro sian sekitar muyu. Tapi harani acara on acara adat tarmasuk songon
sinta2 asa pangidoan, na umponting angkon na nidokon, sanga songondia dipudi, mata guru
roha sisean.

Di ari na sadari on, ari na sae, ari na uli, ari simonang- monang, na monang mangalo
musu, na talu mengalo dongan, madung lagut kami sude di bagas na martua on, muloi sian
kahanggi, anak boru, mora asa hatobangon di huta, patobang
725

kamu mangihutkon sapanjang adat. Hami on ma sude saksina bahaso hamu madung
mandalani adat matobang, marsarak sian haposoan na sahonoknaon.
Muloi sadari on, hamu madung martanggung jawab sandiri langsung tu masyarakat, inda be
adong alas2na songon na sahonok na on, ima simatobangniba.
Madung salose tanggung jawab ni simatobang tu hamu, hamu madung dirumah tangga sanga
bahtera hidup muyu sandiri, hamu doma nangkan na mangalayarkonsa sanga adop dia
baenonmuyu, harana podoman dohot kemudian ditanganmuyu sandiri.
Muda malo hamu marlayar, salamat ma bahtera rumah tanggamuyu tolap tu tujuan na
denggan, ima na nidok kabahagiaan hidup. Tai muda mangulay as kamu, inda satahi, songon
parleak
leuk ni hotang bide, marsidok na nidokna, karom ma bah- teramuyu i di tongan dalan sega ma
rumah tanggamuyu asa muda inda juo marsipaihut-ihutan, hancur ma rumah tangga i. Muda
ro na songon an, inda nangkan na adong mambaribai hamu salah satu, tai rap nisalahon kalak
do i hamu na dua, harana pandok ni halak Doli, "inda bisa beltepuk sebelah tangan". Harani i,
hami sude na hadir on mangido tu hamu anso hadengganan na tabaen di ari sadari on, akhiri
hamu dohot na denggan, sai tong kamu marsiha- holongan songon pangalaho ni Nabinta
dohot isteri2na. Harani i, tu panganten halak lahi na dung nipatobang gabe suami, niharopkon
anso malo 2 mangobankon kedudukanna sebagai pemimpin rumah tangga na martanggung
jawab didalam dohot diluar ni rumah tangga. Hasalaan ni isteriniba i, ulang binaen gabe alat
padao dirinia sian iba, keluarga dohot masyarakat. Muda na sala ibana, ulang biasan paingot-
sa asa muda inda juo tarpaingot, baru nipaboa tu keluargana paingotsa. Antargan so
berlangsung akad nikahmuyu, ama dohot in ana ma na berkewajiban mangajarina, tai.dung
tarjadi akad nikah, kewajiban ni halahi madung maralih tu suamina sebagai amanahLagi pe
angkon na niingot, bahaso manurut sejarahna, wanita on terdiri dari tulang rusuk ni halak lahi
artina sebahagian sian diri ni laki2. Jadi jelas muda ngada holong roha di wanita, mararti naso
holong roha di diriniba, mari-ari jenis ni inangniba muse.. ulang nilupahon anso On giotna ro
hatonangan dohot hasobaran. Lagi pe songon i do antong ajaran ni Agama
726

Songon i muse tu panganten dadaboru na dung nipatobang gabe isteri. Hami harop anso
malo2 ma nian mangobankon dirina anso gabe isteri na denggan. Tanggung jawab ni wanita
na boratan.
Halak na pintar2 mandokon, "muda denggan isteri, denggan ma i rumah tangga i asa muda na
so denggan isteri juga jage ma i rumah tangga i. Muda denggan wanitana, denggan ma
Negara i asa muda jat wanitana, jat ma Negara i" Sada isteri, inda nangkan na nidok ni halak
isteri na denggan anggo na so tarbaen ia rumah tanggania i gabe sada peristira hatan na
tenteram na sanggup mangagohon loja ni suami dung martarung sasadari marusao manjalahi
kaporluan di bagas. Inda nangkon na nidok ni halak isteri na denggan anggo na so tarbaen ia
rumah tanggania i gabe teladan tu siombar ni halahi, tarlobi-lobi dibagasan parsoalan adat-
istiadat dohot agama.
Asingkon ni i, sada isteri angkon na patuh teradop tu suami, harana muda ngada songoni, ro
ma na marsibaen rohana, ro ma cekcok asa on ma na manyega-nyega pendidikan ni daganak.
On sude porlu ni rohaon asa kesimpulanna diantara suami isteri angkon maradu patidaon
kasih sayangna satu sama lain asa muda songon i, salamatma i rumah tangga i, salamat ma
bahtera i mengharungi lautan hidup asa tarcapai ma i kebaha- giaan dunia akhirat.
Dibagasan ni doah na ni ucapkon ni tuan kadi dung habis akad nikah adong nipangidohon:
"Ya Allah, pasasue ma roha ni panganten na dua on songondia na pasasue roha ni Nabi
Muhammad dohot Khadijah" Tontu marsapa di rohani- ba, songondia lakna jabat sasuena
roha ni halahi anso salalu songon i nidokon muda dung akad nikah.
Sabotulna na lanjangan caritona, tai sebahagian tarcaritahon do sapintas lalu, ima halahi na
dua rap na jujur inda adong salingkuh, totop kartu terbuka. Dompak saulak borugin, Nabi
tarlambat mulak sian bagas ni sahabatnia. Madung lewat tonga borngin nipainte Khadijah,
laing so roDibaen loja arianna i asa butuha madung male, inda nisodar ia bo tarpodom.
Biassona inda unjung ra ia parjolo manganSongon- dia pe lambatna Nabi mulak, totop do i
nipainte ia anso rap mangan. Na saulaki rupona tarpodom ia sampe inda dibege ia Nabi
madung mambori solom tolu noli. Dung tolu noli mambori solom inda juo marbuka pintu,
727

inda nipaopat nolion Nabi be, tai torus nipagulung ia ma dipangkal tangga i modom.
Tarsonggot Khadijah na modom i nida ia Nabi laing so ro, nibuka ia pintu manindosa. Tibo2
niida ia madung gulung dipangkal tangga i. Torus nitangkup ia tanganna i asa nisapai ia aso
ngada ningotan ia. Alus ni Nabi, "madung tolu noli hungoti, tai ngada mangalus, ima anso
hupagulung disi. Aropku tarpodom ko baen lojana arian i, inda puluk au mangganggusa"
Nioban Khadijah Nabi masuk tubagas asa nipajuguk ia tu adopan ni panganon na dung
tarsadio asa mangontangsa anso rap mangan. Nisapai Nabi aso ngada mangan parjolo,
nijawab Khadijah, bahaso sahonokna on pe inda unjung nipajolo ia mangan. Dung sidung
mangan nidokon Nabi ma: Wahai Khadijah, Na tuk ma hulala denggan ni rohamu di au.
Cukup menderita ho patundangku, habis hartomu sude, tarsingkir ko sian dongan, aha ma
nangkan na tarbaen au pamalosna di ho.
Au halak na dangol ni andung, dua bulan dope au dikan- dungan ni ina, madung mate ama
asa umur opat taon dope au madung mate muse ina, ngolungku mangaropkon kasihan ni
halak domaMuda hupasari-sari songon i na dung tuk ma hulala borat ni pamikiran na
mangolui.
Ro alus ni Khadijah: Anggo i dabo ulang pikirkonAnggo adong dope sugari hartongku na
asing, sudena i nangkan na hulehon asalkon ma baen kaporluanmu. Anggo balosna do di au,
tuk ma laing adong ko dilambungku muloi sian dunia on lalu tu akhirat. Balos ni Nabi :
Anggo i do inya Allah inda nangkan na mar-sarak kitaMuda na marsarak pe didunia on
santongkin, di akhirat nangkan na rap dohita mulak. Songon i mada tiruan ni holong ni roha
na suami isteri asa hamu nian bope na so jabat songon iulang be dao mar-beda sian i. Songon
i mada na dua simanjujung, mare ma tasorahkon sudena on tu Tuhanta, Ibana do na lobi
umboto dohot markuaso, mudah2an silang sae suada mara, torkis2 kamu, ringgas mar amal
ibadat, rondah rasoki na halal, tarbaen kamu marbakti tu kaum keluarga hula dongan, salamat
sian dunia lalu tu akhirat.
Di ari na sadari on, hami pabuat ma hamu mangalayarkon bahtera rumah tanggamuyu
dilautan hidup, nian salamat .ma hamu dipardalanan tolap tu tujuan, ima kebahagiaan dunia
dohot akhirat.
728

Aropku tar songon i ma jolo hata sipaingot sian au, wabillahi taufik wal hidayah.
Wassalamu'alaikum warohmatullahi wabarokatuh.
Dung salose marsipaingot, baru ma jongjong suami isteri manyalami na hadir sude,
asa nipapangank on ma di- halahi pangupa i saotik..

Sekian.

Medan, Pebruari 1989

A.M. JASOJUANGON
729

ADAT MENCUKUR RAMBUT


DI TAPANULI SELATAN
OLEH: CH. SUTAN TINGGIBARANI PERKASA ALAM

Bahan-bahan persiapan untuk upacara paginjang obuk.


730
3. Paginjang Obuk (bercukur, me-
motong rambut).
SEBELUM kita menguraikan upa cara
paginjang obuk, ada baiknya kita ulang
kembali sedikit mengenai upacara Bangun-
ni Daganak Sorang, sebaiknya segera pula
bangun ni daganak sorang. Sudah menjadi
dipanggil dukun bayi tadi, untuk diberikan
kebisaan diwaktu kelahiran anak, selalu
penghargaan tanda terima kasih kepada
ada seseorang ibu yang cukup terper- caya,
beliau. Biasanya yang harus diberikan
untuk membantu mengurus kelahiran anak,
sebagai tanda penghargaan :
yang disebut DUKUN, dan sekarang sudah
ada pula yang di didik pemerintah yang 1. Satu helai kain plekat (Kain bu- gis).
disebut BIDAN, Tetapi namun demikian, 2. Satu mangkuk minum dan cepernya.
fungsi dukun kampung ini, sampai 3. Satu tempat cuci tangan.
sekarang masih mem- punyai peranan 4. Sekedar uang pembeli sabun.
yang sangat penting terutama di desa-desa,
Pemberian ini mempunyai arti yang
yang sangat jauh dari kota. Menurut adat
cukup penting, baik secara moral maupun
untuk menghormati pengorbanan jasa
menurut adab ilmu kedatuan. Karena, ia
dukun kampung itu, sudah menjadi
selain mempu nyai arti moral, dan juga
kebisaan sejak nenek moyang kita,
mempu nyai arti mejic. Itulah sebanya,
memberi penghargaan atau penghor matan
tidak boleh dilalaikan mengucap- kan atau
kepada setiap datu atau dukun yang
memberikan tanda terima kasih,
memberikan jasa kemanusiaan dalam
penghargaan terhadap datu atau dukun.
masyarakat.
Sekarang marilah kita lanjutkan
Karena sering timbul penyesalan
dengan upacara adat paginjang Obuk.
atau kekecewaan, akan seseorang, kalau ia
Maksud paginjang Obuk, atau
sudah tertolong oleh datu atau dukun,
memanjangkan rambut, bukan lah berarti
kemudian dia diamkan saja, tanpa ada
upacara yang menyam bung rambut sianak
mengucapkan terima kasih terhadap dukun
supaya pan- jang. Tetapi arti sebenarnya
atau datu yang menolong. Oleh karena itu,
adalah, satu upacara adat kebiasaan,
sudah menjadi adat kebiasaan pula, bagi
dimana pada saat itulah mula-mula
orang yang sudah ter tolong oleh dukun
dipotong atau dicukur rambut anak itu.
maupun datu harus mengucapkan dan
Sejak dibawanya lahir. Kemu dian dengan
memberi penghargaan tanda terima kasih.
adanya pencukuran rambut yang pertama
Biasa disebut "MAMATEI UBAT, atau
ini, maka akan tumbuhlah rambut yang
MANDONGKON HATA TARIMO
baru, dan yang lebih panjang dari rambut
KASIH". Khusus untuk dukun kampung
semula.
yang membantu kelahiran anak pada saat
mengada kan upacara adat "bangun Dalam hal melaksanakan upacara,
bangun harus ada persiapan dan tertib acaranya.
Karena ini me nyangkut kepercayaan, yang
telah membudaya dalam masyarakat

Anda mungkin juga menyukai