RUMUS BUNGA
12/11/2023 1
KONSEP EKIVALENSI
RUMUS-RUMUS BUNGA
Dalam penurunan rumus-rumus bunga, digunakan beberapa
notasi, yaitu:
i = interest, suku bunga per periode
n = jangka waktu (jumlah periode) analisis
P = Present, transaksi tunggal di awal jangka waktu analisis (pada
akhir periode ke 0)
F = Future, transaksi tunggal di akhir jangka waktu analisis (pada
akhir periode ke n), yang ekivalen dengan P
A = Annual, serangkaian transaksi samarata selama jangka waktu
analisis (sejak akhir periode ke 1 sampai dengan periode ke n),
yang ekivalen dengan P dan F
G = Gradient, serangkaian transaksi pertambahan yang sama rata
selama jangka waktu analisis (sejak akhir periode ke 2 sampai
dengan periode ke n), yang bisa diekivalenkan dengan P, A
12/11/2023 2
INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL
Rumus pembayaran tunggal (Single
Payment Formulas)
P
0 1 2 n
To find F, given P
F P(1 i ) n P( F P , i, n)
F
To find P, given F
P F (1 i ) n F ( P F , i, n)
12/11/2023 3
INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL
Contoh penggunaan Rumus
50000
P(F/P,i,n)
5 i=10%
0
300000
F(P/F,i,n)
F = P (F/P,i,n)
7
= 300000 (F/P, 12%,5)
0 2 = 300000 (1,762)
i=12%
= 528600
F
P
7 10 P = F (P/F,i,n)
0
= 300000 (P/F, 12%,7)
= 300000 (0,4523)
300000
=135690
12/11/2023 6
INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL
Rumus pembayaran seragam (series
Formulas)
A A A A
0 1 2 3 n
To find F, given A
(1 i ) n 1
F A A( F A , i, n) F
i
To find A, given F
i
A F F ( A F , i, n)
(1 i ) 1
n
12/11/2023 7
INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL
Contoh penggunaan rumus
A(F/A,i,n)
2000
0 6
i=10%
0 6
45000
i
AF Atau dengan cara menggunakan
1 i 1
n
tabel bunga
12% A = F (A/F,i,n)
45000
1 12%6 1
= 45000 (A/F,12%,6)
5545,16 = 5544
12/11/2023 9
INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL
20000
F = A (F/A,i,n)
= 20000(F/A,8%,5)
0
= 20000(5,867)
i=8% = 117340
A F
F(P/F,i,n) 70000
A = F(P/F,i,n)(A/F,i,n)
= 70000(P/F,8%,3)(A/F,8%,5)
= 70000(0,7938)(0,1705)
12/11/2023 10
= 9474,003 INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL
A A A A A
2 4 n
1 3
To find P, given A
(1 i ) n 1
P P A n
A( P A , i, n)
i 1 i
To find A, given P
i 1 i n
A P P ( A P , i, n)
(1 i ) 1
n
12/11/2023 11
INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL
Contoh penggunaan rumus
A(P/A,i,n) 30000
i=10%
P
Atau dengan cara menggunakan tabel
1 i 1
n
bunga
P A
i1 i n
P = A (P/A,i,n)
1 10% 6 1
30000 = 30000(P/A,10%,6)
10%1 10% 6
= 130650
130657 ,8
12/11/2023 12
INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL
i=9%
60000
i 1 i n
A P Atau dengan cara menggunakan
1 i 1
n
tabel bunga
9%1 9% 6
60000 A = P (A/P,i,n)
1 9% 6 1
= 60000(A/P,9%,6)
13375 ,19
=13374
12/11/2023 13
INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL
i=8%
3000
P = A(P/A,i,n)(P/F,i,n)
P = 3000 (P/A,8%,4)(P/F,8%,2)
= 8518,13
A
A = P(F/P,i,n)(A/P,i,n)
40000 = 40000(F/P,8%,3)(A/P,8%,3)
= 19555,2
12/11/2023 14
INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL
Rumus Gradien Aritmetis (Arithmetic
Gradient) (n-1)G
3G
2G
0
n
To find P, given G
P (1 i ) n in 1
P G G ( P G , i , n)
i 1 i
n
2
12/11/2023 15
INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL
3000
2500
2000
1500
1000
500
i=15%
0
P P = G (P/G,i,n)
= 500 (P/G, 15%, 7)
= 500 (10,192)
= 5096
12/11/2023 16
INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000 i=10%
0
P
P = A (P/A,i,n) + G(P/G,i,n)
= 1000(P/A,10%,7) + 500(P/G,10%,7)
= 1000 (4,868) + 500 (12,763)
= 4868 + 6381,5
= 11249,5
12/11/2023 17
INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL
Gradien aritmetis juga dapat diekivalenkan menjadi
seri seragam (n-1)G
3G
2G
0
n
A A A A A
To find A, given G
(1 i ) n in 1
A G G ( A G , i , n)
i 1 i 1
n
12/11/2023 18
INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL
4800
4000
3200
2400
1600
800
i=12%
0
A = G (A/G, i, n)
= 800 (A/G, 12%,7)
= 800 (2,551)
= 2040,8
12/11/2023 19
INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL
2800
2400
2000
1600
1200
800
400 i=8%
0
A = A + G (A/G, i, n)
= 400 + 400 (A/G, 8%,7)
= 400 + 400 (2,694)
= 1477,6
12/11/2023 20
INSTITUT TEKNOLOGI NASIONAL