Mangihuthon turi-turian ni halak Batak, marmula do bagot, ndang tubu songon i. Di sada
huta di tano Batak sai tubu do bagot, jala sian bagot do dapot tuak. Dihalak Batak Toba, tuak tung
siinuman na tangkas pahirpashon ni daging do i, ido alana umbahen didok: "tuak tangkasan",
tangkas maduma, tangkas mamora. Tuak do paronsothon parsaoran, jala molo minum tuak pir ma
holiholi, sindak panaili, gogo mula-uloan. Minum tuak do najolo nametmet sahat tu namagodang.
Siboru Sorbajati boru ni Bataraguru na ro sian ginjang, dipaorohon ma tu Siraja Enda-enda
di banuatonga. Ndang hea do pe nasida masitandaan, dibahen i masihol do roha ni Siboru Enda-
enda mamereng na naeng tungga ni dolina. Pangaririt baoa, pangariritan do boru-boru, dibahen i do
umbahen naeng tangkasan ni Siboru Sorbajati anak ni "namboruna", ai so hea do pe nasida
pajumpang. O., amang na basa, nunga balga daginghu, hape sian na metmet do ahu dipaorohon ho
tu Siraja Enda-enda, paborhat ma jolo ahu asa hutanda na naeng sinondukhi, ninna Siboru Sorbajati
tu amangna Bataraguru. Nauli ma inang nanidokmi, paboa ma tu ibotom Datu Tantan Debata, asa
dipaborhat ho mandapothon
Siraja Enda-enda, ninna Bataraguru tu boruna i. Dipaboa ma tu ibotona, jala dipaborhat ma
Siboru Sorbajati tu huta Losung Gaja, Losung sipitu kamata, asa marsitandaan nasida. Borhat ma
Siboru Sorbajati, jala sahat ma ibana tu pogu ni alaman ni Siraja Enda-enda.
Didok Siboru Sorbajati ma sian pogu ni alaman: "Leang-leang mandi tambolunghon ahu
jolo, baoa pangoli tailihon ma ahu jolo". Dialusi Siraja Enda-enda ma sian jabu: "jang ma
jajang i, jang ma jajang on, padoras ma sian i, pajonok ma tu lambunghon".
Naeng nangkok ma Siboru Sorbajati tu jabu, hape diida pitu tangga ni jabu i songon piso
raut parnabung tajomna. Jadi ndang olo ibana nangkok. Alai didok Siraja Enda-enda ma sian jabu.
"O, boru ni datulang, buat ma sabungan ni obukmi, ullushon tu balatuk ni jabu on, molo so
magotap, ba nangkok ma ho". Dibahen Soboru Sorbajati ma songon i, hape magotap do obuk i,
gabe ndang boi ibana nangkok tu jabu.
Jadi dialu-aluhon ma na masa i tu ibotona datu Tantandebata, dipangido ma "partahanan"
asa boi didege balatuk i. Dilehon ibotona Tantandebata ma pinangido ni ibotona i, dung i boi ma
ibana nangkok tu jabu. Tarsonggot situtuma Siboru Sorbajati mamereng si Raja Enda-enda, ai
songon ilik do Siraja Enda-enda, "Siraja ilik, songon bindoran" Patna opat, adong ihurna, matana
balga nasa paluan ni ogung, peak ibana nasa odap nabolon. Didok Siboru Sorbajati ma:
"Tumangonan na ma langge, unang singkoru, tumagonan ma ahu mate, unang mangolu, ianggo
tung muli tu Siraja Enda-enda".
Dipangido ma tu ibotona Tantandebata, asa digondangi ibana saborngin songon papuashon
hinadangolna. Saut ma antong dipalu ogung sabangunan, manortor ma Siboru Sorbajati. Dibahen
ma tortorna songon tortor ni namangondasi, sipata duruk-duruk tu jolo, dirgak-dirgak tu pudi. Dung
sidung manortor i, manimbung ma ibana tu pogu ni alaman, gabe lonong pitu hali nasa ganjang ni
losung sipitu kamata. Dung songon i na masa i, dilaon-laon ni ari gabe "bagot" ma Siboru
Sorbajati. Holi-holina gabe pangkona, butuhana gabe unokna, abitna gabe bangkarna, obukna gabe
ijukna, tanganna gabe hodongna, jari-jarina gabe lilina, iluna gabe tuak ni bagot.
Ido alana molo maragat bagot hala Batak, sai didok do "O, Siboru Sorbajati I tangis ma
ho, asa minum hami sian ilum", dungi doras ma hua ni bagot niagatan i.
Mangihuthon turi-turian on, ndang denggan paorahononhon ianakhon, lumobi molo so
marsitandaan. Beha ma bahenonna mananda rohana, ai mulai metmet do dipaorohon, hape dung
magodang jotjot ndang saut, ala so masihaholongan. Na manat do halak Batak mangaririt, lumobi
boru naniririt. Pangaririt baoa, pangariritan do boru-boru, lapatanna" sai ditangkasi do natoras ni
boru, manang boru naniririt i ditangkasi do parulan dohot harohaon ni nanaeng pangoli.
SIGALE-GALE
Di sada luat adong sada raja na margoar Rabat Raja, naburju do raja on, jala parasi ni roha tu
angka na pogos. Nunga nania lelengna raja i paima-imahon hasosorang ni sada dak-danak poso-
poso sian siubeon ni parnihutana, alai laos so adong dope dapot tingkina. Di bahen i dipapungu raja
ima angka raja sian angka luat, songon i nang angka natorop rampak maminta-mangido tu sahala ni
angka raja lumobi tu Mula jadi Na Bolon, asa dipaisoranghon sada anak di raja i.
Ditingki halehetansa dua hali balik bungki (2 taon), manggora ma pamuro, dapot ma sibasa-
basa, ai gok ma di bulanna, jumpang di tingkina tumundun ma pardihutana ala naung sorang sada
dakdanak baoa. Mansai las ma roha ni Rabat Raja dohot pardihutana dihasosorang ni si uncok,
tampuk ni ate-ate urat ni pusu-pusu, ala holan ibana do anak, laos ibana do gabe boru di natorasna.
Lungun do roha ni anak sasada, ai so boi ibana papuashon na songon tu donganna dakdanak, ai
holan sahalaksa do anak ni amangna tubu ni inangna. Dung togap marmahan anakna I las situtu ma
roha ni Rahat Raja, ai nunga adong donganna laho mangula, mambuat sibuaton ditingki
haporluanna.
Alai di sada tingki marsahit ma anakna i, pola mansai posi. Diontang ma datu bolon
mangubati, pola margantiganti datu, alai marisuang do, ai ujungna mate do anakna i.
- Landit porhot gota ni simargala-gala,
- Hansit jala ngot-ngot naung adong gabe soada.
Marsak ma raja i, huhut margundokpong hinorhon ni parmate ni anakna i. Di suru ma
pangulubalangna papunguhon angka pande (tukang ukir, dohot panggana), jala sahalak sian angka
pande i margoar Rabat Bulu na malo nautusan, na so adong tudosan. Didok Rabat Raja ma tu Rabat
Bulu dohot tu angka pande naung pungu tingki i: "Hamu angka pandenami, dibereng hamu do
naung mate anakhi, hasoloan ni rohangku, tampuk ni ate-atengku, urat ni pusu-pusungku".
Sidohononhu tu hamu, asa taba hamu ma sada hau na di balianan, gana hamu ma i suman tu rupa di
anakhon dibagasan tolu ari on.
Mangkilalahon naung pupur raja i ndang marrindang be, sada ma roha nasida mambahen
songon nidok ni raja. i. Dung sidung digana dohot diukir hau i, tung suman situtu do rupa ni anak ni
raja i, ba dibahen ma sirimanan (talina), asa boi manortor. Boi ma antong manortor songon jolma,
gabe sabam ma satongkin roha ni raja i. Dung sae manortor hau naginana i, disuru ma asa ditanom
anak nai i, jala hau na ginanaanna i rampak ma dohot anakna i ditanom dung jolo dibuat ulu ni hau
naginanana i.
Dung mulak sian parbandaan (udean) martona ma raja i, songon on: "Molo marujung
ngolu ahu, songon hau na ginana i ma bahen hamuna manortor ahu, ai so adong be anakhu".
Hau naginanamuna i goarna "Sigale-gale", ai gale-gale ibana manortor. Ditingki i ma hamuna
mangan dohot minum, pasuda hamu ma sude artangku, ai nunga "purpur" ahu so maranak so
marboru. Papurpur hamu ma sapatangku marhite-hite namanortorhon sigale-gale. Ndang jadi ahu
tortoran ni jolma, jala arta nahutinggalhon pasuda hamu ma, ai tung na so jadi do teanon arti ni
halak na mate purpur, asa unang tubu jolma tu tano on songon ahu halak na purpur, ninna Rabat
Raja.
Disada tingki marujung ma muse ngolu ni Rahat Raja dipasaut natorop ma songon tonana i,
dibahen ma sigalegale manortori, jala dipasuda natorop artana ditingki hamamatena i. Mate ma
muse Rabat Bulu, pande na so hatudosan, jala jonok ma ditanom tu tanoman ni Rabat Raja. Hape
dilaon-laon ni ari tubu ma disi hau ristop, latong, sitorngom dohot sitaratullit. Dung hatiha i ma,
sude angka na purpur molo mate, ditortori ma dohot sigale-gale, jala arta ni na purpur i dipasuda
jolma natorop.
Ditingki na mananom badan ni Sigale-gale i rampak dohot bangke ni na purpur i, diboan ma
tu huta anggo ulu ni Sigale-gale, jala dipamasuk ma i tu jabu ni na purpur i. Ndang boi sian pintu ni
jabu masuk, alai sian toru ni bara do, dung jolo dibahen lubang hamasuhan tu jabu sian toru
bara. Sude natorop na dihuta i ingkon mangantuhi belek-belek, mangantuhi timba nasian bulu asa
muli begu jau, muli begu toba. Balok ma, balok ni uma, balohan ma balok ni hata, asa saut ma hata
ni natorop, muli begu jau, muli nang begu toba. Sai sorang ma Sipasindak panaili. sideak pangisi,
sitorop pinompar, penggeng laho matua.
Molo adong parsahitan na leleng, dibahen ma muse suman-suman ni Sigale-gale, ima
"parsili", na dibahen sian batang ni pisang. Lapatanna: singkat ni na marsahit i ma parsili, anggita
malum sahit na renge, asa muli begu lading unang sai marsahiti be. Parsili pasisihon bahen-bahenon
ni halak, asa mapultak tabu-tabuna, mulak tu ibana baenbaenanna. Songon i ma mula ni Sigale-gale
dohot parsili dituriturian ni halak Batak. Halak na purpur na jolo ditonga ni bangso Batak ndang
adong anina, ndang adong tudosanna, Ndang manjambari di adat, ndang be mangalehon toho tu
natorop, jala pantang situtu mangalehon pasu-pasu tu pamuruonna. Jadi molo halak na purpur
(ndang maranak, ndang marboru), sai soding do i sian natorop.
SI POGOS-POGOS