Anda di halaman 1dari 78

ِ‫عِـلِـمِِالِِـتِِـجِـ ِوِيـد‬

ILMU TAJWID
SERTA CONTOH - CONTOH

PENERAPANNYA

METODE AL-AHSAN

PENYUSUN
ABU AHMAD AL-MAIDANIY

0 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫مِا ألحسنِِميدا ِن‬
ِ ‫معهدِالتعلميِا إل ِسال‬
Lembaga Pendidikan Islam Al-Ahsan Medan
‫ م‬٢٠٢٣ / ‫هـ‬١٤٤٤ ‫الطبعة الثانية‬
Cetakan Ke 2, 1444 H/ 2023 M
‫ إندونيسا‬.‫ميدان‬

ILMU TAJWID SERTA CONTOH-CONTOH PENERAPANNYA

METODE AL-AHSAN

PENYUSUN

ABU AHMAD AL-MAIDANIY

Kami Memberikan Izin Bagi Siapa Saja Yang Ingin Memanfaatkan Dan Menggunakan Serta

Menyebarluaskan Kitab Ini Selama Bukan Untuk Tujuan Komersil

Dan Bukan Untuk Diperjual Belikan

Peringatan : Dilarang Keras Memperjualbelikan Kitab Ini Tanpa Izin Dari Penyusun Kitab Atau

Lembaga Pendidikan Islam Al-Ahsan Medan.

Email lembaga : lembaga.ahsan2019@gmail.com

CP dan Whatsaap : 0853-7337-9080

Email Penyusun Kitab : muhammad.azhar0224@gmail.com

CP dan Whatsaap : 0853-6127-7224

0 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


DAFTAR ISI

Daftar Isi …………………………………………………...……....……….….......… 1

Kata Pengantar ……………………………………………………….......……….….......… 4

Pengantar dan Definisi Ilmu Tajwid …………………………...……....……….….......… 5

Lahn (Kesalahan Dalam Membaca Al-Qur’an) ………...………………………….….......… 6

Lahn Jaliy (Kesalahan Yang Nyata) …………………………...............……….….......… 6

Lahn Khofiy (Kesalahan Yang Samar) ………………………...………....……….….......… 7

Isti’azah dan Basmalah ……………………………………….......……….….......… 8

Tempat-Tempat Keluar Huruf …………………………...........................……….….......… 11

Sifat-Sifat Huruf …………………………...........................……….….......… 17

Sifat-Sifat Huruf Yang Memiliki Lawan …………………….......................……….….......… 17

Sifat-Sifat Huruf Yang Tidak Memiliki Lawan …………………………...……….….......… 20

Julukan-Julukan Huruf ……………............…………….…..........… 23

Rangkuman Tempat-Tempat Keluar Huruf dan Sifat-Sifatnya ……...........……….….......… 24

Huruf- Huruf Halqiyyah (Tenggorokan) dan Sifat-Sifatnya …………....………….......… 24

Huruf- Huruf Lahawiyyah (Tekak) dan Sifat-Sifatnya …………....………….......… 25

Huruf- Huruf Syajariyyah (Tengah Lidah) dan Sifat-Sifatnya …………....………….......… 26

Huruf- Huruf Asaliyyah (Ujung Lidah) dan Sifat-Sifatnya …………....………….......… 27

Huruf- Huruf Nit’iyyah (Langit-Langit Mulut) dan Sifat-Sifatnya …………....………….......… 28

Huruf- Huruf Litsawiyyah (Gusi) dan Sifat-Sifatnya …………....………….......… 29

Huruf- Huruf Dzalqiyyah (Ujung Lidah) dan Sifat-Sifatnya …………....………….......… 30

Huruf- Huruf Syafawiyyah (Bibir) dan Sifat-Sifatnya …………....………….......… 31

Hukum-Hukum Nun Sukun dan Tanwin …………………...........................……….….......… 32

Izhar …………………………………............................………….......… 32

1 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


Idghom ……………………...............................................……….….......… 33

Idghom Bighunnah ……………………...............................................……….….......… 34

Idghom Bilaghunnah ……………………...............................................……….….......… 34

Iqlab …………………………………............................………….......… 35

Ikhfa ……………………...............................................……….….......… 35

Pembahasan Ghunnah ……………………...............................................……….….......… 37

Pembahasan Qolqolah ……………………...............................................……….….......… 38

Pembahasan Huruf-Huruf Yang Ditebalkan ……...............................................……….….......… 39

Hukum Mim Bertasydid …………………….............................................……..….….......… 40

Hukum Nun Bertasydid ………............…………….................................……..….….......… 41

Hukum- Hukum Mim Sukun …………………….................................……..….….......… 41

Ikhfa Syafawiy …………………………………….................................……..….….......… 42

Idghom Syafawiy …………………………………….................................……..….….......… 43

Izhar Syafawiy …………………………………….................................……..….….......… 44

Pembahasan Idghom dan Jenis-Jenisnya …………….................................……..….….......… 46

Sebab-Sebab Idghom …………….................................……..….….......… 47

Hukum Lam Ta’rif …………………………………….................................……..….….......… 48

Pembahasan Alif_Lam Al-Qomariyyah ………………….........................……..….….......… 48

Pembahasan Alif_Lam Asy-Syamsiyyah ………………….........................……..….….......… 49

Hukum Lam Fi’il …………………………………….................................……..….….......… 50

Hukum-Hukum Huruf Ro …………………………….................................……..….….......… 51

Hukum Huruf Ro Takhfim (Dibaca Tebal) ……………………………...................................… 51

Hukum Huruf Ro (Dibaca Tipis) ……………………………...................................… 52

Hukum Huruf Ro Boleh Dibaca Tebal dan Boleh Dibaca Tipis) ….......................................… 53

Hukum-Hukum Mitslain dan Saudari-Saudarinya …...................................................… 53

Al-Mitslani atau Al-Mutamatsilani …………….………………....................……..….….......… 53

2 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


Al-Mutajanisani …………….………………………………....................……..….….......… 54

Al-Mutaqoribani …………….………………………………....................……..….….......… 55

Al-Mutabaa’idani …………….………………………………....................……..….….......… 56

Pembahasan Mad-Mad …………………………….................................……..….….......… 57

Jenis-Jenis Mad …………………………….................................……..….….......… 57

A. Pembahasan Mad Asliy …………….................................……..........................….….......… 58

1. Mad Thobi’iy …………….................................…........................…..….….......… 58

2. Mad Badal ………….........................……………………..….............….......… 58

3. Mad Iwadh ……………….............................……………..….............….......… 59

B. Pembahasan Mad Far’iy …………….................................……………………..….….......… 60

1. Mad Wajib Muttashil …………….............................................………………...….......… 60

2. Mad Jaiz Munfashil …….............................................……………………..….….......… 60

3. Mad Shilah …………….................................……………………..….….......… 61

4. Mad Lazim …………….................................……………………..….….......… 62

5. Mad Aridh Lisukun …………….................................……………………..….….......… 64

6. Mad Layyin (Mad Lin) …………….............................................……………..….….......… 65

Huruf-Huruf Muqotto’ah Pada Pembuka Surah-Surah ………….……..….…...................… 66

Hukum Huruf-Huruf Muqottoah dan Kadar Harokatnya ……............…….……..….….......… 66

Hukum Huruf-Huruf Muqottoah Yang Terdapat Di Dalam Al-Qur’an …….......….….......… 67

Tingkatan-Tingkatan Membaca Al-Qur’an …………………….............…………..….….......… 68

Pembahasan Hamzah Washol …………….................................……………..………….….......… 69

Pembahasan Waqof …………….................................……………..………….….......… 71

Waqof Pada Akhir-Akhir Kalimat …….................................……………..………….….......… 73

Keadaan-Keadaan Yang Terlarang Untuk Membaca Dengan Cara Raum Dan Isymam .......… 75

Al-Maraji …………………….................................……………..….….......… 76

3 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


KATA PENGANTAR

ِ ‫هلل ِمن ُشروِر أَنـ ُف ِسنَا وِمن سيِ ـئَا‬


َ‫ت أَع َـمالِنَا َمن يَـه ِد هللاُ فَال‬ ِ ‫ّلِل نَـحم ُدهُ ونَستعِيـنُه ونَستـغ ِفْيهُ ونَـتـوب إِلَي ِه ونَـعوذُ ِب‬ ِِ
َ َ ُ َُ ُ ُ َ ُ َ َ ُ َ َ َ َّ ‫إِ َّن الـ َحم َد‬
َّ ‫أَش َه ُد أَن الَ إِلَهَ إِالَّ هللاُ َو أَش َه ُد أ‬,ُ‫ي لَه‬
.ُ‫َن ُُمَ َّم ًدا َعب ُدهُ َوَر ُسولُه‬ ِ ِ ِ
َ ‫ُمض َّل لَهُ َوَمن يُضلـل فَالَ َهاد‬
Alhamdulillah tak henti-hentinya saya panjatkan puji dan syukur ke hadirat Allah Ta’aaa karena

berkat rahmat dan hidayahNya saya memperoleh kesempatan merevisi kembali kitab “Ilmu Tajwid Serta

Contoh-Contoh Penerapannya Metode AL-AHSAN”. Sholawat beriring salam semoga senantiasa

dilimpahkan kepada junjungan kita Rasulullah Muhammad Shollallohu ‘Alaihi Wasallam, keluarganya,

para sahabatnya dan orang-orang yang mengikuti mereka dengan baik sampai hari kiamat kelak.

Kitab ilmu tajwid ini disusun bertujuan untuk mempermudah para penuntut ilmu menguasai ilmu

tajwid dan untuk memperbaiki kesalahan dalam membaca Al-Qur’an serta sebagai kitab panduan yang

dipakai di Lembaga Pendidikan Islam Al-Ahsan Medan. Kitab ilmu tajwid ini disusun sedemikian rupa

dengan mengambil qoidah-qoidah yang berkaitan dengan ilmu tajwid untuk memudahkan para penuntut

ilmu dalam mempelajari ilmu tajwid yang bertujuan untuk memperbaiki bacaan Al-Qur’an.

Akhirnya hanya kepada Allah Ta’ala saya memohon hidayah dan ampunan serta limpahan

Rahmat dan KaruniaNya. Saya juga berharap semoga kitab ini bisa bermanfaat bagi para penuntut ilmu

yang ingin memperbaiki bacaan Al-Qur’an. Bagi para pembaca saya harap tegur sapanya jika

mendapatkan kesalahan ataupun kekhilafan dalam penyusunan kitab ini agar mengirimkan ralatnya via

email Muhammad.Azhar0224@gmail.com, Semoga kedepannya kitab ini bisa menjadi lebih baik lagi

dari yang sekarang.

Wabillahi Taufiq wal Hidayah

ِ
ُ‫السالَ ُم َعلَي ُكم َوَرحـ َمةُ هللا َوبَـ َرَكاتُه‬
َّ ‫َو‬
Medan, 25 Jumadil Akhir 1444
PENYUSUN
Abu Ahmad Al-Maidaniy

4 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫ِعل ُم التَّـج ِوي ِد‬
ILMU TAJWID

ِ ‫ف ِمن مـخرِج ِه مع إِعطَائِِه ح َّقهُ ِمن ال‬


ِ ‫ص َف‬
‫ات‬ ٍ ‫اَلتَّج ِوي ُد هو إِخراج ُك ِل حر‬
َ َ ََ َ َ َ ُ َ َُ
Tajwid Yaitu : Mengeluarkan Setiap Huruf Dari Makhrojnya (Tempat Keluar Hurufnya ) Dengan
Memberikan Haq Dari Sifat-Sifat Huruf Tersebut.

ُ‫ت ال ُقرآنِيَّة‬
ُ ‫اآلي‬ ُ ‫ اَل َكلِ َم‬: ُ‫ضو ُعه‬
َ ‫ات َو‬ ُ ‫َمو‬
Objek Pembahasannya : Kata-Kata dan Ayat-Ayat Al-Quran

‫اعاةٍ ِلَح َك ِام ِه آثِـم‬


َ ‫ئ الَّ ِذي يَـق َرأُ ال ُقرآ َن بِالَ ُم َر‬ ٍ ‫ض َع‬
ُ ‫ فَال َقا ِر‬,‫ي‬ ِ ٍ ِ ‫ اَلعِلم بِ ِه فَـر‬: ُ‫حكمه‬
ُ ‫ َوال َع َم ُل بِه فَـر‬,‫ض ك َفايَة‬
ُ ُ ُ ُ
Hukumnya : Mengetahui Ilmu Tajwid adalah Fardhu Kifayah, dan Mengamalkannya Adalah Fardu
‘Ain, Maka Seseorang Yang Membaca Al-Qur’an Dengan Tidak Menerapkan Hukum-Hukum Tajwid
Maka Dia Berdosa.
Ilmu Tajwid sangatlah penting untuk dipelajari, karena Allah Ta’ala menurunkan Al-Qur’an
melalui malaikat Jibril kepada Nabi Muhammad Shollallohu ‘Alaihi Wasallam dalam bahasa Arab
dengan tartil dan bertajwid yaitu dibaca dengan hukum-hukum bacaannya. Sebelum diletakkannya
qoidah-qoidah tentang ilmu tajwid para penuntut ilmu zaman dahulu mempelajari hukum-hukum dalam
membaca Al-Qur’an dengan cara talaqqi dan musyafahah yaitu berjumpanya seorang murid dengan
seorang guru atau seorang syaikh untuk mempelajari Al-Qur’an dengan menyimak bacaan gurunya dan
memperhatikan bacaan serta gerak bibir gurunya untuk mendapatkan pengucapan makhroj yang benar.
Ilmu Tajwid pertama kali disusun dalam bentuk qosidah syair oleh Imam Abu Muzahim Al-
Khoqoniy yang menyusun qosidah syair Al-Khoqoniy yang berisi 51 bait syair tentang qoidah-qoidah
ilmu tajwid. Kemudian disusul penyusunan qoidah-qoidah ilmu tajwid oleh para ulama berikutnya dalam
bentuk kitab diantaranya adalah Kitab yang berisi tentang ilmu tajwid yang dikarang oleh Imam Abu
Fadhl Ar-Roziy dan Imam Abdul Wahhab Al-Qurtubiy. Dengan memahami ilmu tajwid maka seseorang
yang membaca Al-Qur’an bisa memberikan haq-haq untuk setiap huruf-huruf dan juga mengucapkannya
sesuai dengan sifat-sifat huruf tersebut sesuai dengan mustahaqnya serta mampu mengembalikan tiap-tiap
huruf tersebut kepada lafaz asal dari huruf-huruf tersebut sebagaimana mestinya.
Ilmu Tajwid juga merupakan perhiasan dalam seni tilawah Al-Qur’an yang diterapkan dalam
membaca Al-Qur’an dan merupakan penyempurna bacaan Al-Qur’an tanpa bersikap berlebih-lebihan.
Seseorang yang membaca Al-Qur’an dengan menerapkan tajwidnya maka dia akan mampu mengucapkan
lafaz-lafaz Al-Qur’an dengan lembut tanpa bertindak sembarangan. Tidak ada yang membedakan antara
orang yang menerapkan tajwid dan meninggalkan tajwid kecuali harus sering latihan dalam mengucapkan
lafaz-lafaz bacaan Al-Qur’an dan juga harus rutin dalam mempraktekkan bacaan Al-Qur’an.

5 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


ِ ‫اَللَّحن فِـي تِالَوةِ ال ُقر‬
‫آن ال َك ِريـ ِم‬ َ ُ
KESALAHAN DALAM MEMBACA AL-QUR’AN Al-KARIM

َّ ‫ اَل َمي ُل َع ِن‬: ً‫اَللَّح ُن لُغَة‬


ِ ‫الص َو‬
‫اب‬
Lahn Menurut Bahasa yaitu : Menyimpang dari kebenaran

ِ ‫اب فِـي تِالَوةِ ال ُقر‬


‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ِ ‫الص َو‬ ُ ‫ اَلـ َخطَأُ َو ا ِالنـ ِح َر‬: ‫اَللَّح ُن اص ِطالَ ًحا‬
َّ ‫اف َو ال َمي ُل َع ِن‬
َ
Lahn Menurut Istilah yaitu : Kesalahan, penyelewengan dan penyimpangan dari kebenaran dalam

membaca Al-Qur’an Al-Karim.

‫ اللَّح ُن الـ َجلِي َو اللَّح ُن الـ َخ ِفي‬:‫ي ُهـ َما‬


ِ ‫يَـنـ َق ِس ُم اَللَّح ُن إِلَـى قِس َم‬
Lahn terbagi menjadi 2 macam yaitu : Lahn Jaliy (Kesalahan Nyata) dan Lahn Khofiy (Kesalahan

Samar).

‫ اَللَّح ُن الـ َجلِي‬.١


1. Kesalahan Nyata

ِ َ‫اب إِخالَالً ظ‬ ِ ‫ض لِلَّف ِظ فَـي ِخل بِـمعانِـي ال ُقر‬ ِ


.‫اه ًرا‬ ِ ‫آن ال َك ِريـ ِم أَو ِب ِلعر‬
َ ََ ُ ُ ‫اَللَّح ُن الـ َجلي ُه َو َخطَأ يَـع ِر‬.١
1. Lahn Jaliy yaitu kesalahan yang terjadi terhadap lafaz lalu merubah ma’na- ma’na Al-Qur’an Al-

Karim atau merubah i’irobnya dengan perubahan yang sangat jelas.

ِ َّ‫ضو ِح ِه َوظُ ُهوِرهِ لِعُلَ َم ِاء ال ِق َراءَةِ َو َع َّام ِة الن‬


.‫اس‬ ُ ‫َو ُسـ ِم َي َجلِيا لِ ُو‬
Dinamakan Lahn Jaliy (Kesalahan Nyata) karena jelasnya dan terlihatnya kesalahan tersebut oleh para

Ulama Qiraat dan orang-orang pada umumnya.

Diantara jenis-jenis Lahn Jaliy yaitu :

1. Merubah Huruf pada kata yang terdapat didalam Al-Quran.


ِ ‫ضو‬
Contohnya kata ‫ب‬ ُ ‫ اَل َمغ‬dibaca menjadi ِ ‫ضو‬
‫ب‬ ُ ‫اَل َمق‬
ِ َّ
Contohnya kata ‫ن‬
َ ‫ اَلذي‬dibaca menjadi َ ‫اَلَّـ ِج‬
‫ي‬
2. Merubah Harokat pada kata yang terdapat didalam Al-Quran.

Contohnya kata ‫ت‬


ُ ‫ قُـل‬dibaca menjadi ‫ت‬
َ ‫قُـل‬

6 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


3. Menambah huruf pada kata yang terdapat didalam Al-Quran.

ُ ‫ ِمن‬dibaca menjadi
Contohnya kata ‫كم‬ ‫ِميـن ُكم‬
4. Mengurangi huruf pada kata yang terdapat didalam Al-Quran.

Contohnya kata ‫علَيـنَا‬


َ dibaca menjadi ‫َعلَـنَا‬
5 Menghilangkan bacaan Panjang pada kata yang terdapat didalam Al-Quran.

Contohnya kata ‫سـ ِمعنَا‬


َ ‫َوقَالُوا‬ dibaca menjadi ‫ن‬ ِ
َ ‫َسـمع‬ ‫َوقَالُوا‬
6 Menambahkan bacaan Panjang pada kata yang terdapat didalam Al-Quran.
َِِّ ‫وقُـلن حاش‬
‫ّلِل‬ َِِّ
dibaca menjadi ‫ّلِل‬ ‫اش‬
Contohnya kata َ َ َ َ َ ‫َوقُـلنَا َح‬
7. Menghilangkan Tasydid pada kata yang terdapat didalam Al-Quran.

َ ‫ص َّد‬
Contohnya kata ‫ق‬ َ dibaca menjadi ‫ص َد َق‬
َ
8. Menambahkan Tasydid pada kata yang terdapat didalam Al-Quran.

Contohnya kata ‫ل‬ ِ ِ


َ ‫ بـَخ‬dibaca menjadi ‫بـَخ َل‬
Catatan : Para ulama sepakat bahwa Lahn Jaliy (Kesalahan Nyata) Haram Hukumnya karena
bisa merubah ma’na- ma’na yang terdapat didalam Al-Quran.

‫ اَللَّح ُن الـ َخ ِفي‬.٢


2. Kesalahan Samar

ِ‫ص َفاتِِه ُدو َن أَن يـخ ِرجه َعن حيِ ِزه‬ ِ ‫ض لِلَّف ِظ فَـيُ ِخل بِ َكم‬
ِ ‫ال‬ ِ
َ َُ ُ َ ُ ‫ اَللَّح ُن الـ َخفي ُه َو َخطَأ يَـع ِر‬.٢
2. Lahn Khofiy yaitu kesalahan yang terjadi terhadap lafaz lalu merubah kesempurnaan sifat-sifatnya
tanpa mengeluarkannya dari tempatnya.

ِ‫صة بِعلَم ِاء ال ِقراءة‬ ِ ِ ِ


ََ َ ُ َّ َ‫َو ُسـم َي َخفيا لَ َّن َمع ِرفَـتَهُ ُمـخت‬
Dinamakan Lahn Khofiy (Kesalahan Samar) karena yang mengetahui kesalahan tersebut khusus para

Ulama Qiraat.

Diantara contoh-contoh Lahn Kofiy yaitu :

1. Menggetarkan pengucapan huruf Ro secara berlebihan

2. Membaca huruf Ro tarqiq menjadi takhfim dan sebaliknya.

3. Mengabaikan gunnah atau dengung suatu bacaan.

7 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


4. Mendengungkan tanwin atau nun mati ketika bertemu huruf halq atau huruf tenggorokan

5. Tidak menerapkan hukum izhar, idghom,iqlab, ikhfa dan lain sebagainya.

Catatan : Lahn Khofiy Termasuk Kesalahan Yang Ringan dan Makruh Hukumnya. Para Ulama

Berbeda Pendapat Tentang Lahn Khofiy, Tetapi Pendapat Yang Lebih Kuat Bahwa Lahn Khofiy

Ini Juga Hukumnya Terlarang.

Dalam masalah lahn ketika membaca Al-Qur’an mari kita renungkan nasehat dari Imam Maimun Bin

Mihron seorang ulama yang hidup pada masa khalifah Umar Bin Abdul Aziz beliau berkata :

ِ ‫َكم ِمن قَا ِر ٍئ لِل ُقر‬


ُ‫آن َوال ُقرآ ُن يَـل َعنَه‬
Artinya : Betapa banyak pembaca Al-Qur’an tetapi Al-Qur’an tersebut justru melaknatnya.

ُ‫اَ ِالستِ َعاذَةُ َوالبَس َملَة‬


ISTI’AZAH DAN BASMALAH

ُ‫ اَ ِالستِ َعاذَة‬.١
1. ISTI’AZAH

Isti’azah atau yang biasa dikenal dikalangan masyarakat kita dengan istilah ta’awwudz adalah

ucapan ‫الرِجي ِم‬ َّ ‫هلل ِم َن‬


ِ َ‫الشيط‬
َّ ‫ان‬ ِ ‫أَعُوذُ ِب‬ yang artinya aku berlindung kepada Allah dari syaithon yang

terlaknat.

Seorang Muslim mengucapkan ‫الر ِجي ِم‬


َّ َّ ‫هلل ِم َن‬
ِ َ‫الشيط‬
‫ان‬ ِ ‫ أَ ُعوذُ ِب‬sebelum memulai membaca Al-Qur’an

Al-Karim, dalilnya adalah firman Allah Subhanahu wa Ta’ala :

)٩٨ : ‫الرِجي ِم (النحل‬ َّ ‫هلل ِم َن ال‬


ِ َ‫شيط‬
َّ ‫ان‬ ِ ‫ت ال ُقرآ َن فَاستعِذ ِب‬
َ َ ‫فَِإذَا قَـ َرأ‬
Artinya : Apabila engkau hendak membaca Al-Quran maka mintalah perlindungan kepada Allah dari

syaithon yang terlaknat (QS : An-Nahl 98).

Para ulama berselisih pendapat apakah perintah yang terdapat pada surat an-nahl ayat 98 ini

menunjukkan kewajiban ataukah keutamaan. Adapun isti’azah atau ta’awwudz ini dibaca ketika memulai

membaca Al-Quran baik itu diawal surah maupun dipertengahan surah, juga dibaca ketika melaksanakan

sholat dan terkadang diucapkan juga diluar sholat.

8 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


Ada beberapa lafazh bacaan isti’azah antara lain:

1. ‫الرِجي ِم‬ َّ ‫هلل ِم َن‬


ِ َ‫الشيط‬
َّ ‫ان‬ ِ ‫أَ ُعوذُ ِب‬

2. ‫الرِجي ِم‬ َّ ‫الس ِمي ِع ال َعلِي ِم ِم َن‬


ِ َ‫الشيط‬
َّ ‫ان‬ ِ ‫أَ ُعوذُ ِب‬
َّ ‫هلل‬
3. ‫الرِجي ِم ِمن َهـم ِزهِ َونَـف ِخ ِه َونَـفثِ ِه‬ َّ ‫هلل ِم َن‬
ِ َ‫الشيط‬
َّ ‫ان‬ ِ ‫أَعُوذُ ِب‬

4. ‫الرِجي ِم ِمن َهـم ِزهِ َونَـف ِخ ِه َونَـفثِ ِه‬ َّ ‫الس ِمي ِع ال َعلِي ِم ِم َن‬
ِ َ‫الشيط‬
َّ ‫ان‬ ِ ‫أَ ُعوذُ ِب‬
َّ ‫هلل‬
5. ‫الس ِمي ُع ال َعلِي ُم‬
َّ ‫الرِجي ِم إِنَّهُ ُه َو‬
َّ ‫ان‬ َّ ‫الس ِمي ِع ال َعلِي ِم ِم َن‬
ِ َ‫الشيط‬ ِ ‫أَ ُعوذُ ِب‬
َّ ‫هلل‬
6. ‫الر ِجي ِم‬
َّ ‫ان‬ َّ ‫هلل ِم َن‬
ِ َ‫الشيط‬ ِ ‫أَستعِي ُذ ِب‬
َ
Lafazh-lafazh isti’azah yang telah disebutkan boleh digunakan ketika memulai membaca Al-

Quran dan boleh juga digunakan ketika sholat maupun diluar sholat, tetapi lafazh yang digunakan oleh

mayoritas ulama dan juga para ahli Qurro yaitu lafazh yang pertama, karena merujuk dalil ayat Al-Qur’an

surat An-Nahl ayat 98.

ُ‫ اَلبَس َملَة‬.٢
2. BASMALAH

Basmalah adalah ucapan ‫الرِحي ِم‬


َّ ‫الرحـ َم ِن‬ ِ ‫بِس ِم‬
َّ ‫هللا‬ yang artinya Dengan Nama Allah yang Maha

Pengasih Lagi Maha Penyayang

Seorang Muslim mengucapkan ‫الرِحي ِم‬


َّ ‫الرحَ ِن‬ ِ ‫ بِس ِم‬sebelum memulai membaca awal surah yang
َّ ‫هللا‬
terdapat di Al-Qur’an Al-Karim kecuali surah Bara’ah atau surah At-taubah. Karena surat At-Taubah
tidak boleh dimulai dengan ucapan basmalah. Adapun Apabila orang yang ingin membaca Al-Qur’an
dari pertengahan surah yang manapun dari surah-surah Al-Qur’an, maka diperbolehkan baginya untuk
membaca basmalah dan diperbolehkan juga tidak membacanya.
Namun terdapat perselisihan yang sangat kuat dikalangan para ulama apakah basmalah termasuk

bagian dari surah Al-Fatihah atau tidak. Karena jika ditinjau dari segi riwayat qiraat, pada sebagian qiraat

yang shohih basmalah bukanlah bagian dari Al-Fatihah dan sebagian qiraat yang lain basmalah termasuk

kedalam surah Al-Fatihah.

9 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


Adapun Mazhab Hanafi, Hambali, Maliki dan mayoritas ulama fiqih berpendapat bahwa

basmalah bukan bagian dari Al Fatihah. Mereka berdalil dengan hadits

َِِّ ‫ الـحم ُد‬:‫ال العب ُد‬ ِ ِ ِ ‫الص َالةَ بـي ِِن وبي َعب ِدي نِص َف‬
‫ال‬ َ ‫ب ال َعال َِم‬
َ َ‫ي ق‬ ِ ‫ّلِل َر‬ َ َ َ َ‫ فَِإذَا ق‬،‫ َول َعبدي َما َسأ ََل‬،‫ي‬ َ َ َ َ َّ ‫ت‬ ُ ‫سم‬ َ َ‫ ق‬: ‫ال هللاُ تَـ َعالَـى‬َ َ‫ق‬
‫ َحـ ِم َدنِـي َعب ِدي‬:‫هللاُ تَـ َعالَـى‬
Artinya : “Allah Ta’ala berfirman, Aku telah membagi sholat antara Aku dan hamba-Ku menjadi dua

bagian, setengahnya untuk-Ku dan setengahnya untuk hamba-Ku sesuai dengan apa yang dia minta.

Maka apabila seorang hamba berkata : “Alhamdulillahi Rabbil ’Aalamiin, Allah Ta’ala berfirman,

Hamba-Ku telah memuji-Ku’” (HR. Muslim).

Adapun ulama yang berpendapat basmalah adalah bagian dari Al Fatihah, berdalil dengan hadist

diantaranya hadist berikut ini :

َِّ ‫ وبِس ِم‬, ‫السبع المثَانِـي‬ ِ ‫الرِح ِيم إِنَّـ َها أُم ال ُقر‬
ِ َ‫ َوأُم الكِت‬, ‫آن‬ َِّ ‫ بِس ِم‬: ‫ّلِل فَاقـرءوا‬
ِِ
‫اّلِل‬ َ َ ُ َّ ‫ َو‬, ‫اب‬ َّ ‫الرحـ َم ِن‬
َّ ‫اّلِل‬ ُ َ َّ ‫ اَلـ َحم ُد‬: ‫إِذَا قَـ َرأتُـم‬
ِ َّ ‫الرحـم ِن‬
َ ‫الرح ِيم إِح َد‬
‫اها‬ َ َّ
Artinya :“Jika kalian membaca Alhamdulillahi rabbil’aalamiin maka bacalah bismillahir

rahmanir_rahim, karena ia adalah ummul Qur’an, ummul kitab dan 7 rangkaian ayat, dan

bismillahir rahmanir_rahim salah satunya” (HR: Al-Baihaqi)

Ada beberapa hukum membaca basmalah antara lain :

1. Wajib, bagi yang beranggapan bahwa basmalah termasuk bagian dari surah Al-fatihah

2. Sunnah (Mustahab), pada seluruh permulaan surah kecuali surah At-taubah atau membaca dari

pertengahan surah-surah Al-Qur’an selain dari surah Al-Fatihah dan surah At-Taubah

3. Makruh, pada permulaan surah At-taubah

4. Mubah, saat membaca dari tengah-tengah surah At-taubah.

10 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


ِ ‫مـ َخا ِرج الـحرو‬
‫ف‬ ُُ ُ َ
TEMPAT-TEMPAT KELUAR HURUF

‫ج فِـي اللغَ ِة ُه َو َمـ َكا ُن الـ ُخ ُرو ِج‬


ُ ‫اَل َمخ َر‬
Makhroj menurut bahasa yaitu tempat keluar.
ِ‫ف وتَـميِي ِزهِ َعن غَ ِْيه‬
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ‫اَلمخر‬
َ ‫ج فـي االصطالَ ِح ُه َو اسم ل َمـ َكان ُخ ُرو ِج الـ َحر‬
َُ َ
Makhroj menurut istilah yaitu nama untuk tempat keluarnya huruf dan membedakannya dengan huruf
yang lainnya.

Para ulama ahli qiraat berbeda pendapat tentang jumlah dari tempat-tempat keluarnya huruf-huruf

hijaiyyah menjadi tiga pendapat yang terkenal. Imam Qutrub berpendapat bahwasannya ada 14 (empat

belas) tempat-tempat keluar huruf dan Imam Sibawaihi berpendapat ada 16 (enam belas) tempat-tempat

keluar huruf). Adapun Imam Ibnul_Jazariy berpendapat bahwasannya tempat-tempat keluar huruf

jumlahnya ada 17 (tujuh belas) dan pendapat Imam Ibnul_Jazariy inilah yang berlaku dan sering dipakai

sampai sekarang ini dalam menentukan dan membatasi tempat-tempat keluar huruf-huruf hijaiyah.

Adapun 17 tempat-tempat keluarnya huruf-huruf hijaiyah menurut Imam Ibnul_Jazariy yaitu :

1. ‫جوف‬
َ ‫( اَلـ‬rongga tenggorokan dan rongga mulut) adalah tempat keluarnya huruf “ ‫ا‬ - ‫ و‬- ‫”ي‬

2. ‫حل ِق‬
َ ‫الـ‬ ‫صى‬
َ ‫( أَق‬pangkal tenggorokan) adalah tempat keluarnya huruf “ ‫” أ‬ dan huruf “‫”ه‬

3. ‫حل ِق‬
َ ‫الـ‬ ‫ط‬
ُ ‫( َوس‬tengah tenggorokan) adalah tempat keluarnya huruf “‫ ”ع‬dan huruf “‫”ح‬

4. ‫حل ِق‬
َ ‫ال ـ‬ ‫( أَدنَـى‬ujung tenggorokan) adalah tempat keluarnya huruf "‫ "غ‬dan huruf "‫"خ‬

ِ ِ‫( أَقصى الل‬pangkal lidah dengan sekitar langit-langit mulut paling


ِ ‫ان مع ما يـحا ِذي ِه ِمن الـحن‬
5. ‫ك الَعلَى‬ َ َ َُ َ ََ ‫س‬ َ َ

atas) adalah tempat keluarnya huruf "‫"ق‬

ِ ‫ت مـخر ِج ال َق‬ ِ ِ ِ‫( أَقصى الل‬Pangkal lidah


ِ ِ ِ ‫ان مع ما يـ‬
6. ‫اف‬ َ َ َ ‫حاذيه م َن الـ َحنك الَعلَى تَـح‬
َُ َ ََ ‫س‬ َ َ dengan sekitar langit-

langit mulut paling atas dibawah makhrojnya huruf "‫ ) "ق‬adalah tempat keluarnya huruf "‫"ك‬

11 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


ِ ‫ط اللِس‬
‫ان‬
7. َ ُ ‫َوس‬ (tengah lidah) adalah tempat keluarnya huruf “ ‫ ج‬- ‫ ش‬- ‫”ي‬ (huruf “‫ ”ي‬disini adalah

huruf “‫ ”ي‬yang berharokat bukan huruf “‫ ”ي‬sukun yang merupakan huruf mad

8. ِ ‫اهـ َما َم َع َما يُـ َحا ِذي ِه ِم َن الَض َر‬


‫اس العُليَا‬ ِ ‫إِح َدى حافَّـتَـي اللِس‬
ُ َ‫ان أَو كِلت‬ َ َ (Salah satu dari dua tepi lidah atau

keduanya sekaligus berjumpa dengan gigi-gigi geraham atas) adalah tempat keluarnya huruf “ ‫”ض‬

9. ‫ان إِلَـى ُمنـتَـ َهى طََرفِ ِه َم َع َما يُـ َحا ِذي ِه ِم َن اللِثَّ ِة العُل َي‬
ِ ‫أَدنَـى حافَّـتَـ ِي اللِس‬
َ َ (bagian paling bawah dua tepi lidah

sampai akhir ujung lidah berjumpa dengan sekitar gusi atas) adalah tempat keluarnya huruf “‫”ل‬

10. ‫سا ِن َم َع َما يُـ َحا ِذي ِه ِم َن اللِثَِّة الَعلَى‬ ِ ُ ‫طَر‬


َ ‫ف الل‬ َ (ujung lidah berjumpa dengan sekitar gusi atas) adalah

tempat keluarnya huruf “‫”ن‬

ِ ‫ف اللِسا ِن مع ظَه ِرهِ مع ما يـحا ِذي ِه ِمن الـحن‬


‫ك الَعلَى‬
11. َ َ َُ َ ََ َ َ َ ُ ‫طََر‬ (ujung lidah beserta punggung lidah berjumpa

dengan sekitar langit-langit mulut atas) adalah tempat keluarnya huruf “‫”ر‬

‫صو ِل الثَّـنَ َاي العُليَا‬ ِ ِ‫ف الل‬


12. ُ ُ‫سان َم َع أ‬ َ ُ ‫( طََر‬ujung lidah dengan pangkal gigi-gigi seri atas) adalah tempat

keluarnya huruf “‫ ط‬- ‫ د‬- ‫”ت‬


ِ ِ‫ف الل‬
13. ‫اي السفلَى‬ َ َ‫سان َم َع َما فَـو َق الثَّـن‬
َ ُ ‫( طََر‬ujung lidah dengan bagian atas gigi seri bawah) adalah tempat

keluarnya huruf “‫س‬ - ‫ ص‬- ‫”ز‬

ِ ‫ف اللِسا ِن مع أَطر‬
‫اف الثَّـنَ َاي العُليَا‬
14. َ َ َ َ ُ ‫طََر‬ (ujung lidah dengan ujung-ujung gigi seri atas) adalah tempat

keluarnya huruf “‫ظ‬ - ‫ ذ‬- ‫”ث‬

ِ ‫لش َف ِة السفلَى مع أَطر‬


‫اف الثَّـنَ َاي العُليَا‬ َّ ‫بَط ُن ا‬
15. َ ََ (bagian dalam bibir bawah dengan ujung-ujung gigi seri

atas) adalah tempat keluarnya huruf “‫”ف‬

16. ‫لش َفتَا ِن َم ًعا ِبن ِطبَاقِ ِه َما‬


َّ َ‫( ا‬dua bibir secara bersamaan dengan merapatkan keduanya) adalah tempat

keluarnya huruf "‫ "م‬dan huruf "‫"ب‬, adapun dengan membuka kedua bibir adalah tempat keluar huruf "‫"و‬

17. ُ‫ش ـوم‬


ُ ‫( اَل ـ َخ ـي ـ‬rongga hidung) adalah tempat keluarnya dengung yang menyertai huruf "‫ "م‬dan huruf "‫"ن‬

12 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫ال فِـي النط ِق‬
‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫مـخرج الـحر ِ‬
‫ف‬ ‫ف‬
‫اَلـ َحر ُ‬
‫َ َُ َ‬
‫‪Contoh Dalam Pengucapan‬‬ ‫‪Tempat Keluar Huruf‬‬ ‫‪Huruf‬‬

‫أَ آ أَن – إِ ئِي إِن – أَُ أُو أُن‬ ‫صى الـ َحل ِق‬
‫أَق َ‬ ‫(هـم َزة)‬
‫ء َ‬
‫أَء إِء أُء – آ ئِي ُؤو – أً إٍ أ‬ ‫‪Pangkal Tenggorokan‬‬ ‫‪Hamzah‬‬

‫ب بُـو بُن‬‫ب بِـي بن – ُ‬ ‫ب َب بَن – ِ‬


‫َ‬ ‫ي ِبن ِطبَاقِ ِه َما‬ ‫ِم َن ا َّ‬
‫لش َفتَ ِ‬ ‫(بء)‬
‫ب َ‬
‫بب‬ ‫ب ٍ‬ ‫أَب إِب أُب – َب بِـي بُـو – ً‬
‫‪Dari Dua Bibir Dengan Merapatkan Keduanya‬‬ ‫‪Ba‬‬

‫ت َت تَن – ِ‬
‫ت تِـي تِن – ُ‬ ‫ف اللِ ِ‬
‫ت تُـو تُن‬ ‫َ‬ ‫صو ِل الثَّـنَ َ‬
‫اي العُليَا‬ ‫سان َم َع أُ ُ‬
‫طََر ُ َ‬ ‫(تء)‬
‫ت َ‬
‫ت ٍ‬
‫تت‬ ‫أَت إِت أُت – َت تِـي تُـو – ً‬
‫‪Ujung Lidah Dengan Pangkal Gusi Bagian Atas‬‬ ‫‪Ta‬‬

‫ث َث ثَن – ِ‬
‫ث ثِي ثِن – ُ‬
‫ث ثُـو ثُن‬ ‫ف اللِسا ِن مع أَطر ِ‬
‫اف الثَّـنَ َاي العُليَا‬
‫َ‬ ‫طََر ُ َ َ َ َ‬ ‫(ثء)‬
‫ث َ‬
‫ث ٍ‬
‫ثث‬ ‫أَث إِث أُث – َث ثِي ثُـو – ً‬ ‫‪Ujung Lidah Dengan Ujung-Ujung Gigi Seri‬‬ ‫‪Tsa‬‬
‫‪Bagian Atas‬‬

‫ج ُجو ُجن‬ ‫ِ ِ‬ ‫ان مع ما يـحا ِذي ِه ِمن الـحن ِ‬


‫ك الَعلَى‬ ‫ط اللِ ِ‬ ‫ج ِ‬
‫ج َجا َجن – ِج جي جن – ُ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫س ََ َ َُ‬ ‫َوس ُ َ‬ ‫(جيم)‬
‫ِ‬
‫أَج إِج أُج – َجا جي ُجو – ً‬
‫ج ٍج ج‬ ‫‪Tengah Lidah Dengan Bagian Tengah Dari‬‬ ‫‪Jim‬‬
‫‪Langit-Langit Mulut Paling Atas‬‬

‫ح ُحو ُحن‬ ‫ِ ِ‬ ‫ط الـ َحل ِق‬


‫ح َحا َحن – ِح حي حن – ُ‬
‫َ‬ ‫َوس ُ‬ ‫(حاء)‬
‫ح َ‬
‫ِ‬
‫أَح إِح أُح – َحا حي ُحو – ً‬
‫ح ٍح ح‬ ‫‪Tengah Tenggorokan‬‬ ‫‪ha‬‬

‫َخـ َخا َخن – ِخـ ِخي ِخن – ُخـ ُخو ُخن‬ ‫أَدنَـى الـ َحل ِق‬ ‫خ ( َخاء)‬

‫أَخ إِخ أُخ – َخا ِخي ُخو– ً‬


‫خ ٍخ خ‬ ‫‪Ujung Tenggorokan‬‬ ‫‪Kho‬‬

‫َد َدا َدن – ِد ِدي ِدن – ُد ُدو ُدن‬ ‫صو ِل الثَّـنَا َي العُليَا‬ ‫ف اللِ ِ‬
‫سان َم َع أُ ُ‬
‫طََر ُ َ‬ ‫(دال)‬
‫د َ‬
‫أَد إِد أُد – َدا ِدي ُدو – ًد ٍد د‬ ‫‪Ujung Lidah Dengan Pangkal-Pangkal Gusi‬‬ ‫‪Dal‬‬
‫‪Bagian Atas‬‬

‫ذَ ذَا ذَن – ِذ ِذي ِذن – ذُ ذُو ذُن‬ ‫ف اللِسا ِن مع أَطر ِ‬


‫اف الثَّـنَ َاي العُليَا‬‫طََر ُ َ َ َ َ‬ ‫ذ (ذَال)‬
‫أَذ إِذ أُذ – ذَا ِذي ذُو – ذً ٍذ ذ‬ ‫‪Ujung Lidah Dengan Ujung-Ujung Gigi Seri‬‬ ‫‪Dzal‬‬
‫‪Bagian Atas‬‬

‫‪13 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫َر َرا َرن – ِر ِري ِرن – ُر ُرو ُرن‬ ‫ف اللِسا ِن مع ما يـحا ِذي ِه ِمن الـحن ِ‬
‫ك الَعلَى‬ ‫َ َ‬ ‫طََر ُ َ َ َ َ ُ َ‬ ‫(راء)‬
‫ر َ‬
‫أَر إِر أُر – َرا ِري ُرو – ًر ٍر ر‬ ‫‪Ujung Lidah Dengan Bagian Tengah Dari Langit-‬‬ ‫‪Ro‬‬
‫‪Langit Mulut Paling Atas‬‬

‫َز َزا َزن – ِز ِزي ِزن – ُز ُزو ُزن‬ ‫ف اللِس ِ‬


‫ان َم َع َما فَـو َق الثَّـنَ َاي السفلَى‬ ‫طََر ُ َ‬ ‫(زاي)‬
‫ز َ‬
‫أَز إِز أُز – َزا ِزي ُزو – ًز ٍز ز‬ ‫‪Ujung Lidah Dengan Lapisan Bagian Atas Gigi‬‬ ‫‪Zai‬‬
‫‪Seri Bagian Bawah‬‬

‫س ُسو ُسن‬ ‫س سا س ن – ِ ِ ِ‬ ‫ف اللِس ِ‬


‫ان َم َع َما فَـو َق الثَّـنَ َاي السفلَى‬ ‫س ِ‬
‫س سي س ن – ُ‬ ‫َ َ َ‬ ‫طََر ُ َ‬ ‫(سي)‬
‫س ٍ‬
‫سس‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫أَس إس أُس – َسا سي ُسو – ً‬
‫‪Ujung Lidah Dengan Lapisan Bagian Atas Gigi‬‬ ‫‪Sin‬‬
‫‪Seri Bagian Bawah‬‬

‫ش ُشو ُشن‬ ‫ش َشا َشن – ِ ِ ِ‬ ‫ان مع ما يـحا ِذي ِه ِمن الـحن ِ‬


‫ك الَعلَى‬ ‫ط اللِ ِ‬ ‫ش ِ‬
‫ش شي ش ن – ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫س ََ َ َُ‬ ‫َوس ُ َ‬ ‫(شي)‬
‫ِ‬
‫أَش إِش أُش – َشا شي ُشو – ً‬
‫ش ٍ‬
‫شش‬ ‫‪Tengah Lidah Dengan Bagian Tengah Dari‬‬ ‫‪Syin‬‬
‫‪Langit-Langit Mulut Paling Atas‬‬

‫صن‬ ‫ص صا ص ن – ِ ِ ِ‬ ‫ف اللِس ِ‬
‫ان َم َع َما فَـو َق الثَّـنَ َاي السفلَى‬
‫صو ُ‬
‫ص ُ‬
‫ص صي ص ن – ُ‬ ‫َ َ َ‬ ‫طََر ُ َ‬ ‫(صاد)‬
‫ص َ‬
‫ِ‬
‫ص ٍ‬
‫صص‬ ‫صو – ً‬ ‫أَص إِص أُص – َ‬
‫ص ا صي ُ‬
‫‪Ujung Lidah Dengan Lapisan Bagian Atas Gigi‬‬ ‫‪Shod‬‬
‫‪Seri Bagian Bawah‬‬

‫ضن‬
‫ضو ُ‬
‫ض ُ‬ ‫ضي ِ‬
‫ضن– ُ‬ ‫ض ِ‬
‫ضن – ِ‬
‫ضا َ‬
‫ض َ‬
‫َ‬ ‫ان َم َع َما يُـ َحا ِذي ِه بِـ ِه َما ِم َن الَض َر ِ‬
‫اس العُليَا‬ ‫حافَـتَا اللِس ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ضاد)‬
‫ض( َ‬
‫ض ٍ‬
‫ضض‬ ‫ضو– ً‬ ‫ضا ِ‬
‫ضي ُ‬ ‫أَض إِض أُض – َ‬
‫‪Dua Tepi Lidah Dengan Sekitar Keduanya Dari‬‬ ‫‪Dhod‬‬
‫‪Gigi Geraham Atas‬‬

‫ط طَا طَن – ِط ِطي ِطن – ُ‬


‫ط طُو طُن‬ ‫َ‬ ‫صو ِل الثَّـنَ َ‬
‫اي العُليَا‬ ‫ف اللِ ِ‬
‫سان َم َع أُ ُ‬
‫طََر ُ َ‬ ‫ط (طَاء)‬
‫ط ٍط ط‬
‫أَط إِط أُط – طَا ِطي طُو – ً‬ ‫‪Ujung Lidah Dengan Pangkal Gigi-Gigi Seri‬‬ ‫‪Tho‬‬
‫‪Bagian Atas‬‬

‫ظ ظَا ظَن – ِظ ِظي ِظن – ُ‬


‫ظ ظُو ظُن‬ ‫َ‬ ‫ف اللِسا ِن مع أَطر ِ‬
‫اف الثَّـنَ َاي العُليَا‬‫طََر ُ َ َ َ َ‬ ‫ظ (ظَاء)‬
‫ظ ٍظ ظ‬
‫أَظ إِظ أُظ – ظَا ِظي ظُو – ً‬ ‫‪Ujung Lidah Dengan Pangkal Gigi-Gigi Seri‬‬ ‫‪Zho‬‬
‫‪Bagian Atas‬‬

‫ع َعا َعن – ِع ِعي ِعن –عُ ُعو ُعن‬


‫َ‬ ‫ط الـحل ِق ِمن ِمنطََق ِة لِس ِ‬
‫ان ال ِمزَما ِر‬ ‫َ‬ ‫َوس ُ َ‬ ‫ع ( َعي)‬
‫ِ‬
‫أَع إِع أُع – َعا عي ُعو – ً‬
‫ع ٍع ع‬ ‫‪Tengah Tenggorokan Dari Area Katup Pangkal‬‬ ‫‪'Ain‬‬
‫‪Tenggorokan‬‬

‫‪14 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫غَ غَاغَن – ِغ ِغي ِغن – غُ غُو غُن‬ ‫أَدنَـى الـ َحل ِق‬ ‫غ (غَي)‬

‫أَغ أِغ أُغ – غَا ِغي غُو – ً‬


‫‪Ghoin‬‬
‫غ ٍغ غ‬ ‫‪Ujung Tenggorokan‬‬

‫ف فُـو فُن‬ ‫ف فَا فَن – ِ‬


‫ف فِـي فِن – ُ‬ ‫َ‬ ‫اف الثَّـنَ َاي العُليَا‬‫ََ َ‬ ‫ِمن بَط ِن ا َّ‬
‫لش َف ِة السفلَى مع أَطر ِ‬ ‫ف (فَاء)‬
‫ف ٍ‬
‫فف‬ ‫أَف إِف أُف – فَا فِـي فُـو – ً‬
‫‪Pangkal Lidah Dengan Sekitar Langit-Langit‬‬ ‫‪fa‬‬
‫‪Mulut Atas‬‬

‫َق قَا قَن – ِق قِي قِن – ُق قُـو قُن‬ ‫ان مع ما يـحا ِذي ِه ِمن الـحن ِ‬
‫ك اللَّح ِم ِي‬ ‫أَقصى اللِ ِ‬ ‫ق (قَاف)‬
‫َ َ‬ ‫س ََ َ َُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫أَق إِق أُق – قَا قِي قُـو – ًق ٍق ق‬ ‫‪Pangkal Lidah Dengan Sekitar Langit-Langit‬‬ ‫‪Qof‬‬
‫‪Mulut Yang Berdaging‬‬

‫َك َكا َكن – ِك كِي كِن – ُك ُكو ُكن‬ ‫أَقصى اللِ ِ‬


‫ان مع ما يـحا ِذي ِه ِمن الـحن ِ‬ ‫ك ( َكاف)‬
‫ك الَعلَى‬ ‫َ َ‬ ‫س ََ َ َُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫أَك إِك أُك – َكا كِي ُكو – ًك ٍك ك‬ ‫‪Pangkal Lidah Dengan Sekitar Langit-Langit‬‬ ‫‪Kaf‬‬
‫‪Mulut Atas‬‬

‫َل َال لَن – ِل لِـي لِن – ُل لُو لُن‬ ‫ِمن أَدنَـى حافَـتَـ ِي اللِس ِ‬
‫ان إِلَـى ُمنـتَـ َهى طََرفِ ِه‬ ‫ل (الَم)‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫أَل إِل أُل – َال لِـي لُو – ًل ٍل ل‬ ‫‪Dari Bagian Bawah Dua Tepi Lidah Sampai Akhir‬‬ ‫‪Lam‬‬
‫‪Ujung Lidah‬‬

‫َم َما َمن – ِم ِمي ِمن – ُم ُمو ُمن‬ ‫ي ِبن ِطبَاقِ ِه َما‬ ‫ِم َن ال َّ‬
‫ش َفتَ ِ‬ ‫م ِ‬
‫(ميم)‬
‫أَم إِم أُم – َما ِمي ُمو – ًم ٍم م‬ ‫‪Dari Dua Bibir Dengan Merapatkan Kedua Bibir‬‬ ‫‪Mim‬‬

‫َن َن نَن – ِن نِـي نِن – ُن نُـو نُن‬ ‫ف اللِسا ِن مع ما يـحا ِذي ِه ِمن الـحن ِ‬
‫ك الَعلَى‬ ‫ِمن طَر ِ‬ ‫ن (نُـون)‬
‫َ َ‬ ‫َ ََ َ َُ‬ ‫َ‬
‫أَن إِن أُن – َن نـِي نُـو – ًن ٍن ن‬ ‫‪Dari Ujung Lidah Bersama Bagiantengah Langit-‬‬ ‫‪Nun‬‬
‫‪Langit Mulut Bagian Atas‬‬

‫َه َها َهن – ِه ِهي ِهن – ُه ُهو ُهن‬ ‫صى الـ َحل ِق‬
‫أَق َ‬ ‫(هاء)‬
‫ه َ‬
‫أَه إِه أُه – َها ِهي ُهو – ًه ٍه ه‬ ‫‪Pangkal Tenggorokan‬‬ ‫‪Ha‬‬

‫َو َوا َون – ِو ِوي ِون– ُو ُوو ُون‬ ‫ض َم ِام ِه َما‬


‫ي ِبن ِ‬ ‫ِم َن ا َّ‬
‫لش َفتَ ِ‬ ‫(واو)‬
‫و َ‬
‫أَو إِو أُو – َوا ِوي ُوو – ًو ٍو و‬ ‫‪Dari Dua Bibir Dengan Menggabungkan‬‬ ‫‪Waw‬‬
‫‪Keduanya‬‬

‫ان مع ما يـحا ِذي ِه ِمن الـحن ِ‬


‫ط اللِ ِ‬
‫ي َي يَن – ِي يِي يِن – ُ‬
‫ي يُـو يُن‬ ‫َ‬ ‫ك الَعلَى‬ ‫َ َ‬ ‫س ََ َ َُ‬ ‫َوس ُ َ‬ ‫(يء)‬
‫ي َ‬
‫ي ٍي ي‬ ‫أَي إِي أُي – َي يِي يُـو – ً‬
‫‪Tengah Lidah Dengan Bagian Tengah Dari‬‬ ‫‪Ya‬‬
‫‪Langit-Langit Mulut Paling Atas‬‬

‫‪15 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


GAMBAR MAKHORIJUL_HURUF

16 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


ِ ‫ات الـحرو‬
‫ف‬ ِ
ُ ُ ُ ‫ص َف‬
SIFAT-SIFAT HURUF

‫شي ِء ِم َن ال َم َعانِـي الـ ِح ِسيَّ ِة‬


َّ ‫ام ِبل‬ ِ
َ َ‫ َما ق‬: ً‫اَلص َفةُ لُغَة‬
Sifat menurut bahasa yaitu : Apa yang terjadi terhadap sesuatu dari ma’na ma’na yang bisa dirasakan.

‫ف ِعن َد النط ِق بِ ِه فِـي َمـخ َرِج ِه‬


ِ ‫ اَلـحالَةُ الَّتِـي تَـع ِرض لِلحر‬: ‫لص َفةُ اص ِطالَحا‬
َ ُ َ ً
ِ َ‫ا‬
Sifat menurut istilah yaitu : Keadaan yang terjadi terhadap huruf ketika mengucapkannya pada tempat
keluarnya.

ِ ‫ات الـحرو‬
ِ َ‫ف الَّتِـي ال‬
‫ض َّد لَـ َها‬ ِ ِ ِ ‫ات الـحرو‬ ِ ِ ‫ات الـحرو‬
ِ ‫ف إِلَـى قِس َم‬ ِ ِ
ُ ُ ُ ‫ات الَض َداد و ص َف‬
ُ َ‫ف ذ‬ ُ ُ ُ ‫ ُهـ َما ص َف‬: ‫ي‬ ُ ُ ُ ‫تَـنـ َقس ُم ص َف‬
Sifat-Sifat Huruf terbagi 2 macam yaitu : Sifat-Sifat Huruf Yang Memiliki Lawan dan Sifat-Sifat
Huruf Yang Tidak Memiliki Lawan.

‫ات الَض َد ِاد‬


ُ َ‫ات الـ ُح ُروف ذ‬ ِ .‫أ‬
ُ ‫ص َف‬
A. Sifat-Sifat Huruf Yang Memiliki Lawan

Sifat-Sifat Huruf Yang Memiliki Lawan Adalah Sebagai Berikut :

1. Jahr ( ‫) َجهر‬
Jahr menurut bahasa artinya jelas atau terang.

Jahr menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu tanpa hembusan nafas.

Huruf yang memiliki sifat Jahr ada 19 yaitu :

‫أ‬ ‫ب‬ ‫ج‬ ‫د‬ ‫ذ‬ ‫ر‬ ‫ز‬ ‫ض‬ ‫ط‬ ‫ظ‬

‫ع‬ ‫غ‬ ‫ق‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫و‬ ‫ي‬ ‫ا‬

2. Hams ( ‫) َهـمس‬
Hams menurut bahasa artinya samar atau tidak terang.

Hams menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan hembusan nafas.

Huruf yang memiliki sifat Hams ada 10 yaitu :

‫ت‬ ‫ث‬ ‫ح‬ ‫خ‬ ‫س‬ ‫ش‬ ‫ص‬ ‫ف‬ ‫ك‬ ‫ه‬

17 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


3. Syiddah ( ‫) ِش َّدة‬
Syiddah menurut bahasa artinya kuat.

Syiddah menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan suara tertahan atau dihentikan.

Huruf yang memiliki sifat Syiddah ada 8 yaitu :

‫أ‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫ج‬ ‫د‬ ‫ط‬ ‫ق‬ ‫ك‬

4. Bainiyyah ( ‫ ) بَـينِيَّة‬atau Tawassuth ( ‫) تَـ َوسط‬


Bainiyyah menurut bahasa artinya tengah-tengah (antara kuat dan lembut)

Bainiyyah menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan cara antara ditahan dan dilepas
(tengah tengah).

Huruf yang memiliki sifat Tawassuth ada 5 yaitu :

‫ر‬ ‫ع‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫ن‬

5. Rokhowah ( ‫) َر َخا َوة‬


Rokhowah menurut bahasa artinya lembut atau lunak.

Rokhowah menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan suara lepas dan tidak tertahan.

Huruf yang memiliki sifat Rokhowah ada 16 yaitu :

‫ث‬ ‫ح‬ ‫خ‬ ‫ذ‬ ‫ز‬ ‫س‬ ‫ش‬ ‫ص‬

‫ض‬ ‫ظ‬ ‫غ‬ ‫ف‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫ي‬ ‫ا‬

6. Isti’la’ ( ‫) اِستِعالَء‬
Isti’la’ menurut bahasa artinya naik atau terangkat.

Isti’la’ menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan mengangkat pangkal lidah ke
langit-langit mulut, sehingga dengan cara itu suara menjadi lebih tebal.

Huruf yang memiliki sifat Isti’la’ ada 7 yaitu :

‫خ‬ ‫ص‬ ‫ض‬ ‫ط‬ ‫ظ‬ ‫غ‬ ‫ق‬

18 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


7. Istifal ( ‫) اِستِ َفال‬
Istifal menurut bahasa artinya turun.

Istifal menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan menurunkan pangkal lidah kedasar
mulut , sehinga suara menjadi lebih ringan.

Huruf yang memiliki sifat Istifal ada 22 yaitu :

‫أ‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫ث‬ ‫ج‬ ‫ح‬ ‫د‬ ‫ذ‬ ‫ر‬ ‫ز‬ ‫س‬

‫ش‬ ‫ع‬ ‫ف‬ ‫ك‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫ي‬ ‫ا‬

8. Ithbaq ( ‫) إِطبَاق‬
Ithbaq menurut bahasa artinya melekat.

Ithbaq menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan melekatkan lidah pada langit-langit
mulut ketika mengucapkan huruf atau melengkungkan keliling lidah ke langit-langit yang menjadikan
suara huruf lebih tebal.

Huruf yang memiliki sifat Ithbaq ada 4 yaitu :

‫ص‬ ‫ض‬ ‫ط‬ ‫ظ‬

9. Infitah ( ‫) اِن ِفتَاح‬


Infitah menurut bahasa artinya terbuka.

Infitah menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan lidah merenggang dari langit-
langit mulut ketika mengucapkan huruf atau tidak melengkungkan keliling lidah ke langit-langit,
sehingga suara menjadi kecil.

Huruf yang memiliki sifat Infitah ada 25 yaitu :

‫أ‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫ث‬ ‫ج‬ ‫ح‬ ‫خ‬ ‫د‬ ‫ذ‬ ‫ر‬

‫ز‬ ‫س‬ ‫ش‬ ‫ع‬ ‫غ‬ ‫ف‬ ‫ق‬ ‫ك‬ ‫ل‬ ‫م‬

‫ن‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫ي‬ ‫ا‬

19 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


10. Idzlaq ( ‫ ) إِذالَق‬atau Dzalaqoh ( ‫) ذَالَقَة‬
Idzlaq menurut bahasa artinya ujung.
Idzlaq menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan mengeluarkannya dari ujung lidah
atau ujung bibir supaya cepat dan lancar terucapkan.
Huruf yang memiliki sifat Idzlaq ada 6 yaitu :

‫ب‬ ‫ر‬ ‫ف‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫ن‬

11. Ishmath ( ‫) إِص َمات‬


Ishmath menurut bahasa artinya menahan atau diam.

Ishmath menurut istilah yaitu mengucapkan huruf-huruf tertentu dengan tidak cepat. Karena huruf
tersebut tidak bertempat di ujung lidah atau ujung bibir.

Huruf yang memiliki sifat Ishmath ada 23 yaitu :

‫أ‬ ‫ت‬ ‫ث‬ ‫ج‬ ‫ح‬ ‫خ‬ ‫د‬ ‫ذ‬

‫ز‬ ‫س‬ ‫ش‬ ‫ص‬ ‫ض‬ ‫ط‬ ‫ظ‬ ‫ع‬

‫غ‬ ‫ق‬ ‫ك‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫ي‬ ‫ا‬

‫ض َّد لَـ َها‬ ِ ‫ت الـحرو‬


ِ َ‫ف الَّتِـي ال‬ ِ
ُ ُ ُ ‫ ص َفا‬.‫ب‬
B. Sifat-Sifat Huruf Yang Tidak Memiliki Lawan

Sifat-Sifat Huruf Yang Tidak Memiliki Lawan Adalah Sebagai Berikut :

1. Shofir ( ‫ص ِفْي‬
َ )
Shofir menurut bahasa artinya siul atau berdesis.

Shofir menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan berdesis

Huruf yang memiliki sifat Shofir ada 3 yaitu :

‫ز‬ ‫س‬ ‫ص‬

20 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


2. Qolqolah ( ‫) قَـل َقلَة‬
Qolqolah menurut bahasa artinya memantulkan atau menggoncang.

Qolqolah menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan memantulkan atau
menggoncangkan pada makhrojnya sehingga terdengar pantulan suara yang lebih kuat.

Huruf yang memiliki sifat Qolqolah ada 5 yaitu :

‫ب‬ ‫ج‬ ‫د‬ ‫ط‬ ‫ق‬

3. Layyin ( ‫) لَِي‬
Layyin menurut bahasa artinya lunak.

Layyin menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan lunak tanpa paksaan.

Huruf yang memiliki sifat Layyin ada 2 yaitu :

‫و‬ ‫ي‬

4. Inhiraf ( ‫) اِنـ ِح َراف‬


Inhiraf menurut bahasa artinya condong.
Inhiraf menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan mencondongkan huruf pada
makhrajnya sendiri pada makhraj huruf yang lain. Karena itu, dalam melafalkannya lidah harus
dilenturkan.
Huruf yang memiliki sifat Inhiraf ada 2 yaitu :

‫ر‬ ‫ل‬

5. Takrir ( ‫ ) تَك ِريـر‬atau Tikror ( ‫) تِك َرار‬


Takrir menurut bahasa artinya berulang atau mengulangi.

Takrir menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan menggetarkan ujung lidah,
sehingga huruf tersebut terdengar bergetar dan getarnya itu cukup dua getaran.

Huruf yang memiliki sifat Takrir ada 1 yaitu :

‫ر‬

21 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


6. Tafasysyi ( ‫) تَـ َف ِشي‬
Tafasysyi menurut bahasa artinya meluas atau tersebar.

Tafasysyi menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan menyebarkan angin dalam
mulut ketika mengucapkan hurufnya.

Huruf yang memiliki sifat Tafasysyi ada 1 yaitu :

‫ش‬

7. Isthitholah ( ‫) اِستِطَالَة‬
Isthitholah menurut bahasa artinya memanjang

Isthitholah menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan memanjangkan suaranya dari
permulaan tepi lidah hingga penghabisan lidah.

Huruf yang memiliki sifat Isthitholah ada 1 yaitu :

‫ض‬

8. Ghunnah ( ‫) غُنَّة‬
Ghunnah menurut bahasa artinya dengung.

Ghunnah menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan mendengungkan suara yang
keluar dari pangkal (rongga) hidung.

Huruf yang memiliki sifat Ghunnah ada 2 yaitu :

‫م‬ ‫ن‬

9. Khofa’ ( ‫) َخ َفاء‬
Khofa’ menurut bahasa artinya samar

Khofa’ menurut istilah yaitu mengucapkan huruf tertentu dengan menyamarkan suara ketika
mengucapkannya

Huruf yang memiliki sifat Khofa’ ada 4 yaitu :

‫ه‬ ‫و‬ ‫ي‬ ‫ا‬

22 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


ِ ‫أَل َقاب الـحرو‬
‫ف‬ ُُ ُ
JULUKAN - JULUKAN HURUF

Huruf-huruf hijaiyyah memiliki julukan-julukan tersendiri untuk setiap kelompok huruf-huruf


yang jumlahnya ada sepuluh. Huruf -huruf al-jauf yaitu huruf-huruf yang keluar dari rongga tenggorokan
dan rongga mulut nama julukannya adalah jaufiyyah. Huruf-huruf halq huruf-huruf yang keluar dari
tenggorokan nama julukannya adalah halqiyyah. Huruf qof "‫ "ق‬dan kaf “‫ ”ك‬keduanya dinamakan

lahawiyyah. Huruf "‫"ج‬, “‫ ”ش‬dan “‫ ”ي‬nama julukannya adalah syajariyyah. Huruf "‫"ل‬, “‫ ”ن‬dan huruf “‫”ر‬

nama julukannya adalah dzalqiyyah. Huruf "‫"ط‬, huruf “‫ ”د‬dan “‫ ”ت‬nama julukannya adalah nith’iyyah.

Sedangkan huruf-huruf yang memiliki sifat shofir yaitu huruf "‫"ز‬, “‫ ”س‬dan shod “‫ ”ص‬julukannya

adalah asaliyyah. Huruf "‫"ظ‬, huruf “‫ ”ذ‬dan “‫ ”ث‬julukannya adalah lisawiyyah. Huruf-huruf yang keluar

dari bibir yaitu huruf " ‫ ب‬- ‫ ف‬- ‫ م‬- ‫ ”و‬julukannya syafawiyyah. Adapun huruf-huruf yang dijuluki

hawaiyyah adalah huruf-huruf yang keluar dari rongga tenggorokan dan rongga mulut yang merupakan
nama lain dari huruf – huruf jaufiyyah.

PENGELOMPOKAN HURUF-HURUF SESUAI JULUKANNYA

‫ف‬
ُ ‫اَلـ ُح ُرو‬ ِ ‫أَل َقاب الـحرو‬
‫ف‬ ‫َرقم‬
ُُ ُ
‫ي‬-‫و‬-‫ا‬ ُ‫اَلـ َجوفِيَّة‬ ١
‫ هـ‬- ‫ غ‬- ‫ ع‬- ‫ خ‬- ‫ ح‬- ‫ء‬ ُ‫الـ َحل ِقية‬ ٢
‫ك‬-‫ق‬ ُ‫اللَّ َه ِويَّة‬ ٣
‫ي‬-‫س‬-‫ج‬ ُ‫ش َج ِريَّة‬َّ ‫الـ‬ ٤
‫ر‬-‫ن‬-‫ل‬ ُ‫ال َّذل ِقيَّة‬ ٥
‫ت‬-‫د‬-‫ط‬ ُ‫النِطعِيَّة‬ ٦
‫ص‬-‫س‬-‫ز‬ ُ‫اَلَ َسلِيَّة‬ ٧
‫ث‬-‫ظ–ذ‬ ُ‫اللِثَ ِويَّة‬ ٨
‫م‬-‫و‬-‫ف‬-‫ب‬ ُ‫ش َف ِويَّة‬
َّ ‫ال‬ ٩
‫ي‬-‫و‬-‫ا‬ ُ‫اَلـ َه َوائِيَّة‬ ١٠

23 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫ص َفاتِـ َها‬
ِ‫فو‬ ِ
َ ‫صةُ َمـ َخا ِر ِج الـ ُح ُرو‬
َ َ‫ُخال‬
RANGKUMAN TEMPAT-TEMPAT KELUAR HURUF
DAN SIFAT-SIFATNYA

ُ‫ف الـ َحل ِقية‬


ُ ‫ اَلـ ُح ُرو‬.١
1. Huruf-Huruf Halqiyyah (Tenggorokan)

ِ ‫ات الـحر‬
‫ف‬ ِ ِ ‫مـخرج الـحر‬ ‫َحرف‬
َ ُ ‫ص َف‬ ‫ف‬ َ َُ َ
SIFAT-SIFAT HURUF TEMPAT KELUAR
HURUF
٦ ٥ ٤ ٣ ٢ ١

‫إِص َمات‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫ِش َّدة‬ ‫َجهر‬ ‫صى الـ َحل ِق‬
َ ‫أَق‬ ‫أ‬
Menahan Terbuka Turun Kuat Jelas Pangkal Tenggorokan

‫إِص َمات‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫َر َخ َاوة‬ ‫َهـمس‬ ‫ط الـ َحل ِق‬
ُ ‫َوس‬ ‫ح‬
Menahan Terbuka Turun Lembut Samar Tengah Tenggorokan

‫إِص َمات‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِعالَء‬ ‫َر َخ َاوة‬ ‫َهـمس‬ ‫أَدنَـى الـ َحل ِق‬ ‫خ‬
Menahan Terbuka Naik Lembut Samar Ujung Tenggorokan

‫إِص َمات‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫بَـينِيَّة‬ ‫َجهر‬ ‫ط الـ َحل ِق‬
ُ ‫َوس‬ ‫ع‬
Menahan Terbuka Turun Antara Kuat Jelas Tengah Tenggorokan
dan Lembut

‫إِص َمات‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِعالَء‬ ‫َر َخ َاوة‬ ‫َجهر‬ ‫أَدنَـى الـ َحل ِق‬ ‫غ‬
Menahan Terbuka Naik Lembut Jelas Ujung Tenggorokan

‫َخ َفاء‬ ‫إِص َمات‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫َر َخا َوة‬ ‫َهـمس‬ ‫صى الـ َحل ِق‬
َ ‫أَق‬ ‫ه‬
Samar Menahan Terbuka Turun Lembut Samar Pangkal Tenggorokan

24 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬ ‫حكم الـحر ِ‬
‫ف بَـع َد النـو ِن َّ‬ ‫ُ ُ َ‬
‫‪HUKUM HURUF SETELAH NUN SUKUN ATAU TANWIN‬‬

‫ال فِـي النط ِق‬


‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬
‫ُحك ُمهُ بَـع َد النـو ِن َّ‬ ‫َحرف‬

‫ءَا إِي أُو بَـ ـ ــأ أُوأً أَ ِن أَ أ َن ِمـ َـن الـ ُـم ـؤ ِن َم ــئِــيـ ــئًا أَنِـ ــيـ ـأً‬ ‫إِظ َهار‬ ‫أ‬

‫َحا ِحي ُحو بَح ُحو ًحا َح ِن َحح َن ِم َن ال ُمح ِن َمـ ِحيـ ًحا َحنِ ًحا‬ ‫إِظ َهار‬ ‫ح‬

‫َخا ِخي ُخو بَخ ُخو ًخا َخ ِن َخخ َن ِم َن ال ُمخ ِن َمـ ِخي ًخا َخنِ ًخا‬ ‫إِظ َهار‬ ‫خ‬

‫ـاعــي ُعــو بَــع ُعـو ًعا َع ِن َعــع ـ َن ِمـ َـن ال ُـمـعـ ِن َمـعِـيـ ًعا َعـنِـ ًع ـا‬
‫ع ِ‬
‫َ‬ ‫إِظ َهار‬ ‫ع‬

‫اغـي غُـو بَغ غُوغًا غَ ِن غَـغـ َن ِم َـن ال ُـمـغـ ِن َمـغِ ـيـغًا غَ ـنِ ـغًـا‬
‫غَ ِ‬ ‫إِظ َهار‬ ‫غ‬

‫اهـي ُهـو بَـه ُهو ًهـا َه ِن َهـه َن ِم َـن ال ُمهـ ِن َمـ ِهـيـ ًها َهـنِـ ًهـا‬
‫هِ‬
‫َ‬ ‫إِظ َهار‬ ‫ه‬

‫ف اللَّ َه ِويَّةُ‬
‫‪ .٢‬اَلـ ُح ُرو ُ‬
‫)‪2. Huruf-Huruf Lahawiyyah (Tekak‬‬

‫ات الـحر ِ‬
‫ف‬ ‫ِ‬ ‫مـخرج الـحر ِ‬
‫ص َف ُ َ‬ ‫ف‬ ‫َ َُ َ‬ ‫َحرف‬
‫‪SIFAT-SIFAT HURUF‬‬ ‫‪TEMPAT KELUAR‬‬
‫‪HURUF‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬

‫قَـل َقلَة‬ ‫إِص َمات‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِعالَء‬ ‫ِش َّدة‬ ‫َجهر‬ ‫أَقصى اللِس ِ‬
‫ان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ق‬
‫‪Memantul‬‬ ‫‪Menahan‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Naik‬‬ ‫‪Kuat‬‬ ‫‪Jelas‬‬ ‫‪Pangkal Lidah‬‬

‫إِص َمات‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫ِش َّدة‬ ‫َهـمس‬ ‫أَقصى اللِس ِ‬
‫ان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ك‬
‫‪Menahan‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Kuat‬‬ ‫‪Samar‬‬ ‫‪Pangkal Lidah‬‬

‫‪25 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬ ‫حكم الـحر ِ‬
‫ف بَـع َد النـو ِن َّ‬ ‫ُ ُ َ‬
‫‪HUKUM HURUF SETELAH NUN SUKUN ATAU TANWIN‬‬

‫ال فِـي النط ِق‬


‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬
‫ُحك ُمهُ بَـع َد النـو ِن َّ‬ ‫َحرف‬

‫قَ ـاقِـي قُـو بَـق قُـوقً ـا قَ ِن قَ ـقـ َن ِم َن ال ُمـقـ ِن َمـ ِقـ ـي ـ ًقا قَ ـنِـ ًقـا‬ ‫إِخ َفاء‬ ‫ق‬

‫َكاكِي ُكـو بَـك ُكو ًكا َك ِن َكك َن ِم َن ال ُمك ِن َمكِي ًكا َكنِ ًكا‬ ‫إِخ َفاء‬ ‫ك‬

‫ش َج ِريَّةُ‬
‫ف الـ َّ‬
‫‪ .٣‬اَلـ ُح ُرو ُ‬
‫)‪3. Huruf-Huruf Syajariyyah (Tengah Lidah‬‬

‫ات الـحر ِ‬
‫ف‬ ‫ِ‬ ‫مـخرج الـحر ِ‬
‫ص َف ُ َ‬ ‫ف‬ ‫َ َُ َ‬ ‫َحرف‬
‫‪SIFAT-SIFAT HURUF‬‬ ‫‪TEMPAT KELUAR‬‬
‫‪HURUF‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬

‫إِص َمات‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫ِش َّدة‬ ‫ط اللِس ِ‬


‫ان‬
‫قَـل َقلَة‬ ‫َجهر‬ ‫َوس ُ َ‬ ‫ج‬
‫‪Menahan‬‬ ‫‪Memantul‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Kuat‬‬ ‫‪Jelas‬‬ ‫‪Tengah Lidah‬‬

‫إِص َمات‬ ‫تَـ َف ِشي‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫ط اللِس ِ‬


‫ان‬
‫َر َخ َاوة‬ ‫َهـمس‬ ‫َوس ُ َ‬ ‫ش‬
‫‪Menahan‬‬ ‫‪Tersebar‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Lembut‬‬ ‫‪Samar‬‬ ‫‪Tengah Lidah‬‬

‫إِص َمات‬ ‫اِستِطَالَة‬ ‫إِطبَاق‬ ‫اِستِعالَء‬ ‫َر َخ َاوة‬ ‫َجهر‬ ‫حافَـتَا اللِس ِ‬
‫ان‬ ‫ض‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫‪Menahan Memanjang‬‬ ‫‪Menempel‬‬ ‫‪Naik‬‬ ‫‪Lembut‬‬ ‫‪Jelas‬‬ ‫‪Dua Tepi Lidah‬‬

‫إِص َمات‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫ط اللِس ِ‬


‫ان‬
‫لَِي‬ ‫َر َخ َاوة‬ ‫َجهر‬ ‫َوس ُ َ‬ ‫ي‬
‫‪Menahan‬‬ ‫‪Lunak‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Lembut‬‬ ‫‪Jelas‬‬ ‫‪Tengah Lidah‬‬

‫‪َ )٧‬خ َفاء‬


‫‪Samar‬‬

‫‪26 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬ ‫حكم الـحر ِ‬
‫ف بَـع َد النـو ِن َّ‬ ‫ُ ُ َ‬
‫‪HUKUM HURUF SETELAH NUN SUKUN ATAU TANWIN‬‬

‫ال فِـي النط ِق‬


‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬
‫ُحك ُمهُ بَـع َد النـو ِن َّ‬ ‫َحرف‬

‫اجي ُجـو بَج ُجو ًجا َج ِن َجج َن ِم َن ال ُمج ِن َم ِـجي ًجا َجنِ ًجا‬
‫جِ‬
‫َ‬ ‫إِخ َفاء‬ ‫ج‬

‫شا‬ ‫اشـي ُشـو بَـش ُشـو ًش ـا َش ِن َششـ َن ِم َن ال ُمش ِن َمـ ِشـي ً‬


‫شا َشنِ ً‬ ‫َش ِ‬ ‫إِخ َفاء‬ ‫ش‬

‫ضنِ ً‬ ‫ضضن ِمن المض ِن م ِ‬ ‫ض ِ‬ ‫إِخ َفاء‬


‫ضا‬ ‫ضا َ‬
‫ضي ً‬ ‫ض ِن َ َ َ ُ َ‬ ‫ضا َ‬
‫ضو ً‬
‫ضو بَض ُ‬
‫اضي ُ‬ ‫َ‬ ‫ض‬

‫َي يِــي يُــو ب ـَي يُـويًــا يَـ ِن يَــي َـن ِمـ َن الـ ُـمـي ـ ِن َم ـيِــي ــيًايَــنِــيًـا‬ ‫إِدغَام بِغُنَّ ٍة‬ ‫ي‬

‫ف الَ َسلِيَّةُ‬
‫‪ .٤‬اَلـ ُح ُرو ُ‬
‫)‪4. Huruf-Huruf Asaliyyah (Ujung Lidah‬‬

‫ات الـحر ِ‬
‫ف‬ ‫ِ‬ ‫مـخرج الـحر ِ‬
‫ص َف ُ َ‬ ‫ف‬ ‫َ َُ َ‬ ‫َحرف‬
‫‪SIFAT-SIFAT HURUF‬‬ ‫‪TEMPAT KELUAR‬‬
‫‪HURUF‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫ف اللِس ِ‬
‫ان‬
‫إِص َمات‬ ‫ص ِفْي‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫َر َخ َاوة‬ ‫َجهر‬ ‫طََر ُ َ‬ ‫ز‬
‫َ‬ ‫‪Ujung Lidah‬‬
‫‪Menahan‬‬ ‫‪Berdesis‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Lembut‬‬ ‫‪Jelas‬‬

‫ف اللِس ِ‬
‫ان‬
‫إِص َمات‬ ‫ص ِفْي‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫َر َخ َاوة‬ ‫َهـمس‬ ‫طََر ُ َ‬ ‫س‬
‫َ‬ ‫‪Ujung Lidah‬‬
‫‪Menahan‬‬ ‫‪Berdesis‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Lembut‬‬ ‫‪Samar‬‬

‫ف اللِس ِ‬
‫ان‬
‫إِص َمات‬ ‫ص ِفْي‬ ‫إِطبَاق‬ ‫اِستِعالَء‬ ‫َر َخ َاوة‬ ‫َهـمس‬ ‫طََر ُ َ‬ ‫ص‬
‫َ‬ ‫‪Ujung Lidah‬‬
‫‪Menahan‬‬ ‫‪Berdesis‬‬ ‫‪Menempel‬‬ ‫‪Naik‬‬ ‫‪Lembut‬‬ ‫‪Samar‬‬

‫‪27 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬ ‫حكم الـحر ِ‬
‫ف بَـع َد النـو ِن َّ‬ ‫ُ ُ َ‬
‫‪HUKUM HURUF SETELAH NUN SUKUN ATAU TANWIN‬‬

‫ال فِـي النط ِق‬


‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬
‫ُحك ُمهُ بَـع َد النـو ِن َّ‬ ‫َحرف‬

‫َزا ِزي ُزو بَـ ـز ُزو ًزا َز ِن َزز َن ِمـ َن الـ ُمـز ِن َم ـ ِز يـ ـ ًزا َزنِـ ـ ًزا‬ ‫إِخ َفاء‬ ‫ز‬

‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫إِخ َفاء‬


‫سا‬ ‫َساسـي ُسـوبَـس ُسـو ًس ـا َس ِن َسـسـ َن مـ َن ال ُمس ِن َمسي ً‬
‫سا َسن ً‬ ‫س‬

‫ِ‬
‫صيصا ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫إِخ َفاء‬
‫صا‬ ‫صص َن م َن ال ُمص ِن َم ً َ‬
‫صن ً‬ ‫ص ِن َ‬
‫صا َ‬
‫صو ً‬
‫صو بَص ُ‬
‫صاصي ُ‬
‫َ‬ ‫ص‬

‫ف النِطعِيَّةُ‬
‫‪ .٥‬اَلـ ُح ُرو ُ‬
‫)‪5. Huruf-Huruf Nith’iyyah (Gusi Bagian Atas‬‬

‫ات الـحر ِ‬
‫ف‬ ‫ِ‬ ‫مـخرج الـحر ِ‬
‫ص َف ُ َ‬ ‫ف‬ ‫َ َُ َ‬ ‫َحرف‬
‫‪SIFAT-SIFAT HURUF‬‬ ‫‪TEMPAT KELUAR‬‬
‫‪HURUF‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬

‫إِص َمات‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫ِش َّدة‬ ‫َهـمس‬ ‫ف اللِس ِ‬
‫ان‬ ‫طََر ُ َ‬ ‫ت‬
‫‪Menahan‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Kuat‬‬ ‫‪Samar‬‬ ‫‪Ujung Lidah‬‬

‫قَـل َقلَة‬ ‫إِص َمات‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫ِش َّدة‬ ‫َجهر‬ ‫ف اللِس ِ‬
‫ان‬ ‫طََر ُ َ‬ ‫د‬
‫‪Memantul‬‬ ‫‪Menahan‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Kuat‬‬ ‫‪Jelas‬‬ ‫‪Ujung Lidah‬‬

‫قَـل َقلَة‬ ‫إِص َمات‬ ‫إِطبَاق‬ ‫اِستِعالَء‬ ‫ِش َّدة‬ ‫َجهر‬ ‫ف اللِس ِ‬
‫ان‬ ‫طََر ُ َ‬ ‫ط‬
‫‪Memantul‬‬ ‫‪Menahan‬‬ ‫‪Menempel‬‬ ‫‪Naik‬‬ ‫‪Kuat‬‬ ‫‪Jelas‬‬ ‫‪Ujung Lidah‬‬

‫‪28 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫ساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬ ‫حكم الـحر ِ‬
‫ف بَـع َد النـو ِن ال َّ‬ ‫ُ ُ َ‬
‫‪HUKUM HURUF SETELAH NUN SUKUN ATAU TANWIN‬‬

‫ال فِـي النط ِق‬


‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬
‫ُحك ُمهُ بَـع َد النـو ِن َّ‬ ‫َحرف‬

‫َتتِـي تُـو بَـت تُـوتًـا تَ ـ ِن تَـ ـت ـ َن ِم َن ال ُم ـت ـ ِن َمـتِـيـتًـا تَـنِـ ـتًا‬ ‫إِخ َفاء‬ ‫ت‬

‫َد ِادي ُدوبَد ُدو ًدا َد ِن َدد َن ِم َن الـ ُمد ِن َم ِديـ ًدا َدنِـ ًدا‬ ‫إِخ َفاء‬ ‫د‬

‫اطـي طُـو بَـط طُـوطًـاطَـ ِن طَـط َن ِم َن ال ُمطـ ِن َمـ ِط ـيطًا طَـنِـطًـا‬


‫طَ ِ‬ ‫إِخ َفاء‬ ‫ط‬

‫ف اللِثَ ِويَّةُ‬
‫‪ .٦‬اَلـ ُح ُرو ُ‬
‫)‪6. Huruf-Huruf Litsawiyyah (Gusi‬‬

‫ات الـحر ِ‬
‫ف‬ ‫ِ‬ ‫مـخرج الـحر ِ‬
‫ص َف ُ َ‬ ‫ف‬ ‫َ َُ َ‬ ‫َحرف‬

‫‪SIFAT-SIFAT HURUF‬‬ ‫‪TEMPAT KELUAR‬‬

‫‪HURUF‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬

‫سا ِن‬ ‫طَر ُ ِ‬


‫إِص َمات‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫َر َخ َاوة‬ ‫َهـمس‬ ‫ف الل َ‬ ‫َ‬ ‫ث‬
‫‪Ujung Lidah‬‬
‫‪Menahan‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Lembut‬‬ ‫‪Samar‬‬

‫ف اللِس ِ‬
‫ان‬
‫إِص َمات‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫َر َخ َاوة‬ ‫َجهر‬ ‫طََر ُ َ‬ ‫ذ‬
‫‪Ujung Lidah‬‬
‫‪Menahan‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Lembut‬‬ ‫‪Jelas‬‬

‫ف اللِس ِ‬
‫ان‬
‫إِص َمات‬ ‫إِطبَاق‬ ‫اِستِعالَء‬ ‫َر َخ َاوة‬ ‫َجهر‬ ‫طََر ُ َ‬ ‫ظ‬
‫‪Ujung Lidah‬‬
‫‪Menahan‬‬ ‫‪Menempel‬‬ ‫‪Naik‬‬ ‫‪Lembut‬‬ ‫‪Jelas‬‬

‫‪29 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬ ‫حكم الـحر ِ‬
‫ف بَـع َد النـو ِن َّ‬ ‫ُ ُ َ‬
‫‪HUKUM HURUF SETELAH NUN SUKUN ATAU TANWIN‬‬

‫ال فِـي النط ِق‬


‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬
‫ُحك ُمهُ بَـع َد النـو ِن َّ‬ ‫َحرف‬

‫ثَـاثِـي ثُـوبَـث ثـُوًث ثَـ ِن ثَـث ـ َن ِمـ َن ال ُم ـثـ ِن َم ـثِـيـثًـا ثَـنِ ـثً ـا‬ ‫إِخ َفاء‬ ‫ث‬

‫ذَا ِذي ذُو بَذذُوذًا ذَ ِن ذَذ َن ِم َن ال ُمذ ِن َم ِذيـ ًذا ذَنِ ًذا‬ ‫إِخ َفاء‬ ‫ذ‬

‫ظَا ِظي ظُو بَظ ظُـوظًـا ظَـ ِن ظَـظ َن ِم َن ال ُمظـ ِن َمـ ِظـيظًا ظَ ـنِـظًا‬ ‫إِخ َفاء‬ ‫ظ‬

‫ف ال َّذل ِقيَّةُ‬
‫‪ .٧‬اَلـ ُح ُرو ُ‬
‫)‪7. Huruf-Huruf Dzalqiyyah (Ujung Lidah‬‬

‫ات الـحر ِ‬
‫ف‬ ‫ِ‬ ‫مـخرج الـحر ِ‬
‫ص َف ُ َ‬ ‫ف‬ ‫َ َُ َ‬ ‫َحرف‬
‫‪SIFAT-SIFAT HURUF‬‬ ‫‪TEMPAT KELUAR‬‬
‫‪HURUF‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫إِذالَق‬ ‫اِنـ ِح َراف‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫بَـينِيَّة‬ ‫َجهر‬ ‫ف اللِس ِ‬
‫ان‬ ‫طََر ُ َ‬ ‫ر‬
‫‪Diujung‬‬ ‫‪Condong‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Antara‬‬ ‫‪Jelas‬‬ ‫‪Ujung Lidah‬‬
‫‪.)٧‬تَك ِريـر‬ ‫‪Kuat dan‬‬
‫‪Lembut‬‬
‫‪Berulang‬‬

‫إِذالَق‬ ‫اِنـ ِح َراف‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫بَـينِيَّة‬ ‫َجهر‬ ‫أَدنَـى حافَـتَـ ِي اللِس ِ‬
‫ان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ل‬
‫‪Diujung‬‬ ‫‪Condong‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Antara‬‬ ‫‪Jelas‬‬ ‫‪Bagian Bawah Dua‬‬
‫‪Kuat dan‬‬ ‫‪Tepi Lidah‬‬
‫‪Lembut‬‬

‫إِذالَق‬ ‫غُنَّة‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫بَـينِيَّة‬ ‫َجهر‬ ‫ف اللِس ِ‬


‫ان‬ ‫طََر ُ َ‬ ‫ن‬
‫‪Diujung‬‬ ‫‪Dengung‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Antara‬‬ ‫‪Jelas‬‬ ‫‪Ujung Lidah‬‬
‫‪Kuat dan‬‬
‫‪Lembut‬‬

‫‪30 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬ ‫حكم الـحر ِ‬
‫ف بَـع َد النـو ِن َّ‬ ‫ُ ُ َ‬
‫‪HUKUM HURUF SETELAH NUN SUKUN ATAU TANWIN‬‬

‫ال فِـي النط ِق‬


‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬
‫ُحك ُمهُ بَـع َد النـو ِن َّ‬ ‫َحرف‬

‫َرا ِري ُرو بَـر ُرو ًرا َر ِن َرر َن ِمـ َن الـ ُمـرن َم ِريـ ًرا َرنِـ ًرا‬ ‫إِدغَام بِالَغُنَّ ٍة‬ ‫ر‬

‫َال ل ـِي لُـو بَـل لُـوًاللَـ ِن لَـل َن ِمـ َن ال ـ ُمـلـ ِن َمــلِـيـ ًاللَ ـنِـ ًال‬ ‫إِدغَام بِالَغُنَّ ٍة‬ ‫ل‬

‫َن ن ـِي نُــو بَــن نُـونًـانَـ ِن نَـ ـ َّن ِمـ ـ َن الـ ُم ِن َم ــنِ ــي ـنًـانَـ ـنِ ـ ــنًـ ـا‬ ‫إِدغَام بِغُنَّ ٍة‬ ‫ن‬

‫ش َف ِويَّةُ‬
‫ف ال َّ‬
‫‪ .٨‬اَلـ ُح ُرو ُ‬
‫)‪8. Huruf-Huruf Syafawiyyah (Bibir‬‬

‫ات الـحر ِ‬
‫ف‬ ‫ص َف ُ َ‬
‫ِ‬ ‫مـخرج الـحر ِ‬
‫ف‬ ‫َحرف‬
‫َ َُ َ‬
‫‪SIFAT-SIFAT HURUF‬‬ ‫‪TEMPAT‬‬
‫‪KELUAR‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪HURUF‬‬

‫قَـل َقلَة‬ ‫إِذالَق‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫ِش َّدة‬ ‫َجهر‬ ‫لش َفتَ ِ‬
‫ان‬ ‫اَ َّ‬ ‫ب‬
‫‪Memantul‬‬ ‫‪Diujung‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Kuat‬‬ ‫‪Jelas‬‬ ‫‪Dua Bibir‬‬

‫إِذالَق‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫َر َخ َاوة‬ ‫َهـمس‬ ‫لش َف ِة السفلَى‬
‫بَط ُن ا َّ‬ ‫ف‬
‫‪Diujung‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Lembut‬‬ ‫‪Samar‬‬ ‫‪Bagian Dalam‬‬
‫‪Bibir‬‬

‫إِذالَق‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫بَـينِيَّة‬ ‫َجهر‬ ‫لش َفتَ ِ‬


‫ان‬ ‫اَ َّ‬ ‫م‬
‫‪Diujung‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Antara Kuat‬‬ ‫‪Jelas‬‬ ‫‪Dua Bibir‬‬
‫‪dan Lembut‬‬

‫لَِي‬ ‫إِص َمات‬ ‫اِن ِفتَاح‬ ‫اِستِ َفال‬ ‫َر َخا َوة‬ ‫َجهر‬ ‫لش َفتَ ِ‬
‫ان‬ ‫اَ َّ‬ ‫و‬
‫‪Lunak‬‬ ‫‪Menahan‬‬ ‫‪Terbuka‬‬ ‫‪Turun‬‬ ‫‪Lembut‬‬ ‫‪Jelas‬‬ ‫‪Dua Bibir‬‬

‫‪َ .)٧‬خ َفاء‬


‫‪Samar‬‬

‫‪31 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬ ‫حكم الـحر ِ‬
‫ف بَـع َد النـو ِن َّ‬ ‫ُ ُ َ‬
‫‪HUKUM HURUF SETELAH NUN SUKUN ATAU TANWIN‬‬

‫ال فِـي النط ِق‬


‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن‬
‫ُحك ُمهُ بَـع َد النـو ِن َّ‬ ‫َحرف‬

‫َب بِـي بُـو بَـب بُـو بـًا بَـ ِن بَـب َـن ِم َن ال ُمــبـ ِن َمـبِ ـيـبًا بَـنِ ـبًـا‬ ‫إِقالَب‬ ‫ب‬

‫فَا فِـي فُـو بَـف فُـوفًا فَ ِن فَـف َن ِم َن ال ُمـف ِن َمـ ِفـيـ ًفا فَـنِـ ًفـا‬ ‫إِخ َفاء‬ ‫ف‬

‫َم ِامي ُمـو بَـم ُموًمـا َمـ ِن َمـم َن ِم َن الـ ُمـم ِن َمـ ِمي ًما َمــنِـ ًما‬ ‫إِدغَام بِغُنَّ ٍة‬ ‫م‬

‫َوا ِوي ُوو بَـو ُوو ًوا َو ِن َوو َن ِم َن الـ ُمــو ِن َمـ ِوي ـ ًوا َو نِـ ـ ًوا‬ ‫إِدغَام بِغُنَّ ٍة‬ ‫و‬

‫لساكِنَ ِة َوالتَّـن ِوي ِن‬


‫أَح َكا ُم النـو ِن ا َّ‬
‫‪HUKUM-HUKUM NUN SUKUN DAN TANWIN‬‬

‫‪.١‬اَ ِلظ َه ُ‬
‫ار‬
‫‪1. IZHAR‬‬

‫اَ ِلظ َه ُ‬
‫ار لُغَةً ُه َو البَـيَا ُن‬
‫‪Izhar Menurut Bahasa Yaitu Jelas‬‬
‫ف ِمن مـخرِج ِه بِ ُدو ِن صو ِ‬
‫ت الغُنَّ ِة‬ ‫اَ ِلظهار اص ِطالَحا هو إِخراج ُك ِل حر ٍ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫ً َُ َ ُ‬ ‫َُ‬
‫‪Izhar Menurut Istilah Yaitu Mengeluarkan Setiap Huruf Dari Makhrojnya Tanpa Suara Dengung‬‬

‫الظ َها ِر إِظ َها ًرا َحل ِقيا لِـ ُخ ُرو ِج أَح ُرفِ ِه ِم َن الـ َحل ِق‬
‫ع ِم َن ِ‬
‫س َمى َه َذا النَّـو َ‬
‫يُ َ‬
‫‪Dinamakan Jenis Dari Kelompok Izhar Ini Adalah Izhar Halqiy Karena Huruf-Hurufnya Keluar Dari‬‬
‫‪Tenggorokan‬‬

‫ِ ِ‬
‫ي َوالـ َهاءُ‬ ‫ف ا ِلظ َها ِر ستَّة ه َي الـ َهم َزةُ َوالـ َحاءُ َوالـ َخاءُ َوال َع ُ‬
‫ي َوالغَ ُ‬ ‫أَح ُر ُ‬
‫)هـ ( ‪ ), ha‬غ ( ‪ ), ghoin‬ع ( ‪ ), ‘ain‬خ ( ‪ ), kho‬ح ( ‪ ) ha‬أ ( ‪Huruf-Huruf Izhar Ada 6 Yaitu : Hamzah‬‬

‫ان ِمن‬
‫ي ‪ ،‬واثـنَ ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِِ‬
‫صى الـ َحل ِق‪َ ،‬واثـنَان من َو َسطه َو ُهـ َما الـ َحاءُ َوال َع ُ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫الستَّةُ تَـخر ِ‬
‫ج م َن الـ َحل ِق‪َ ،‬وه َي الـ َهم َزةُ َوالـ َهاءُ من أَق َ‬
‫ُُ‬
‫و َه ِذهِ ِ‬
‫َ‬
‫ي‬
‫أَد َنهُ َو ُهـ َما الـ َخاءُ َو الغَ ُ‬

‫‪32 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫‪Huruf-Huruf Izhar Yang 6 Ini Keluar Dari Tenggorokan, Yaitu Huruf Hamzah‬‬ ‫)أ(‬ ‫‪Ha‬‬ ‫) هـ (‬ ‫‪Keluar‬‬
‫‪Dari Pangkal Tenggorokan, Dan Ada 2 Huruf Yang Keluar Dari Pertengahan Tenggorokan Yaitu Ha‬‬
‫‪),‬ح(‬ ‫‪dan ‘Ain‬‬ ‫‪),‬ع (‬ ‫‪dan 2 Huruf Keluar Dari Ujung Tenggorokan Yaitu Huruf Kho‬‬ ‫)خ(‬ ‫‪dan huruf‬‬

‫( ‪Ghoin‬‬ ‫)غ‬

‫ال فِـي ال ُقر ِ‬


‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫ال فِـي النط ِق‬
‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫ف‬
‫اَلـ َحر ُ‬

‫فَأََّما َمن أَعطَى َواتَّـ َقى ( الليل‪)٦ :‬‬ ‫ءَا إِي أُو بَـ ـ ــأ ‪ .‬أُوأً أَ ِن أَ أ َن ِمـ َـن الـ ُـمــؤ ِن َم ــئِــي ـ ـئًا أَنِـ ــيـ ـأً‬ ‫أ‬

‫ص ِل لَِربِ َ‬ ‫احنِ ًحا‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬


‫ـحر ( الـكوثر‪)٢ :‬‬
‫ك َوان َ‬ ‫فَ َ‬ ‫َحاحي ُحو بَح ‪ُ .‬حو ًحا َح ِن َحح َن م َن ال ُمح ِن َمـحيـ ًح َ‬ ‫ح‬

‫فَأََّما َمن َخ َّفت َم َوا ِزيـنُهُ ( الـقارعة‪)٨ :‬‬ ‫اخي ُخو بَخ ‪ُ .‬خو ًخا َخ ِن َخخ َن ِم َن ال ُمخ ِن َم ِـخي ًخا َخنِ ًخا‬
‫َخ ِ‬ ‫خ‬

‫تُس َقى ِمن َع ٍ‬


‫ي آنِيَ ٍة ( الـغاشية ‪ :‬ە)‬ ‫ـاعــي ُعــو بَــع ‪ُ .‬عـو ًعا َع ِن َعــعـ َـن ِمـ َـن ال ُـمـعـ ِن َمـعِـي ًـعا َعـنِ ًـع ـا‬
‫ع ِ‬
‫َ‬ ‫ع‬

‫ان ِمن غَيـ ِرُكم (الـمائدة ‪)١٠٦ :‬‬


‫أَوآ َخر ِ‬
‫َ‬ ‫اغـي غُـو بَغ ‪ .‬غُوغًا غَ ِن غَـغـ َن ِم َـن ال ُـمـغـ ِن َمـغِ ـيـغًا غَ ـنِ ـغًـا‬
‫غَ ِ‬ ‫غ‬

‫السائِ َل فَالَ تَـنـ َهر(الـضحى‪)١٠ :‬‬


‫َوأَ َّما َّ‬ ‫اهـي ُهـو بَـه ‪ُ .‬هو ًهـا َه ِن َهـه َن ِم َـن ال ُمهـ ِن َمـ ِهـيـ ًها َهـنِـ ًهـا‬
‫هِ‬
‫َ‬ ‫ه‬

‫‪ .٢‬اَ ِلدغَا ُم‬


‫‪2. IDGHOM‬‬

‫الشي ِء‬
‫الشي ِء فِـي َّ‬
‫اَ ِلدغَا ُم لُغَةً ُه َو إِد َخا ُل َّ‬
‫‪Idghom Menurut Bahasa Yaitu Memasukkan Sesuatu Kedalam Sesuatu.‬‬

‫ف ا ِلدغَاِم‪ ,‬فَـيَد ُخ ُل َّ‬


‫الساكِ ُن أَ ِو التَّـن ِوي ُن فِـي‬ ‫ف متح ِر ٍك ِمن حرو ِ‬
‫ُُ‬
‫ٍ‬ ‫اَ ِلدغَام اص ِطالَحا ُهو التِ َقاء النـو ِن َّ ِ ِ‬
‫الساكنَة أَ ِو التَّـن ِوي ِن بِـ َحر ُ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫ً َ‬ ‫ُ‬
‫ان حرفًا و ِ‬
‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ش َّد ًدا‬
‫اح ًدا ُم َ‬ ‫الـ َحرف ال ُمتَ َح ِرك فَـيَصيـ َر َ َ‬
‫‪Idghom Menurut Istilah Yaitu Bertemunya Nun Sukun atau Tanwin Dengan Huruf Yang Berharokat‬‬
‫‪dari Huruf-Huruf Idghom, Maka Sukun atau Tanwin Masuk Kedalam Huruf Yang Berharokat Tersebut,‬‬
‫‪Lalu Keduanya Berubah Melebur Menjadi Satu Huruf Yang Bertasydid‬‬
‫ِ‬ ‫ف اَ ِلدغَاِم ِستَّة ِه َي َّ‬
‫الراءُ َوالالَّ ُم َوالمي ُم َوالنـو ُن َوال َو ُاو َواليَاءُ‬ ‫أَح ُر ُ‬
‫( ‪Huruf Idghom Ada 6 Yaitu : Ro‬‬ ‫‪ ),‬ر‬ ‫)ي( ‪ ), Ya‬و ( ‪ ), Waw‬ن ( ‪ ), Nun‬م ( ‪ ), Mim‬ل ( ‪Lam‬‬

‫ام بِالَغُنَّ ٍة‬


‫ام بِغُنَّة َو ا ِلدغَ ُ‬ ‫ي ُهـ َما ا ِلدغَ ُ‬ ‫يَـنـ َق ِس ُم ا ِلدغَا ُم إِلَـى قِس َم ِ‬

‫‪Idghom terbagi 2 macam yaitu idghom bighunnah dan idghom bilaghunnah.‬‬

‫‪33 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫أ‪ .‬اَ ِلدغَا ُم بِغُنَّة‬
‫‪A. IDGHOM BI_GUNNAH‬‬

‫ٍ ِ ِ‬ ‫اَ ِلدغَ ِ ٍ‬
‫ام بغُنَّة َولَهُ أَربَـ َعةُ أَح ُرف ه َي المي ُم َوالنـو ُن َوال َو ُاو َواليَاءُ‬
‫ُ‬
‫’‪Idghom Bighunnah )dengan dengung) ada 4 huruf yaitu : huruf mim, nun, waw dan huruf ya‬‬

‫ال فِـي ال ُقر ِ‬


‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫ال فِـي النط ِق‬
‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫ف‬
‫اَلـ َحر ُ‬

‫ُخلِ َق ِمن َّم ٍاء َدافِ ٍق ( الطارق ‪)٦ :‬‬ ‫َم ِامي ُمـو بَـم ُموًمـا َّمـ ِن َمـم َن ِم َن ال ُـمـم ِن َم ِـمي ًما َّمــنِ ًـما‬ ‫م‬

‫َوَما ِلَ َح ٍد ِعن َدهُ ِمن نِع َم ٍة تُـج َزى (الـليل ‪)١٩ :‬‬ ‫َن ن ـِي نُـ ـو بَــن نُـونًـانَّـ ِن نَـ َّـن ِم ـ َـن ال ُـم ِن َم ــنِـ ـيــنًـانَّـ ــنِ ـ ــنًـ ـا‬ ‫ن‬

‫َواآل ِخ َرةُ َخيـر َّو أَبـ َقى (العلى ‪)١٧ :‬‬ ‫َوا ِوي ُوو بَـو ُوو ًو َّاو ِن َوو َن ِم َن ال ُـمــو ِن َمـ ِوي ـ ًوا َّو نِـ ـ ًوا‬ ‫و‬

‫اها (الـنازعات ‪)٤٥ :‬‬


‫شَ‬ ‫ت ُمن ِذ ُر َمن يَّـخ َ‬
‫إِنَّـ َمآ أَن َ‬ ‫َي يِ ـي يُـو ب ـَي يـُويًــا يَّـ ِن يَــي َـن ِم َـن ال ـ ُمـي ـ ِن َم ـيِــيـ ـيًايَّـنِــيًـا‬ ‫ي‬

‫ُدنـيَـا ‪Kecuali kata‬‬ ‫‪ karena kata-kata ini dibaca izhar dan dinamakan dengan izhar‬قِنـوان – ِ‬
‫صنـ َوان ‪ -‬بُـنـيَان ‪-‬‬ ‫َ‬
‫‪mutlaq sebagaimana terdapat pada ayat-ayat al-qur’an berikut ini :‬‬

‫‪َ ....‬وَما الـ َحيَاةُ الدنـيَا إَِّال َمتَاعُ الغُُروِر(آل عمران ‪)١٨٥ :‬‬
‫ِِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫إِ َّن َّ ِ َّ ِ‬
‫صوص (الصف ‪)٤ :‬‬ ‫ين يُـ َقاتلُو َن فـي َسبِيله َ‬
‫صفا َكأَنَّـ ُهم بُـنـيَان َمر ُ‬ ‫اّلِلَ يـُحب الذ َ‬
‫ان يس َقى بِـم ٍاء و ِ‬
‫احدٍ (الرعد‪)٤ :‬‬ ‫ِ ٍ‬ ‫ِ ِ‬
‫َ َ‬ ‫‪َ ....‬وَزرع َونَـخيل صنـ َوان َوغَْيُ صنـ َو ُ‬
‫شابِ ٍه (النعام‪٩٩ :‬‬
‫ْي ُمتَ َ‬ ‫ِ‬
‫الزيـتُـو َن َوالرَّما َن ُمشتَب ًها َوغَ َ‬ ‫َّات ِمن أَعنَ ٍ‬
‫اب َو َّ‬ ‫وِمن النَّخ ِل ِمن طَلعِ َها قِنـوان َدانِية وجن ٍ‬
‫َ ََ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ب‪ .‬اَ ِلدغَا ُم بِالَغُنَّ ٍة‬
‫‪B. IDGHOM BILAA_GUNNAH‬‬

‫اَ ِلدغَام بِالَغُنَّ ٍة ولَهُ حرفَ ِ‬


‫ان ‪ :‬اَ َّلراءُ َوالالَّ ُم‬ ‫َ َ‬ ‫ُ‬
‫‪Idghom Bilaaghunnah ( Tanpa Dengung) Ada 2 Huruf Yaitu Huruf Ro dan Huruf Lam.‬‬

‫ال فِـي ال ُقر ِ‬


‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫ال فِـي النط ِق‬
‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫ف‬
‫اَلـ َحر ُ‬

‫ب َّرِحي ٍم ( يس ‪٨ :‬ە)‬
‫َسالَم قَـوالً ِمن َّر ِ‬ ‫َرا ِري ُرو بَـر ُرو ًر َار ِن َرر َن ِمـ َن الـ ُمـرن َم ِريـ ًر َارنِـ ًـرا‬ ‫ر‬

‫ي ‪)١ :‬‬ ‫ِِ‬


‫ي ( اَل ُـمطَفف َ‬
‫ِ ِِ‬
‫َويل لل ُمطَفف َ‬ ‫َال ل ـِي لُـو بَـل لُـوًاللَـ ِن لَـل َن ِم َـن ال ـ ُمـلـ ِن َمــلِـي ًـاللَ ـنِـ ًال‬ ‫ل‬

‫‪34 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫‪ .٣‬اَ ِلقالَ ُ‬
‫ب‬
‫‪3. IQLAB‬‬

‫الشي ِئ َعن َوج ِه ِه‬ ‫اَ ِلقالَ ُ‬


‫ب لُغَةً ُه َو تَـح ِوي ُل َّ‬
‫‪Iqlab Menurut Bahasa Yaitu : Mengganti Sesuatu dari Bentuknya‬‬

‫ف البَ ِاء‬ ‫الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن إِلَـى ِمي ٍم مع صو ِ‬


‫ت الغُنَّ ِة ‪ ,‬إِذَا َجاءَ بَـع َد ُهـ َما َحر ُ‬ ‫ََ َ‬ ‫ب النـو ِن َّ‬ ‫اَ ِلقالَ ُ‬
‫ب اصطالَ ًحا ُه َو قَـل ُ‬
‫‪Iqlab menurut istilah yaitu menukar nun sukun atau tanwin menjadi huruf mim dengan diiringi dengung‬‬
‫‪apabila ada huruf ba’ setelah sukun atau tanwin.‬‬

‫ال فِـي ال ُقر ِ‬


‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫ال فِـي النط ِق‬
‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫ف‬
‫اَلـ َحر ُ‬

‫فَأَنـبَـتـنَا فِيـ َها َحبَّا ( عبس ‪)٢٧ :‬‬ ‫بَـا بِـي بُـو بَـب ‪ .‬بُـو بـًا بَـ ِن بَــب َـن ِم َن ال ُمــبـ ِن َمـبِ ـيــبًا بَـنِ ـبًـا‬ ‫ب‬

‫َوأَ َّما َمن بَ ِـخ َل َواستَـغنَـى ( الليل‪)٨ :‬‬

‫‪ .٤‬اَ ِلخ َفاءُ‬


‫‪4. IKHFA‬‬

‫ا ِلخ َفاءُ لُغَةً ُه َو ال ِستـ ُر‬


‫‪Ikhfa Menurut Bahasa Yaitu Menyamarkan‬‬

‫ي ا ِلظ َها ِر َو ا ِلدغَاِم ِمن غَ ِْي تَش ِدي ٍد َم َع بَـ َق ِاء الغُنَّ ِة‬ ‫ٍ‬ ‫اَ ِلخ َفاء اصطالَحا ُهو النط ُق ِبلنـو ِن َّ ِ ِ‬
‫الساكنَة أَ ِو التَّـن ِوي ِن َعلَى َحالَة بَ َ‬ ‫ً َ‬ ‫ُ‬
‫ف ا ِلخ َف ِاء‬
‫ساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن حرف ِمن حرو ِ‬
‫ُُ‬ ‫َ‬ ‫إِذَا أَتَـى بَـع َد النـو ِن ال َّ‬
‫)‪Ikhfa Menurut Istilah yaitu mengucapkan nun sukun atau tanwin dengan keadaan antara izhar (jelas‬‬
‫‪dan idghom (melebur) tanpa tasydid dengan tetap dengung, apabila setelah nun sukun atau tanwin ada‬‬
‫‪huruf dari huruf-huruf ikhfa.‬‬

‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ش َر َحرفًا ِه َي التَّاءُ والثَّاءُ والـ ِجي ُم َوا َّ‬ ‫ِ‬
‫اد َوالطَّاءُ‬ ‫اد َو َّ‬
‫الض ُ‬ ‫صُ‬ ‫ي َوال َّ‬
‫ي َوالش ُ‬
‫ي َوالس ُ‬
‫الزا ُ‬
‫ال َو َّ‬ ‫ال َو َّ‬
‫الذ ُ‬ ‫لد ُ‬ ‫ف ا ِلخ َفاء َخـم َ‬
‫سةَ َع َ‬ ‫ُح ُرو ُ‬
‫اف‬
‫ف َوال َك ُ‬‫َوالظَّاءُ َوال َفاءُ َوال َقا ُ‬
‫( ‪Huruf-Huruf Ikhfa Ada 15 Yaitu : Ta‬‬ ‫) ز ( ‪ ), Zai‬ذ ( ‪ ), Dzal‬د ( ‪ ), Dal‬ج ( ‪ ), Jim‬ث ( ‪ ), Tsa‬ت‬
‫‪Sin‬‬ ‫) ك ( ‪), Kaf‬ق ( ‪), Qof‬ف( ‪), Fa‬ظ( ‪ ), Zho‬ط ( ‪ ), Tho‬ض ( ‪), Dhod‬ص ( ‪ ), Shod‬ش ( ‪ ), Syin‬س (‬

‫‪35 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫اَل ِمثَا ُل فِـي ال ُقر ِ‬
‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ‫ال فِـي النط ِق‬
‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫ف‬
‫اَلـ َحر ُ‬

‫َوالَ أَنـتُم َعابِ ُدو َن َما أَعبُ ُد (الكافرون ‪)٣ :‬‬ ‫َتتِـي تُـو بَـت تُــوتًـا تَ ـ ِن تَـ ـتـ َـن ِم َن ال ُم ـت ـ ِن َمـتِـيـتًـا تَـنِ ــتًا‬ ‫ت‬

‫فَأََّما َمن ثَـ ُقلَت َم َوا ِزيـنُهُ ( الـقارعة‪)٦ :‬‬ ‫ثَـاثِـي ثُـوبَـث ثـُوًث ثَـ ِن ثَـثـ َـن ِم َـن ال ُمــثـ ِن َم ـثِـيـثًـا ثَــنِ ـثً ـا‬ ‫ث‬

‫اَلَّ ِذي أَط َع َم ُهم ِمن ُجو ٍع ( قريش ‪)٤ :‬‬ ‫اجنِ ًجا‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اج ِن َجج َن م َن ال ُمج ِن َمـجي ًج َ‬
‫ِ‬
‫َجاجي ُجـو بَج ُجو ًج َ‬ ‫ج‬

‫َج َزآ ُؤ ُهم ِعن َد َربِـ ِهم (الـبينة ‪)٨ :‬‬ ‫َد ِادي ُدوبَد ُدو ًدا َد ِن َدد َن ِم َن ال ُـمد ِن َم ِديـ ًدا َدنِـ ًدا‬ ‫د‬

‫ات لَـ َه ٍ‬
‫ب (الـلهب ‪)٣ :‬‬ ‫َسيَصلَى َن ًرا ذَ َ‬ ‫ذَ ِاذي ذُو بَذذُوذًا ذَ ِن ذَذ َن ِم َن ال ُمذ ِن َم ِذيـ ًذا ذَنِ ًذا‬ ‫ذ‬

‫إِ َّن أَنـ َزلنَاهُ فِـي لَيـلَ ِة ال َقد ِر(القدر ‪)١ :‬‬ ‫َزا ِزي ُزو بَـ ـز ُزو ًز َاز ِن َزز َن ِم َـن ال ُـمـز ِن َم ـ ِز ي ـ ًـزا َزنِـ ـ ًزا‬ ‫ز‬

‫ارةٍ ِمن ِس ِجي ٍل ( الـفيل‪)٤:‬‬ ‫ِ ِِ‬


‫تَـرمي ِهم بـح َج َ‬ ‫سا‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َساسـي ُسـوبَـس ُسـو ًس ـا َس ِن َسـس َـن مـ َن ال ُمس ِن َمسي ً‬
‫سا َسن ً‬ ‫س‬

‫ِمن َش ِر َما َخلَ َق ( الـفلق ‪)٢ :‬‬ ‫اشـي ُشـو بَـش ُشـو ًش ـا َش ِن َششـ َن ِم َن ال ُمش ِن َمـ ِشـي ً‬
‫شا َشنِ ً‬
‫شا‬ ‫َش ِ‬ ‫ش‬

‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ص َالتِـ ِهم َس ُ‬
‫صيصا ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اهو َن(الـماعون ‪ :‬ە)‬ ‫اَلَّذي َن ُهم َعن َ‬ ‫صا‬ ‫صص َن م َن ال ُمص ِن َم ً َ‬
‫صن ً‬ ‫ص ِن َ‬
‫صا َ‬
‫صو ً‬
‫صو بَص ُ‬
‫صاصي ُ‬
‫َ‬ ‫ص‬

‫س لَـ ُهم طَ َعام إَِّال ِمن َ‬


‫ض ِري ٍع (الـغاشية ‪)٦ :‬‬ ‫لَي َ‬ ‫ضنِ ً‬
‫ضا‬ ‫ضا َ‬ ‫ضضن ِمن المض ِن م ِ‬
‫ضي ً‬ ‫ض ِن َ َ َ ُ َ‬ ‫ضا َ‬
‫ضو ً‬
‫ضو بَض ُ‬ ‫ض ِ‬
‫اضي ُ‬ ‫َ‬ ‫ض‬

‫لَتَـرَكـبُـ َّن طَبَـ ًقا َعن طَبَ ٍق (االنشقاق ‪)١٩ :‬‬ ‫اطـي طُـو بَـط طُـوطًـاطَـ ِن طَـط َن ِم َن ال ُمطـ ِن َمـ ِط ـيطًا طَــنِـطًـا‬
‫طَ ِ‬ ‫ط‬

‫سا ُن ِم َّم ُخلِ َق (الطارق ‪ :‬ە)‬ ‫ِ‬


‫فَـليَـنظُ ِراالن َ‬ ‫اظي ظُو بَظ ظُـوظًـا ظَـ ِن ظَـظ َن ِم َن ال ُمظـ ِن َمـ ِظـيظًا ظَ ـنِـظًا‬
‫ظَ ِ‬ ‫ظ‬

‫ال َكالعِه ِن ال َمنـ ُفو ِ‬


‫ش( الـقارعة ‪ :‬ە)‬ ‫َوتَ ُكو ُن ال ِـجبَ ُ‬ ‫فَـا فِـي فُـو بَـف فُـوفًـا فَـ ِن فَ ـف َن ِم َن الـ ُـم ـف ِن َمـ ِـف ـي ـ ًفا فَ ـنِـ ًفـا‬ ‫ف‬

‫فِيـ َها ُكتُب قَـيِ َمة (الـبينة ‪)٣ :‬‬ ‫قَ ـاقِـي قُـو بَــق قُـوقً ـا قَ ِن قَــق َـن ِم َن ال ُمـقـ ِن َم ِـقـ ـي ـ ًقا قَــنِـ ًقـا‬ ‫ق‬

‫اذب ٍة َخ ِ‬
‫اطئَ ٍة (الـعلق ‪)١٦ :‬‬ ‫ٍِ ِ‬
‫َنصيَة َك َ‬ ‫َكاكِي ُكـو بَـك ُكو ًكا َك ِن َكك َن ِم َن ال ُمك ِن َمكِي ًكا َكنِ ًكا‬ ‫ك‬

‫‪36 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫ب الغُنَّ ِة‬
ُ ‫َب‬
PEMBAHASAN GHUNNAH

‫شوِم‬
ُ ‫صوت ِم َن الـ َخي‬
ُ : ً‫اَلغُنَّةُ لُغَة‬
Ghunnah secara bahasa yaitu : Suara dari rongga hidung

ِ ‫شوِم َال َعمل لِلِس‬


‫ان فِي ِه َوُم َرَّكب فِـي ال ِمي ِم َوالنـو ِن‬ ُ ‫ج ِم َن الـ َخي‬ ِ ِ
َ ََ ُ ‫صوت َه َوائي يَـخ ُر‬
ُ : ‫اَلغُنَّةُ اصطالَ ًحا‬
Ghunnah secara istilah yaitu suara yang keluar dari rongga hidung yang tidak terpengaruh oleh
pergerakan lidah padanya dan hanya terdapat pada huruf mim dan huruf nun.

Ghunnah terbagi dua macam yaitu ghunnah kamilah yaitu ghunnah yang sempurna dan ghunnah naqisoh
yaitu yang tidak sempurna.

Adapun ghunnah kamilah atau ghunnah yang sempurna terdapat pada :

1. Huruf nun dan huruf mim yang bertasydid

)٢ :‫ـجلَّى(الليل‬
َ َ‫َوالـنَّـ َها ِر إِذَا ت‬
ٍ ‫فَ َج َعلَ ُهم َك َعص‬
)٥ : ‫ف َّمأ ُكو ٍل (الـماعون‬
2. Huruf nun dan huruf mim yang diidghomkan yang terdapat pada idghom bigunnah dan idghom mislain

)١٩ : ‫َوَما ِلَ َح ٍد ِعن َدهُ ِمن نِع َم ٍة تُـج َزى (الـليل‬

َ ‫إِنَّـ َها َعلَي ِهم مؤ‬


)٨ : ‫ص َدة (الـهمزة‬
3. Huruf nun dan huruf mim yang terdapat pada iqlab, ikhfa haqiqiy dan ikhfa syafawiy

)٢٧ : ‫فَأَنـبَـتـنَا فِيـ َها َحبَّا ( عبس‬


)٦ :‫فَأََّما َمن ثَـ ُقلَت َم َوا ِزيـنُهُ ( الـقارعة‬
)٢٢ : ‫احبُ ُكم بِ َـمجنُـو ٍن (الـتكوير‬ ِ ‫وما ص‬
َ ََ
Sedangkan ghunnah naqisoh atau ghunnah yang tidak sempurna terdapat pada huruf nun dan mim yang
diizharkan

)‫ ە‬: ‫ي آنِيَ ٍة ( الـغاشية‬ ٍ ‫تُس َقى ِمن َع‬


ِ
)١٩ :‫ورا (النسان‬ً ُ‫إِذَا َرأَيـتَـ ُهم َحسبـتَـ ُهم لُـؤل ًُؤا َمنـث‬
Pengucapan ghunnah harus ditebalkan jika diiringi huruf-huruf isti’la yaitu huruf (‫)خ‬, (‫)ص‬,

(‫)ض‬, (‫)غ‬, (‫)ط‬, (‫)ق‬, (‫)ظ‬. Adapun selain huruf-huruf isti’la yaitu huruf-huruf yang memiliki sifat
istifal maka pengucapan ghunnahnya tidak ditebalkan.

37 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫ب ال َقل َقلَ ِة‬
‫َب ُ‬
‫‪PEMBAHASAN QOLQOLAH‬‬

‫اَل َقل َقلَةُ لُغَةً ِهي اض ِطراب ال َّ ِ‬


‫شيء َوتَـح ِري ُكهُ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬
‫‪Qolqolah Menurut bahasa yaitu menguncangkan sesuatu dan menggerakkannya‬‬

‫ف َساكِنًا‬
‫بة قَ ِويَّة إِذَا َكا َن الـ َحر ُ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ٍ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫اَل َقل َقلَةُ اصطالَ ًحا ه َي اهت َز ُاز ال َمخ َر ِج عن َد النط ِق بـ َحرف من أَح ُرف ال َقل َقلَة َح َّّت تُس َم َع لَهُ نَ َ‬
‫‪Qolqolah menurut istilah yaitu : bergeraknya makhroj (tempat keluarnya huruf) ketika mengucapkan‬‬
‫‪huruf dari huruf-huruf qolqolah, sehingga terdengar nada yang kuat apabila hurufnya sukun.‬‬

‫ال َوالطَّاءُ َوال َقا ُ‬


‫ف‬ ‫سة ِه َي البَاءُ والـ ِجي ُم َوا َّ‬
‫لد ُ‬ ‫ِ‬
‫ف ال َقل َقلَة َخـم َ‬
‫أَح ُر ُ‬
‫( ‪Huruf-Huruf Qolqolah Ada 5 Yaitu : Ba‬‬ ‫)ق ( ‪ ), Qof‬ط ( ‪ ), Tho‬د ( ‪ ), Dal‬جـ ـ ( ‪ ), Jim‬ب‬
‫بى‬ ‫ِ‬
‫اَل َقل َقلَةُ نَـو َعان ‪ :‬اَل َقل َقلَةُ الصغ َرى َوال َقل َقلَةُ ال ُك َ‬
‫‪Qolqolah terbagi 2 macam yaitu : qolqolah sughro dan qolqolah kubro.‬‬

‫صغِيـ ًرا‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ ِِ‬ ‫ِِ‬ ‫‪ .١‬اَل َقل َقلَةُ الصغ َرى إِذَا َكا َن َحر ُ‬
‫ف ال َقل َقلَة فـي َو َسط ال َكل َمة لَ َّن اهت َز َاز ال َمخ َر ِج يَ ُكو ُن َ‬
‫‪1. Qolqolah sughro apabila huruf qolqolah terletak di tengah kata, karena gerakan makhrojnya kecil.‬‬

‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِِ‬ ‫ِِ ِ‬ ‫بى إِذَا َكا َن َحر ُ‬


‫ف ال َقل َقلَة فـي آخ ِر ال َكل َمة لَ َّن اهت َزا َز ال َمخ َر ِج يَ ُكو ُن َكب ً‬
‫ْيا‬ ‫‪ .٢‬اَل َقل َقلَةُ ال ُك َ‬
‫‪2. Qolqolah kubro apabila huruf qolqolah terletak di akhir kata, karena gerakan makhrojnya besar.‬‬

‫َ‬ ‫ِمثَ ُ‬
‫ال ال َقل َقلَ ِة ال ُكبى فِـي ال ُقر ِ‬
‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ‫َ‬ ‫ِمثَ ُ‬
‫ال ال َقل َقلَ ِة الصغرى فِـي ال ُقر ِ‬ ‫ف‬
‫اَلـ َحر ُ‬

‫َوإِلَـى َربِ َ‬
‫ك فَارغَب (الشرح ‪)٨ :‬‬ ‫السابَِق ِ‬
‫ات َسبـ ًقا (النازعات ‪)٤ :‬‬ ‫فَ َّ‬ ‫ب‬

‫السم ِاء ذَ ِ‬
‫ات ال ُبُو ِج (البوج ‪)١ :‬‬ ‫وما ص ِ‬
‫احبُ ُكم بِ َـمجنُـو ٍن (التكوير ‪)٢٢ :‬‬
‫َو َّ َ‬ ‫ََ َ‬ ‫ج‬

‫ش ِديـد (العاديت ‪)٨ :‬‬ ‫َوإِنَّهُ لِـ ُح ِ‬


‫ب الـ َخ ِْي لَ َ‬ ‫فَالموِري ِ‬
‫ت قَـد ًحا (العاديت ‪)٢ :‬‬ ‫ُ َ‬ ‫د‬

‫َوهللاُ ِمن َّوَرآئِ ِهم م ِـحيط (البـروج ‪)٢٠ :‬‬ ‫َسالَم ِه َي َحتَّـى َمـطـلَ ِع ال َفج ِر(القدر‪)٢ :‬‬ ‫ط‬

‫ِمن َش ِر َما َخلَ َـق (الفلق ‪)٢ :‬‬ ‫فَأَثَـر َن بِ ِه نَـق ًعا (العاديت ‪)٤ :‬‬ ‫ق‬

‫‪38 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫َّم ِة‬ ِ
َ ‫ب الَح ُرف ال ُم َفخ‬
ُ ‫َب‬
PEMBAHASAN HURUF-HURUF YANG DITEBALKAN

Huruf-huruf isti’la yang jumlahnya ada 7 harus dibaca takhfim yaitu dengan cara menebalkan
ٍ ‫ضغ‬
pengucapannya. Huruf-huruf tersebut terkumpul pada kalimat “‫ط‬ َّ ‫”قِظ ُخ‬. Adapun definisi takhfim
َ ‫ص‬
adalah sebagai berikut :

ُ ‫ي َو التـَّغلِي‬
‫ظ‬ ِ
ُ ‫ اَلتَّس ِم‬: ً‫اَلتـَّفخي ُم لُغَة‬
Tafkhim menurut bahasa artinya menggemukkan dan menebalkan
ِ ِِ ‫ أَي‬,‫ف‬ ِ َ‫اَلتـَّف ِخيم اصطالَحا ِعبارة َعن ِسـم ٍن يد ُخل َعلَى ذ‬
ِ ‫ات الـحر‬
َ ِ‫صوته فَـي َمتَل ُئ ال َف ُم ب‬
ُ‫ص َداه‬ َ َ ُ َ َ ََ ً ُ
Tafkhim menurut istilah yaitu ungkapan tentang sesuatu yang tebal masuk kepada zat huruf yaitu
suaranya, lalu mulutpun menjadi penuh dengan gema huruf tersebut.
Cara pengucapan huruf-huruf yang memiliki sifat isti’la supaya menjadi tebal pengucapannya
yaitu cara mengangkat pangkal lidah ke langit-langit mulut, sehingga dengan cara itu suara menjadi lebih
tebal. Adapun tingkatan ketebalan huruf-huruf isti’la sesuai harokatnya adalah sebagai berikut :

1. Huruf-huruf Isti’la yang difathahkan dan setelahnya ada alif contohnya kata “‫”أَش َقا‬

َ ‫إِ ِذ انـبَـ َع‬


)١٢ : ‫ث أَش َقا َها (الـشمس‬
2. Huruf-huruf Isti’la yang difathahkan saja contohnya kata “‫”ظَه َر َك‬
ِ
َ ‫الَّذي أَنـ َق‬
)٣: ‫ض ظَه َر َك (الـشرح‬
3. Huruf-huruf Isti’la yang didhommahkan saja contohnya kata “‫ـحض‬
ُ َ‫”ي‬
ِ ِ‫ـحض َعلَى طَ َعاِم ال ِمسك‬
)٣ :‫ي (الـماعون‬ ُ َ‫َوَال ي‬
4. Huruf-huruf Isti’la yang disukunkan yang sebelumnya ada harokat kasroh contohnya kata “‫”إِط َعام‬

)١٤ : ‫أَو إِط َعام فِـي يَـوٍم ِذي َمسغَبَ ٍة (البلد‬


ِ”
5. Huruf-huruf Isti’la yang dikasrohkan contohnya kata “‫طبَاقًا‬

)٣ : ‫ (الـملك‬...‫ات ِطبَاقًا‬
ٍ ‫الَّ ِذي َخلَ َق سبع سـمو‬
ََ َ َ َ
Adapun huruf “‫ ”ل‬dari lafaz lafaz “‫ ”هللا‬harus dibaca tebal apabila didahului harokat dhommah
dan harokat fathah . Begitu juga apabila lafaz “ ُ‫ ” هللا‬ditambahkan huruf mim bertasydid “ ‫” اَللَّ ُه َّم‬pada
posisi nida’ atau panggilan dan untuk berdoa

)٣٠ :‫اب َو َج َعلَ ِِن نَبِيا (مريـم‬ ِ ِ َِّ ‫ال إِنـِي َعب ُد‬
َ َ‫اّلِل آ ََتنـ َي الكت‬ َ َ‫ق‬
ِ ِ َّ ‫لَكِنَّا ُهو‬
)٣٨ :‫َح ًدا (الكهف‬ َ ‫اّلِلُ َربـي َوَال أُش ِر ُك بَِربـي أ‬ َ
ِ ِ
َّ ‫يسى اب ُن َمريَـ َم اللَّ ُه َّم َربَّـنَا أَن ِزل َعلَيـنَا َمائِ َدةً م َن‬
)١١٤ :‫الس َماء (الـمائدة‬ ِ َ َ‫ق‬
َ ‫ال ع‬

39 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


ِ َ‫ُحك ُم ال ِمي ِم َو النـو ِن ال ُم َش َّد َدت‬
‫ي‬
HUKUM MIM DAN NUN BERTASYDID

ِ‫ش َّد َدة‬


َ ‫ ُحك ُم ال ِمي ِم ال ُم‬.١
1. HUKUM MIM BERTASYDID

‫ي‬ َ َ ‫ش َّد َدةُ ِه َي ُكل ِمي ٍم ُم‬


ِ َ‫ش َّد َدةٍ تُـغَن بِـ ِمق َدا ِر َحرَكت‬ َ ‫اَل ِمي ُم ال ُم‬

Huruf mim bertasydid adalah : setiap huruf mim yang bertasydid yang digunnahkan (di dengungkan)
dengan ukuran 2 harokat

‫ص َفة َال ِزَمة‬ َ ‫ف غُنَّ ٍة ُم‬


ِ َ‫ َلَ َّن الغُنَّة‬,‫ش َّد ِد‬ َ ‫س َّمى َه َذا الـ ُحك ُم َحر‬ ِ َ‫ش َّد َدةِ بِـ ِمق َدا ِر َحرَكت‬
َ ُ‫ي َوي‬ َ ‫ار الغُنَّ ِة فِـي ُك ِل الـ ِمي ِم الـ ُم‬
ُ ‫ب إِظ َه‬
ِ
ُ ‫يَـج‬
َ
‫لِل ِمي ِم‬

Wajib mengungkapkan dengung pada setiap huruf mim yang bertasydid dengan ukuran 2 harokat dan
hukum ini dinamakan huruf ghunnah yang bertasydid, karena ghunnah adalah sifat yang lazim (melekat)
untuk huruf mim.

َ ‫وغُ َّن ِمي ًما ثُـ َّم نُـوًن ُش ِد َدا َو َس ِم ُكال َحر‬:
‫ف غُنَّ ٍة بَ َدا‬ َ ‫قَا َل الـ َجم ُزوِري‬
Berkata Imam Jamzuriy : dan dengungkanlah huruf mim kemudian huruf nun yang bertasydid dan
namakanlah kedua huruf itu dengan huruf ghunnah dan tampakkanlah (ghunnahnya)

‫ال فِـي ال ُقرآ ِن ال َك ِري ِـم‬


ُ َ‫اَل ِمث‬ ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬
‫آن ال َك ِري ِـم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬ ِ‫ش َّد َدة‬
َ ‫ال ال ِمي ِم ال ُم‬
ُ ‫أَح َو‬

)٤ : ‫(قريش‬.... ‫اَلَّ ِذي أَط َع َم ُهم ِمن ُجو ٍع‬ َ ‫إِنَّـ َها َعلَي ِهم مؤ‬
)٨ : ‫ص َدة (الـهمزة‬ ‫اَل ِمي ُم فِـي أَ َّو ِل ال َكلِ َم ِة‬
ِ ‫( ِعـن َد‬
)‫الدغَ ِام‬

)٩ :‫فَأُمهُ َها ِويَة (القارعة‬ ِ َ‫َوام َرأَتُهُ َحـ َّمالَةَ الـ َحط‬
)٤ :‫ب (اللهب‬ ‫اَل ِمي ُم فِـي َو َس ِط ال َكلِ َم ِة‬

)٤ :‫سا ُن ِم َّم ُخلِ َق (الطارق‬ ِ ‫فَـليَـنظُ ِر‬


َ ‫الن‬ َ ‫ثـُ َّم َكالَّ َسو‬
)٤ :‫ف تَـعلَ ُمو َن (التكاثر‬ ‫اَل ِمي ُم فِـي نِـ َهايَِة ال َكلِ َم ِة‬

40 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


ِ‫ش َّد َدة‬
َ ‫ ُحك ُم النـو ِن ال ُم‬.٢
2. HUKUM NUN BERTASYDID

ِ َ‫ش َّد َدةٍ تُـغَن بِـ ِمق َدا ِر َحرَكت‬


‫ي‬ َ ‫ش َّد َدةُ ِه َي ُكل نُـو ٍن ُم‬
َ ‫اَلنـو ُن ال ُم‬
َ
Huruf Nun Bertasydid Adalah : Setiap Huruf Nun Yang Bertasydid Yang Digunnahkan (di dengungkan)
Dengan Ukuran 2 Harokat

‫ص َفة َال ِزَمة لِلنـو ِن‬ َ ‫ف غُنَّ ٍة ُم‬


ِ َ‫ َلَ َّن الغُنَّة‬,‫ش َّد ِد‬ َ ‫س َّمى َه َذا الـ ُحك ُم َحر‬ ِ َ‫ش َّد َدةِ بِـ ِمق َدا ِر َحرَكت‬
َ ُ‫ي َوي‬ َ َ ‫ار الغُنَّ ِة فِـي ُك ِل النـو ِن الـ ُم‬
ُ ‫ب إِظ َه‬
ِ
ُ ‫يَـج‬
Wajib mengungkapkan dengung pada setiap huruf nun yang bertasydid dengan ukuran 2 harokat dan
hukum ini dinamakan huruf ghunnah yang bertasydid, karena ghunnah adalah sifat yang lazim (melekat)
untuk huruf nun.

َ ‫وغُ َّن ِمي ًما ثُـ َّم نُـوًن ُش ِد َدا َو َس ِم ُكال َحر‬:
‫ف غُنَّ ٍة بَ َدا‬ َ ‫قَا َل الـ َجم ُزوِري‬
Berkata Imam Jamzuriy : dan dengungkanlah huruf mim kemudian huruf nun yang bertasydid dan
namakanlah kedua huruf itu dengan huruf ghunnah dan tampakkanlah (ghunnahnya).

‫ال فِـي ال ُقرآ ِن ال َك ِريـ ِم‬


ُ َ‫اَل ِمث‬ ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬
‫آن ال َك ِري ِـم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬ ‫ال النـو ِن‬
ُ ‫أَح َو‬

)٣ :‫أَلَّن نَّـج َم َع ِعظَ َامهُ (القيامة‬..... )٦ :‫ما يَ ُكو ُن ِمن نَّـج َوى ثَالَثٍَة (الـمجادلة‬...
َ ‫اَلنـو ُن فِـي أَ َّو ِل ال َكلِ َم ِة‬
ِ ‫( ِعـن َد‬
)‫الدغَ ِام‬

)٢ :‫ـجلَّى(الليل‬
َ َ‫َوالـنَّـ َها ِر إِذَا ت‬ ِ َّ‫ِم َن الـ ِجنَّ ِة َوالن‬
)٦ : ‫اس (الناس‬ ‫اَلنـو ُن فِـي َو َس ِط ال َكلِ َم ِة‬

)٦ :‫لَتَـ َرُو َّن الـ َج ِحي َم (التكاثر‬ )٥ : ‫ـحطَ َم ِة (الـهمزة‬ ِ


ُ ‫َكالَّ لَيُـنـبَ َذ َّن فـي ال‬ ‫اَلنـو ُن فِـي نِـ َهايَِة ال َكلِ َم ِة‬

‫الساكِنَ ِة‬
َّ ‫أَح َكا ُم ال ِمي ِم‬
HUKUM-HUKUM MIM SUKUN

ِ ‫ف وتَـ َقع فِـي وس ِط ال َكلِم ِة أَو‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ‫اَل ِميم ال‬


‫آخ ِرَها‬ َ َ َ ُ َ ِ ‫ساكنَةُ ه َي المي ُم الـ َخاليَةُ م َن الـ َح َرَكة َو ُس ُكونـُ َها َثبِت فـي ال َوص ِل َوال َوق‬
َ ُ
Huruf Mim Sukun yaitu huruf mim yang terbebas dari harokat dan sukunnya tetap yaitu ketika washol
(bersambung) dan waqof (berhenti) dan terletak ditengah kata atau di akhir kata.

‫الش َف ِوي‬ ُ ‫الش َف ِوي َو الظ َه‬


َّ ‫ار‬ َّ ‫ام‬ ِ ‫الش َف ِوي َو‬
ُ َ‫الدغ‬ ِ ‫س ٍام ِهي‬
َّ ُ‫الخ َفاء‬ ِ ِ ُ ‫ساكِنَةُ ِمن َحي‬
َ َ ‫ث ُحك ُم َها إلَـى ثَالَثَة أَق‬
ِ ِ
َ ‫تَـنـ َقس ُم المي ُم ال‬
Huruf Mim Sukun dari segi hukumnya terbagi kepada 3 macam yaitu Ikhfa Syafawiy, Idghom
Syafawiy dan Izhar Syafawiy.

41 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫الش َف ِوي‬ ِ .١
َّ ُ‫الخ َفاء‬
1. IKHFA SYAFAWIY

‫لساكِنَةُ فِـي آ ِخ ِر‬


َّ ‫ت ال ِمي ُم ا‬ َ ِ‫ف البَ ِاء َوالَ يَ ُكو ُن ذَل‬
ِ َ‫ك إَِّال إِذَا َكان‬ ُ ‫الساكِنَةُ َوبَـع َد َها َحر‬
َّ ‫الش َف ِوي ُه َو أَن َتتِـ َي ال ِمي ُم‬
َّ ُ‫اَ ِلخ َفاء‬

ِ َّ ‫ ومس َّو ِغ الخ َف ِاء ُهنَا أَ َّن ال ِميم‬، ‫ فَـتُخ َفى ال ِميم مع بـ َق ِاء الغُنَّ ِة‬،‫ف الب ِاء فِـي ال َكلِم ِة الَّتِـي تَلِيـها‬ ِ ِ
َ‫الساكنَةَ َوالبَاء‬ َ َ َُ َ ََ ُ َ َ َ ُ ‫ال َكل َمة َو َحر‬

َّ ‫ان فِـي ُمعظَِم‬


ِ ‫الص َف‬
.‫ات‬ ِ ‫ان فِـي المخر ِج ويشتَـ ِرَك‬
ََ َ َ
ِ ‫يـتَّ ِح َد‬
َ

Ikhfa Syafawiy yaitu datangnya huruf mim sukun dan setelahnya ada huruf ba’ dan tidaklah

yang demikian itu terjadi kecuali huruf mim sukun berada di akhir kata dan huruf ba’ berada di kata

yang mengiringinya, maka disamarkan huruf mim yang disertai menetapkan gunnah (dengung), dan

ditetapkannya ikhfa disini karena huruf mim sukun dan huruf ba’ kedua huruf tersebut bersatu pada

tempat keluarnya huruf dan berserikat pada sebagian besar sifat-sifat huruf.

.‫اعاةِ الغُنَّ ِة َو َع َدِم التَّش ِدي ِد‬


َ ‫الدغَ ِام َم َع ُم َر‬
ِ ‫الظ َها ِر َو‬
ِ ‫ي‬ ٍ ِ‫الساكِنَ ِة ب‬
َ َ‫ـحالَة ب‬
َ َّ ‫اَلنط ُق ِبل ِمي ِم‬
Pengucapan Huruf mim sukun dengan keadaan antara izhar (jelas) dan idghom (melebur) dengan
menerapkan gunnah (dengung) dan meniadakan tasydid.

َّ ‫لش َف ِو ِي لِـ ُخ ُرو ِج ال ِمي ِم َوالبَ ِاء ِم َن‬


ِ َ‫الش َفت‬
‫ي‬ َّ ‫ُسـ ِم َي ِب‬
Dinamakan dengan Syafawiy karena keluarnya huruf mim dan ba’ dari kedua bibir.

ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬


‫آن ال َك ِري ِـم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬ ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬
‫آن ال َك ِري ِـم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬

ِ ‫وما ص‬
)٢٢ : ‫احبُ ُكم بِ َـمجنُـو ٍن (الـتكوير‬ )٤ : ‫ارةٍ ِمن ِس ِجي ٍل (الـفيل‬ ِِ ِ
َ ََ َ ‫تَـرمي ِهم بـح َج‬

)٢٢ : ‫صي ِط ٍر(الغاشية‬


َ ‫ت َعلَي ِهم بِ ُـم‬
َ ‫لَس‬ )١١ : ‫إِ َّن َربَّـ ُهم بِـ ِهم يَـوَمئِ ٍذ لَّـ َخبِيـر (العاديت‬

)١٤ : ‫اه َرةِ (النازعات‬


ِ ‫الس‬
َّ ‫فَإذَا ُهم بِـ‬ )٢٤ : ‫اب أَلِي ٍم (االنشقاق‬
ٍ ‫فَـبَ ِشرُهم بِ َـع َذ‬

42 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫الصغِيـ ُر‬
َّ ‫ي‬ِ َ‫ام ال ِمثـل‬
ُ َ‫ش َف ِوي أَو إِدغ‬
َّ ‫ اَ ِلدغَا ُم ال‬.٢
2. IDGHOM SYAFAWIY ATAU IDGHOM MISLAIN SHOGIR

َّ ‫ فَعِن َدئِ ٍذ تُدغَ ُم ال ِمي ُم‬،‫آخ ِر ال َكلِ َم ِة َو ِتتِـ َي بَـع َد َها ِميم ُمتَ َح ِرَكة‬
ُ‫الساكِنَة‬ ِ ‫الش َف ِوي هو أَن َتتِـي ِميم ساكِنة فِـي‬
َ َ َ َُ ُ َ‫اَ ِلدغ‬
َّ ‫ام‬

‫الصغِيـ ُر‬ ِ َ‫ام ال ِمثـل‬ ِ ‫ِبلمتح ِرَك ِة لِتصبِحا ِميما و‬


َّ ‫ي‬ ُ َ‫ام ال ِمي ِمي َو إِدغ‬ ِ ‫ضا‬
ُ َ‫الدغ‬ َ ُ‫ش َّد َدةً تَظ َه ُر َعلَيـ َها الغُنَّةُ َوي‬
ً ‫س َّمى أَي‬ َ ‫اح َدةً ُم‬ َ ً َ ُ َ َُ
Idghom Syafawiy yaitu datangnya huruf mim sukun di akhir kata dan datang juga setelahnya

huruf mim yang berharokat, maka ketika itu di idghomkan (dileburkan) huruf mim sukun dengan huruf

mim berharokat supaya keduanya menjadi satu huruf mim bertasydid yang terdengar jelas ghunnah

(dengung) pada huruf mim tersebut, dan dinamakan juga dengan Idghom Miimiy dan Idghom Mislain

shogir.

‫الساكِنَةَ َد َخلَت فِـي ال ِمي ِم ال ُمتَ َح ِرَك ِة تَ َـم ًاما‬


َّ ‫ُسـ ِم َي إِدغَ ًاما ِلَ َّن ال ِمي َم‬

Dinamakan idghom karena huruf mim sukun masuk kedalam huruf mim berharokat secara sempurna.

ً‫ص َفة‬ ِ ‫ي ِلَ َّن المد ِغم والمدغَم فِ ِيه متَّ ِح َد‬
ِ ‫ان اسـما ورسـما و لَفظًا و‬ ِ َ‫ُسـ ِمي ال ِمثـل‬
َ َ ً ََ ً ُ َ ُ ََ ُ َ
Dinamakan mislain karena huruf yang melebur dan dileburkan keduanya adalah satu dari segi nama,

bentuk, lafaz dan sifatnya

‫ف الَ َّو َل َساكِن َو الثَّانِـ َي ُمتَ َح ِرك‬


َ ‫صغِي ًـرا ِلَ َّن الـ َحر‬
َ ‫ُسـ ِم َي‬
Dinamakan shogir karena huruf yang pertama sukun dan huruf yang kedua berharokat

ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬


‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬ ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬
‫آن ال َك ِري ِـم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬

)٤٦ : ‫ُكلُوا َوتَ َـمتَّـعُوا قَلِيالً إِنَّ ُكم مـج ِرُمو َن (الـمرسالت‬ )٤ : ‫(قريش‬.... ‫اَلَّ ِذي أَط َع َم ُهم ِمن ُجو ٍع‬

)٢٠ : ‫َوهللاُ ِمن َّوَرآئِ ِهم م ِـحيط (الـبـروج‬ َ ‫إِنَّـ َها َعلَي ِهم مؤ‬
)٨ : ‫ص َدة (الـهمزة‬

َ ِ‫أَالَ يَظُن أُولَئ‬


)٤ : ‫ك أَنَّـ ُهم َّمبـعُوثُـو َن (الـمطففي‬ )٤ : ‫بِِذ ِن َربِـ ِهم ِمن ُك ِل أَم ٍر (الـبينة‬.....

43 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫‪ .٣‬اَ ِلظ َها ُر َّ‬
‫الش َف ِوي‬
‫‪3. IZHAR SYAFAWIY‬‬

‫ف الـ ِهج ِاء ما ع َدا الباء وال ِميم فِـي َكلِم ٍة و ِ‬


‫اح َدةٍ أَو فِـي‬ ‫الش َف ِوي هو أَن يتِـي بـع َد حر ِ‬
‫ف ال ِمي ِم َّ ِ ِ‬
‫َ َ‬ ‫الساكنَة ُح ُرو ُ َ َ َ َ َ َ َ‬ ‫َُ َ َ َ َ‬ ‫اَ ِلظ َه ُ‬
‫ار َّ‬

‫ب َمـخ َرِج َها َم َع ال َف ِاء‬ ‫ِ‬ ‫ي‪ ,‬وي ُكو ُن أَ َشد إِظهاراً بـع َد الوا ِو أَ ِو ال َف ِاء ‪ِ ،‬التِ ِ‬
‫ـحاد َمـخ َر ِج المي ِم َم َع ال َوا ِو‪َ ،‬وقُـر َ‬
‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ِ‬
‫َكل َمتَ ِ َ‬

‫‪Izhar Syafawiy yaitu datangnya huruf-huruf hijaiyah setelahnya huruf mim sukun selain huruf‬‬

‫‪ba’ dan huruf mim pada satu kata atau pada dua kata, dan bentuk pengucapan yang harus paling jelas‬‬

‫‪yaitu setelah huruf waw dan huruf fa’, karena bersatunya makjhroj (tempat keluar huruf) mim dengan‬‬

‫‪huruf waw dan dekatnya makhroj huruf mim dengan huruf fa’.‬‬

‫الساكِنَ ِة‪َ ,‬و ُس ِـم َي َش َف ِوي لِـ ُخ ُرو ِج َها ِم َن َّ‬


‫الش َفتَ ِ‬
‫ي‪.‬‬ ‫ارا ِِلظ َها ِر نُط ِق ال ِمي ِم َّ‬ ‫ِ‬
‫ُسـم َي إِظ َه ً‬

‫‪Dinamakan izhar karena jelasnya pengucapan huruf mim sukun, dan di namakan syafawiy karena‬‬
‫‪keluarnya huruf mim dari dua bibir.‬‬

‫ال فِـي ال ُقر ِ‬


‫آن ال َك ِري ِـم‬ ‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫ف‬
‫اَلـ َحر ُ‬ ‫َرق ُم‬

‫فَـلَ ُهم أَجر غَْيُ َمـمنُـو ٍن (التي ‪)٦ :‬‬ ‫أ‬ ‫‪١‬‬

‫لِنجعلَها لَ ُكم تَذكِرةً وتَعِيـها أُذُن و ِ‬


‫اعيَة (الـحاقة ‪)١٢ :‬‬ ‫ت‬ ‫‪٢‬‬
‫َ‬ ‫َ َ ََ‬ ‫َ ََ‬

‫ودو َن لِ َما قَالُوا فَـتَح ِر ُير َرقَـبَ ٍة‪(...‬الـمجادلة ‪)٣ :‬‬


‫سائِ ِهم ثـُ َّم يَـعُ ُ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫َّ ِ‬
‫ين يُظَاه ُرو َن من ن َ‬
‫َوالذ َ‬ ‫ث‬ ‫‪٣‬‬

‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ثـُ َّم إِنـي َد َعوتُـ ُهم ج َه ً‬
‫ارا (نوح ‪)٨ :‬‬ ‫ج‬ ‫‪٤‬‬

‫ِ‬
‫إِذَا َرأَيـتَـ ُهم َحسبـتَـ ُهم لُؤل ًُؤا َمنـثُ ً‬
‫ورا (النسان‪)١٩ :‬‬ ‫ح‬ ‫‪٥‬‬

‫ضو َن َال تَـخ َفى ِمن ُكم َخافِيَة (الـحاقة ‪)١٨ :‬‬
‫يَـوَمئِ ٍذ تُـع َر ُ‬ ‫خ‬ ‫‪٦‬‬

‫لَ ُكم ِدينُ ُكم َولِـ َي ِدي ِن (الكافرون‪)٦ :‬‬ ‫د‬ ‫‪٧‬‬

‫ار ُهم تَـرَه ُق ُهم ِذلَّة‪( ...‬الـمعارج‪)٤٤ :‬‬ ‫ِ‬


‫صُ‬ ‫َخاش َعةً أَب َ‬ ‫ذ‬ ‫‪٨‬‬

‫‪44 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫ف (قريش‪)٢:‬‬ ‫الشتَ ِاء َو َّ‬
‫الصي ِ‬ ‫إِ َيالفِ ِهم ِرحلَةَ ِ‬ ‫ر‬ ‫‪٩‬‬

‫اجا ِمنـ ُهم َزه َرةَ الـ َحيَاةِ الدنـيَا‪(...‬طه ‪)١٣١:‬‬ ‫ِ‬
‫ك إِلَـى َما َمتـَّعنَا بِه أَزَو ً‬ ‫َوَال تَـ ُمد َّ‬
‫َّن َعيـنَـي َ‬ ‫ز‬ ‫‪١٠‬‬

‫ص َالتِـ ِهم َس ُ‬
‫اهو َن (الـماعون‪)٥:‬‬ ‫َّ ِ‬
‫ين ُهم َعن َ‬
‫الذ َ‬ ‫س‬ ‫‪١١‬‬

‫اعةُ َّ ِ‬
‫الشافعِ َ‬
‫ي (الـمدثر ‪)٤٨:‬‬ ‫فَ َما تَـنـ َفعُ ُهم َش َف َ‬ ‫ش‬ ‫‪١٢‬‬

‫صلَ َوات ِمن َربِـ ِهم َوَر َحـ َمة (الـبقرة ‪)١٥٧:‬‬ ‫أُولَئِ َ‬
‫ك َعلَي ِهم َ‬ ‫ص‬ ‫‪١٣‬‬

‫ضرا َوَال َر َش ًدا (الـجن ‪)٢١ :‬‬ ‫قُل إِنِـي َال أَملِ ُ‬
‫ك لَ ُكم َ‬ ‫ض‬ ‫‪١٤‬‬

‫يل (الـفيل ‪)٣ :‬‬‫ِ‬ ‫ِ‬


‫َوأَر َس َل َعلَيهم طَيـ ًرا أ ََبب َ‬ ‫ط‬ ‫‪١٥‬‬

‫َح ًدا (الـجن ‪)٧ :‬‬ ‫ث َّ‬


‫اّلِلُ أ َ‬ ‫َوأَنَّـ ُهم ظَنوا َك َما ظَنَـنـتُم أَن لَن يَـبـ َع َ‬ ‫ظ‬ ‫‪١٦‬‬

‫صالَتِـ ِهم َس ُ‬ ‫ِ‬


‫اهو َن (الـماعون ‪)٥ :‬‬ ‫اَلَّذي َن ُهم َعن َ‬ ‫ع‬ ‫‪١٧‬‬

‫إِ َّن َع َذاب ربِـ ِهم غَْي مأم ٍ‬


‫ون (الـمعارج‪)٢٨ :‬‬ ‫غ‬ ‫‪١٨‬‬
‫َُُ‬ ‫َ َ‬

‫أَلَـم يَـج َعل َكي َد ُهم فِـي تَضلِ ٍ‬


‫يل (الـفيل ‪)٢ :‬‬ ‫ف‬ ‫‪١٩‬‬

‫َوإِذَا َرأَو ُهم قَالُوا إِ َّن َه ُؤَال ِء لَ َ‬


‫ضالو َن (الـمطففي ‪)٣٢ :‬‬ ‫ق‬ ‫‪٢٠‬‬

‫ول (الـفيل ‪)٥ :‬‬ ‫فَ َج َعلَ ُهم َك َعص ٍ‬


‫ف َمأ ُك ٍ‬ ‫ك‬ ‫‪٢١‬‬

‫صالُوا الـ َج ِحي َم (الـمطففي‪)١٦ :‬‬


‫ثـُ َّم إِنَّ ُكم لَ َ‬ ‫ل‬ ‫‪٢٢‬‬

‫َعلَي ِهم نَـار مؤ َ‬


‫ص َدة (البلد ‪)٢٠ :‬‬ ‫ن‬ ‫‪٢٣‬‬

‫ت لَـ ُهم إِس َر ًارا (نوح ‪)٩ :‬‬ ‫ثـُ َّم إِنِـي أَعلَن ُ‬
‫ت لَـ ُهم َوأَس َرر ُ‬ ‫و‬ ‫‪٢٤‬‬

‫إِذ قَ َ‬
‫ال لَـ ُهم أَ ُخو ُهم ُهود أ ََال تَـتَّـ ُقو َن (الشعراء ‪)١٢٤ :‬‬ ‫ه‬ ‫‪٢٥‬‬

‫لَـم يَلِد َولَـم يُـولَد (الخالص ‪)٥ :‬‬ ‫ي‬ ‫‪٢٦‬‬

‫‪45 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


ُ‫الدغَ ِام َو أَق َس ُامه‬
ِ ‫ب‬ُ ‫َب‬
PEMBAHASAN IDGHOM DAN JENIS-JENISNYA

‫لشي ِء‬
َّ ‫شي ِء فِـي ا‬
َّ ‫اد ِمنهُ ُهنَا ُه َو إِد َخا ُل ال‬ ٍ ‫اَ ِلدغَام فِـي اللُغَ ِة لَهُ ِع َّدةُ مع‬
ُ ‫ َوال ُم َر‬,‫ان‬ ََ ُ
Idghom menurut bahasa memiliki banyak pengertian, dan yang dimaksud dengan idghom disini yaitu

memasukkan sesuatu kedalam sesuatu.

ِ َ‫ اَلنط ُق ِبلـ َحرف‬: ‫اَ ِلدغَا ُم اص ِطالَ ًحا‬


َ ‫ي َحرفًا َكالثَّانِـي ُم‬
.‫ش َّد ًدا‬
Idghom menurut istilah yaitu pengucapan dua huruf menjadi satu huruf yang bertasydid

ِ َّ ‫ي ُهـما ا ِلدغَام ال َكبِْي و ا ِلدغَام‬ ِ ِ


ُ‫الصغْي‬ ُ َُ ُ َ ِ ‫يَـنـ َقس ُم ا ِلدغَا ُم إِلَـى قس َم‬
Idghom Terbagi 2 Macam, keduanya yaitu Idghom Kabir dan Idghom Shogir

ٍ ‫اَ ِلدغَام ال َكبِْي هو إِدغَام حر‬


‫ف ُمتَ َح ِر ٍك فِـي آ َخ َر ُمتَ َح ِر ٍك‬ َ ُ َُ ُ ُ
Idghom Kabir yaitu memasukkan huruf yang berharokat kepada huruf lain yang juga berharokat.

Contoh idghom kabir yaitu memasukkan huruf "‫ "ن‬yang berharokat kepada huruf "‫ "ن‬yang juga

berharokat terdapat pada surah Al-Kahfi ayat 95 :

)٩٥ : ‫ال َما َم َّكنِـي فِ ِيه َربـِي َخْي فَأ َِعينُونِـي بِ ُق َّوةٍ أَج َعل بَـيـنَ ُكم َوبَـيـنَـ ُهم َرد ًما (الكهف‬
َ َ‫ق‬
Kata "‫كنِـي‬
َّ ‫ " َم‬asalnya adalah "‫ " َم َّكنَـنَـي‬kemudian diidghomkan baik dari segi penulisan maupun bacaan.
ٍ ‫الصغِْي هو إِدغَام حر‬
‫ف َساكِ ٍن فِـي آ َخ َر ُمتَ َح ِر ٍك‬ َ ُ َ ُ ُ َّ ‫ام‬ُ َ‫اَ ِلدغ‬
Idghom Shogir yaitu memasukkan huruf yang sukun kepada huruf lain yang berharokat.

Contohnya memasukkan huruf “‫ ”ت‬kepada huruf “‫ ”ط‬pada surah As-Shoff ayat 14 :

)١٤ : ‫يل َوَك َف َرت طَّائَِفة (الصف‬ِ ِ ِ ِ ِ َّ


َ ‫فَآ ََمنَت طائ َفة من بَنـي إس َرائ‬
Wajib idghom apabila ada dua kata yang diakhiri dengan huruf yang sejenis yang disukunkan pada akhir
kata yang pertama. sebagaimana terdapat pada ayat Al-Quran surah Al-Anbiya ayat 87 :

)٨٧ : ‫(النبياء‬... ‫اضبًا فَظَ َّن أَن لَن نَّـق ِد َر َعلَي ِه‬
ِ َ‫وذَا النـو ِن إِذ ذَ َهب مغ‬
ُ َ َ
Dikecualikan dalam bab idghom yaitu apabila huruf “‫ ”و‬sukun yang terletak setelah harokat dhommah

dan huruf “‫ ”ي‬sukun yang terletak setelah harokat kasroh maka tidak diidghomkan tetapi dibaca izhar.

46 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫ف َسنَ ٍة ِمـ َّما تَـعُدو َن (السجدة ‪)٥ :‬‬ ‫ٍ‬
‫ج إِلَي ِه فِـي يَـوم َكا َن ِمق َد ُارهُ أَل َ‬
‫‪...‬ثـُ َّم يَـع ُر ُ‬
‫اّلِلَ ل ََعلَّ ُكم تُـفلِ ُحو َن (آل عمران ‪)٢٠٠ :‬‬
‫صابُِروا َوَرابِطُوا َواتَّـ ُقوا َّ‬
‫ين آ ََمنُوا اصِبُوا َو َ‬
‫َّ ِ‬
‫َي أَيـ َها الذ َ‬
‫‪) maka para‬ط( ‪) apabila bertemu huruf‬ت( ‪), begitu juga huruf‬د( ‪) bertemu huruf‬ت( ‪Adapun apabila huruf‬‬
‫‪) maka‬ظ( ‪) bertemu huruf‬ذ( ‪ulama telah sepakat menjadikannya idghom. Begitu juga apabila huruf‬‬
‫‪diidghomkan.‬‬
‫ين َال يَـعلَ ُمو َن (يونس ‪)٨٩ :‬‬ ‫ان سبِ َّ ِ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫يل الذ َ‬
‫يما َوَال تَـتَّب َع َ َ‬
‫ال قَد أُجيبَت َّدع َوتُ ُك َما فَاستَق َ‬
‫قَ َ‬
‫يل َوَك َف َرت طَّائَِفة (الصف ‪)١٤ :‬‬ ‫َّ ِ ِ ِ ِ ِ‬
‫فَآ ََمنَت طائ َفة من بَنـي إس َرائ َ‬
‫ِ َّ‬ ‫اع بِِذ ِن َِّ‬ ‫وَما أَر َسلنَا ِمن ر ُس ٍ‬
‫ول إَِّال لِيُطَ َ‬
‫وك فَاستَـغ َف ُروا َّ‬
‫اّلِلَ‪( ....‬النساء ‪)٦٤ :‬‬ ‫اّلِل َولَو أَنَّـ ُهم إذ ظلَ ُموا أَنـ ُف َ‬
‫س ُهم َجاءُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫‪), maka diidghomkan tanpa ada keraguan. Begitu‬ت( ‪) bertemu dengan huruf‬د( ‪Begitu juga apabila huruf‬‬

‫‪).‬ر( ‪ ” apabila bertemu huruf‬قُل ‪ -‬بَل ‪َ -‬هل“ ‪) pada kata‬ل( ‪juga diidghomkan huruf‬‬

‫ب لَ ُكم َمثَ ًال ِمن أَنـ ُف ِس ُكم َهل لَ ُكم ِمن َما َملَ َكت أَيـ َمانُ ُكم ِمن ُش َرَكاءَ فِـي َما َرَزقـنَا ُكم‪(...‬الروم‪)٢٨:‬‬ ‫ض َر َ‬
‫َ‬
‫ِ‬ ‫اّلِلُ إِلَي ِه َوَكا َن َّ‬
‫يما (النساء ‪)١٥٨:‬‬ ‫اّلِلُ َع ِز ًيزا َحك ً‬ ‫بَل َرفَـ َعهُ َّ‬
‫اع ِة العُس َرةِ (التوبة‪)١١٧ :‬‬ ‫ين اتَّـبَـعُوهُ فِـي َس َ‬ ‫َّ ِ‬
‫صا ِر الذ َ‬
‫ِ‬
‫َّب َوال ُم َهاج ِر َ‬
‫ين َوالَن َ‬ ‫اّلِلُ َعلَى النِ ِ‬
‫اب َّ‬ ‫لََقد تَّـ َ‬
‫صد ٍق (السراء ‪)٨٠:‬‬ ‫صد ٍق وأَخ ِرجنِـي مـخرج ِ‬ ‫ب أَد ِخلنِـي مد َخل ِ‬ ‫َوقُل َّر ِ‬
‫ُ ََ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ‬

‫الدغَ ِام‬
‫اب ِ‬
‫أَسبَ ُ‬
‫‪SEBAB-SEBAB IDGHOM‬‬

‫‪Ada tiga sebab yang yang menjadikan dua huruf diidghomkan yaitu :‬‬

‫‪) yaitu sama pada makhroj dan sifatnya.‬اَلتَّ َماثُل( ‪1. At-Tamaatsul‬‬

‫ب( ‪2. At-Taqoorub‬‬


‫ار ُ‬
‫‪) yaitu berdekatan pada makhroj dan berbeda pada sifatnya.‬اَلتَّـ َق ُ‬
‫جانُس( ‪3. At-Tajaanus‬‬
‫‪) yaitu sama pada makhroj tetapi berbeda pada sebagian sifatnya‬اَلتَّ َ‬
‫ُ‬
‫اَل ِمثَا ُل فِـي ال ُقر ِ‬
‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ‫الدغَ ِام‬
‫اب ِ‬
‫أَسبَ ُ‬

‫شيَّ َدةٍ (النساء ‪)٧٨:‬‬ ‫ت َولَو ُكنـتُم فِـي بُـ ُر ٍ‬


‫وج ُم َ‬ ‫أَيـنَ َما تَ ُكونُوا يُد ِركك ُم ال َمو ُ‬ ‫اَلتَّ َماثُ ُل‬

‫ب أَد ِخلنِـي مد َخل ِ‬


‫صد ٍق (السراء ‪)٨٠:‬‬ ‫َوقُل َّر ِ‬ ‫ب‬
‫ُ َ‬ ‫ار ُ‬
‫اَلتَّـ َق ُ‬

‫ي الرش ُد ِم َن الغَ ِي (الـبقرة ‪)٢٥٦ :‬‬


‫قَد تَّـبَ َّ َ‬ ‫س‬
‫اَلتَّ َجانُ ُ‬

‫‪47 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


ِ ‫ُحكم الَِم التَّـع ِري‬
‫ف‬ ُ
HUKUM LAM TA’RIF

1. ALIF LAM QOMARIYYAH ( IZHAR QOMARIY)

Alif Lam Qomariyyah (izhar qomariyyah) ialah Alif Lam (‫ )ال‬yang masuk kepada isim yang
dimulai dengan huruf hijaiyah yang mengiringinya dan jumlahnya ada 14 huruf. Kata qomariyyah

diambil dari kata (‫ )قَ َمر‬yang artinya bulan. Alif lam qomariyyah memakai tanda sukun dan harus dibaca
jelas dan terang, adapun huruf setelahnya dibaca sebagaimana aslinya.

Tabel Huruf dan Contoh-Contoh dari ( ‫ ) ال‬Qomariyyah

ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬


‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬ ‫ف‬
ُ ‫اَلـ َحر‬ ‫َرقم‬

َ َ‫إِ َّن َشانِئ‬


)٣ : ‫ك ُه َو الَبـتَـ ُر (الكوثر‬ ‫أ‬ ١
ِ ‫َو َه َذا الـبَـلَ ِد الَِم‬
)٣ : ‫ي (التي‬ ‫ب‬ ٢

َ َ‫َوالـ ِجـب‬
)٧ : ‫ال أَوَت ًدا (النبأ‬ ‫ج‬ ٣
ِ َ‫َوام َرأَتُهُ َحـ َّمالَةَ الـ َحـط‬
)٦ : ‫ب (الـمسد‬ ‫ح‬ ٤
)٤ : ‫اس (الناس‬ ِ ‫ِمن َش ِر ال َوس َوا‬
ِ َّ‫س الـ َخن‬ ‫خ‬ ٥
)‫ ە‬: ‫فَِإ َّن َم َع العُـس ِر يُس ًرا (الشرح‬ ‫ع‬ ٦
)١٤ : ‫َو ُه َو الغَـ ُفوُر ال َو ُدو ِد (البوج‬ ‫غ‬ ٧
)١٧ : ‫إِ َّن يَـوَم الـ َفص ِل َكا َن ِميـ َق ًات (النبأ‬ ‫ف‬ ٨
ِ
َ َّ‫َوالـ َقـ َم ِر إذَا ات‬
)١٨: ‫س َق (االنشقاق‬ ‫ق‬ ٩
ِ
ُ ‫َوإِذَا ال َكـ َواك‬
)٢:‫ب انـتَـثَـ َرت (االنفطار‬ ‫ك‬ ١٠
)٧ : ‫َويَـمنَـعُو َن ال َماعُو َن (الـماعون‬ ‫م‬ ١١
)‫ ە‬: ‫ات الـ َوقُـو ِد (البوج‬
ِ َ‫اَلنَّا ِر ذ‬ ‫و‬ ١٢
)١١: ‫ت إِن َكا َن َعلَى الـ ُه َدى (العلق‬
َ ‫أَ َرأَي‬ ‫هـ‬ ١٣
)٩ : ‫فَأََّما الـيَ ـتِي َم فَالَ تَـق َهر(الـضحى‬ ‫ي‬ ١٤

48 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


2. ALIF LAM SYAMSIYYAH (IDGHOM SYAMSIY)

Alif Lam Syamsiyyah (idghom syamsiyyah) ialah Alif Lam (‫ )ال‬yang masuk kepada isim yang
dimulai dengan huruf hijaiyah yang mengiringinya dan jumlahnya ada 14 huruf. Kata Syamsiyyah diambil

dari kata (‫شـمس‬


َ ) yang artinya matahari. Alif lam Syamsiyyah ini disebut juga dengan idghom syamsiyyah

(‫شم ِسيَّ ِة‬


َّ ‫)إِدغَا ُم ال‬ karena pengucapan alif lam nya dileburkan kepada huruf yang setelahnya dan huruf

hijaiyyah yang berada setelah alif lam ini ditasydidkan.

Tabel Huruf dan Contoh-Contoh dari ( ‫ ) ال‬Syamsiyyah.

ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬


‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬ ‫ف‬
ُ ‫اَلـ َحر‬ ‫َرقم‬
ِ ِ‫ب َوالتَّـ َرآئ‬
)٧ : ‫ب (الطارق‬ ِ َ‫ج ِمن ب‬
ِ ‫ي الصل‬ ُ ‫يَـخ ُر‬ ‫ت‬ ١
ِ
ُ ‫اَلنَّج ُم الثَّاق‬
)٣ : ‫ب (الطارق‬ ‫ث‬ ٢
ِ ‫يصلَونَـها يـوم‬
)١‫ ە‬: ‫الدي ِن (االنفطار‬ ‫د‬ ٣
َ َ َ َ
ِ ‫ت‬
)٩ : ‫الذك َرى (العلى‬ ِ ‫فَ َذكِر إِن نَّـ َف َع‬ ‫ذ‬ ٤

َ ِ‫إِ َّن إِلَـى َرب‬


)٨ : ‫ك الرج َعى (العلق‬ ‫ر‬ ٥

)١٨ : ‫الزَبنِيَةَ (العلق‬


َّ ُ‫َسنَدع‬ ‫ز‬ ٦

)١ : ‫الس َمآ ِء َو الطَّا ِر ِق (الطارق‬


َّ ‫َو‬ ‫س‬ ٧

َّ ِ‫فَالَ أُق ِس ُم بـ‬


)١٦ : ‫الش َف ِق (االنشقاق‬ ‫ش‬ ٨

)١٠: ‫ف نُ ِش َرت (التكوير‬


ُ ‫َوإِذَا الص ُح‬ ‫ص‬ ٩

)١ : ‫َوالض َحى (الضحى‬ ‫ض‬ ١٠

)٢ : ‫َوَما أَد َرا َك َما الطَّا ِر ُق (الطارق‬ ‫ط‬ ١١


ِ ِ
َ ‫فَـتَ ُكوَن م َن الظَّال ِم‬
)٣‫ ە‬: ‫ي (البقرة‬ ‫ظ‬ ١٢

)١٧ : ‫َوالَّي ِل َوَما َو َس َق (االنشقاق‬ ‫ل‬ ١٣

)‫ ە‬: ‫ات ال َوقُـو ِد (البوج‬


ِ َ‫اَلنَّا ِر ذ‬ ‫ن‬ ١٤

49 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫ُحك ُم الَِم فِع ٍل‬
‫‪HUKUM LAM FI’IL‬‬

‫ضا ِر ًعا أَو أَم ًرا‬ ‫َالم فِع ٍل ِهي َالم ساكِنَة أَصلِيَّة سواء أَ َكا َن ال ِفعل م ِ‬
‫اضيًا أَو ُم َ‬ ‫َُ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫‪Lam Fi’il adalah lam sukun asli, sama saja apakah terdapat pada fi’il madhi atau fi’il mudhori’ ataupun‬‬

‫‪fi’il amar.‬‬

‫أَلـ َها ُك ُم التَّ َكاثُـ ُر (التكاثر‪)١ :‬‬


‫ِِ‬ ‫السيَّ ِ‬ ‫وأَلـ ُقوهُ فِـي غَياب ِة الـج ِ ِ‬
‫ارة إِن ُكنـتُم فَاعل َ‬
‫ي (يوسف‪)١٠ :‬‬ ‫ض َّ َ‬ ‫ب يَـلتَقطهُ بَـع ُ‬ ‫ََ ُ‬ ‫َ‬
‫َها تَـهتَـز َكأَنَّـ َها َجان َولَّـى ُمدبًِرا (النمل‪)١٠ :‬‬
‫اك فَـلَ َّما َرآ َ‬
‫صَ‬ ‫َوأَلـ ِق َع َ‬
‫سوا "‪",‬الـتَـ َقى" ‪Lam Fi’il diizharkanlah secara mutlaq seperti kata‬‬
‫"قُـلـنَا" ‪" dan kalimat‬قُل نَـ َعم" ‪ ",‬الـتَ َم ُ‬
‫سبُوا (آل عمران ‪)١٥٥ :‬‬ ‫الشيطَا ُن بِبَـع ِ‬ ‫إِ َّن الَّ ِذين تَـولَّوا ِمن ُكم يـوم التَـ َقى الـجمع ِ‬
‫ان إِنَّـ َما استَـ َزلَّـ ُه ُم َّ‬
‫ض َما َك َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ‬
‫ورا (الـحدديد‪)١٣ :‬‬ ‫ِ‬ ‫قِ ِ‬
‫سوا نُ ً‬
‫يل ارجعُوا َوَراءَ ُكم فَالـتَم ُ‬
‫َ‬
‫قُل نَـعم وأَنـتم َد ِ‬
‫اخ ُرو َن (الـصفات‪)١٨ :‬‬ ‫َ َ ُ‬
‫ب (البقرة‪)٣٤ :‬‬ ‫َِّ ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫يس أَبَـى َواستَك ََ‬
‫س َج ُدوا إال إبل َ‬
‫َوإذ قُـلنَا لل َم َالئ َكة اس ُج ُدوا آل ََد َم فَ َ‬
‫‪) maka harus diidghomkan‬ل( ‪Kecuali apabila lam fi’il mudhori’ yang dijazmkan bertemu dengan huruf‬‬

‫‪karena tamatsul yaitu sama pada makhroj dan sifatnya sebagaimana contoh berikut :‬‬

‫س َو َج َد َها تَطلُ ُع َعلَى قَـوٍم لَـم نَـج َعل لَـ ُهم ِمن ُدونِـ َها ِستـ ًرا (الكهف ‪)٩٠:‬‬ ‫َحتَّـى إِذَا بَـلَ َغ َمطلِ َع َّ‬
‫الشم ِ‬

‫‪Begitu juga harus diidghomkan apabila lam fi’il bertemu huruf‬‬ ‫)ر(‬ ‫‪karena taqoorub yaitu berdekatan‬‬

‫‪pada makhrojnya sebagaimana contoh berikut :‬‬

‫صغِيـ ًرا (السراء ‪)٢٤:‬‬ ‫ِ‬ ‫َوقُل َر ِ‬


‫ب ار َحـم ُه َما َك َما َربَّـيَانـي َ‬

‫‪50 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫الرا ِء‬ ُ ‫أَح َك‬
َّ ‫ام‬
HUKUM-HUKUM HURUF RO’

‫ اَلتَّـف ِخي ُم‬.١


1. At-Tafkhim (Dibaca Tebal)

ِ ‫الراء فِـي ثَـمانِي ِة مو‬


: ‫اض َع‬ ََ َ َ ُ َّ ‫تُـ َف َّخ ُم‬
Huruf Ro Dibaca Tebal Pada 8 Tempat :

ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬


‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬ ‫الر ِاء‬
َّ ‫ض ُع تَـف ِخي ِم‬
ِ ‫مو‬
َ ‫َرقم‬
ِ ‫َنر‬
)٦ : ‫هللا ال ُموقَ َدةُ (الـهمزة‬ ً‫الراءُ َمض ُموَمة‬
َّ ‫ت‬ِ َ‫ إِذَا َكان‬١
ُ
Apabila huruf ro didhommahkan
ِ ‫ب َه َذا البـي‬
)٣ : ‫ت (قريش‬ َّ ‫فَـليَـعبُ ُدوا َر‬ ً‫الراءُ َمفتُـو َحة‬
َّ ‫ت‬ِ َ‫ إِذَا َكان‬٢
َ
Apabila huruf ro difathahkan

)٧٧ : ‫إِنَّهُ لَ ُقرآن َك ِريـم (الـواقعة‬ ‫ إِذَا َكانَت َساكِنَةً َو قَـبـلَ َها َمض ُموم‬٣
Jika huruf ro dalam keadaan sukun dan sebelumnya ada
huruf yang didhommahkan

)٤ : ‫ارةٍ ِمن ِس ِجي ٍل(الـفيل‬ ِِ ِ


َ ‫تَـرمي ِهم بـح َج‬ ‫ إِذَا َكانَت َساكِنَةً َو قَـبـلَ َها َمفتُـوح‬٤
Jika huruf ro dalam keadaan sukun dan sebelumnya ada
huruf yang difathahkan

)٢١ : ‫ادا (الـنبأ‬


ً‫ص‬ ِ
َ ‫إِ َّن َج َهنَّ َم َكانَت مر‬ ‫ف استِعالٍَء غَيـ َر‬
ُ ‫ إِن ُسكِنَت َو َكا َن قَـبـلَ َها َكسر أَصلِي َوبَـع َد َها َحر‬٥
‫سوٍر‬ُ ‫َمك‬
Jika huruf ro disukunkan dan sebelumnya ada harokat kasroh
asliy dan setelahnya ada huruf isti’la yang bukan
dikasrohkan

َ َ‫َوالَ يَش َفعُو َن إِالَّ لِـ َم ِن ارت‬


‫ضى‬ ‫ إِن ُسكِنَت َو َكا َن قَـبـلَ َها َكسر َعا ِرض‬٦
)٢٨ : ‫(النبياء‬ Jika huruf ro disukunkan dan sebelumnya ada harokat kasroh
aridh (harokat kasroh yang bukan asli)

)٢ ‫سا َن لَِفي ُخس ٍر (العصر‬ ِ ‫إِ َّن‬


َ ‫الن‬ َ ‫ساكِ ِن‬
‫ضم‬ َّ ‫ إِن ُسكِنَت َوقـ ًفا َو َكا َن قَـبـلَ َها َساكِن َوقَـب َل ال‬٧
Jika huruf ro disukunkan dalam keadaan waqof dan
sebelumnya ada sukun dan sebelum sukun ada harokat
dhommah
ِ ‫لَيـلَةُ ال َقد ِر َخْي ِمن أَل‬
‫ف َشه ٍر‬ ‫ساكِ ِن فَـتح‬
َّ ‫ إِن ُسكِنَت َوقـ ًفا َو َكا َن قَـبـلَ َها َساكِن َوقَـب َل ال‬٨
)٣: ‫(القدر‬ Jika huruf ro disukunkan dalam keadaan waqof dan
sebelumnya ada sukun, dan sebelum sukun ada harokat
fathah

51 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫ اَل َّّتقِي ُق‬.٢
2. At-Tarqiq (Dibaca Tipis)

ِ ‫الراء فِـي َخـمس ِة موا‬


: ‫ض َع‬ ََ َ ُ َّ ‫تُـ َرقَّ ُق‬
Huruf Ro Dibaca Tipis Pada 5 Tempat :

‫ال فِـي ال ُقرآ ِن ال َك ِريـ ِم‬


ُ َ‫اَل ِمث‬ ‫الر ِاء‬
َّ ‫ض ُع تَـرقِي ِق‬
ِ ‫مو‬
َ ‫َرقم‬

َّ ‫الشتَآ ِء َو‬
ِ ‫الصي‬ ِ َ‫إِيالَفِ ِهم ِرحلَة‬ ً‫سوَرة‬ ِ َ‫ إِذَا َكان‬١
‫ف‬ ُ ‫الراءُ َمك‬
َّ ‫ت‬
)٢ : ‫(قريش‬ Apabila huruf ro dikasrohkan

‫إِ َّن َربَّـ ُهم بِـ ِهم يَـوَمئِ ٍذ لَّـ َخبِيـر‬ ‫ إِن ُسكِنَت َوقـ ًفا بَـع َد َي ٍء َساكِنَ ٍة‬٢

)١١: ‫(العاديت‬ Jika huruf ro disukunkan setelah huruf ya sukun

‫فِر َعو َن َوثَـ ُمو َد‬ ‫ف استِعالٍَء َمض ُموم أَو‬ ِ ِ ِ


َ ‫ إن ُسكنَت بَـع َد َكس ٍر أَصل ٍي َولَي‬٣
ُ ‫س بَـع َد َها َحر‬

)١٨: ‫(الفجر‬ ‫َمفتُـوح‬

Jika huruf ro disukunkan setelah harokat kasroh asli dan tidak


ada setelahnya huruf isti’la yang didhommahkan atau
difathahkan

‫سم لِ ِذي ِحج ٍر‬ َ ِ‫َهل فِـي ذَل‬ ‫ساكِ ِن َكسر‬


َّ ‫ إِن ُسكِنَت َوقـ ًفا َو َكا َن قَـبـلَ َها َساكِن َوقَـب َل ال‬٤
َ َ‫ك ق‬
)٥: ‫(الفجر‬ Jika huruf ro disukunkan dalam keadaan waqof dan
sebelumnya ada sukun dan sebelum sukun tersebut ada
harokat kasroh

ِ ‫ال ارَكبـوا فِيـها بِس ِم‬


‫هللا َمـج َرا َها‬ َ ُ َ َ‫َوق‬ ‫صم فِـي َكلِ َم ِة‬
ِ ‫ص َعن َعا‬ ِ ‫ َو فِـي ِرَوايَِة‬,ً‫ إِن َكانَت ُمـ َمالَة‬٥
ٍ ‫ال َم ِام َحف‬
)٤١: ‫اها (هود‬
َ ‫َوُمر َس‬ )‫(مـج َرا َها‬
َ
Jika huruf ro dibaca “imalah”, dan pada riwayat imam hafs an
ashim terdapat pada kata “majreha”

52 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫يَـ ُجوُز التَّـف ِخي ُم َو التَّـرقِي ُق‬.٣
3. Boleh At-Tafkhim Dan Boleh At-Tarqiq

ِ ‫جو ُاز تَـف ِخي ِم ا َّلر ِاء و تَـرقِي ِق َها فِـي مو‬
ِ ‫ض َع‬
:‫ي‬ َ َ ََ
Huruf Ro Boleh Dibaca Tebal dan Boleh Dibaca Tipis Pada 2 Tempat :

ِ ‫اَل ِمثَا ُل فِـي ال ُقر‬


‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ‫الر ِاء َوتَـرقِي ِق َها َج َوا ًزا‬
َّ ‫ض ُع تَـف ِخي ِم‬
ِ ‫مو‬
َ ‫َرقم‬

‫فَانـ َفلَ َق فَ َكا َن ُكل فِر ٍق َكالطَّو ِد ال َع ِظي ِم‬ ‫سوٍر‬ ٍ ِ ُ ‫ إِن سكِنت بـع َد َكس ٍر أَصلِ ٍي وبـع َدها حر‬١
ُ ‫ف استعالَء َمك‬ َ َ ََ َ َ ُ
)٦٣ : ‫(الشعراء‬ Jika huruf ro disukunkan setelah harokat kasroh asli dan
setelahnya ada huruf isti’la yang dikasrohkan

‫ي ال ِقط ِر‬ ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ
َ ‫َوأَ َسلنَا لَهُ َع‬ ُ ‫ إن ُسكنَت َوقـ ًفا بَـع َد َحرف استعالَء َساك ٍن َوقَـب َل َحرف االستعالَء َمك‬٢
‫سور‬
)١٢: ‫(سبأ‬ Jika huruf ro disukunkan dalam keadaan waqof setelah huruf
isti’la yang sukun dan sebelum huruf isti’la tersebut ada huruf
yang dikasrohkan

‫ي َوأَ َخ َواتِـ َها‬


ِ َ‫ام ال ِمثـل‬
ُ ‫أَح َك‬
HUKUM-HUKUM MISTLAIN DAN SAUDARI-SAUDARINYA

‫ اَل ِمثـالَ ِن أَ ِو ال ُمتَ َماثِالَ ِن‬.١


1. Al-Mistlani Atau Al-Mutamasilani

‫ص َف ِة‬
ِ ‫ان اتَّـح َدا فِـي المـخـر ِج و ال‬
َ َ َ َ
ِ ‫ان اللَّ َذ‬
ِ َ‫اَل ِمثـالَ ِن أَو المتَماثِالَ ِن ُهـما الـحرف‬
َ َ َُ
Al-Mitslani atau Al-Mutamatsilani yaitu dua huruf yang sama pada makhroj (tempat keluarnya) dan
sifatnya.

َّ ‫ساٍم ِه َي ال‬
‫صغِيـ ُر َو ال َكبِيـ ُر َوال ُمطلَ ُق‬ ِ ِ
َ ‫اَلمثـالَن ثَالَثَةُ أَق‬
Al-Mitslani Terbagi Tiga Macam Yaitu : Al-Mitslani Shogir, Al-Mitslani Kabir dan Al-Mitslani Mutlaq
‫ف الَ َّو ُل َساكِنًا َوالثَّانِـي ُمتَ َح ِرًكا فَ ُحك ُمهُ إِدغَام‬
ُ ‫الصغِيـ ُر إِذَا َكا َن الـ َحر‬
َّ ‫ اَل ِمثـالَ ِن‬.١
1. Al-Mitslani Shogir yaitu apabila huruf yang pertama sukun dan huruf yang kedua berharokat maka
hukumnya idghom

‫ي فَ ُحك ُمهُ إِظ َهار‬ ِ َ‫ اَل ِمثـالَ ِن ال َكبِيـر إِذَا َكا َن الـحرف‬.٢
ِ ‫ان ُمتَ َح ِرَك‬ َ ُ
2. Al-Mitslani Kabir yaitu apabila dua hurufnya dalam keadan berharokat maka hukumnya izhar
‫ف الَ َّو ُل ُمتَ َح ِرًكا َو الثَّانِـي َساكِنًا فَ ُحك ُمهُ إِظ َهار‬
ُ ‫ اَل ِمثـالَ ِن ال ُمطلَ ُق إِذَا َكا َن الـ َحر‬.٣
3. Al-Mitslani Mutlaq yaitu apabila huruf yang pertama berharokat dan huruf yang kedua sukun maka
maka hukumnya izhar
53 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan
ِ ‫اَل ِمثَا ُل فِـي ال ُقر‬
‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ‫ان ال ِمثـالَ ِن‬
ِ َ‫اَلـحرف‬
َ

) ٦١: ‫وقَد َّد َخلُوا ِبل ُكف ِر َو ُهم قَد َخ َر ُجوا بِ ِه (الـمائدة‬...
َ ‫الصغِيـ ُر‬
َّ ‫اَل ِمثـالَ ِن‬

) ٤٦: ‫الن ِـجي َل فِي ِه ُه ًدى َّونُـور (الـمائدة‬


ِ ُ‫َوآتَـيـنَاه‬ ‫اَل ِمثـالَ ِن ال َكبِيـ ُر‬

)٦:‫فَـلَ ُهم أَجر غَيـ ُر َمـمنُـو ٍن (الـتي‬ ‫اَل ِمثـالَ ِن ال ُمطلَ ُق‬

‫سـا ِن‬ ِ
َ ‫ال ُمتَ َجان‬.٢
2. Al-Mutajanisani

ِ ‫ص َفا‬
‫ت‬ ِ ‫ان اتَّـ َح َدا فِـي ال َمـخـ َر ِج َواختَـلَ َفا فِـي بَـع‬
ِ ‫ض ال‬ ِ ‫ان اللَّ َذ‬
ِ َ‫اَلمتَجانِسـا ِن ُهـما الـحرف‬
َ َ َ َ ُ
Al-Mutajanisani yaitu dua huruf yang sama pada makhroj (tempat keluarnya) tetapi kedua huruf tersebut
berbeda pada sebagian sifatnya

َّ ‫س ٍام ِه َي ال‬
‫صغِيـ ُر َو ال َكبِيـ ُر َوال ُمطلَ ُق‬ ِ ِ‫اَلمتَجان‬
َ ‫سـان ثَالَثَةُ أَق‬
َ َ ُ
Al-Mutajanisani terbagi tiga macam yaitu : Al-Mutajanisani Shogir, Al-Mutajanisani Kabir dan Al-
Mutajanisani Mutlaq

‫ف الَ َّو ُل َساكِنًا َوالثَّانِـي ُمتَ َح ِرًكا فَ ُحك ُمهُ إِدغَام‬


ُ ‫الصغِيـ ُر إِذَا َكا َن الـ َحر‬
َّ ‫سـا ِن‬ ِ
َ ‫ اَل ُمتَ َجان‬.١
1. Al-Mutajanisani Shogir yaitu apabila huruf yang pertama sukun dan huruf yang kedua berharokat maka
hukumnya idghom.

ِ ‫سـا ِن ال َكبِيـ ُر إِذَا َكا َن الـ َحرفَا ِن ُمتَ َح ِرَك‬


‫ي فَ ُحك ُمهُ إِظ َهار‬ ِ
َ ‫ اَل ُمتَ َجان‬.٢
2. Al-Mutajanisani Kabir yaitu apabila dua hurufnya dalam keadan berharokat maka hukumnya izhar.

‫ف الَ َّو ُل ُمتَ َح ِرًكا َو الثَّانِـي َساكِنًا فَ ُحك ُمهُ إِظ َهار‬
ُ ‫سـا ِن ال ُمطلَ ُق إِذَا َكا َن الـ َحر‬ ِ
َ ‫ ال ُمتَ َجان‬.٣
3. Al-Mutajanisani Mutlaq yaitu apabila huruf yang pertama berharokat dan huruf yang kedua sukun
maka hukumnya izhar.

54 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬
‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬ ‫سـا ِن‬ ِ ِ
َ ‫اَلـ َحرفَان ال ُمتَ َجان‬

)٢٥٦ : ‫ي الرش ُد ِم َن الغَ ِي (الـبقرة‬


َ َّ َ‫قَد تَّـب‬ ‫لصغِيـ ُر‬
َّ ‫سـا ِن ا‬ ِ
َ ‫ال ُمتَ َجان‬

ِ ‫الصلِحا‬ ِ ِ ‫سـا ِن ال َكبِيـ ُر‬ ِ


)٢٩ : ‫ت طُوبَـى لَـ ُهم (الـرعد‬ َ ‫اَلَّذي َن‬
َ َّ ‫آمنُـوا َو َعملُوا‬ َ ‫ال ُمتَ َجان‬

َ ِ‫أَالَ يَظُن أَولَئ‬


)٤ : ‫ك أَنَّـ ُهم َّمبـعُوثُـو َن (الـمطففي‬ ‫سـا ِن ال ُمطلَ ُق‬ ِ
َ ‫ال ُمتَ َجان‬

‫ال ُمتَـ َقا ِربَـا ِن‬.٣


3. Al-Mutaqoribani

‫الص َف ِة‬
ِ ‫ان تَـ َقارب فِـي المـخـر ِج واختَـلَ َفا فِـي‬
َ َ َ ََ
ِ ‫ان اللَّ َذ‬
ِ َ‫اَلمتَـ َقا ِربـا ِن ُهـما الـحرف‬
َ َ َ ُ
Al-Mutaqoribani yaitu dua huruf yang berdekatan pada makhroj (tempat keluarnya) dan keduanya
berbeda pada sifatnya.

َّ ‫س ٍام ِه َي‬
‫الصغِيـ ُر َو ال َكبِيـ ُر َوال ُمطلَ ُق‬ ِ
َ ‫اَل ُمتَـ َقا ِربَـان ثَالَثَةُ أَق‬
Al-Mutaqoribani terbagi tiga macam yaitu : Al-Mutaqoribani Shogir, Al-Mutaqoribani Kabir dan Al-
Mutaqoribani Mutlaq

‫ص ٍة يَ ُكو ُن‬ ِ ِ ِ ِ ُ ‫الصغِيـ ُر إِذَا َكا َن الـ َحر‬


ُ ‫ف الَ َّو ُل َساكنًا َوالثَّانـي ُمتُ َح ِرًكا فَ ُحك ُمهُ إِظ َهار إِالَّ فـي َم َواض َع َمـخ‬
َ ‫صو‬ َّ ‫ اَل ُمتَـ َقا ِربَـا ِن‬.١
ِ ‫اف مع ال َك‬
‫اف‬ ِ ِ ِ َّ ‫ف ال َّالِم مع‬ ِ ‫حكمحما إِدغَام َكحر‬
َ َ ‫الراء َو َحرف ال َق‬ ََ َ َُ ُ ُ
1. Al-Mutaqoribani Shogir yaitu apabila huruf yang pertama sukun dan huruf yang kedua berharokat
maka hukumnya izhar, kecuali di beberapa tempat yang dikhususkan, maka hukum kedua huruf yang

sejenis diidghomkan contohnya huruf lam “‫ ”ل‬dan ro “‫ ”ر‬dan huruf qof “‫ ”ق‬dan huruf kaf “‫”ك‬

‫ي فَ ُحك ُمهُ إِظ َهار‬ ِ َ‫ اَلمتَـ َقا ِربـا ِن ال َكبِيـر إِذَا َكا َن الـحرف‬.٢
ِ ‫ان ُمتَ َح ِرَك‬ َ ُ َ ُ
2. Al-Mutaqoribani Kabir yaitu apabila dua hurufnya dalam keadaan berharokat maka hukumnya izhar.

‫ف الَ َّو ُل ُمتَ َح ِرًكا َو الثَّانِـي َساكِنًا فَ ُحك ُمهُ إِظ َهار‬
ُ ‫ اَل ُمتَـ َقا ِربَـا ِن ال ُمطلَ ُق إِذَا َكا َن الـ َحر‬.٣
3. Al-Mutaqoribani Mutlaq yaitu apabila huruf yang pertama berharokat dan huruf yang kedua sukun
maka hukumnya izhar.

55 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬
‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬ ‫ان ال ُمتَـ َقا ِربَـا ِن‬
ِ َ‫اَلـحرف‬
َ

ِ ‫ب أَد ِخلنِـي مد َخل‬


)٨٠: ‫صد ٍق (السراء‬ ِ ‫َوقُل َّر‬ ‫صغِيـ ُر‬
َّ ‫اَل ُمتَـ َقا ِربَـا ِن ال‬
َ ُ

ِ ِ ‫ال َكم لَبِثـتُم فِـي الَر‬ ‫اَل ُمتَـ َقا ِربَـا ِن ال َكبِيـ ُر‬
َ ِ‫ض َع َد َد سن‬
) ١١٢: ‫ي (الـمؤمنون‬ َ َ‫ق‬

َ ‫َعلَي ِهم َنر مؤ‬


)٢٠ : ‫ص َدة (البلد‬ ‫اَل ُمتَـ َقا ِربَـا ِن ال ُمطلَ ُق‬

ِ ‫اَلمتـب‬.٤
‫اع َدا ِن‬ََُ
4. Al-Mutabaa’idani

‫الص َف ِة‬
ِ ‫اع َد فِـي المـخـر ِج واختَـلَ َفا فِـي‬ ِ ‫ان اللَّ َذ‬ ِ ‫اَلمتـب‬
ِ َ‫اع َدا ِن ُهـما الـحرف‬
َ َ َ َ َ‫ان تَـب‬ َ َ ََُ
Al-Mutabaa’idani yaitu dua huruf yang berjauhan pada makhroj (tempat keluarnya) dan keduanya
berbeda pada sifatnya.

َّ ‫س ٍام ِه َي‬
‫الصغِيـ ُر َو ال َكبِيـ ُر َوال ُمطلَ ُق‬ ِ ِ
َ ‫اَل ُمتَـبَاع َدان ثَالَثَةُ أَق‬
Al-Mutabaa’idani terbagi tiga macam yaitu : Al-Mutabaa’idani Shogir, Al-Mutabaa’idani Kabir dan Al-
Mutabaa’idani Mutlaq

‫ف الَ َّو ُل َساكِنًا َوالثَّانِـي ُمتَ َح ِرًكا فَ ُحك ُمهُ إِظ َهار‬
ُ ‫الصغِيـ ُر إِذَا َكا َن الـ َحر‬ ِ ‫ اَلمتـب‬.١
َّ ‫اع َدا ِن‬ََُ
1. Al-Mutabaa’idani Shogir yaitu apabila huruf yang pertama sukun dan huruf yang kedua berharokat
maka hukumnya izhar.

‫ي فَ ُحك ُمهُ إِظ َهار‬


ِ ‫ان ُمتَ َح ِرَك‬ ِ ‫ اَلمتـب‬.٢
ِ َ‫اع َدا ِن ال َكبِيـر إِذَا َكا َن الـحرف‬
َ ُ ََُ
2. Al-Mutabaa’idani Kabir yaitu apabila dua hurufnya dalam keadaan berharokat maka hukumnya
izhar.

‫ف الَ َّو ُل ُمتَ َح ِرًكا َو الثَّانِـي َساكِنًا فَ ُحك ُمهُ إِظ َهار‬ ِ ‫ اَلمتـب‬.٣
ُ ‫اع َدا ِن ال ُمطلَ ُق إِذَا َكا َن الـ َحر‬ََُ
3. Al-Mutabaa’idani Mutlaq yaitu apabila huruf yang pertama berharokat dan huruf yang kedua sukun
maka hukumnya izhar.

56 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫ال فِـي ال ُقر ِ‬
‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ‫اَل ِمثَ ُ‬ ‫ان اَلمتـب ِ‬
‫اع َدا ِن‬ ‫ِ‬
‫اَلـ َحرفَ ُ َ َ‬

‫‪....‬وإِذَا تُلِيَت َعلَي ِهم آ ََيتُهُ َز َ‬


‫ادتـ ُهم إِيـ َم ًان (النفال ‪)٢:‬‬ ‫الصغِيـ ُر‬ ‫اَلمتـب ِ‬
‫اع َدا ِن َّ‬
‫َ‬ ‫ََُ‬

‫اب الـ َجنَّ ِة اليَـوَم فـِي ُشغُ ٍل فَاكِ ُهو َن (يس ‪) ٥٥:‬‬ ‫اَلمتـب ِ‬
‫اع َدا ِن ال َكبِيـ ُر‬
‫إِ َّن أَص َح َ‬ ‫ََُ‬

‫ثـُ َّم َع َفوَن َعن ُكم ِمن بَـع ِد ذَلِ َ‬


‫ك لَ َعلَّ ُكم تَش ُك ُرو َن (البقرة ‪)٥٢ :‬‬ ‫اَلمتـب ِ‬
‫اع َدا ِن ال ُمطلَ ُق‬‫ََُ‬

‫ب ال ُم ُدو ِد‬
‫َب ُ‬
‫‪PEMBAHASAN MAD -MAD‬‬

‫اَل َمد لُغَةً ُه َو ِ‬


‫الزَي َدةُ‬
‫‪Mad Menurut bahasa yaitu : menambahkan‬‬
‫ف ال َم ِد الثَّالَثَِة َو ِه َي ‪:‬‬
‫ت ِبَح ِد أَحر ِ‬
‫الصو َ ُ‬
‫اَلمد اصطالَحا ُهو إِطَالَةُ َّ ِ‬
‫ً َ‬ ‫َ‬
‫‪Mad Menurut istilah yaitu : memanjangkan suara dengan salah satu huruf dari huruf-huruf mad yang tiga‬‬

‫‪yaitu :‬‬

‫ح َما قَـبـلَ َها‬ ‫ف َّ ِ‬


‫الساكنَةُ ال َمفتُـو ُ‬ ‫‪ .١‬اَلَلِ ُ‬
‫‪1. Huruf Alif sukun yang huruf sebelumnya berbaris fathah‬‬
‫الساكِنَةُ ال َمض ُمو ُم َما قَـبـلَ َها‬
‫‪ .٢‬اَل َوا ُو َّ‬
‫‪2. Huruf Waw sukun yang huruf sebelumnya berbaris dhommah‬‬
‫سوُر َما قَـبـلَ َها‬ ‫‪ .٣‬اَلياء ا َّ ِ‬
‫لساكنَةُ ال َمك ُ‬ ‫َُ‬
‫‪3. Huruf Ya’ sukun yang huruf sebelumnya berbaris kasroh‬‬

‫أَنـ َواعُ ال َم ِد‬


‫‪JENIS-JENIS MAD‬‬

‫أَنـ َواعُ ال َم ِد ‪:‬‬


‫‪ .١‬اَل َمد الَصلِي‬
‫‪ .٢‬اَل َمد ال َفر ِعي‬
‫‪Jenis- Jenis Mad :‬‬
‫‪1. Mad Asliy‬‬
‫‪2. Mad Far’iy‬‬

‫‪57 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


‫ اَل َمد الَصلِي‬.‫أ‬
A. MAD ASLIY

‫ ال َمد الطَّبِيعِي‬.١
1. Mad Thobi’iy

ِ َ‫ ِوِمق َدار م ِدهِ حرَكت‬,‫ف إِالَّ بِ ِه والَ يتِـي بـع َدهُ َهـمز أَو س ُكون‬
ِ ‫ات الـحر‬ ِ
ُ‫ َوالـ َح َرَكة‬,‫ان‬ ََ َ ُ ُ َ َ َ َ ُ َ‫ ال َمد الطَّبِيعي ُه َو َماالَ تَـ ُقو ُم ذ‬.١
ً‫اح َدة‬ِ ‫ك الَصب ِع م َّرةً و‬ِ ‫َزمن تَـح ِري‬
َ َ ُ َُ
1. Mad Thobi’iy adalah mad yang berdiri sendiri karena zat huruf mad itu sendiri, dan tidak ada

setelahnya huruf hamzah ataupun sukun dan ukuran madnya adalah 2 harokat, dan harokat yaitu jangka

waktu mengerakkan jari 1 kali.

ِ ‫ال الم ِد الَصلِ ِي فِـي ال ُقر‬


‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ِ ‫ِمثَا ُل ال َم ِد الَصلِ ِي فِـي ال ُقرآ ِن ال َك ِريـ ِم‬ ‫ف ال َم ِد‬
َ ُ َ‫مث‬ ُ ‫َحر‬

ِ
ُ ‫اَلنَّج ُم الثَّـاق‬
)٣:‫ب (الطارق‬ َ َ‫إِ َّن َشانِئ‬
)٣:‫ك ُه َو الَبـتَـ ُر (الكوثر‬ ُ ِ‫اَلَل‬
)‫ف (ا‬

ِ ‫فَالموِري‬
)٢:‫ت قَد ًحا(العاديت‬ َ ُ )٣:‫لَـم يَلِد َولَـم يُـولَد (الخالص‬ )‫اَل َوا ُو (و‬

)٥:‫س ٍد (اللهب‬ ِ ِ ِ ِ )٩:‫فَأََّما اليَتِـيـ َم فَالَ تَـق َهر(الضحى‬


َ ‫فـي جيد َها َحبل من َم‬ )‫اَليَاءُ (ي‬

‫ َمد البَ َد ِل‬.۲


2. Mad Badal

‫ف ال َم ِد َهـمز أَو ُس ُكون َوِمق َد ُار َم ِدهِ َح َرَكتَا ِن‬


ِ ‫ف م ِد تَـ َق َّدم َعلَي ِه هـمز فِـي َكلِم ٍة ولَيس بـع َد حر‬
َ ََ َ َ َ َ َ ُ ‫ َمد البَ َد ِل ُه َو َحر‬.۲

‫ف ال َم ِد فِي ِه ُمب َدل َع ِن الـ َهم ِز غَالِبًا‬


َ ‫َو ُسـ ِم َي بَ َدالً ِلَ َّن َحر‬
2. Mad Badal yaitu huruf mad yang didahului oleh huruf hamzah pada satu kata dan tidak ada setelah

huruf mad tersebut huruf hamzah ataupun sukun, dan ukuran madnya adalah 2 harokat.

Dinamakan mad badal karena huruf mad padanya biasanya adalah pergantian dari huruf hamzah.

58 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


ِ ‫اَل ِمثَا ُل فِـي ال ُقر‬
‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ِ ‫اَل ِمثَا ُل فِـي ال ُقر‬
‫آن ال َك ِريـ ِم‬

ِ ِ ‫الصالِـح‬ ِ ِ
)۲ :‫ (النفال‬...‫آيتُهُ َزا َدتـ ُهم إِيـ َم ًان‬
َ ‫وإِذَا تُليَت َعلَي ِهم‬...
َ )٧ : ‫ (البينة‬...‫ات‬ َ َّ ‫إِ َّن الَّذي َن آ َمنُـوا َو َعملُوا‬
Catatan : Sebagian ulama memasukkan mad badal kedalam kelompok mad far’iy karena pada riwayat
Imam Hafs ‘An Ashim mad badal hanya dibaca 2 harokat, tetapi selain riwayat Imam Hafs ‘An Ashim
dibaca dengan kadar 2 harokat, 4 harokat atau 6 harokat seperti hukum mad jaiz.

ِ ‫ َمد العِ َو‬.٣


‫ض‬
3. Mad ‘Iwadh

‫ي‬ ٍ ِ‫ف ِبَل‬


ِ َ‫ف تُـ َمد بِـ ِمق َدا ِر َحرَكت‬ ِ ‫ي) َحالَةَ الوق‬
ِ َ‫ب (اَل َفت َحت‬
ِ ‫ض َعن تَـن ِوي ِن النَّص‬ ِ ‫ َمد العِ َو‬.٣
ُ ‫ض ُه َو التَّـع ِوي‬
َ َ
3. Mad ‘Iwadh yaitu penggantian tanwin nashob (2 harokat fathah) dalam keadaan waqof (bacaan

berhenti) dengan huruf alif dan dibaca dengan panjang 2 harokat.

ِ ‫اَل ِمثَا ُل فِـي ال ُقر‬


‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬
‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬

)٣ : ‫إِنَُّه َكا َن تَـ َّو ًاب (النصر‬... )١ : ‫ضب ًحا (العاديت‬


َ ‫ت‬ ِ
ِ ‫ادي‬
َ ‫َوال َع‬
: ‫تَـنبِيه‬
ِ ‫ف َعلَى َها ِء التَأنِي‬
‫ث ِبلس ُكو ِن‬ ُ َ‫ف التَّـن ِوي ُن َويُـوق‬ ِ ‫ف إِذَا َكا َن َعلَى َه ِاء التَّأنِي‬
ُ ‫ بَل يُـح َذ‬,‫ث‬ ٍ ِ‫ب ِبَل‬
ِ ‫ض َع ِن تَـن ِوي ِن النَّص‬
ُ ‫الَ يُـ َع َّو‬
PERHATIAN :

❖ Tidak digantikan tanwin nashob dengan huruf alif apabila berbentuk huruf ta’ ta’nits, tetapi dibuang
tanwinnya dan diwaqofkan menjadi huruf ha ta’nits dengan memakai sukun.

‫َش َج َره‬ ‫ف َعلَيـ َها‬ ً‫ َش َج َرة‬: ‫مثال‬


ُ َ‫يُـوق‬

‫َجنَّه‬ ُ َ‫جنَّةً يُـوق‬


‫ف َعلَيـ َها‬
َ
‫ف ال َكلِ َم ِة‬
ِ ‫ي فِـي طَر‬
َ ِ ‫ي أَلَِف‬
ِ َ‫ي ُمتَ َجا ِوَرت‬ ِ ِ ِِ
َ ‫ب أَلف بَـع َد الـ َهم َزة لَ َّن ال َع َر‬
َ َ‫ب الَ يَـج َمعُو َن فـي الـ َخط ب‬
ِ ‫الَ تُكت‬
َُ
❖ Tidak Ditulis Huruf Alif Setelah Huruf Hamzah Karena Bangsa Arab Mereka Tidak Mengumpulkan
Dalam Penulisan Antara Dua Huruf Alif Yang Saling Berdekatan Pada Akhir Kata.

َ ‫إِن‬
‫شاءَا‬ ‫ف َعلَيـ َها‬
ُ َ‫يُـوق‬ ً‫شاء‬َ ‫ إِن‬: ‫مثال‬
‫ف عَلَيـ َها‬
ُ َ‫يُـوق‬ ‫ماءَا‬ ً‫ماء‬
Catatan : Sebagian ulama memasukkan mad iwadh kedalam kelompok mad far’iy karena mad iwadh
ini hanya dibaca mad hanya dalam keadaan waqof saja.

59 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫ ال َمد ال َفر ِعي‬.‫ب‬
B. MAD FAR’IY

ِ ‫ب اجتِما ِع حر‬
.‫ف ال َم ِد بِـ َهـم ٍز بَـع َدهُ أَو ُس ُكو ٍن‬ َ َ ِ َ‫سب‬ ِ ِ ِ َ ‫ال َمد ال َفر ِعي ُه َو َما َز‬
َ ‫اد َعلَى ال َمد الَصل ِي َويَ ُكو ُن ب‬
Mad Far’iy adalah mad yang bertambah atas mad asliy dan sebabnya karena berkumpulnya huruf mad

dengan hamzah setelahnya atau dengan sukun.

ِ َّ‫ اَلمد الوا ِجب ( اَلمد الوا ِجب المت‬.١


) ‫ص ُل‬ ُ ُ َ َ ُ َ َ
1. Mad Wajib (Mad Wajib Muttashil)

‫ َويُـ َمد فِـي ِرَوايَِة‬, ‫ص َل‬


ِ َّ‫اجب المت‬
ِ ٍ ِ ٍ ِ ِ ِ ُ ‫اجب ُهو أَن يتِـي حر‬ ِ
َ ُ‫ف ال َمد َوالـ َهم ِز بَـع َدهُ فـي َكل َمة َواح َدة َوي‬
ُ َ ‫س َّمى ال َم َّد ال َو‬ َ َ َ َ ُ ‫ اَل َمد ال َو‬.١
ٍ ‫س حرَك‬ ٍ ِِ ِ
.‫ات‬ َ َ ِ ‫ص َعن َعاص ٍم بـمق َدا ِر أَربَ ِع َح َرَكات أَو َخـم‬
ٍ ‫َحف‬
1. Mad Wajib yaitu terdapatnya huruf mad dan ada huruf hamzah setelahnya dalam satu kata, dan

dinamakan juga dengan Mad Wajib Muttashil, dan dibaca madnya pada riwayat Imam Hafs ‘An

Ashim kadarnya 4 harokat atau 5 harokat.

ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬


‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬ ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬
‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬

ِ َّ ‫و‬
)٥ : ‫اها (الشمس‬
َ َ‫الس َمآء َوَما بَـن‬ َ َ ِ‫َوَما ُهم َعنـ َها بِغَآئِب‬
)١٦ : ‫ي (االنفطار‬

ِ ‫ اَلمد لـجائِز ( اَلمد الـجائِز المنـ َف‬.۲


) ‫ص ُل‬ ُ ُ َ َ ُ َ َ
2. Mad Jaiz (Mad Jaiz Munfashil)

‫س َّمى ال َم َّد الـ َجائَِز‬ ِ ٍ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ُ ‫ اَلمد الـجائِز ُهو أَن يتِـي حر‬.٢
َ ُ‫ َوالـ َهم ُز بَـع َدهُ فـي َكل َمة أُخ َرى تَليـ َها َوي‬,‫ف ال َمد فـي آخ ِر َكل َمة‬ َ َ َ َ ُ َ َ
ِ َ‫ص َر إَلَـى َحرَكت‬
‫ي‬ َ
ِ ‫ات و نَستَ ِطيع أَن نُـ َق‬
ُ
ٍ
َ ‫س َح َرَك‬ ِ ‫ت أَو َخـم‬ ٍ ‫اطبِيَّ ِة بِـ ِمق َدا ِر أَرب ِع حرَكا‬
ََ َ َّ ‫ص ِم َن‬
ِ ‫الش‬ ٍ ‫ص َل َويُـ َمد فـي ِرَوايَِة َحف‬
ِ ‫المنـ َف‬
ُ
2. Mad jaiz yaitu terdapatnya huruf mad pada akhir kata dan setelahnya ada huruf hamzah yang terdapat

pada kata yang lain yang mengiringinya, dan dinamakan juga dengan Mad Jaiz Munfashil, dan pada

riwayat Imam Hafs dari thoriq syatibiyyah dibaca madnya 4 harokat atau 5 harokat, dan kita juga bisa

memendekkan bacaannya menjadi 2 harokat (pada thoriq thoyyibatun_nasyr).

60 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬
‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬ ‫اَل ِمثَا ُل فِـي ال ُقرآ ِن ال َك ِريـ ِم‬

َ َ‫إِن أَعطَيـن‬
)١ : ‫اك ال َكوثَـ َر (الكوثر‬ )٢ : ‫آل أَعبُ ُد َما تَـعبُ ُدو َن (الكافرون‬

‫صلَ ِة‬
ِ ‫ مد ال‬.٣
َ
3. Mad Shilah

َ ِ‫ ب‬,ً‫ َوبِيَ ٍاء إِن َكانَت َم َكس ُورة‬,ً‫ت الـ َهاءُ َمض ُموَمة‬
‫شر ٍط‬ ِ َ‫ب الم َذ َّك ِر بِوا ٍو إِن َكان‬
َ
ِ ِ ِ َّ ‫صلَةُ َه ِاء ا‬
ُ ِ ‫لضميـ ِر لل ُمف َرد الغَي‬
ِ ‫صلَ ِة ُهو‬
َ
ِ ‫ مد ال‬.٣
َ

َ ِ‫ َوذَل‬,‫ي‬
‫ك فِـي َحالَ ِة ال َوص ِل فَـ َقط‬ ِ ‫ي ُمتَ َح ِرَك‬
َ َ‫أَن تَـ َق َع ب‬

3. Mad Shilah yaitu terhubungnya huruf “‫ ”هـ‬dhomir mufrod ghoib muzakkar dengan huruf “‫ ”و‬apabila

huruf “‫ ”هـ‬dhomirnya berharokat dhommah, dan terhubung dengan huruf “‫”ي‬ apabila huruf “‫”هـ‬

dhomirnya berharokat kasroh dengan syarat terletak diantara dua huruf yang berharokat dan mad shilah
ini hanya terjadi pada saat posisi washol saja.

ِ ‫صلَةُ الصغرى وال‬


ِ ‫ي ُهـما ال‬ ِ ِ ِ ِ
‫صلَةُ ال ُكبـ َرى‬ َ َ َ ِ ‫يَـنـ َقس ُم ال َمد الصلَة إِلَـى قس َم‬
Mad shilah terbagi kepada 2 macam yaitu Mad Shilah Shugro dan Mad Shilah Kubro

ِ‫صْية‬
ِ ِ ِ ِ َّ ‫صلَ ِة الصغرى لَيس بـع َد َه ِاء‬
ِ ‫) مد ال‬١
َ ‫ضا َمد الصلَة ال َق‬ َ ُ‫الضم ِْي َهـم َزةُ قَط ٍع َو ي‬
ً ‫س َّمى أَي‬ َ َ َ َ

‫ي َوتُـل َح ُق ِبل َم ِد الطَّبَـيعِ ِي‬ ِ ‫وتُـمد ال‬


ِ َ‫صلَةُ الصغ َرى بِـ ِمق َدا ِر َحرَكت‬
َ َ َ

1. Mad Shilah Shugro yaitu tidak adanya hamzah qoto’ “‫”أ‬ setelah huruf “‫” ـه‬ dhomir dan dinamakan

juga Mad Shilah Qoshiroh

Mad Shilah Shugro dibaca panjang dengan ukuran 2 harokat dan dimasukkan kedalam kelompok
Mad Thobi’iy

‫صلَ ِة الطَّ ِويـلَ ِة‬


ِ ‫ضا مد ال‬ ِ َّ ‫صلَ ِة ال ُكبـرى يـوج ُد بـع َد َها ِء‬
ِ ‫) مد ال‬٢
َ ُ‫الضم ِْي َهـم َزةُ قَط ٍع َو ي‬
َ ً ‫س َّمى أَي‬ َ َ ُ َ َ
‫ات َوتُـل َح ُق ِبل َم ِد الـ َجائِ ِز ال ُمنـ َفصل‬
ٍ ‫ات أَو َخـمس حرَك‬
ََ ُ
ٍ ‫صلَةُ ال ُكبـرى بِـ ِمق َدا ِر أَرب ِع حرَك‬
ََ َ َ
ِ ‫وتُـمد ال‬
َ َ

61 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


2. Mad Shilah Kubro yaitu adanya hamzah qoto’ “ ‫ ” أ‬setelah huruf “‫”هـ‬ dhomir dan dinamakan juga

Mad Shilah Thowilah

Mad Shilah Kubro dibaca panjang dengan ukuran 4 harokat atau 5 harokat dan dimasukkan kedalam

kelompok Mad Jaiz Munfashil

‫ال فِـي ال ُقرآ ِن ال َك ِريـ ِم‬


ُ َ‫اَل ِمث‬ ‫صلَ ِة‬
ِ ‫نَـوعُ الم ِد ال‬
َ

)٢: ‫ب (الـلهب‬
َ‫س‬َ ‫َما أَغنَـى َعنهُ َمالُهُ َوَما َك‬ ‫صلَ ِة الصغ َرى‬
ِ ‫مد ال‬
َ

َّ ‫ب أ‬
)٣ : ‫َن َمالَهُ أَخلَ َدهُ (الـهمزة‬ ُ ‫س‬
َ ‫يَـح‬ ‫صلَ ِة ال ُكبـ َرى‬
ِ ‫مد ال‬
َ

Catatan : Dikecualikan Mad Shilah ini pada surah Az-Zumar ayat 7 karena “‫ ”هـ‬dhomir pada ayat ini

dibaca pendek.

َ ‫َوإِن تَش ُك ُروا يَـر‬


)٧:‫ضهُ لَ ُكم َوَال تَ ِزُر َوا ِزَرة ِوزَر أُخ َرى (الزمر‬

‫ َمد الَ ِزم‬.٤


4. Mad Lazim

.‫ف ال َم ِد َو بَـع َدهُ َحرف َساكِن ُس ُكوًن أَصلِيا فِـي ال َكلِ َم ِة نَـف ِس َها‬
ُ ‫ اَل َمد الالَّ ِز ُم ُه َو أَن َيتِـ َي َحر‬.٤
4. Mad lazim yaitu terdapatnya huruf mad dan setelahnya ada huruf sukun yang asli pada satu kata yang
sama.

‫لم ِاء َوال ُق َّر ِاء‬ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ


َ ُ‫َواَل َمد الالَّ ِز ُم ُسـم َي الَ ِزًما لل ُزوم َمده بـمق َدا ِر ست َح َرَكات َوصالً َو َوقـ ًفا عن َد جـَمي ِع الع‬
Mad lazim dinamakan lazim karena tetap hukum madnya 6 harokat baik dalam keadaan washol dan
waqof menurut para ulama dan para ahli qiraat.

ُ ‫س ٍام ِه َي الالَّ ِز ُم ال َكلِ ِمي ال ُمثَـ َّق ُل َو الالَّ ِز ُم ال َكلِ ِمي ال ُم َخ َّف‬
‫ف َو الالَّ ِز ُم الـ َحرفِـي ال ُمثَـ َّق ُل‬ ِ ِ ِ
َ ‫يَـنـ َقس ُم ال َمد الالَّ ِز ُم إلَـى أَربَـ َعة أَق‬
‫ف‬ ُ ‫َو الالَّ ِز ُم الـ َحرفِـي ال ُم َخ َّف‬

62 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


Mad Lazim Terbagi Kepada 4 Macam Yaitu :

ُ ‫ال ُمثَـ َّق‬


1. Mad Lazim Kalimiy Mutsaqqol (‫ل‬ ‫)اَل َمد الالَّ ِز ُم ال َكلِ ِمي‬

ُ ‫ال ُم َخ َّف‬
2. Mad Lazim Kalimiy Mukhoffaf. (‫ف‬ ‫)اَل َمد الالَّ ِز ُم ال َكلِ ِمي‬

ُ ‫ال ُمثَـ َّق‬


3. Mad Lazim Harfiy Mutsaqqol (‫ل‬ ‫)اَل َمد الالَّ ِز ُم الـ َحرفِـي‬

ُ ‫ال ُم َخ َّف‬
4. Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf. (‫ف‬ ‫)اَل َمد الالَّ ِز ُم الـ َحرفِـي‬

ُ ‫ اَلالَّ ِز ُم ال َكلِ ِمي ال ُمثَـ َّق ُل ُه َو أَن َيتِـ َي َحر‬.١


َ ‫ف ال َم ِد َو بَـع َدهُ َحرف ُم‬
‫ش َّدد‬
1. Mad Lazim Kalimiy Mutsaqqol yaitu terdapatnya huruf mad dan setelahnya ada huruf yang

bertasydid.

.‫ف ال َم ِد َو بَـع َدهُ َحرف َساكِن أَصلِي فِـي َكلِ َم ٍة ِمن غَ ِْي تَش ِدي ٍد‬ ُ ‫اَلالَّ ِز ُم ال َكلِ ِمي ال ُم َخ َّف‬.٢
ُ ‫ف ُه َو أَن َيتِـ َي َحر‬

2. Mad Lazim Kalimiy Mukhoffaf yaitu terdapatnya huruf mad dan setelahnya ada huruf sukun yang

asli pada satu kata tanpa adanya tasydid.

ِ ‫سل نَـ َقـص) َوتَبِ َعهُ َحرف ُمدغَم ِمن نَـف‬


‫س ال َمج ُمو َع ِة َو‬ ٍ ِ ِ ِ
َ ‫ اَلالَّ ِز ُم الـ َحرفـي ال ُمثَـ َّق ُل ُه َو أَن َيتـ َي َحرف من أَح ُرف ( َكم َع‬.٣
‫ك فِـي فَـ َواتِ ِح الس َوِر‬ َ ِ‫ذَل‬
3. Mad Lazim Harfiy Mutsaqqol yaitu terdapatnya huruf dari huruf- huruf pada kalimat )‫سل نَـ َقـص‬
َ ‫( َكم َع‬
dan diiringi oleh huruf yang diidghomkan dari kelompok huruf yang sama dan yang demikian itu
terdapat pada pembukaan surat-surat.

َ ِ‫س بَـع َدهُ َحرف ُمدغَم َو ذَل‬


‫ك فِـي فَـ َواتِ ِح‬ ٍ ِ ِ ُ ‫ اَلالَّ ِز ُم الـ َحرفِـي ال ُم َخ َّف‬.٤
َ ‫سل نَـ َقـص) َولَي‬
َ ‫ف ُه َو أَن َيتـ َي َحرف من أَح ُرف ( َكم َع‬
ً ‫الس َوِر أَي‬
‫ضا‬

4. Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf yaitu terdapatnya huruf dari huruf- huruf pada kalimat )‫سل نَـ َقـص‬
َ ‫( َكم َع‬
dan tidak ada setelahnya huruf yang diidghomkan dan yang demikian itu terdapat pada pembukaan
surat-surat juga.

63 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬
‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬ ‫نَـوعُ ال َم ِد الالَّ ِزِم‬

)١ : ‫اَلـ َحآقَّةُ (الـحاقة‬ ‫اَل َمد الالَّ ِز ُم ال َكلِ ِمي ال ُمثَـ َّق ُل‬

)٥١ : ‫ءَآآل َن َوقَد ُكنـتُم بِ ِه تَستَـع ِجلُو َن (يونس‬ ُ ‫اَل َمد الالَّ ِز ُم ال َكلِ ِمي ال ُم َخ َّف‬
‫ف‬

)١ : ‫ال ـم (البقرة‬ ‫اَل َمد الالَّ ِز ُم الـ َحرفِـي ال ُمثَـ َّق ُل‬

)١ :‫الـر (يونس‬ ُ ‫اَل َمد الالَّ ِز ُم الـ َحرفِـي ال ُم َخ َّف‬


‫ف‬

‫س ُكو ٍن‬ ِ
ُ ‫ َمد َعا ِرض ل‬.٥
5. Mad Aridh Lisukun

ِ ‫ب الوق‬ ِ ً ‫ف الم ِد و بَـع َدهُ َحرف َساكِن ُس ُكوًن َعا ِر‬ ِ ِ ِ ‫ اَلمد العا ِر‬.٥
‫ف‬ َ ِ َ‫سب‬
َ ‫ضا ب‬ َ َ ُ ‫ض للس ُكون ُه َو أَن َيتـ َي َحر‬
ُ َ َ
5. Mad Aridh Lisukun yaitu terdapatnya huruf mad dan setelahnya ada huruf sukun yang sukunnya

tersebut terjadi karena sebab waqof

‫ أَ َّما ال َوص ُل فَالَ َم َّد فِيـ َها‬,‫ات َوقـ ًفا‬


ٍ ‫ت حرَك‬ِ ِ ٍ ِ ِِ ِ ِ ‫ويـمد العا ِر‬
َ َ ‫ض للس ُكون بـمق َدا ِر َح َرَكتَي أَو أَربَ ِع َح َرَكات أَو س‬
ُ َ َ َُ

Mad Aridh Lisukun dibaca panjang dengan ukuran 2 harokat atau 4 harokat atau 6 harokat dalam

keadaan waqof (berhenti), adapun disaat washol (bacaan diteruskan) maka tidak dibaca panjang.

َ ِ‫ض لِلس ُكو ِن فَـ َعلَي ِه أَن يَستَ ِم َّر َعلَى ذَل‬
‫ك ال ِمق َدا ِر‬ ِ ‫السابَِق ِة لِ َم ِد ال َعا ِر‬
َّ ‫اد ِر الثَّالَثَِة‬
ِ ‫ئ تِالَوتَهُ ِبَح ِد الم َق‬
َ َ َ ُ ‫َوإِذَا ابـتَ َدأَ ال َقا ِر‬
ُ‫إِلَـى أَن يُـن ِه َي تِالَ َوتَه‬
Apabila pembaca Al-Qur’an memulai bacaannya dengan salah satu dari tiga ukuran bacaan panjang

sebelumnya untuk bacaan mad aridh lisukun maka wajib atasnya meneruskan kadar ukuran bacaan

mad tersebut sampai dia menyelesaikan bacaan Al-Qur’annya.

ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬


‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬ ‫ال فِـي ال ُقرآ ِن ال َك ِريـ ِم‬
ُ َ‫اَل ِمث‬

)٢ : ‫آل أَعبُ ُد َما تَـعبُ ُدو َن (الكافرون‬ ُ ِ‫إِ َّي َك نَـعبُ ُد َوإِ َّي َك نَستَع‬
)٥ : ‫ي (الفاتـحة‬

64 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


ٍ َِ‫ َمد ل‬.٦
‫ي‬
6. Mad Layyin

ً ‫ح قَـبـلَ َها) َو بَـع َدهُ َحرف َساكِن ُس ُكوًن َعا ِر‬


‫ضا‬ ِ َّ ‫ي (اَلواو والياء‬
ُ ‫الساكنَةُ ال َمفتُـو‬ ُ ‫ي ُه َو أَن َيتِـ َي َحر‬
ُ َ َ ُ َ ِ َِّ‫ف الل‬ ِ َِّ‫ َمد الل‬.٦

ِ ‫ب الوق‬ ِ
‫ف‬ َ ِ َ‫سب‬
َ‫ب‬

6. Mad Layyin (Mad Lin) yaitu terdapatnya huruf layyin (huruf waw dan huruf ya’ sukun yang

difathahkan huruf sebelumnya) dan setelahnya ada huruf sukun, yang sukunnya tersebut terjadi karena

sebab waqof

‫ أَ َّما ال َوص ُل فَالَ َم َّد فِيـ َها‬,‫ات َوقـ ًفا‬


ٍ ‫ت حرَك‬ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ُ َِّ‫ويـمد الل‬
َ َ ‫ي بـمق َدا ِر َح َرَكتَي أَو أَربَ ِع َح َرَكات أَو س‬ َ َُ

Mad Layyin dibaca panjang dengan ukuran 2 harokat atau 4 harokat atau 6 harokat keadaan waqof

(berhenti), adapun disaat washol (bacaan diteruskan) maka tidak dibaca panjang.

َ ِ‫ي فَـ َعلَي ِه أَن يَستَ ِم َّر َعلَى ذَل‬


ُ‫ك ال ِمق َدا ِر إِلَـى أَن يُـن ِه َي تِالَ َوتَه‬ ِ َِّ‫سابَِق ِة لِ َم ِد الل‬
َّ ‫اد ِر الثَّالَثَِة ال‬
ِ ‫ئ تِالَوتَهُ ِبَح ِد الم َق‬
َ َ َ ُ ‫َوإِذَا ابـتَ َدأَ ال َقا ِر‬

Apabila pembaca Al-Qur’an memulai bacaannya dengan salah satu dari tiga ukuran bacaan panjang

sebelumnya untuk bacaan mad layyin maka wajib atasnya meneruskan kadar ukuran bacaan mad

tersebut sampai dia menyelesaikan bacaan Al-Qur’annya.

‫ال فِـي ال ُقرآ ِن ال َك ِريـ ِم‬


ُ َ‫اَل ِمث‬ ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬
‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬ ِ َِّ‫ف الل‬
‫ي‬ ُ ‫َحر‬

ٍ ‫وآمنَـهم ِمن َخو‬


)٤ : ‫ف (قريش‬ )٢٥٥ : ‫الَ َت ُخ ُذهُ ِسنَة َّو الَ نَـوم (البقرة‬ )‫ال َو ُاو (و‬
ُ ََ

ِ ‫ب َه َذا البـي‬
)٣ : ‫ت (قريش‬ َ َّ ‫فَـليَـعبُ ُدوا َر‬ )٢٦ : ‫بِيَ ِد َك الـ َخيـ ُر (آل عمران‬ )‫اليَاءُ (الياء‬

65 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫ف ال ُم َقطَّ َعةُ فِـي فَـ َواتِ ِح الس َوِر‬
ُ ‫اَلـ ُح ُرو‬
HURUF-HURUF MUQOTTO’AH PADA PEMBUKA SURAH-SURAH

ِ ‫ف الم َقطَّعةُ ِهي حروف الَّتِـي تُـوج ُد فـي تِس ٍع و ِعش ِري ِن سورةً ِمن سوِر ال ُقر‬
ُ ‫ َو َه ِذهِ الـ ُح ُرو‬,‫آن ال َك ِريـ ِم‬
ً‫ف تُـق َرأُ ُم َف َّرقَة‬ َُ َ ُ َ َ ُ ُ َ َ ُ ُ ‫اَلـ ُح ُرو‬
Huruf-Huruf Muqotto’ah (huruf-huruf yang terpotong-potong) yaitu huruf-huruf yang ditemukan pada
dua puluh sembilan (29) surat dari surah- surah Al-Qur’an Al-Karim, dan huruf-huruf muqotto’ah ini
dibaca secara terpisah-pisah.
ٍ‫ف الم َقطَّع ِة ِلَنَّـها تُـقرأُ حرفًا حرفًا وَال تُـقرأُ َك َكلِم ٍة وا ِح َدة‬
ِ ِ ِ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ‫ُسـميَت بلـ ُح ُرو‬
Dinamakan dengan huruf-huruf muqotto’ah (huruf-huruf yang terpotong-potong) karena huruf-huruf
tersebut dibaca satu huruf-satu huruf dan tidak dibaca seperti satu kata secara utuh.

‫ف َوالالَّ ُم َوال ِمي ُم َوالنـو ُن‬


ُ ‫ف َوال َكا‬ ُ ‫اد َوالطَّاءُ َوال َع‬
ُ ‫ي َوال َقا‬ ُ‫ص‬ َّ ‫ي َوال‬ ِ
ُ ‫الراءُ َوالس‬ ُ ِ‫ش َر َحرفًا َو ِه َي الَل‬
َّ ‫ف َوالـ َحاءُ َو‬ َ ‫َو َع َد ُد َها أَربَـ َعةَ َع‬
ُ‫َوالـ َهاءُ َواليَاء‬
Jumlah Huruf-huruf muqotto’ah ada empat belas huruf yaitu huruf alif ( ‫) ا‬, ha ( ‫) ح‬, ro ( ‫) ر‬, sin (‫ )س‬,
shod ( ‫) ص‬, tho ( ‫) ط‬, ‘ain ( ‫) ع‬, qof ( ‫)ق‬, kaf ( ‫) ك‬, lam ( ‫) ل‬, mim ( ‫) م‬, nun (‫ ) ن‬ha ( ‫) هـ‬, ya (‫)ي‬.

‫حرَكتِ ِه‬ ِ ِ َّ ِ
َ ‫ُحك ُم الـ ُح ُروف ال ُم َقط َعة َو مق َد ُار‬
HUKUM HURUF-HURUF MUQOTTO’AH DAN KADAR HAROKATNYA

‫نَـوعُ ال َم ِد َوِمق َد ُار َح َرَكتِ ِه‬ ُ‫ف ال ُم َقطَّ َعة‬


ُ ‫ـح ُرو‬
ُ ‫اَل‬ ‫َرقم‬

)‫ات‬ ِ ‫مد الَ ِزم حرفِـي مـثَـ َّقل و مـ َخ َّفف‬


ٍ ‫(ست حرَك‬ )‫ك( َكاف‬,)‫ص(صاد) ق(قَاف‬ ِ
,)‫س(سي‬ ١
ََ ُ َ ُ َ َ َ
Mad Lazim Harfiy Mutsaqqol dan Mukhoffaf ِ ,)‫ل(الَم‬
)‫ن(نُـون‬,)‫م(ميم‬
(6 Harokat )

)‫(ح َرَك َات ِن‬ ِ ِ


َ ‫َمد طَبِيعي َحرفـي‬ )‫ ط(طَا‬,)‫ر(را‬
َ ,)‫ح(حا‬
َ ٢
Mad Thobi’iy Harfiy
)‫ي(ي‬
َ ,)‫ه( َها‬
(2 Harokat)

ِ ‫َّوس ِط َو‬
)‫الشبَ ِاع‬ َ ‫(ج َو ُاز التـ‬
ِ
َ ‫َمد الَ ِزم َحرفـي ُمـ َخ َّفف‬ )‫(عي‬
َ ‫ع‬ ٣
Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf
(Boleh 4 Harokat dan Boleh 6 Harokat)

‫الَ َم َّد فِيـ َها‬ )‫ا (أَلِف‬ ٤


Tidak Ada Mad Pada Huruf Alif

66 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


ِ
ِ ‫ف الم َقطَّع ِة فِـي الـ ُقر‬
‫آن‬ َ ُ ‫ُحك ُم الـ ُح ُرو‬
HUKUM HURUF-HURUF MUQOTTO’AH YANG TERDAPAT DI DALAM AL-QUR’AN

‫نَـوعُ ال َم ِد‬ ِ ‫ال فِـي ال ُقر‬


‫آن ال َك ِريـ ِم‬ ُ َ‫اَل ِمث‬

Huruf Shod (Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf) )١ : ‫ص (ص‬


Huruf Qof (Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf) )١ :‫ق (ق‬
Huruf Nun (Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf Jika Diizharkan dan )١ :‫ن (القلم‬
Menjadi Mad Lazim Harfiy Mutsaqqol Jika Diidghomkan)

Huruf Tho (Mad Tobi’iy Harfiy) )١ : ‫طه ( طه‬


Huruf Ha (Mad Tobi’iy Harfiy)
Huruf Tho (Mad Tobi’iy Harfiy) )١ :‫طس (النمل‬
Huruf Sin (Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf)
Huruf Ya (Mad Tobi’iy Harfiy) )١ : ‫يس (يس‬
Huruf Sin (Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf)

)١ :‫) (الشورى‬١ :‫) (فصلت‬١ :‫حم (غافر‬


Huruf Ha (Mad Tobi’iy Harfiy)
)١ :‫) (الـجاثية‬١ :‫) (الدخان‬١ :‫(الزخرف‬
Huruf Mim (Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf)
)١ :‫(الحقاف‬
Huruf Alif (Tidak Ada Mad) )١ :‫) (آل عمران‬١ : ‫الــم (البقرة‬
Huruf Lam (Mad Lazim Harfiy Mutsaqqol)
Huruf Mim (Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf)
)١ :‫) (السجدة‬١ :‫) (الروم‬١ :‫(العنكبوت‬
Huruf Alif (Tidak Ada Mad) )١ :‫) (هود‬١ :‫الـر (يونس‬
Huruf Lam (Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf)
Huruf Ro (Mad Tobi’iy Harfiy)
)١ :‫) (الـحجر‬١ :‫) (إبراهيم‬١ :‫(يوسف‬
Huruf Tho (Mad Tobi’iy Harfiy) )١ :‫) (القصص‬١ :‫طسم (الشعراء‬
Huruf Sin (Mad Lazim Harfiy Mutsaqqol)
Huruf Mim (Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf),

Huruf Alif (Tidak Ada Mad), Huruf Lam (Mad Lazim )١ :‫الـمص (العراف‬
Harfiy Mutsaqqol), Huruf Mim (Mad Lazim Harfiy
Mukhoffaf), Huruf Shod (Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf)

Huruf Alif (Tidak Ada Mad), Huruf Lam (Mad Lazim )١ :‫الـمر (الرعد‬
Harfiy Mutsaqqol), Huruf Mim (Mad Lazim Harfiy
Mukhoffaf), Huruf Ro (Mad Tobi’iy Harfiy)

67 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


Huruf Kaf (Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf), Huruf Ha )١ : ‫كهيـعص ( مريـم‬
(Mad Tobi’iy Harfiy), Huruf Ya (Mad Tobi’iy Harfiy)
Huruf ‘Ain (Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf), Huruf Shod
(Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf)

Huruf Ha (Mad Tobi’iy Harfiy), Huruf Mim (Mad Lazim )١-۲ : ‫حم عسق ( الشورى‬
Harfiy Mukhoffaf), Huruf ‘Ain (Mad Lazim Harfiy
Mukhoffaf), Huruf Sin (Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf),
Huruf Qof Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf)

ِ ‫مراتِب تِالَوةِ ال ُقر‬


‫آن‬ َ ُ ََ
TINGKATAN-TINGKATAN MEMBACA AL-QUR’AN

Membaca dengan tajwid serta tartil dalam bacaan Al-Qur’an adalah suatu keharusan bagi setiap
pembaca Al-Qur’an sebagaimana firman Allah disurah Al-Muzammil ayat 4 :

)٤ : ‫ َوَرتِل ال ُقرآ َن تَـرتِي ًال (الـمزمل‬...


“…Dan bacalah Alquran dengan tartil (QS :Al-muzammil :4)
Tajwid yaitu engkau memberikan setiap huruf apa yang menjadi haknya dengan penuh
kelembutan. Tajwid juga menambahkan keindahan bacaan bagi para pembaca Alquran dan menjadikan
lisan terhindar dari lahn atau kesalahan dalam membaca Alquran. Tidaklah seseorang menguasai ilmu
tajwid kecuali harus dengan mengulang-ulang membaca Al-Qur’an dengan mulut dan menyimak bacaan
dari para pembaca Al-Qur’an.
Para ulama berbeda pendapat dalam menjelaskan tingkatan-tingkatan dalam membaca Al-Qur’an.
Pendapat pertama membagi tingkatan-tingkatan dalam membaca Al-Qur’an menjadi 3 jenis yaitu tartil,
tadwir dan hadr. Pendapat kedua membagi tingkatan-tingkatan dalam membaca Al-Qur’an menjadi 4
jenis yaitu tahqiq, tartil, tadwir dan hadr. Pendapat ketiga membagi tingkatan-tingkatan dalam membaca
Al-Qur’an menjadi 5 jenis yaitu tahqiq, tartil, tadwir, hadr dan zamzamah. Pendapat keempat membagi
tingkatan-tingkatan dalam membaca Al-Qur’an menjadi 3 jenis juga yaitu tadwir, hadr dan tahqiq. Pada
pembahasan ini hanya dijelaskan pendapat ulama yang lebih masyhur yaitu yang membagi tingkatan-
tingkatan dalam membaca Al-Qur’an menjadi 3 jenis yaitu tartil, tadwir dan hadr.
1. Tartil yaitu membaca Alquran dengan tempo perlahan dan tenang dengan merenungkan ma’na-
ma’na yang terdapat didalam Alquran serta tetap menjaga hukum-hukum tajwidnya.
2. Tadwir yaitu membaca Alquran dengan tempo antara perlahan dan cepat dengan tetap menjaga
hukum-hukum tajwidnya.
3. Hadr yaitu membaca Alquran dengan tempo yang cepat dengan tetap menjaga hukum-hukum
tajwidnya.

68 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫ب َهـم َزةِ ال َوص ِل‬
ُ ‫َب‬
PEMBAHASAN HAMZAH WASHOL

Huruf Hamzah terbagi 2 macam yaitu hamzah washol “ ‫”ا‬ dan hamzah qoto’ “ ‫”أ‬. Hamzah

washol ditulis dengan huruf alif “ ‫”ا‬ dan tidak diletakkan di bawah huruf alif tersebut ataupun diatasnya

tanda )‫(ء‬. Adapun hamzah qoto’ diletakkan tanda )‫(ء‬ di bawahnya ataupun diatas hamzah qoto’

tersebut. Hamzah qoto’ “ ‫”أ‬ tetap diucapkan harokatnya saat berada diawal kalimat ataupun di tengah

kalimat, sedangkan hamzah washol “ ‫”ا‬ diucapkan harokatnya hanya disaat berada diawal kalimat saja
tetapi tidak di ucapkan disaat berada di pertengahan kalimat.

Hamzah Washol atau huruf alif dari bentuk fi’il menggunakan harokat dhommah jika huruf

yang ketiga dari fi’il tersebut didhommahkan, dan mengkasrohkan hamzah washolnya apabila keadaan

huruf ketiga dari fi’il tersebut berharokat kasroh dan fathah.

❖ Apabila huruf yang ketiga pada satu fi’il berharokat dhommah maka hamzah washol pada fi’il
tersebut dibaca dhommah
)٥٠ : ‫ب َوَك َفى بِ ِه إِثـ ًما ُمبِينًا (النساء‬ ِ َِّ ‫ف يـف َّتو َن َعلَى‬
َ ‫اّلِل ال َكذ‬ ُ َ َ ‫انظُر َكي‬
❖ Apabila huruf yang ketiga pada satu fi’il berharokat kasroh atau fathah maka hamzah washol pada
fi’il tersebut dibaca kasroh

)٣٧ : ‫ود َال قِبَ َل لَـ ُهم بِـ َها (النمل‬


ٍ ُ‫ارِجع إِلَي ِهم فَـلَنَأتِيـنـَّهم بِـجن‬
ُ ُ َ
)١٧ : ‫اذ َهب إِلَـى فِر َعو َن إِنَّهُ طَغَى (النازعات‬
Adapun Hamzah Washol awalnya harus dikasrohkan pada kata-kata berikut ini :

1. ‫( اِس م‬Nama)

2. ‫( اِب ـن‬Anak Laki-Laki)

3. ‫( اِب ـنَة‬Anak Perempuan)

4. ِ َ‫اِثـن‬
‫ان‬ (Angka Dua Untuk Bentuk Muzakkar)

5. ‫( اِث ـ نَـ تَا ن‬Angka Dua Untuk Bentuk Muannast)

6. ‫اِم ُرؤ‬ (Laki-Laki/ Suami)

7. ‫اِم َرأَة‬ (Perempuan/ Istri)

69 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


‫اليـم ِ‬ ‫بِئ ِ‬
‫ان (الـحجرات ‪)١١ :‬‬ ‫سو ُق بَـع َد ِ َ‬
‫س االس ُم ال ُف ُ‬
‫َ‬
‫ِ‬ ‫إِ َّن ابنِـي ِمن أَهلِي َوإِ َّن َوع َد َك الـ َحق َوأَن َ‬
‫ت أَح َك ُم الـ َحاك ِم َ‬
‫ي (هود ‪)٤٥ :‬‬
‫ومرََي ابـن َ ِ‬
‫ت عم َرا َن الَِِّت أَح َ‬
‫صنَت فَـر َج َها (التحريـم ‪)١۲ :‬‬ ‫ََ َ َ‬
‫ين َك َف ُروا َثنِـي اثـنَ ِ‬
‫ي إِذ ُه َـما ِِف الغَا ِر(التوبة ‪)٤٠ :‬‬ ‫َّ ِ‬
‫َ‬ ‫اّلِلُ إِذ أَخ َر َجهُ الذ َ‬
‫ص َرهُ َّ‬ ‫إَِّال تَـن ُ‬
‫ص ُروهُ فَـ َقد نَ َ‬
‫َوقَطَّعنَ ُ‬
‫اه ُم اثـنَـتَـي َعش َرةَ أَسبَاطًا أ َُم ًـما(العراف ‪)١٦٠ :‬‬
‫س لَهُ َولَد َولَهُ أُخت فَـلَ َها نِص ُ‬
‫ف َما تَـ َر َك (النساء ‪)١٧٦ :‬‬ ‫اّلِلُ يُـفتِي ُكم فِـي ال َك َالل َِة إِ ِن ام ُرؤ َهلَ َ‬
‫ك لَي َ‬ ‫قُ ِل َّ‬
‫تل ٍ‬ ‫ِِ‬
‫ُوط (التحريـم ‪)١٠ :‬‬ ‫وح َوام َرأَ َ‬
‫ت نُ ٍ‬ ‫اّلِلُ َمثَ ًال للَّذ َ‬
‫ين َك َف ُروا ام َرأَ َ‬ ‫ب َّ‬ ‫ض َر َ‬
‫َ‬
‫‪Sedangkan dhommah aridh ataupun dhommah yang bukan dhommah asliy seperti terdapat pada‬‬

‫ضوا“ ”ابـنُـوا“ ‪kata‬‬


‫شوا“ ”ائـتُـوا“ ”اق ُ‬
‫‪” maka tetap dibaca kasroh bukan dibaca dhommah sebagaimana terdapat‬ام ُ‬
‫‪pada ayat-ayat Alqur’an berikut ini :‬‬

‫از ُعو َن بَـيـنَـ ُهم أَم َرُهم فَـ َقالُوا ابـنُـوا َعلَي ِهم بُـنـيَ ًان (الكهف ‪)۲١ :‬‬ ‫إِذ يَـتَـنَ َ‬
‫ضوا إِلَـ َّي َوَال تُـن ِظ ُرو ِن (يونس ‪)٧١ :‬‬ ‫ثـُ َّم اق ُ‬
‫صفا (طه ‪)٦٤ :‬‬ ‫فَأَجـ ِمعُوا َكي َد ُكم ثـُ َّم ائـتُـوا َ‬
‫اد (ص ‪)٦ :‬‬ ‫شوا َواصبِ ُـروا َعلَى آَلِـ َهتِ ُكم إِ َّن َه َذا لَ َ‬
‫شيء يُـ َر ُ‬ ‫َوانطَلَ َق ال َم ََلُ ِمنـ ُهم أَ ِن ام ُ‬
‫‪Adapun pada lam ta’rif yaitu alif lam qomariyyah dan alif lam syamsiyyah maka berharokat‬‬
‫‪fathah pada semua tempat didalam Al-Qur’an‬‬

‫ِ‬
‫اَلنَّج ُم الثَّاق ُ‬
‫ب (الطارق ‪)٣ :‬‬
‫ات الـ َوقُـو ِد (البوج ‪ :‬ە)‬
‫اَلنَّا ِر ذَ ِ‬
‫‪Apabila bertemu dua huruf hamzah dan hamzah yang pertama adalah hamzah washol dan‬‬
‫‪hamzah kedua hamzah qoto’ yang sukun maka harus memulai bacaan dengan hamzah washol tersebut‬‬
‫‪” seperti‬ي“ ‪dan menukarkan hamzah kedua yang sukun sesuai dengan harokatnya yaitu menjadi huruf‬‬

‫”اؤتُـ ِمن“ ‪” seperti kata‬و“ ‪” dan ditukar menjadi huruf‬ائـتُـونِـي“ ‪kata‬‬

‫اب ِمن قَـب ِل َه َذا (الحقاف ‪)٤ :‬‬


‫ات ائـتُونِـي بِكِتَ ٍ‬
‫السماو ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫أَم لَـ ُهم شرك فـي َّ َ َ‬
‫”اِيـتُـونِـي“ ‪” maka dibaca menjadi‬ائـتُـونِـي“ ‪Maka apabila memulai dari kata‬‬

‫فَـليُـ َؤ ِد الَّ ِذي اؤتُ ِـم َن أ ََمانَـتَهُ َوليَـت َِّق َّ‬


‫اّلِلَ َربَّهُ (البقرة ‪)۲٨٣٣ :‬‬
‫”اُوتُـ ِمن“ ‪” maka dibaca menjadi‬اؤتُـ ِمن“ ‪Maka apabila memulai dari kata‬‬

‫‪70 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan‬‬


ِ ‫ب الوق‬
‫ف‬ َ ُ ‫َب‬
PEMBAHASAN WAQOF

‫ اَل َكف َو ال َمن ُع‬: ً‫ف لَغَة‬


ُ ‫اَل َوق‬
Waqof Menurut Bahasa yaitu : mencukupkan atau menahan
ِ ‫س َم َع ال َعزِم َعلَى إِكم‬
‫ال قِ َراءَةِ ال ُقرآ ِن‬ ِ ‫ت بَـع َد النط ِق ِبل َكلِ َم ِة ال ُقرآنِيَّ ِة َم َع التَّـنَـف‬ َّ ‫قَط ُع‬: ‫ف اص ِطالَ ًحا‬
ِ ‫الصو‬ ُ ‫اَل َوق‬
َ
Waqof Menurut Istilah yaitu : Menghentikan suara setelah mengucapkan kata (yang terdapat pada) Al-
Qur’an yang disertai bernafas, dengan diiringi keinginan kuat untuk menyempurnakan bacaan Al-Qur’an.

ِ ‫س َّمى َوقـ ًفا إِالَّ َم َع إِج َر ِاء التَّـنَـ ُف‬


‫س‬ َ ُ‫َوالَ ي‬
Tidak dinamakan dengan waqof kecuali harus disertai bermaksud untuk bernafas.
WAQOF TERBAGI 4 JENIS YAITU :

ِ
1. Waqof Ijbariy (‫الجبَا ِري‬ ‫ف‬
ُ ‫)اَل َوق‬
Waqaf Ijbariy yaitu waqof yang dilakukan karena terpaksa. Seorang pembaca Al-Qur’an ketika
membaca Al-Qur’an ternyata kehabisan nafas, batuk, bersin, lupa dan sebagainya. Dalam kondisi ini,
seorang yang membaca Al-Qur’an terpaksa menghentikan bacaannya, walaupun tempat
pemberhentiannya tidak selayaknya berhenti.

2. Waqof Iktibariy (‫االختِبَا ِري‬


ِ ‫ف‬
ُ ‫)اَل َوق‬
Waqaf Iktibariy yaitu waqof yang dilakukan untuk mencoba bagaimana sebenarnya berhenti saat
membutuhkan berhenti, atau seorang guru ingin memberitahukan muridnya cara berhenti yang benar pada
lafaz tertentu untuk mengujinya atau lainnya.

3. Waqof Intizhoriy (‫االنتِظَا ِري‬


ِ ‫ف‬
ُ ‫)اَل َوق‬
Waqaf Intizhoriy yaitu waqof yang dilakukan karena terdapat perbedaan riwayat ulama Qurra’
boleh tidaknya berhenti masih diperselisihkan. Karena itu, pembaca mengambil jalan tengah dengan
menghentikan bacaanya pada lafaz yang diperselisihkan berhenti, selanjutnya diulangi pembacaan ayat
pada permulaannya, dengan demikian, kedua pendapat yang diperselisihkan tersebut dilaksanakan.

4. Waqof Ikhtiyariy (‫االختِيَا ِري‬


ِ ‫ف‬
ُ ‫)اَل َوق‬
Waqaf Ikhtiyariy yang yaitu waqof dilakukan oleh pembaca Al-Qur’an atas pilihannya sendiri,
tidak karena sebab-sebab sebagaimana dalam waqaf lainnya. Pada waqaf ini seorang pembaca Al-Qur’an
sudah mengerti kedudukan waqaf, apakah boleh berhenti atau tidak.
Waqof Ikhtiyariy terbagi 4 jenis yaitu : waqof taam, waqof kaafi, waqof hasan dan waqof qobih

71 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


a. Waqof Taam (‫التَّام‬ ‫ف‬
ُ ‫)اَل َوق‬
Waqof Taam yaitu menghentikan bacaan pada suatu kata yang sempurna ma’nanya
dan tidak ada hubungannya dengan kalimat atau ayat berikutnya secara lafadz maupun ma’nanya,
kemudian memulai bacaan dari kata setelah kata yang diwaqafkan tersebut.

Contohnya yaitu menghentikan bacaan pada tiap-tiap akhir surah yang terdapat didalam Al-Qur’an
ِ َ ِ‫فَ َسبِح بِـ َحم ِد َرب‬
ً ‫ك َواستَـغفرهُ إِنَّهُ َكا َن تَـ َّو‬
)٣ : ‫اب (النصر‬

Artinya : Maka bertasbihlah dengan memuji Rabbmu, dan mintalah ampunan kepadaNya sesungguhnya
Dia Maha Penerima Taubat (QS:An-Nashr : 3)

b. Waqof Kaafi (‫كافِـي‬


َ ‫ال‬ ‫ف‬
ُ ‫)اَل َوق‬
Waqof Kaafi yaitu menghentikan bacaan pada suatu kata yang telah sempurna, tetapi

masih ada hubungannya dengan kalimat atau ayat berikutnya secara ma’nanya namun tidak secara

lafadz. Contohnya terdapat pada surah Ash-Shoffat ayat 137 dan ayat 138

ِ
َ ‫َوإِنَّ ُكم لَتَ ُمرو َن َعلَي ِهم ُمصبِح‬
)١٣٨( ........‫) َوِبللَّي ِل‬١٣٧( ‫ي‬
Artinya : Dan sesungguhnya kalian (penduduk Makkah) benar-benar akan melalui (bekas-bekas)
mereka pada waktu pagi (137) dan pada waktu malam…….. (QS : Ash-Shoffat :137-138)
ِ
َ ‫”مصبِح‬
Maka apabila menghentikan bacaan pada kata “‫ي‬ ُ dinamakan dengan waqof kaafii, dan apabila
menghentikan bacaan pada kata “‫ ” َو ِبللَّي ِل‬dinamakan dengan waqof taam.

c. Waqof Hasan (‫ن‬


ُ‫س‬َ ‫الـ َح‬ ‫ف‬
ُ ‫)اَل َوق‬
Waqof Hasan yaitu menghentikan bacaan pada suatu kata yang sempurna ma’nanya namun ada
hubungannya dengan kata atau ayat berikutnya secara ma’na dan secara lafadz.
Contohnya terdapat pada surah Al-Fatihah ayat ke 2
َِِّ ‫اَلـحم ُد‬
َ ‫ب ال َعال َِم‬
‫ي‬ ِ ‫ّلِل َر‬ َ
Artinya : Segala puji bagi Allah Rabb Alam semesta (QS : Al-Fatihah : 2)

Maka apabila menghentikan bacaan pada kata َِِّ


“‫”ّلِل‬ dinamakan dengan waqof hasan Pada waqof

hasan ini tidak boleh memulai membaca langsung pada kata setelahnya, tetapi harus dimulai dari kata
sebelumnya. Kecuali apabila waqof hasan terdapat pada awal akhir ayat maka boleh dimulai pada ayat
berikutnya.

72 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


d. Waqof Qobih (‫ح‬ ِ
ُ ‫ال َقبي‬ ‫ف‬
ُ ‫)اَل َوق‬

Waqof Qobih yaitu menghentikan bacaan pada kalimat yang belum sempurna ma’nanya dan
masih ada hubungannya secara lafadz dan ma’na dengan kata atau kalimat yang berikutnya.

Contohnya terdapat pada surah An-Nisa ayat ke 43

....‫ارى‬
َ ‫الص َالةَ َوأَنـتُم ُس َك‬
َّ ‫ َال تَـق َربُوا‬......
Artinya : Janganlah kalian melaksanakan sholat disaat kalian mabuk (QS : An-Nisa : 43)

Maka apabila menghentikan bacaan pada kata “َ‫”الص َالة‬


َّ dinamakan dengan waqof qobih karena

menjadikan ma’na dari ayat Al-Qur’an menjadi rancu dan keliru. Menghentikan bacaan dengan cara
ini tidak boleh dilakukan karena kalimatnya belum sempurna, baik ditinjau dari segi lafaz kalimat
maupun ma’nanya.

ِ ‫ف فِـي أَو‬
‫اخ ِر ال َك َالِم‬ ُ ‫اَل َوق‬
َ
WAQOF PADA AKHIR-AKHIR KALIMAT

Pada dasarnya bangsa Arab tidak menghentikan bacaan dalam keadaan berharokat. Tetapi ada
cara yang lain dalam menghentikan bacaan, yaitu dengan cara raum dan isymam.

‫ت َوالَ يَس َمعُهُ البَعِي ُد‬ ِ ‫ض الـحرَك ِة يسمعهُ ال َق ِريب المن‬


ُ ‫ص‬ ُ ُ ُ َ َ َ َ ِ ‫التـيَا ُن بِبَـع‬
ِ ‫اَ َّلرو ُم ُه َو‬

Raum yaitu membaca pada sebagian harokat saja (yaitu tidak dengan harokat sempurna sebagaimana
dalam keadaan washol) yang hanya bisa didengar oleh orang yang dekat lagi memperhatikan bacaan

kita, dan tidak bisa didengar oleh orang yang jauh. Contohnya mewaqofkan bacaan pada kata ُ ِ‫”نَستَع‬
“‫ي‬

ُ ِ‫إِ َّي َك نَـعبُ ُد َوإِ َّي َك نَستَع‬


)٤ : ‫ي (الفاتـحة‬

ُ ‫ص ُر َوَال يُد ِرُكهُ ال َك ِفي‬


ِ ‫ت يد ِرُكهُ المب‬
ٍ ِ ِ ِ ِ
‫ف‬ ُ ُ ‫صو‬َ ‫ي بُـ َعي َد إِس َكان الـ َحرف ال َمض ُموم من غَ ِْي‬
ِ َ‫لش َفت‬
َّ ‫ضم ا‬ ُ ‫اَ ِلشـ َم‬
َ ‫ام ُه َو‬

Isymam yaitu memonyongkan kedua bibir (sebagai isyarat mengucapkan dhommah) sejenak setelah
mensukunkan huruf yang berharokat dhommah tanpa mengeluarkan suara yang hanya bisa diketahui
oleh orang yang melihat dan tidak bisa diketahui oleh orang yang buta.

73 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


Selain dalam keadaan waqof membaca dengan cara “roum” dan “isymam” bisa juga disaat
washol dan selain diakhir kata yang digunakan pada huruf-huruf. Maka dengan cara “roum” dan

“isymam” dibaca pada semua qiraat pada kalimat “‫َت َمنَّا‬ ‫ك َال‬
َ َ‫ ” َمال‬dan ini merupakan suatu keharusan.

ِ َ‫ف وإِ َّن لَهُ لَن‬


)١١ : ‫اص ُحو َن (يوسف‬ َ َ ‫وس‬
ُ ُ‫َك َال َت َمنَّا َعلَى ي‬
َ ‫قَالُوا َي أ ََب َن َما ل‬
Adapun kata “‫ ” ِمن لَ ُدنِـي‬yang terdapat disurah Al-Kahfi dalam riwayat syu’bah dibaca menjadi “‫” ِمن لَدنِـي‬

dengan mensukunkan harokat dhommah pada huruf “‫ ”د‬yang disertai mengisymamkannya dan

mengkasrohkan huruf “‫ ”ن‬serta diperbolehkan juga membacanya dengan cara roum yaitu dengan

mendommahkan huruf “‫ ”د‬yang terdapat pada “thoriq toyyibatun_nasyr”.

)٧٦ : ‫ت ِمن لَ ُدنِـي ُعذ ًرا (الكهف‬ ِ ‫ك عن َشي ٍء بـع َدها فَ َال تُص‬
َ ‫احب ِِن قَد بَـلَغ‬ َ َ َ َ َ ُ‫ال إِن َسأَلت‬
َ َ‫ق‬
Adapun setiap kata yang diidghomkan dengan idghom kabir menurut Imam Al-’Ala Abu ‘Amr
Al-Bashriy maka hukumnya sama seperti kata yang diwaqofkan. Maka lafaz yang diriwayatkan dengan
“roum” dan “isymam” dalam keadaan waqof diperbolehkan juga membaca dengan idghom. Akan tetapi

tidak diperbolehkan “isymam” yang disertai huruf “‫ ”ب‬serta huruf “‫ ”م‬dan huruf “‫ ”ف‬dalam keadaan

idghom sebagaimana berikut :

1. Huruf “‫ ”ب‬serta huruf “‫ ”ب‬sebagaimana terdapat disurah Yusuf ayat 56

َ َ‫يب بَِرحـ َمتِنَا َمن ن‬ ِ َ‫ثي‬ ِ ِ ‫ف فِـي الَر‬ ِ َ ِ‫َوَك َذل‬


)٥٦ : ‫شاءُ (يوسف‬ ُ ‫شاءُ نُص‬َ ُ ‫ض يَـتَـبَـ َّوأُ منـ َها َحي‬ ُ ُ‫ك َم َّكنَّا لي‬
َ ‫وس‬
2. Huruf “‫ ”ب‬serta huruf “‫ ”م‬sebagaimana terdapat disurah Al-Baqoroh ayat 284

)۲٨٤ : ‫اّلِلُ َعلَى ُك ِل َشي ٍء قَ ِدير (البقرة‬


َّ ‫شاءُ َو‬
َ َ‫ب َمن ي‬ ِ َ َ‫فَـيَـغ ِف ُر لِ َمن ي‬
ُ ‫شاءُ َويُـ َعذ‬
3. Huruf “‫ ”م‬serta huruf “‫ ”م‬sebagaimana terdapat disurah Al-Baqoroh ayat 77 dan pada tempat lainnya

)٧٧ : ‫اّلِلَ يَـعلَ ُم َما يُ ِسرو َن َوَما يُـعلِنُو َن (البقرة‬


َّ ‫َن‬َّ ‫أ ََوَال يَـعلَ ُمو َن أ‬

4. Huruf “‫ ”م‬serta huruf “‫ ”ب‬sebagaimana terdapat disurah Al-Baqoroh ayat 113 dan pada tempat lainnya

)١١٣ : ‫يما َكانُوا فِ ِيه ََيتَلِ ُفو َن (البقرة‬ِِ ِ َّ َ‫ف‬


َ ‫اّلِلُ ََي ُك ُم بَـيـنَـ ُهم يَـوَم القيَ َامة ف‬
5. Huruf “‫ ”ف‬serta huruf “‫ ”ف‬sebagaimana terdapat disurah Al-Hajj ayat 72 dan pada tempat lainnya

)٧۲ :‫ين َك َف ُروا ال ُمن َك َر (الـحج‬ ِ َّ ِ ٍ َ‫وإِذَا تُـتـلَى َعلَي ِهم آَيتُـنَا بـيِن‬
ِ ُ ‫ات تَـع ِر‬
َ ‫ف فـي ُو ُجوه الذ‬ َ َ َ

74 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan


KEADAAN-KEADAAN YANG TERLARANG UNTUK MEMBACA
DENGAN CARA RAUM DAN ISYMAM
Terlarang membaca dengan cara raum dan isymam pada pada posisi nashob atau harokat fathah,

pada mim jamak, pada harokat yang tidak asliy, pada ta marbuthoh “‫”ة‬, pada “‫”ه‬ dhomir, pada sukun

asliy sebagaimana rincian berikut ini :


1. Pada kata yang terletak pada posisi nashob atau diakhiri dengan harokat fathah Adapun kata yang
diakhiri dengan harokat kasroh maka terlarang pengucapan dengan isymam saja.

)١ : ‫ضب ًحا (العاديت‬


َ ‫ت‬ ِ
ِ ‫ادي‬
َ ‫َوال َع‬
Adapun kata yang diakhiri dengan harokat kasroh maka terlarang pengucapan dengan isymam saja.

2. Pada huruf “ ‫ ”م‬yang menunjukkan jamak, maka tidak boleh diwaqofkan kecuali harus dalam keadaan

sukun. Contohnya pada kalimat “‫علَي ِهم‬


َ ِ ‫ض‬
‫وب‬ ُ ‫”غَ ِْي ال َمغ‬
3. Pada Aridh syakl yaitu harokat yang bukan harokat asli

)٦ : ‫ض ِم َها ًدا (النبأ‬


َ ‫أَلَـم نَـج َع ِل الَر‬
Maka apabila mengentikan bacaan pada kata “ ِ‫ ”نَـج َعل‬harus mengentikannya dengan sukun. Karena

asal akhir kata pada “ ِ‫ ”نَـج َعل‬adalah sukun.

4. Pada kata yang diakhiri dengan ta marbuthoh “‫ ”ة‬karena kata ini diwaqofkan menjadi huruf “‫”ه‬

)١ : ‫اَل َقا ِر َعةُ (القارعة‬


5. Pada kata yang diakhiri dengan “‫”ه‬ dhomir apabila sebelumnya berharokat dhommah, fathah

ataupun berharokat kasroh, atau sebelumnya ada huruf “‫ ”و‬ataupun huruf “‫”ي‬. Tetapi pada kata yang

diakhiri dengan “‫ ”ه‬dhomir terdapat khilafiah, yaitu sebagian ulama melarang membaca dengan cara
raum dan isymam secara mutlaq, sebagian ada yang melarang dengan perincian dan sebagian ulama
justru memperbolehkannya secara mutlaq.
)١٠ : ‫الصالِ ُح يَـرفَـعُهُ (فاطر‬ ِ ِ ِ ِِ
ً ‫فَللَّه الع َّزةُ َجـ ِم‬
ُ ِ‫يعا إِلَيه يَص َع ُد ال َكل ُم الطَّي‬
َّ ‫ب َوال َع َم ُل‬
)٩٠ : ‫فَاستَ َجبـنَا لَهُ َوَو َهبـنَا لَهُ يَـح ََي َوأَصلَحنَا لَهُ َزو َجهُ (النبياء‬
)١٠٢ : ‫ي ال َمرِء َوَزو ِج ِه (البقرة‬ ِ ِ
َ َ‫فَـيَـتَـ َعلَّ ُمو َن منـ ُه َما َما يُـ َف ِرقُو َن بِه ب‬
)٧٠ : ‫ّلِل ثـُ َّم يـُ َح ِرفُونَهُ ِمن بَـع ِد َما َع َقلُوهُ (البقرة‬
َِّ ‫وقَد َكا َن فَ ِريق ِمنـهم يسمعو َن َك َالم ا‬
َ َُ َ ُ َ
)٧ : ‫ت َعلَي ِه فَأَل ِقي ِه (القصص‬ ِ ‫ضعِ ِيه فَِإذَا ِخف‬ ِ ‫وأَوحيـنَا إِلَـى أُِم موسى أَن أَر‬
َ ُ َ َ
6. Pada kata yang diakhiri dengan sukun asli.
َ ِ‫ص ِل لَِرب‬
)٢ : ‫ك َوانـ َحر (الكوثر‬ َ َ‫ف‬

ُ ‫الصالِـ َحا‬
‫ت‬ َِِّ ‫اَلـحم ُد‬
َّ ‫ّلِل الَّ ِذي بِنِع َمتِ ِه تَتِم‬ َ
75 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan
AL-MARAJI’

• Al-Qur’an Al-Karim.

• Matan “Al-Jazariyyah” Karangan Syaikh Muhammad bin Muhammad Bin Muhammad Bin ‘Ali
Bin Yusuf Al-Jazariy Ad-Dimasyqi.

• Kitab “Ar-Roudhotul_Nadiyyah Syarah Al-Muqoddimah Al-Jazariyyah” Karangan Syaikh


Mahmud Bin Muhammad Abdul Mun’im bin Abdussalam , Maktabah Al-Azhariyyah Litturots,
Mesir 2011 M

• Kitab “Fathu Robbil_Bariyyah Syarah Al-Muqoddimah Al-Jazariyyah” Karangan Syaikh Shofwat


Mahmud Salim, Maktabah Asy-Syinqithiy Linnasyr wa At-Tauzi’, Jeddah-Arab Saudi 2007 M

• Matan “Tuhfatul_Athfal” Karangan Syaikh Sulaiman Bin Husain Bin Muhammad Bin Syalabiy
Al-Jamzuriy.

• Kitab “Aisarul_Maqol Fi Syarhi Tuhfatil Athfal” Karangan Syaikh Muhammad Rofiq Mu’min
Asy-Syubukiy, Alukah : Palestina 2015

• Kitab “At-Tajwidul_Muyassar” Karangan Syaikh DR. Ali Bin Abdurrahman Al-Huzaifi,


Mujamma’ Malik Fahd Lithiba’ah Mushaf Syarif, Madinah Al-Munawaroh, 2020 M

• Dirosatul Makhorij wa Ash-Shifat Karangan Syaikh Jamal Bin Ibrohim Al-Qirsy Cet: Maktabah
Tolibul_Ilmi , Mesir 2012 M

• Abu Ahmad Al-Maidaniy. Kitab “Syarah Matan Almuqoddimah Al-Jazariyyah” Medan 2022 M

• Abu Ahmad Al-Maidaniy. Kitab “Syarah Matan As-Salsabil Asy-Syafiy” Deli Serdang 2022 M

• Abu Ahmad Al-Maidaniy. Kitab “Syarah Matan Al-Mufid Fi Tajwid” Deli Serdang 2022 M

• Abu Ahmad Al-Maidaniy. Kitab “Syarah Matan Tuhfatul_Athfal” Medan 2023 M

• Abu Ahmad Al-Maidaniy. Kitab “Syarah Matan Hidayatus_Sibyan” Medan 2023 M

• Https://Mawdoo3.Com.

• https://ketabpedia.com.

• http://tajweed-alquraan.blogspot.com.

• https://www.alukah.net.

• https://tajwid.web.id

• http://elforqaan.com

76 | Ilmu Tajwid Serta Contoh-Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan

Anda mungkin juga menyukai