شحَْْْمرْتـ ْن
ر أ ر
ْْتْْـ رْحَْفةْْ ْال ْطْفال
َ
penjelasan MATAN
TUHFATUL _ATHFAL
PENJELASAN QOIDAH-QOIDAH PENTING
PENYUSUN
0
معهدْالتعلميْا إل ْساليمْا ألحسنْمْيدا ْن
Lembaga Pendidikan Islam Al-Ahsan Medan
م٢٠٢٣ / هـ١٤٤٤ الطبعة الثانية
Cetakan Ke 2, 1444 H/ 2023 M
إندونيسا.ميدان
PENYUSUN
Kami Memberikan Izin Bagi Siapa Saja Yang Ingin Memanfaatkan Dan Menggunakan Serta
Peringatan : Dilarang Keras Memperjualbelikan Kitab Ini Tanpa Izin Dari Penyusun Kitab
0
DAFTAR ISI
DAFTAR ISI ……….…………………………………....……….….........……… 1
KATA PENGANTAR ……….…………………………………....…………..........……… 3
Matan Tuhfatul-Athfal ……….…………………………………....………....…......……… 4
Lafazh-Lafazh Ikhtilaf Pada Matan Tuhfatul-Athfal ……….……...……….…......……… 9
Biografi Singkat Penyusun Matan Tuhfatul-Athfal ……….……………………......…… 10
Terjemahan dan Penjelasan Matan Tuhfatul-Athfal ……….……………………......…… 11
Terjemahan Bait Ke 1 Sampai 5 ……….……………………………………………......…… 11
Penjelasan Bait Ke 1 Sampai 5 ……………………………….……………………......…… 11
Muqoddimah (Pendahuluan) ……….……………………………………………......…… 11
Terjemahan Bait Ke 6 Sampai 16 ……….……………………………………………......…… 12
Penjelasan Bait Ke 6 Sampai 16 ……………………………….……………………......…… 14
Pembahasan Tentang Hukum-Hukum Nun Sukun dan Tanwin ……………..….…………… 14
1. Izhar ……………………………….……………………………………......…… 14
2. Idghom ……….……………………………………………………………......…… 15
3. Iqlab ……….……………………………………………………………......…… 16
4. Ikhfa ……….……………………………………………………………......…… 16
Terjemahan Bait Bait Ke 17 ……….……………………………………………......…… 18
Penjelasan Bait Bait Ke 17 ……………………………….……………………......…… 18
Hukum Nun dan Mim Bertasydid ………................…………….……………………......…… 18
1. Hukum-Hukum Mim Bertasydid ……………….……………………………......…… 18
2. Hukum-Hukum Nun Bertasydid ……………….……………………………......…… 19
Terjemahan Bait Ke 18 Sampai 23 ……….……………………………………………......…… 19
Penjelasan Bait Ke 18 Sampai 23 ……………………………….……………………......…… 20
Hukum-Hukum Mim Sukun ………....…….………………………............……......…… 20
1. Ikhfa Syafawiy ……………………….……………………………………......…… 20
2. Idghom Syafawiy ……….……………………………………………………......…… 21
4. Izhar Syafawiy ……….……………………………………………………......…… 22
Terjemahan Bait Ke 24 Sampai 29 ……….……………………………………………......…… 24
Penjelasan Bait Ke 24 Sampai 29 ……………………………….……………………......…… 25
Hukum Alif Lam ……………………………….……………………......…… 25
1. Alif Lam Qomariyyah (Izhar Qomariy) …….………………………………………......…… 25
1
2. Alif Lam Syamsiyyah (Idghom Syamsiy) ……….……………………………………......…… 26
Hukum Lam Fi’il ……………………………………………….……………………......…… 27
Terjemahan Bait Ke 30 Sampai 34 ……….……………………………………………......…… 28
Penjelasan Bait Ke 30 Sampai 34 ……………………………….……………………......…… 28
Hukum-Hukum Mitslain, Mutaqoribain dan Mutajanisain ………………….…………......…… 28
1. Al-Mitslani ……………………………….……………………………………......…… 28
2. Al-Mutaqoribani ……….……………………………………………………………......…… 29
2. Al-Mutajanisani ……….……………………………………………………………......…… 31
Terjemahan Bait Ke 35 Sampai 41 ……….……………………………………………......…… 31
Penjelasan Bait Ke 35 Sampai 41 ……………………………….……………………......…… 32
Jenis-Jenis Mad ……………………………………………….……………………......…… 32
1. Mad Asliy ……………………………….……………………………………......…… 32
2. Mad Far’iy ……….……………………………………………………………......…… 33
Terjemahan Bait Ke 42 Sampai 47 ……….……………………………………………......…… 33
Penjelasan Bait Ke 42 Sampai 47 ……………………………….……………………......…… 34
Hukum-Hukum Mad ……………………………………….……………………......…… 34
1. Mad Wajib (Mad Wajib Muttashil) ……………………………………….……......…… 34
2. Mad Jaiz (Mad Jaiz Munfashil) ……….…………………………………………..… 34
Mad Yang Masuk Kedalam Kelompok Mad Far’iy ….………………………………………..… 35
A. Mad Aridh Lisukun ……………………….……………………………………......…… 35
B. Mad Lin (Mad Layyin) ……….……………………………………………………......…… 35
C. Mad Badal ……….……………………………………………………......…… 36
3. Mad Lazim ……….…………………………………………………………..… 36
Terjemahan Bait Ke 48 Sampai 57 ……….……………………………………………......…… 36
Penjelasan Bait Ke 48 Sampai 57 ……………………………….……………………......…… 38
Macam-Macam Mad Lazim ……………………………….……………………......…… 38
Huruf-Huruf Pada Pembuka Surah-Surah ……….……………………………......…… 39
Hukum Huruf-Huruf Muqottoah dan Kadar Harokatnya ….....………………………......…… 39
Hukum Huruf-Huruf Muqottoah Yang Terdapat Di Dalam Al-Qur’an ….....………......…… 40
Terjemahan Bait Ke 58 Sampai 61 ……….……………………………………………......…… 41
Penjelasan Bait Ke 58 Sampai 61 ……………………………….……………………......…… 41
Penutup ……………………………………………………….……………………......…… 41
Silsilah Sanad Matan Tuhfatul-Athfal Sampai Kepada Nazhim Rahimahullah ...............…… 43
Maraji ……………………………….……………………………………………......…… 44
2
KATA PENGANTAR
ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِِ
ُب إِلَيه َونَـعُوذُ ِبهلل من ُش ُروِر أَنـ ُفسنَا َومن َسيِ ـئَات أَع َـمالنَا َمن يَـهد للا ُ إِ َّن الـ َحم َد َّّلِل نَـح َم ُدهُ َونَستَعيـنُهُ َونَستَـغفْيُهُ َونَـتُـو
َّ أَش َه ُد أَن الَ إِلَهَ إِالَّ للاُ َو أَش َه ُد أ,ُي لَه
.َُن ُُمَ َّم ًدا َعب ُدهُ َوَر ُسولُه ِ ِ ِ
َ فَلَ ُمض َّل لَهُ َوَمن يُضلـل فَلَ َهاد
Alhamdulillah tak henti-hentinya saya panjatkan puji dan syukur ke hadirat Allah Ta’ala karena
berkat rahmat dan hidayah_Nya saya memperoleh kesempatan untuk merevisi penjelasan matan tajwid
“tuhfatul_athfal”. Sholawat beriring salam semoga senantiasa di limpahkan kepada junjungan kita
Rasulullah Muhammad Shollallohu ‘Alaihi Wasallam, keluarganya, Para Sahabatnya dan orang-orang
Penjelasan matan “tuhfatul_athfal” ini disusun bertujuan untuk mempermudah para penuntut
ilmu memahami ilmu tajwid yang terdapat pada matan “tuhfatul_athfal”. Syarah atau penjelasan ini
disusun sedemikian rupa dengan metode terjemahan dan menjelaskan setiap ilmu tajwidnya serta
mengambil contoh-contoh penerapannya dari Al-Qur’an untuk memudahkan para penuntut ilmu pemula
dalam mempelajari matan “tuhfatul athfal” yang merupakan salah satu matan ilmu tajwid yang sangat
Akhirnya hanya kepada Allah Ta’ala saya memohon hidayah dan ampunan serta limpahan
Rahmat dan KaruniaNya. Saya juga berharap semoga kitab ini bisa bermanfaat bagi para penuntut ilmu
yang ingin memperbaiki bacaan Al-Qur’an. Bagi para pembaca saya harap tegur sapanya jika
mendapatkan kesalahan ataupun kekhilafan dalam penyusunan kitab ini agar mengirimkan ralatnya via
e-mail Muhammad.Azhar0224@gmail.com semoga kedepannya kitab ini bisa menjadi lebih baik lagi
ِ
ُالسلَ ُم َعلَي ُكم َوَرحـ َمةُ للا َوبَـ َرَكاتُه
َّ َو
Medan, 21 Jumadil Akhir 1444
PENYUSUN
Abu Ahmad Al-Maidaniy
3
ال
طفَـ َ
نَتَـ َحفَ َةَََا َل َ
َمتَـ َ
د َم َة
َاَل َم َق َ
اجـي َرحـ َم ِـة الغَـ ُفـوِر َ #دوًمـا ُسلَي َمـا ُن ُه َـو الـ َجم ُـزوِري
)١يـ ُقـو ُل ر ِ
َ َ
َ )٣وبَـعـ ُد َهـ َذا النَّـظـ ُم لِل ُم ِري ِـد ِ #فـي النُّـو ِن والتـَّن ِويـ ِن َوال ُمـ ُدوِد
)٥أَر ُجـو بِ ِـه أَن يَـنـ َف َـع الطُّـلَّبَـا َ #والَجـ َـر َوال َقـبُـو َل َوالثَّ َـوابَـا
ن
التَن َوَي َ
السَاكََن َةََو َ
نََ َ
الن َو َ
امََ َ
كَ َأ َح َ
)٦لِلـنُّـو ِن إِن تَسـ ُكـن َولِلتـَّنـ ِويـ ِن #أَربَ ُـع أَحـ َكـام فَـ ُخـذ تَـبيِيـنِـي
ِ ()٢
ف #لِل َحل ِـق ِسـت(ُ )١رتِبَـت فَـلتَـعـ ِرف
)٧فَـالَ َّو ُل الظهـار قَـبـل أَحـر ِ
َ ُ َ ُ
ِ
َ )٨هـم ٌـز فَـ َهـاءٌ ثُـ َّم َعـي ٌـن َحــاءُ ُ #مه َملَـتَـان ثُـ َّـم غَـي ٌـن َخ ـاءُ
ـام بِ ِسـتَّـة أَتَــت ِ #فـي يَـرُملُو َن (ِ )٣عن َد ُهـم قَـد ثَـبَـتَـت )٩والثَّ ِ
ـان إِدغَـ ٌ َ
ـان ِقـس ٌـم يُدغَ َـمـا ِ #فـي ِـه بِغُـنَّـة بِيَـن ُمـو عُلِ َـمـا
َّهـا ِقسم ِ
َ
ِ
)١٠لَكنـ َ
4
()٤
ـام بِغَـيـ ِر غُـنَّـه ِ #فـي الـلَِّم َوال َّـرا ثُ َّـم َك ِرَرنَّـه )١٢والثَّ ِ
ـان إِدغَـ ٌ َ
اجـب لِل َف ِ
اضـ ِل ِ ِ ِ ِ ِ الرابِ ُـع ِ
الخ َفـاءُ عنـ َد ال َفاض ِـل #م َـن الـ ُح ُـروف َو ٌ َ )١٤و َّ
َّمنـتُـ َهـا ِ )١٥فـي َخـمسة ِمن بـع ِد َعشـر رم ُزَهـا ِ #فـي كِل ِم(َ )٥ه َذا البـي ِ
ـت قَـد ض َّ َ َ َ َ
ن
دَتَي َ
دَنََو َال َمَيمَََ َال َم َش َ
الن َو َ
كمَََ َ
َح َ
يمـا ثُـ َّم نُونًـا ُشـ ِـد َدا َ #و َس ِـم ُك ًـل َحـر َ
ف غُنَّـة بَـ َدا ِ
َ )١٧وغُ َّـن م ً
الساكََن َة
كَا َمََ َال َميَ َمََ َ
َأ َح َ
ـل الـ ِه َجـا #الَ أَلِـف لَيِنَـة لِـ ِـذي الـ ِحـ َجـا ِ ِ ِ
َ )١٨والـمي ُم إن تَس ُكن تَـجي قَـب َ
ـام َوإِظ َه ٌ
ـار فَـ َقـط )١٩أَح َك ُام َهـا ثَلَثَـةٌ لِ َـمـن َ
ضـبَـط #إِخ َفـاءٌ ِ(ن) ادغَ ٌ
ي لِـلـ ُق َّـر ِاء )٢٠فَـال ََّو ُل ا ِلخ َفـاءُ ِعـنـ َد الـبَـ ِاء َ #و َس ِـم ِـه َّ
الشـفـ ِو َّ
ـار ِفـي البَ ِقـيَّـه ِ #مـن أَح ُـرف َو َسـ ِم َهـا َشفـ ِويَّـه َ )٢٢والثَّالِ ُ
ـث ا ِلظ َه ُ
ـاد( )٩فَـاعـ ِر ِ
االتِـح ِ
ِ ِ ِ
ف َ )٢٣واح َذر لَ َدى َواو َوفَـا أَن تَـختَفـي #ل ُقربِ َـهـا َو َ
5
ك َمَ َل َمَََأ َلَ َو َل َمََ َال َف َع َل
َح َ
)٢٥قَـب َل اربَع َمع َّعش َـرة ُخـذ ِعل َمـهُ ِ #م ِن ابـ ِغ َح َّجـ َ
ك َو َخـف َع ِقي َمهُ
َ )٢٦ثنِي ِه َمـا إِدغَ ُام َهـا ِفــي أَربَـ ِع َ #و َعش َـرة أَي ً
ضـا َوَرم َزَهـا فَ ـ ِع
ضف ذَا نَِعم َ #دع ُسو َء ظَـن ُزر َش ِري ًفـا لِل َك َـرم ِ )٢٧طب ثُ َّـم ِ
صل رحـما( )١١تَـ ُفز ِ
ُ ً
َ )٢٨والـلَّ َم االُولَـى َس ِـم َهـا قَمـ ِريَّـه َ #واللَّ َم( )١٢االُخ َـرى َس ِـم َهـا َشـم ِسيَّـه
َ )٢٩وأَظـ ِه َـر َّن الَ َم ِفـعـل ُمطلَـ َقـا ِ #فـي نَـح ِو قُل نَـ َعـم َوقُـلنَـا َوالتَـ َقـى
ن
نََوالَـمََتجَ َان َسَي َ
فَـيََالَـمَثَـَلَينَََوالَـمََتقَـ َاربََي َ
ـات ُح ِق َقـا )٣٢متـ َقا ِربـيـ ِن( )١٣أَو ي ُكـونَـا اتَّـ َفـ َقـا ِ #فـي مـخـرج ُدو َن ِ
الص َف ِ
َ َ َ ُ َ
ان ِفـي ُكـل فَـ ُقـل ُ #كـل َكبِي ٌـر َوافـ َه َمـنـهُ ِبل ُمـثُـل
)٣٤أَو ح ِر َك الـحرفَ ِ
َ ُ
6
د
امََ َالـ َم َ
َأ َق َس َ
َ )٣٥وال َم ُّـد أَصلِـي َو فَـر ِعـي لَــهُ َ #و َسـ ِـم أ ََّوالً طَبِي ِعـيًـا َو ُهـ ـو
()١٧
يَ ُكـون ()١٦
َي َحرف غَي َـر(َ )١٤هـمز أَو ُس ُكـون (َ # )١٥جـا بَـعـ َد َمـد فَالطَّبِي ِع َّـي
)٣٧بل أ ُّ
د
امََالَـ َم َ
كَ َأ َح َ
()٢
ـج َـو ُاز َواللُّ ُـزوم ()٢١ ِ ِ
وب َوال َ )٤٢لل َمـد أَحـ َك ٌ
ـام ثَـلَثَـةٌ تَ ـ ُدوم َ #وه َي ال ُو ُج ُ
اجب إِن جـاء َهـم ٌـز بـعـ َد مـد ِ #فـي كِلمـة وذَا بِـمت ِ
َّصـل يُ َـعـد ِ
َ َ ُ َ َ )٤٣فَـ َو ٌ َ َ
السـ ُكـو ُن َ #وقـ ًفـا َكتَـعلَ ُـمـو َن نَستَ ِـعـي ُـن ِ
ض ُّـل ذَا إِن َع َـر َ
َ )٤٥ومث ُ
7
اللَزَم
دََ َ
امَََاَلـ َم َ
َأ َق َس َ
ـك كِل ِمـي(َ )٢٤و َحرِفـي َم َـعـه
ـام الَ ِزم لَ َديـ ِهـم أَربَ َـعـه َ #وتِل َ
ـس ُ )٤٨أَق َ
ف الثُّلَثِي الَ أَلِـف #فَـ َمـدُّهُ َم ـدًا طَبِي ِعـيًـا أُلِ ـف
)٥٥وما ِسوى الـحر ِ
َ ََ َ
صـر ِ (ِ )٢٦ ِ ِ ضا ِفـي فَـ َواتِ ِـح ُّ
ـح َ
الس َـور #فـي لَفظ َحي طَاهر قَـد ان َ اك أَي ً
َ )٥٦وذَ َ
ـب وُكـ ِـل تَـابِـ ِع #وُكـ ِل قَــا ِرئ وُكـ ِـل س ِ َ )٦١واآل ِل َو َّ
ـامـ ِع َ َ الصح ِ َ
8
CATATAN TERKAIT KHILAFIAH PADA MATAN TUHFATUL_ ATHFAL
1. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ” ِسـتDengan Mendhommahkan Huruf ()ت
2. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ فِ ”فَـلتـعـرMenggunakan Fi’il Mabniy Lil Majhul
َ ُ
3. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ن
َ ”يَـرَملُوDengan Memfathahkan Huruf ()م
4. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ك َّرَرنَّه
َ ” Dengan Memfathahkan Huruf ()ر
5. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ كل ِم َ ” Dengan Memfathahkan Huruf ()ل
6. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ” ثَـنًاDengan Tanwin Pada Huruf ()ن
7. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ” تُـ َقىDengan Tanpa Tanwin Pada Huruf ()ق
12. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ” َواللَّ ُمDengan Mendhommahkan Huruf ()م
13. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ْي ِ َ ” ُم َقا ِربDengan Menghilangkan Huruf ()ت
14. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ”غَ ِْيDengan Mengkasrohkan Huruf ()ر
15. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ن
ُ ” ُس ُكوDengan Mendhommahkan Huruf ()ن
ُّ ”فَالطَّبِي ِعDengan Mendhommahkan Huruf ()ي
16. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ـي
17. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ”يَ ُكو ُنDengan Mendhommahkan Huruf ()ن
18. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ” ِفـيSebagai Ganti Kata () ِمن
19. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ْيُ َّ ” َواللDengan Memfathahkan Huruf ()ل
20. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “كنَاَ ” َسSebagai Ganti Kata () ُس ِكنَا
21. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ”تَ ُدو ُمDengan Mendhommahkan Huruf ()م
22. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ”اَللُّ ُزو ُمDengan Mendhommahkan Huruf
23. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ آمنُـواِ ” Dengan Mengkasrohkan Huruf ()م
24. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ كل ِمي َ ” Dengan Memfathahkan Huruf ()ك
25. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ ُ ” َوسطَهDengan Memfathahkan Huruf ()ط
ِ َط
26. Pada sebagian nash yang lain tertulis“اه ٌر
”حيMendhommatainkan Huruf ( )يdan ()ط
ُ ” ََت ِريـDengan Memakai Dhomir ()ها
27. Pada Sebagian Nash Yang Lain Tertulis “ خ َها
28. Pada Sebagian Nash Menjadikan Bait ini Menjadi Bait Terakhir Dari Matan Tuhfatul_Athfal
9
BIOGRAFI SINGKAT
PENGARANG MATAN TUHFATUL ATHFAL
10
TERJEMAHAN DAN PENJELASAN
MATAN TUHFATUL ATHFAL
د َم َة
َ َاَل َم َق
PENDAHULUAN
َدوًمـا ُسلَي َمـا ُن ُه َـو الـ َجم ُـزوِري# اجـي َرحـ َمـ ِة الغَـ ُفـوِر
ِ ) يـ ُقـو ُل ر١
َ َ
1. Berkata Sulaiman Al-Jamzuriy orang yang selalu mengharapkan Rahmat dari Al-Ghofur (Yang
Maha Pengampun)
ِفـي النُّـو ِن والتـَّن ِويـ ِن َوال ُمـ ُدوِد# ) َوبَـعـ ُد َهـ َذا النَّـظـ ُم لِل ُم ِري ِـد٣
3. Dan selanjutnya, untaian syair ini untuk yang ingin mengetahui pembahasan hukum nun, tanwin
dan mad
َوالَجـ َـر َوال َقـبُـو َل َوالثَّ َـوابَـا# ) أَر ُجـو بِ ِـه أَن يَـنـ َف َـع الطُّـلَّبَـا٥
5. Saya berharap dengan bait syair ini, bisa memberikan manfaat kepada para penuntut ilmu dan
mendapat ganjaran, penerimaan dan juga pahala.
11
Syaikh Sulaiman Al-Jamzuriy menamakan untaian bait syair ini dengan nama “tuhfatul athfal”.
Kata tuhfah sendiri artinya adalah “hadiah” atau “sesuatu yang berharga” dan yang dimaksud dengan
“athfal” adalah bentuk jamak dari kata “tiflun” yaitu anak-anak yang belum baligh ataupun orang-
orang yang masih pemula dalam mempelajari ilmu tajwid walau berapapun usia mereka. Syaikh
Sulaiman Al-Jamzuriy memperdalam ilmu tajwid dari guru beliau yaitu Syaikh Nuruddin Al-Mihiy
yang nama guru beliau juga disebutkan pada matan “tuhfatul athfal” yang menurut Syaikh Sulaiman
Al-Jamzuriy guru beliau Syaikh Nuruddin Al-Mihiy memiliki keutamaan dan keluasan ilmu dalam
bidang ilmu tajwid. Adapun Sebagian ulama mengartikan kata “dzilkamal” yaitu seseorang yang
memiliki keindahan dalam kepribadian dan akhlak yang baik.
Pada bait ke 5 Syaikh Sulaiman Al-Jamzuriy berharap untaian syair matan “tuhfatul athfal” ini
bisa memberikan manfaat terhadap para penuntut ilmu baik itu yang masih pemula maupun yang sudah
menguasai ilmu tajwid. Sebagaimana Syaikh Sulaiman Al-Jamzuriy juga berharap dengan untaian syair
matan “tuhfatul athfal” ini beliau juga mendapatkan ganjaran pahala dan usaha beliau diterima sebagai
bentuk amal sholih yang diterima disisi Allah Subhanahu wa Ta’ala.
ن
َ التَن َوَي
َ السَاكََن َةََو
َ ََن
َ الن َو
َ ََام
َك َ َأ َح
HUKUM-HUKUM NUN SUKUN DAN TANWIN
أَربَ ُـع أَحـ َكـام فَـ ُخـذ تَـبيِيـنِـي#) لِلـنُّـو ِن إِن تَسـ ُكـن َولِلتـَّنـ ِويـ ِن٦
6. Huruf nun jika disukunkan dan begitu juga tanwin memiliki empat hukum, maka ambillah
penjelasanku
ِ
ُ ُمه َملَـتَـان ثُـ َّـم غَـي ٌـن َخ ـاء# ُ) َهـم ٌـز فَـ َهـاءٌ ثُـ َّم َعـي ٌـن َحــاء٨
8. Huruf ( )أlalu huruf ( )هـkemudian huruf ()ع, ( )حkedua huruf ini yaitu (ع, )حtidak memiliki titik
12
ِفـي يَـرُملُو َن ِعن َد ُهـم قَـد ثَـبَـتَـت# ـام بِ ِسـتَّـة أَتَــت ِ َّ) والث٩
ٌ ـان إِدغَـ َ
9. Dan yang kedua yaitu idghom dengan datangnya enam huruf hijaiyah yang terhimpun dalam kata
“ ” يـ ْرمل ْونmenurut para ulama Qiraat telah ditetapkan.
ِفـي ِـه بِغُـنَّـة بِيَـن ُمـو عُلِ َـمـا# ـان ِقـس ٌـم يُدغَ َـمـا
ِ َّهـا ِقسم
َ
ِ
َ ) لَكنـ١٠
10. Akan tetapi huruf-huruf idghom terbagi dua, satu bagian di idghomkan dengan dengung yang
telah diketahui terkumpul pada kata “”يـْنمـو
ِفـي الـلَِّم َوال َّـرا ثُ َّـم َك ِرَرنَّـه# ـام بِغَـيـ ِر غُـنَّـه ِ َّ) والث١٢
ٌ ـان إِدغَـ َ
12. Dan yang kedua yaitu idghom tanpa dengung terdapat pada huruf ( )لdan ( )رkemudian bacalah
huruf ( )رdengan taqrir (bergetar).
َّمنـتُـ َهـا ِ ِفـي كِل ِم َه َذا البـي# ) ِفـي َخـمسة ِمن بـع ِد َعشـر رم ُزَهـا١٥
َّ ـت قَـد ض َ َ َ َ
15. Aku telah merangkum lima belas huruf-huruf ikhfa tersebut dalam satu kalimat pada bait berikut
ini
13
PENJELASAN BAIT 6 SAMPAI 16
PEMBAHASAN TENTANG HUKUM-HUKUM NUN SUKUN DAN TANWIN
Nun sukun atau tanwin apabila bertemu dengan salah satu dari huruf-huruf hijaiyah maka hukumnya ada
empat yaitu izhar, idghom, iqlab dan ikhfa.
1. IZHAR HALQI
ُ اَ ِلظ َه
ار لُغَةً ُه َو البَـيَا ُن
Izhar Menurut Bahasa Yaitu Jelas
ِ اَ ِلظ َهار اص ِطلَحا ُهو إِخراج ُك ِل حرف ِمن مـخرِج ِه بِ ُدو ِن صو
ت الغُنَّ ِة َ َ َ َ ُ َ َ ً ُ
Izhar Menurut Istilah Yaitu Mengeluarkan Setiap Huruf Dari Makhrojnya Tanpa Suara Dengung
الظ َها ِر إِظ َها ًرا َحل ِقيًا لِـ ُخ ُرو ِج أَح ُرِف ِه ِم َن الـ َحل ِق
ِ ع ِم َن
َ س َمى َه َذا النَّـو
َ ُي
Dinamakan Jenis Dari Kelompok Izhar Ini Adalah Izhar Halqiy Karena Huruf-Hurufnya Keluar Dari
Tenggorokan
Huruf-Huruf Izhar Ada 6 Yaitu : Hamzah ( ) أha ( ) ح,kho ( )خ,‘ain ( ) ع, ghoin ( ) غ,ha ( )هـ
Huruf-Huruf Izhar yang 6 ini keluar dari tenggorokan, yaitu huruf hamzah ( ) أha ( ) هـkeluar dari
pangkal tenggorokan, dan ada 2 huruf yang keluar dari pertengahan tenggorokan yaitu ha ()ح, dan ‘ain
( )ع, dan 2 huruf keluar dari ujung tenggorokan yaitu huruf kho ( )خdan huruf ghoin ( )غ
14
2. IDGHOM
الشي ِء
َّ الشي ِء ِفـي
َّ اَ ِلدغَا ُم لُغَةً ُه َو إِد َخا ُل
Idghom menurut bahasa yaitu memasukkan sesuatu kedalam sesuatu.
Huruf Idghom Ada 6 Yaitu : Ro ( ) ر, Lam ( ) ل, Mim ( ) م, Nun ( ) ن, Waw ( ) و, Ya ()ي
ِ ِ ِ ُ َاَ ِلدغ
ُام بغُنَّة َولَهُ أَربَـ َعةُ أَح ُرف ه َي المي ُم َوالنُّـو ُن َوال َو ُاو َواليَاء
Idghom Bighunnah ( Idghom dengan dengung) Ada 4 Huruf Yaitu : ( ) م, ( ) ن, ( ) و, ()ي
)١٩ : َوَما ِلَ َحد ِعن َدهُ ِمن نِع َمة تُـج َزى (الـليل ن ٢
)١٧ : َواآل ِخ َرةُ َخي ٌـر َّو أَبـ َقى (العلى و ٣
Idghom Bighoiri_Ghunnah ( Idghom Tanpa Dengung) Ada 2 Huruf Yaitu Huruf ( ) رdan ( ) ل
)١ : ْي ِِ ِِ ِ
َ ْي ( اَل ُـمطَفف
َ َوي ٌل لل ُمطَفف ل ٢
3. IQLAB
الشي ِئ َعن َوج ِه ِه ُ َاَ ِلقل
َّ ب لُغَةً ُه َو تَـح ِوي ُل
Iqlab Menurut Bahasa Yaitu : Mengganti Sesuatu dari Bentuknya
ف البَ ِاء ِ ِ الساكِنَ ِة أَ ِو التَّـن ِوي ِن إِلَـى ِميم مع
َ إِذَا َج, صوت الغُنَّة
ُ اء بَـع َد ُهـ َما َحر َ ََ َّ ب النُّـو ِن ِ
ُ َاَ ِلقل
ُ ب اصطلَ ًحا ُه َو قَـل
Iqlab Menurut Istilah Yaitu Menukar Nun Sukun atau Tanwin menjadi huruf Mim dengan diiringi
dengung Apabila Ada Huruf Ba’ setelah Sukun atau Tanwin.
4. IKHFA
ا ِلخ َفاءُ لُغَةً ُه َو ال ِستـ ُر
Ikhfa menurut bahasa yaitu menyamarkan
ْي ا ِلظ َها ِر َو ا ِلدغَاِم ِمن غَ ِْي تَش ِديد َم َع بَـ َق ِاء الغُنَّ ِة ِ ِ َّ اَ ِلخ َفاء اص ِطلَحا ُهو النُّط ُق ِبلنُّـو ِن
َ َالساكنَة أَ ِو التَّـن ِوي ِن َعلَى َحالَة ب َ ً ُ
ِف ا ِلخ َفاء
ِ ف ِمن حرو ِ ِ ِ
َّ إِ َذا أَتَـى بَـع َد النُّـون
ٌ الساكنَة أَ ِو التَّـن ِوي ِن َحر
ُُ
Ikhfa Menurut Istilah yaitu mengucapkan nun sukun atau tanwin dengan keadaan antara izhar (jelas)
dan idghom (melebur) tanpa tasydid dengan tetap dengung, apabila setelah nun sukun atau tanwin ada
huruf dari huruf-huruf ikhfa
16
ال ِفـي ال ُقرآ ِن ال َك ِريـ ِم
اَل ِمثَ ُ ف
اَلـ َحر ُ َرق ٌم
َوالَ أَنـتُم َعابِ ُدو َن َما أَعبُ ُد (الكافرون )٣ : ت ١
فَأَ َّما َمن ثَـ ُقلَت َم َوا ِزيـنُهُ ( الـقارعة)٦ : ث ٢
اَلَّ ِذي أَط َع َم ُهم ِمن ُجوع ( قريش )٤ : ج ٣
َج َزآ ُؤ ُهم ِعن َد َربِـ ِهم (الـبينة )٨ : د ٤
إِ ََّن أَنـ َزلنَاهُ ِفـي لَيـلَ ِة ال َقد ِر(القدر )١ : ز ٦
لَتَـرَكـبُ َّـن طَبَـ ًقا َعن طَبَق (االنشقاق )١٩ : ط ١١
اذبة َخ ِ
اطئَة (الـعلق )١٦ : ِ ِ
ََنصيَة َك َ ك ١٥
17
TERJEMAHAN BAIT KE 17
ن
َ دَتَي
َدَ نََو َال َمَيمَََ َال َم َش
َ الن َو
َ َََكم
َ َح
HUKUM NUN DAN MIM BERTASYDID
PENJELASAN BAIT 17
hukum ini dinamakan huruf ghunnah yang bertasydid, karena ghunnah adalah sifat yang lazim (melekat)
)٤ : (قريش.... اَلَّ ِذي أَط َع َم ُهم ِمن ُجوع َ إِنَّ َـها َعلَي ِهم ُّمؤ
)٨ : ص َدةٌ (الـهمزة اَل ِمي ُم ِفـي أَ َّوِل ال َكلِ َم ِة
18
2. HUKUM NUN BERTASYDID
)٣ :أَلَّن نَّـج َم َع ِعظَ َامهُ (القيامة..... )٦ :ما يَ ُكو ُن ِمن نَّـج َوى ثَلَثَة (الـمجادلة...
َ اَلنُّـو ُن ِفـي أَ َّوِل ال َكلِ َم ِة
الساكََن َة
َ ََامََ َال َميَ َم
َك َ َأ َح
HUKUM-HUKUM MIM SUKUN
ِ ِِ ِ ِ ِ ِ
َ الَ أَلـف لَيِنَـة لــذي الـح# ـل الـ ِه َجـا
ـجـا َ ) َوالـمي ُم إن تَس ُكن تَـجي قَـب١٨
18. Dan huruf mim ( )مjika sukun dan terletak sebelum huruf hijaiyah selain huruf alif layyinah bagi
orang yang berakal
19
ص ِغي ًـرا يَـا فَـتَـى ِ ِ َّ) والث٢١
َ َو َس ِم إدغَ ًامـا# ـام بِـ ِمثل َـهـا أَتَ ـى
ٌ َـان إِدغ َ
21. Dan yang kedua idghom (melebur) dengan huruf yang sama dan namakanlah “idghom mitslain
shoghir” wahai pemuda.
ِمـن أَح ُـرف َو َسـ ِم َهـا َشفـ ِويَّـه# ـار ِفـي البَ ِقـيَّـه ُ ِ) َوالثَّال٢٢
ُ ـث ا ِلظ َه
22. Yang ketiga izhar pada huruf-huruf yang tersisa dan namakanlah dengan “izhar syafawiy”.
ُّ الش َف ِو
ي َّ ار ُّ الش َف ِو
ُ ي َو الظ َه َّ ام ِ ي َو
ُ َالدغ ُّ الش َف ِو ِ سام ِهي
َّ ُالخ َفاء ِ ِ ُ ساكِنَةُ ِمن َحي
َ َ ث ُحك ُم َها إلَـى ثَلَثَة أَق
ِ ِ
َ تَـنـ َقس ُم المي ُم ال
Huruf Mim Sukun dari segi hukumnya terbagi kepada 3 macam yaitu Ikhfa Syafawiy, Idghom
Syafawiy dan Izhar Syafawiy.
1. IKHFA SYAFAWIY
ِ لساكِنةُ ِفـي
آخ ِر َ َّ ت ال ِمي ُم ا َ ِف البَ ِاء َوالَ يَ ُكو ُن ذَل
ِ َك إَِّال إِذَا َكان ُ الساكِنَةُ َوبَـع َد َها َحر
َّ ي ُه َو أَن َتتِـ َي ال ِمي ُم َّ ُاَ ِلخ َفاء
ُّ الش َف ِو
اء ِ َّ ومس َّوِغ الخ َف ِاء ُهنَا أَ َّن ال ِميم، فَـتُخ َفى ال ِميم مع بـ َق ِاء الغُنَّ ِة،ف الب ِاء ِفـي ال َكلِم ِة الَّتِـي تَلِيـها ِ ِ
َ َالساكنَةَ َوالب َ َ َُ َ ََ ُ َ َ َ ُ ال َكل َمة َو َحر
.ات ِ الص َفَّ ان ِفـي ُمعظَِم ِ ان ِفـي المخر ِج ويشتَـ ِرَك
ََ َ َ
ِ يـتَّ ِح َد
َ
Ikhfa Syafawiy yaitu datangnya huruf mim sukun dan setelahnya ada huruf ba’ dan tidaklah yang
demikian itu terjadi kecuali huruf mim sukun berada di akhir kata dan huruf ba’ berada di kata yang
mengiringinya, maka disamarkan huruf mim yang disertai menetapkan gunnah (dengung), dan
ditetapkannya ikhfa disini karena huruf mim sukun dan huruf ba’ kedua huruf tersebut bersatu pada
tempat keluarnya huruf dan berserikat pada sebagian besar sifat-sifat huruf.
20
َّ لش َف ِو ِي لِـ ُخ ُرو ِج ال ِمي ِم َوالبَ ِاء ِم َن
ِ َالش َفت
ْي َّ ُس ِـم َي ِب
Dinamakan dengan Syafawiy karena keluarnya huruf mim dan ba’ dari kedua bibir.
)١١ : إِ َّن َربَّ ُـهم بِـ ِهم يَـوَمئِذ لَّـ َخبِي ٌـر (العادايت ٢
َّ فَ ِعن َدئِذ تُدغَ ُم ال ِمي ُم،ٌآخ ِر ال َكلِ َم ِة َوِتتِـ َي بَـع َد َها ِمي ٌم ُمتَ َح ِرَكة
ُالساكِنَة ِ ي هو أَن َتتِـي ِميم ساكِنةٌ ِفـي
َ َ ٌ َ َ ُ ُّ الش َف ِو
َّ ام ُ َاَ ِلدغ
الص ِغيـ ُر ِ َام ال ِمثـل ِ ِبلمتح ِرَك ِة لِتصبِحا ِميما و
َّ ْي ُ َام ال ِمي ِم ُّي َو إِدغ
ُ َالدغِ ضا ً س َّمى أَيَ ُش َّد َد ًة تَظ َه ُر َعلَيـ َها الغُنَّةُ َوي
َ اح َد ًة ُم َ ً َ ُ َ َُ
Idghom Syafawiy yaitu datangnya huruf mim sukun di akhir kata dan datang juga setelahnya huruf
mim yang berharokat, maka ketika itu di idghomkan (dileburkan) huruf mim sukun dengan huruf mim
berharokat supaya keduanya menjadi satu huruf mim bertasydid yang terdengar jelas ghunnah
(dengung) pada huruf mim tersebut, dan dinamakan juga dengan Idghom Miimiy dan Idghom Mislain
shogir.
ًص َفة ِ ْي ِلَ َّن المد ِغم والمدغَم ِف ِيه متَّ ِح َد
ِ ان اسـما ورسـما و لَفظًا و ِ َُس ِـمي ال ِمثـل
َ َ ً ََ ً ُ َ ُ ََ ُ َ
Dinamakan mislain karena huruf yang melebur dan dileburkan keduanya adalah satu dari segi nama,
bentuk, lafaz dan sifatnya
21
3. IZHAR SYAFAWIY
اح َدة أَو ِفـيف الـ ِهج ِاء ما ع َدا الباء وال ِميم ِفـي َكلِمة و ِ ف ال ِمي ِم َّ ِ ِ ي هو أَن يتِـي بـع َد حر ِ
َ َ الساكنَة ُح ُرو ُ َ َ َ َ َ َ َ الش َف ِو ُّ ُ َ َ َ َ َ ار َّاَ ِلظ َه ُ
ب َمـخ َرِج َها َم َع ال َف ِاء ِ ْي ,وي ُكو ُن أَ َش ُّد إِظهاراً بـع َد الوا ِو أَ ِو ال َف ِاء ِ ،التِ ِ
ـحاد َمـخ َر ِج المي ِم َم َع ال َوا ِوَ ،وقُـر َ
َ َ َ َ
ِ
َكل َمتَ ِ َ
Izhar Syafawiy yaitu datangnya huruf-huruf hijaiyah setelahnya huruf mim sukun selain huruf ba’ dan
huruf mim pada satu kata atau pada dua kata, dan bentuk pengucapan yang harus paling jelas yaitu
setelah huruf waw dan huruf fa’, karena bersatunya makhroj (tempat keluar huruf) mim dengan huruf
فَـلَ ُهم أَج ٌر غَْيُ َمـمنُـون (التْي )٦ : أ ١
ثُ َّـم إِنـِي َد َعوتُ ُـهم ِج َه ًارا (نوح )٨ : ج ٤
ِ
إِذَا َرأَيـتَـ ُهم َحسبـتَـ ُهم لُؤل ًُؤا َمنـثُ ً
ورا (النسان)١٩ : ح ٥
ضو َن َال تَـخ َفى ِمن ُكم َخ ِافيَةٌ (الـحاقة )١٨ :
يَـوَمئِذ تُـع َر ُ خ ٦
لَ ُكم ِدينُ ُكم َولِ َـي ِدي ِن (الكافرون)٦ : د ٧
22
ص َلتِـ ِهم َس ُ
اهو َن (الـماعون)٥: َّ ِ
ين ُهم َعن َ
الذ َ س ١١
ض ًرا َوَال َر َش ًدا (الـجن )٢١ : قُل إِنِـي َال أَملِ ُ
ك لَ ُكم َ ض ١٤
أَلَـم يَـج َعل َكي َد ُهم ِفـي تَضلِيل (الـفيل )٢ : ف ١٩
فَ َج َعلَ ُهم َك َعصف َمأ ُكول (الـفيل )٥ : ك ٢١
ت لَ ُـهم إِس َر ًارا (نوح )٩ : ثُ َّـم إِنِـي أَعلَن ُ
ت لَ ُـهم َوأَس َرر ُ و ٢٤
إِذ قَ َ
ال لَ ُـهم أَ ُخو ُهم ُهو ٌد أ ََال تَـتَّـ ُقو َن (الشعراء )١٢٤ : ه ٢٥
23
TERJEMAHAN BAIT KE 24 SAMPAI 29
َ ِم ِن ابـ ِغ َح َّجـ# ُ) قَـب َل اربَع َمع َعش َـرة ُخـذ ِعل َمـه٢٥
ُك َو َخـف َع ِقي َمه
25. Terletak sebelum empat belas huruf maka ambillah ilmunya dari bait ini :
ً َو َعش َـرة أَي# ) َثنِي ِه َمـا إِدغَ ُام َهـا ِفــي أَربَـ ِع٢٦
ضـا َوَرم َزَهـا فَ ـ ِع
26. Kedua yaitu meleburkannya pada empat belas huruf juga dengan rumusnya pada bait syair berikut
َدع ُسو َء ظَـن ُزر َش ِري ًفـا لِل َك َـرم# ضف ذَا نَِعم ِ ) ِطب ثُـ َّم٢٧
ِ صل رحـما تَـ ُفز
ً ُ
27. “Jadilah orang yang bagus jiwanya, kemudian sambunglah silaturahim maka engkau akan
beruntung, sambutlah tamu dan sambutlah orang yang memiliki kebaikan, dan tinggalkanlah buruk
sangka serta kunjungilah orang yang mulia karena kedudukannya dan akhlaknya yang mulia “
َواللَّ َم االُخـ َرى َسـ ِم َهـا َشـم ِسيَّـه# ) َوالـلَّ َم االُولَـى َسـ ِم َهـا قَمـ ِريَّـه٢٨
28. Huruf lam yang pertama namakanlah “qomariyyah” dan lam yang lainnya (lam yang kedua)
namakannya “syamsiyyah”
ِفـي نَـح ِو قُل نَـ َعـم َوقُـلنَـا َوالتَـ َقـى# ) َوأَظـ ِه َـر َّن الَ َم ِفـعـل ُمطلَـ َقـا٢٩
29. Dan bacalah dengan jelas lam fi’il secara mutlaq pada contoh kalimat : “َوالتَـ َقـى ”قُل نَـ َعـم َوقُـلنَـا
24
PENJELASAN BAIT KE 24 SAMPAI 29
ُحك ُم َالِم أَل
HUKUM ALIF LAM
)1. ALIF LAM QOMARIYYAH ( IZHAR QOMARIY
) yang masuk kepada isim yangال( Alif Lam Qomariyyah (izhar qomariyyah) ialah Alif Lam
dimulai dengan huruf hijaiyah yang mengiringinya dan jumlahnya ada 14 huruf. Huruf-huruf alif lam
ـك َو َخـف َع ِقي َمه " qomariyyah terkumpul pada kalimat ِ
". Alif lam qomariyyah memakai tanda sukunابـ ِغ َح َّج َ
dan harus dibaca jelas dan terang, adapun huruf setelahnya dibaca sebagaimana aslinya.
َوال ِـجـبَ َ
ال أَوََت ًدا (النبأ )٧ : ج ٣
ـحـطَ ِ
ب (الـمسد )٦ : َوام َرأَتُهُ َحـ َّمالَةَ ال َ ح ٤
إِ َّن يَـوَم الـ َفص ِل َكا َن ِميـ َق ًاَت (النبأ )١٧ : ف ٨
ِ
َوالـ َق َـم ِر إذَا اتَّ َ
س َق (االنشقاق )١٨: ق ٩
ِ
َوإِذَا ال َك َـواك ُ
ب انـتَـثَـ َرت (االنفطار)٢: ك ١٠
فَأَ َّما الـيَــتِي َم فَلَ تَـق َهر(الـضحى )٩ : ي ١٤
25
)2. ALIF LAM SYAMSIYYAH (IDGHOM SYAMSIY
) yang masuk kepada isim yangال( Alif Lam Syamsiyyah (idghom syamsiyyah) ialah Alif Lam
dimulai dengan huruf hijaiyah yang mengiringinya dan jumlahnya ada 14 huruf. Huruf-huruf alif lam
سو َء ظَـن ُزر َش ِري ًفـا لِل َك َـرم " syamsiyyah terkumpul pada kalimat ِ ِ ِ ِ
". Alif lamطب ثُـ َّم صل ُرحـ ًما تَـ ُفز ضف ذَا ن َعم َدع ُ
syamsiyyah ini disebut juga dengan idghom syamsiyyah karena pengucapan alif lam nya dileburkan
kepada huruf yang setelahnya dan huruf hijaiyyah yang berada setelah alif lam ini ditasydidkan.
ب َوالتَّ َـرآئِ ِ
ب (الطارق )٧ : الصل ِ ج ِمن بَ ِ
ْي ُّ يَـخ ُر ُ ت ١
ِ
اَلنَّج ُم الثَّاق ُ
ب (الطارق )٣ : ث ٢
يصلَونَـها يـوم ِ
الدي ِن (االنفطار :ە)١ د ٣
َ َ َ َ
ت ِ
الذك َرى (العلى )٩ : فَ َذكِر إِن نَّـ َفع ِ ذ ٤
َ
َو ُّ
الض َحى (الضحى )١ : ض ١٠
26
ُحك ُم الَِم ِفعل
HUKUM LAM FI’IL
ضا ِر ًعا أَو أَم ًرا َالم ِفعل ِهي َال ٌم ساكِنَةٌ أَصلِيَّةٌ سواء أَ َكا َن ال ِفعل م ِ
اضيًا أَو ُم َ َُ ََ ٌ َ َ ُ
’Lam Fi’il adalah lam sukun asli, sama saja apakah terdapat pada fi’il madhi atau fi’il mudhori
سبُـوا (آل عمران )١٥٥ : الشيطَا ُن بِبَـع ِ إِ َّن الَّ ِذين تَـولَّوا ِمن ُكم يـوم الـتَـ َقى الـجمع ِ
ان إِنَّ َـما استَـ َزلَّ ُـه ُم َّ
ض َما َك َ َ َ َ َ َ َ
سوا نـُوًرا (الـحديد)١٣ : ِ ِ ِ
قي َل ارجعُوا َوَراءَ ُكم فَالـتَم ُ
قُل نَـعم وأَنـتم د ِ
اخ ُرو َن (الـصفات)١٨ : َ َ ُ َ
karena tamatsul yaitu sama pada makhroj dan sifatnya sebagaimana contoh berikut :
س َو َج َد َها تَطلُ ُع َعلَى قَـوم لَـم نَـج َعل لَ ُـهم ِمن ُدونِ َـها ِست ًـرا (الكهف )٩٠: َحتَّـى إِذَا بَـلَ َغ َمطلِ َع َّ
الشم ِ
) karena taqoorub yaitu berdekatanر( Begitu juga harus diidghomkan apabila lam fi’il bertemu huruf
27
TERJEMAHAN BAIT KE 30 SAMPAI 34
ن
َ نََوالَـمََتجَ َان َسَي
َ فَـيََالَـمَثَـَلَينَََوالَـمََتقَـ َاربََي
PEMBAHASAN TENTANG MITSLAIN, MUTAQORIBAIN DAN MUTAJANISAIN
ِ ِ ِ ِ ِ ) إِن ِفـي ا٣٠
ِ لص َف
َ َحرفَـان فَالمثـلَن في ِه َمـا أ# ِج اتَّـ َفـق
َحـق ِ ات َوالـ َم َخـار
30. Jika ada dua huruf yang sama pada sifat-sifat dan tempat-tempat keluarnya maka keduanya lebih
tepat dinamakan “mistlain”
ِ وِفـي# ) وإِن يَّ ُكـونَـا مـخـرجـا تَـ َقـاربـا٣١
ِ الص َف
ـات اختَـلَ َفـا يُـلَ َّقـبَـا َ ََ ًَ َ َ
31. Dan jika keduanya berdekatan makhrojnya (tempat keluarnya) dan berbeda pada sifat-sifatnya
maka dinamakan
ـات ُح ِق َقـا ِ ِفـي مـخـرج ُدو َن ا# ) متـ َقا ِربـيـ ِن أَو ي ُكـونَـا اتَّـ َفـ َقـا٣٢
ِ لص َف
َ َ َ َ ُ
32. “Mutaqoribain” atau keduanya sama pada makhrojnya (tempat keluarnya) tetapi berbeda sifat-
sifatnya maka dinamakan
ُكـل َكبِي ٌـر َوافـ َه َمـنـهُ ِبل ُمـثُـل# ان ِفـي ُكـل فَـ ُقـل
ِ َ) أَو ح ِر َك الـحرف٣٤
َ ُ
34. Atau tiap-tiap kedua huruf tersebut berharokat maka namakanlah dengan “Mistlain Kabir, atau
Mutaqoribain Kabir Atau Mutajanisain Kabir”dan pahamilah dengan contoh-contoh.
ص َف ِة
ِ ان اتَّـح َدا ِفـي المـخـر ِج و ال
َ َ َ َ
ِ ان اللَّ َذ
ِ َاَل ِمثـلَ ِن أَو المتَماثِلَ ِن ُهـما الـحرف
َ َ َُ
Al-Mitslani Atau Al-Mutamatsilani yaitu dua huruf yang sama pada makhroj (tempat keluarnya) dan
sifatnya.
َّ سام ِه َي
الص ِغيـ ُر َو ال َكبِيـ ُر َوال ُمطلَ ُق ِ ِ
َ اَلمثـلَن ثَلَثَةُ أَق
Al-Mitslani Terbagi Tiga Macam Yaitu : Al-Mitslani Shogir, Al-Mitslani Kabir dan Al-Mitslani Mutlaq
ِ ُ الص ِغيـ ُر إِ َذا َكا َن الـ َحر
َّ اَل ِمثـلَ ِن.١
ٌ َف الَ َّو ُل َساكنًا َوالثَّانِـي ُمتَ َح ِرًكا فَ ُحك ُمهُ إِدغ
ام
1. Al-Mitslani Shogir yaitu apabila huruf yang pertama sukun dan huruf yang kedua berharokat maka
hukumnya idghom
ْي فَ ُحك ُمهُ إِظ َها ٌر ِ َ اَل ِمثـلَ ِن ال َكبِيـر إِ َذا َكا َن الـحرف.٢
ِ ان ُمتَ َح ِرَك َ ُ
2. Al-Mitslani Kabir yaitu apabila dua hurufnya dalam keadan berharokat maka hukumnya izhar
28
ف الَ َّو ُل ُمتَ َح ِرًكا َو الثَّانِـي َساكِنًا فَ ُحك ُمهُ إِظ َها ٌر
ُ اَل ِمثـلَ ِن ال ُمطلَ ُق إِ َذا َكا َن الـ َحر.٣
3. Al-Mitslani Mutlaq yaitu apabila huruf yang pertama berharokat dan huruf yang kedua sukun maka
hukumnya izhar
) ٦١: َوقَد َّد َخلُوا ِبل ُكف ِر َو ُهم قَد َخ َر ُجوا بِ ِه (الـمائدة... الص ِغيـ ُر
َّ اَل ِمثـلَ ِن ١
) ٤٦: َوآتَـيـنَاهُ ا ِلنـ ِجي َل ِفي ِه ُه ًدى َّونـُوٌر (الـمائدة اَل ِمثـلَ ِن ال َكبِيـ ُر ٢
)٦:فَـلَ ُهم أَج ٌر غَيـ ُر َمـمنُـون (الـتْي اَل ِمثـلَ ِن ال ُمطلَ ُق ٣
2. AL-MUTAQORIBANI
الص َف ِة
ِ ان تَـ َقارب ِفـي المـخـر ِج واختَـلَ َفا ِفـي
َ َ َ ََ
ِ ان اللَّ َذ
ِ َاَلمتَـ َقا ِربـا ِن ُهـما الـحرف
َ َ َ ُ
Al-Mutaqoribani yaitu dua huruf yang berdekatan pada makhroj (tempat keluarnya) dan keduanya
berbeda pada sifatnya.
َّ سام ِه َي
الص ِغيـ ُر َو ال َكبِيـ ُر َوال ُمطلَ ُق ِ
َ اَل ُمتَـ َقا ِربَـان ثَلَثَةُ أَق
Al-Mutaqoribani terbagi tiga macam yaitu : al-mutaqoribani shogir, al-mutaqoribani kabir dan al-
mutaqoribani mutlaq
ْي فَ ُحك ُمهُ إِظ َها ٌر ِ َ اَلمتَـ َقا ِربـا ِن ال َكبِيـر إِ َذا َكا َن الـحرف.٢
ِ ان ُمتَ َح ِرَك َ ُ َ ُ
2. Al-Mutaqoribani Kabir yaitu apabila dua hurufnya dalam keadaan berharokat maka hukumnya
izhar.
ف الَ َّو ُل ُمتَ َح ِرًكا َو الثَّانِـي َساكِنًا فَ ُحك ُمهُ إِظ َها ٌر
ُ اَل ُمتَـ َقا ِربَـا ِن ال ُمطلَ ُق إِذَا َكا َن الـ َحر.٣
3. Al-Mutaqoribani Mutlaq yaitu apabila huruf yang pertama berharokat dan huruf yang kedua sukun
maka hukumnya izhar.
29
ال ِفـي ال ُقر ِ
آن ال َك ِريـ ِم اَل ِمثَ ُ ان ال ُمتَـ َقا ِربَـا ِن
اَلـحرفَ ِ َرق ٌم
َ
ِ قَا َل َكم لَبِثـتُم ِفـي الَر ِ اَل ُمتَـ َقا ِربَـا ِن ال َكبِيـ ُر
ض َع َد َد سنِ َ
ْي (الـمؤمنون ) ١١٢: ٢
3. AL-MUTAJANISANI
ص َفا ِ
ت ان اتَّـ َح َدا ِفـي ال َمـخـ َر ِج َواختَـلَ َفا ِفـي بَـع ِ
ض ال ِ ان اللَّ َذ ِ
اَلمتَجانِسـا ِن ُهـما الـحرفَ ِ
َ َ ُ َ َ
Al-Mutajanisani yaitu dua huruf yang sama pada makhroj (tempat keluarnya) tetapi kedua huruf
tersebut berbeda pada sebagian sifatnya
سام ِه َي َّ
الص ِغيـ ُر َو ال َكبِيـ ُر َوال ُمطلَ ُق اَلمتَجانِ ِ
سـان ثَلَثَةُ أَق َ
ُ َ َ
Al-Mutajanisani terbagi tiga macam yaitu : al-mutajanisani shogir, al-mutajanisani kabir dan al-
mutajanisani mutlaq
ْي فَ ُحك ُمهُ إِظ َها ٌر .٢اَلمتَجانِسـا ِن ال َكبِيـر إِ َذا َكا َن الـحرفَ ِ
ان ُمتَ َح ِرَك ِ َ ُ ُ َ َ
2. Al-Mutajanisani Kabir yaitu apabila dua hurufnya dalam keadaan berharokat maka hukumnya izhar.
ف الَ َّو ُل ُمتَ َح ِرًكا َو الثَّانِـي َساكِنًا فَ ُحك ُمهُ إِظ َها ٌر
سـا ِن ال ُمطلَ ُق إِ َذا َكا َن الـ َحر ُ ِ
.٣ال ُمتَ َجان َ
3. Al-Mutajanisani Mutlaq yaitu apabila huruf yang pertama berharokat dan huruf yang kedua sukun
maka hukumnya izhar.
30
TERJEMAHAN BAIT KE 35 SAMPAI 41
د
َ امََ َالـ َم
َ َأ َق َس
JENIS-JENIS MAD
َو َسـ ِـم أَ َّوالً طَبِي ِعـيًـا َو ُهـ ـو# ُ) َوال َم ُّـد أَصلِـي َو فَـر ِعـي لَــه٣٥
35. Mad terbagi dua yaitu “mad asliy” dan “mad far’iy” dan namakanlah yang pertama dengan “mad
thobi’iy” yaitu ….
َجـا بَـعـ َد َمـد فَالطَّبِي ِع َّـي يَ ُكـون# َي َحرف غَي َـر َهـمز أَو ُس ُكـون
ُّ ) بل أ٣٧
37. Bahkan setiap huruf selain hamzah atau sukun yang datang setelah huruf mad dinamakan mad
“mad thobi’iy”
31
PENJELASAN BAIT KE 35 SAMPAI 41
JENIS-JENIS MAD
ِ َ ِوِمق َدار م ِد ِه حرَكت,ف إِالَّ بِ ِه والَ يتِـي بـع َدهُ َهـم ٌز أَو س ُكو ٌن
ِ ات الـحر ِ ِ
,ان ََ َ ُ ُ َ َ َ َ ُ َاَل َم ُّد الَصل ُّي أَ ِو ال َم ُّد الطَّبِيع ُّي ُه َو َماالَ تَـ ُقو ُم ذ
ِ ك الَصب ِع م َّرًة و
)اح َد ًة ِ (والـحرَكةُ َزمن تَـح ِري
َ َ ُ ُ َ ََ َ
Mad Asliy Atau Mad thobi’iy adalah mad yang berdiri sendiri karena zat huruf mad itu sendiri, dan
tidak ada setelahnya huruf hamzah ataupun sukun dan ukuran madnya adalah 2 harokat, dan harokat
yaitu jangka waktu mengerakkan jari 1 kali.
)٥:سد (اللهب ِ ِ ِ ِ
َ فـي جيد َها َحب ٌل من َم )اَليَاءُ (ي ٣
32
2. MAD FAR’IY
ِ ب اجتِما ِع حر
.ف ال َم ِد بِـ َهـمز بَـع َدهُ أَو ُس ُكون ِ ِ ِ ِ
َ َ ِ َسب َ ال َم ُّد ال َفرع ُّي ُه َو َما َز
َ اد َعلَى ال َمد الَصل ِي َويَ ُكو ُن ب
Mad Far’iy adalah mad yang bertambah atas mad asliy dan sebabnya karena berkumpulnya huruf mad
dengan hamzah setelahnya atau dengan sukun
Catatan : Mad far’iy inilah yang akan dibahas pada bab berikutnya pada hukum-hukum mad.
د
َ امََالَـ َم
َك َ َأ َح
HUKUM - HUKUM MAD
ِ َّ ِفـي كِلمـة وذَا بِـمت# اجب إِن جـاء َهـم ٌـز بـعـ َد مـد
صـل يُ َـعـد ِ
ُ َ َ َ َ َ َ ٌ ) فَـ َو٤٣
43. Maka mad wajib (harus dipanjangkan lebih dua harokat)jika ada huruf ( )أsetelah mad pada satu
kata yang dianggap bersambung (bersatu dalam satu kata)
َوقـ ًفـا َكتَـعلَ ُـمـو َن نَستَ ِـعـي ُـن# السـ ُكـو ُن ِ
ُّ ضَ ـل ذَا إِن َع َـر
ُ ) َومث٤٥
45. Dan contoh mad jaiz ini jika disebabkan sukun dalam keadaan waqof (yaitu mad aridh lisukun)
seperti contoh kalimat “ ” تَـعلَ ُـمـو َنdan kata “ـن ِ
ُ ”نَستَـعـي
33
PENJELASAN BAIT KE 42 SAMPAI 47
Hukum Mad ada tiga macam yaitu “wajib”, “jawaz” dan “lazim”.
ِ َّ و
)٥ : اها (الشمس
َ َالس َمآء َوَما بَـن َ َ َِوَما ُهم َعنـ َها بِغَآئِب
)١٦ : ْي (االنفطار
س َّمى ال َم َّد الـ َجائَِز ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ُ اَلم ُّد الـجائِز هو أَن يتِـي حر.٢
َ ُ َوالـ َهم ُز بَـع َدهُ فـي َكل َمة أُخ َرى تَليـ َها َوي,ف ال َمد فـي آخ ِر َكل َمة َ َ َ َُ ُ َ َ
ِ ِ
ِ َس َحرَكات َو نَستَطي ُع أَن نُـ َقص َر إَلَـى َحرَكت ِ ِ ِ ِ ِ
ِ ِ ِ َّ المنـ َفصل ويـم ُّد فـي ِرواية حفص من
ْي َ َ ِ الشاطبيَّة بـمق َدا ِر أَربَ ِع َح َرَكات أَو َخـم َ َ ََ َ َُ َ ُ
2. Mad jaiz yaitu terdapatnya huruf mad pada akhir kata dan setelahnya ada huruf hamzah yang
terdapat pada kata yang lain yang mengiringinya, dan dinamakan juga dengan Mad Jaiz Munfashil, dan
pada riwayat Imam Hafs dari thoriq syatibiyyah dibaca madnya 4 harokat atau 5 harokat, dan kita juga
َ َإِن أَعطَيـن
)١ : اك ال َكوثَـ َر (الكوثر )٢ : آل أَعبُ ُد َما تَـعبُ ُدو َن (الكافرون
34
MAD YANG MASUK KEDALAM KELOMPOK MAD FAR’IY
ِ ب الوق
ف َ ِ َسب
ِ ً ف َساكِ ٌن ُس ُكوًَن َعا ِر
َ ضا ب ٌ ف ال َم ِد َو بَـع َدهُ َحر ُّ ض لِل
ُ س ُكو ِن ُه َو أَن َيتِـ َي َحر ُ اَل َم ُّد ال َعا ِر
Mad Aridh Lisukun yaitu terdapatnya huruf mad dan setelahnya ada huruf sukun yang sukunnya
tersebut terjadi karena sebab waqof
ِ
)٢ : آل أَعبُ ُد َما تَـعبُ ُدو َن (الكافرون ُ إِ َّاي َك نَـعبُ ُد َوإِ َّاي َك نَستَع
)٥ : ْي (الفاتـحة
Catatan : Apabila membaca mad aridh lisukun dengan salah satu dari tiga ukuran bacaan panjang
(yaitu 2 harokat ,4 harokat atau 6 harokat) maka wajib meneruskan kadar ukuran bacaan mad aridh
lisukun tersebut sebagaimana kadar bacaan madnya sampai dia menyelesaikan bacaan Al-Qur’annya.
35
C. MAD BADAL
ف ال َم ِد َهـم ٌز أَو ُس ُكو ٌن َوِمق َد ُار َم ِد ِه َح َرَكتَا ِن َو ُسـ ِم َي
ِ ف م ِد تَـ َق َّدم َعلَي ِه هـمز ِفـي َكلِمة ولَيس بـع َد حر
َ َ َ َ َ ٌ َ َ َ ُ َم ُّد البَ َد ِل ُه َو َحر
ف ال َم ِد ِفي ِه ُمب َد ٌل َع ِن الـ َهم ِز غَالِبًا
َ بَ َدالً ِلَ َّن َحر
Mad Badal yaitu huruf mad yang didahului oleh huruf hamzah pada satu kata dan tidak ada setelah
huruf mad tersebut huruf hamzah ataupun sukun, dan ukuran madnya adalah 2 harokat. Dinamakan mad
badal karena huruf mad padanya biasanya adalah pergantian dari huruf hamzah.
اللَزَم
َ ََد
َ امََ َالـ َم
َ َأ َق َس
JENIS-JENIS MAD LAZIM
ـل
ُص َّ فَ َـه ـ ِذ ِه أَربَ َـع ـةٌ تُـ َفـ# ـل ٌ ) كِلَ ُه َـمـا ُمـ َخـ َّف٤٩
ُ ـف ُمـثَ َّـق
49. Tiap-tiap dari keduanya ada yang “mukhoffaf (yang ringan)” dan “mutsaqqol (yang berat)” maka
inilah empat jenis mad lazim yang di uraikan.
36
ِ مع حر# ) فَـِإن بِ ِكلمـة سـ ُكـو ٌن ِ(ن) اجتـمـع٥٠
ف َمد فَـه َـو كِل ِمـي َوقَـع َ َ ََ ُ َ
50. Maka jika dalam satu kata berkumpul sukun bersama huruf mad maka itulah “mad lazim kilmiy”
"ك ِ"
َ صلهُ ُس َحيـ ًرا َمن قَطَع
“Sambunglah silaturahim kepada siapa yang memutus tali silaturahim terhadapmu walaupun di
waktu sahur” ungkapan ini sudah sangat terkenal.
37
PENJELASAN BAIT KE 48 SAMPAI 57
ُ سام ِه َي اللَّ ِزُم ال َكلِ ِم ُّي ال ُمثَـ َّق ُل َو اللَّ ِزُم ال َكلِ ِم ُّي ال ُم َخ َّف
ف َو اللَّ ِزُم الـ َحرِفـ ُّي ال ُمثَـ َّق ُل ِ ِ ِ
َ يَـنـ َقس ُم ال َم ُّد اللَّ ِزُم إلَـى أَربَـ َعة أَق
ف ُ َو اللَّ ِزُم الـ َحرِفـ ُّي ال ُم َخ َّف
Mad Lazim Terbagi Kepada 4 Macam Yaitu :
ش َّد ٌد
َ ف ُم ُ اَللَّ ِزُم ال َكلِ ِم ُّي ال ُمثَـ َّق ُل ُه َو أَن َيتِـ َي َحر.١
ٌ ف ال َم ِد َو بَـع َدهُ َحر
1. Mad Lazim Kalimiy Mutsaqqol yaitu terdapatnya huruf mad dan setelahnya ada huruf yang
bertasydid.
.ف َساكِ ٌن أَصلِي ِفـي َكلِ َمة ِمن غَ ِْي تَش ِديد
ٌ ف ال َم ِد َو بَـع َدهُ َحر ُ اَللَّ ِزُم ال َكلِ ِم ُّي ال ُم َخ َّف.٢
ُ ف ُه َو أَن َيتِـ َي َحر
2. Mad Lazim Kalimiy Mukhoffaf yaitu terdapatnya huruf mad dan setelahnya ada huruf sukun yang
38
ال ِفـي ال ُقر ِ
آن ال َك ِريـ ِم اَل ِمثَ ُ نَـوعُ ال َم ِد اللَّ ِزِم َرق ٌم
َءآآل َن َوقَد ُكنـتُم بِ ِه تَستَـع ِجلُو َن (يونس )٥١ : اَللَّ ِزُم ال َكلِ ِم ُّي ال ُم َخ َّف ُ
ف ٢
الــم (البقرة )١ : اَللَّ ِزُم الـ َحرِفـ ُّي ال ُمثَـ َّق ُل ٣
Huruf-huruf muqotto’ah ada empat belas huruf yang terkumpul pada kalimat ك“ ”ِ
صلهُ ُس َحيـ ًرا َمن قَطَع َ
), lamك ( ), kafق ( ), qofع ( ), ‘ainط ( ), thoص ( ) , shodس( ), sinر ( ), roح ( ), haا ( yaitu huruf alif
).ي( ), yaهـ ( ) haن( ), nunم ( ), mimل)
HUKUM HURUF-HURUF MUQOTTO’AH DAN KADAR HAROKATNYA
ت َح َرَكات) ف ِ
(س ُّ َمد الَ ِزٌم َحرِفـي ُمـثَـ َّق ٌل َو ُمـ َخ َّف ٌ ص(صاد) ق(قَاف),ك( َكاف) ِ
س(سْي), ١
َ
Mad Lazim Harfiy Mutsaqqol dan Mukhoffaf ل(الَم)ِ ,
م(ميم),ن(نُـون)
) (6 Harokat
َّو ُّس ِط َو ِ
الشبَ ِاع) َمد الَ ِزٌم َحرِفـي ُمـ َخ َّف ٌ
ف ( َج َو ُاز التـ َ (عْي)
ع َ ٣
Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf
)(Boleh 4 Harokat dan Boleh 6 Harokat
39
HUKUM HURUF-HURUF MUQOTTO’AH YANG TERDAPAT DI DALAM AL-QUR’AN
Huruf Alif (Tidak Ada Mad), Huruf Lam (Mad Lazim )١ :الـمص (العراف
Harfiy Mutsaqqol), Huruf Mim (Mad Lazim Harfiy
Mukhoffaf), Huruf Shod (Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf)
Huruf Alif (Tidak Ada Mad), Huruf Lam (Mad Lazim )١ :الـمر (الرعد
Harfiy Mutsaqqol), Huruf Mim (Mad Lazim Harfiy
Mukhoffaf), Huruf Ro (Mad Tobi’iy Harfiy)
40
Huruf Ha (Mad Tobi’iy Harfiy), Huruf Mim (Mad Lazim
)١-۲ : حم عسق ( الشورى
Harfiy Mukhoffaf), Huruf ‘Ain (Mad Lazim Harfiy
Mukhoffaf), Huruf Sin (Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf),
Huruf Qof Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf)
ِ َ َعلَـى تَـمـ ِام ِـه بِ ـلَ تَـن# ) وتَ َّـم َذا النَّـظـم بِـحـم ِـد الـلَّ ِـه٥٨
ـاهـي َ َ ُ َ
58. Telah selesai bait syair ini dengan memuji nama Allah atas kesempurnaanNya yang tiada
habisnya.
ََت ِريـ ُخهُ بُش َـرى لِ َمـن يُـت ِقنُ َـهـا# ) أَبـيَاتُـهُ نَـد بَـ َدا لِـ ِـذي النُّ َـهـى٥٩
59. Bait-baitnya adalah tumbuhan yang harum wanginya yang nyata bagi orang yang berakal, tanggal
penulisan bait-bait syairnya merupakan kegembiraan bagi orang yang menguasainya
ِ وُكـ ِل قَــا ِرئ وُكـ ِـل س# ـب وُكـ ِـل تَـابِـ ِع َّ ) َواآل ِل َو٦١
ـامـ ِع َ َ َ ِ الصح
61. Dan juga keluarganya, para sahabatnya dan seluruh pengikutnya, serta setiap pembaca dan setiap
pendengar Al-Qur’an.
Telah sempurna bait syair ini dengan mengucapkan pujian kepada Allah dan bersyukur serta
memuji-Nya karena telah selesainya bait syair ini. Bait-bait syair ini adalah “ ”نَـدyaitu sejenis tumbuhan
yang harum yang terlihat jelas bagi orang yang berakal. Tanggal pembuatan “matan tuhfatul athfal”
merupakan kegembiraan bagi orang memahaminya, menghapalnya serta menguasainya. Kata “ "نَـد بَـ َدا
menunjukkan jumlah bait matan tuhfatul-athfal yang berjumlah 61 bait. Adapun kata " "بُش َـرى لِ َمـن يُـت ِقنُ َـهـا
41
Adapun untuk memudahkan dalam mengkonversi huruf-huruf hijaiyyah menjadi angka-angka
maka rumusnya terdapat pada tabel berikut :
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 20 30 40 50 60 70 80 90
أ ب ج د ه و ز ح ط ي ك ل م ن س ع ف ص
100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
ق ر ش ت ث خ ذ ض ظ غ
Adapun konversi huruf-huruf hijaiyyah yang terdapat pada matan tuhfatul athfal adalah sebagai berikut :
Jumlah 61 Menunjukkan Jumlah Bait Matan Tuhfatul Athfal Yang berjumlah 61 bait.
ب ش ر ي ل م ن ي ت ق ن ه ا
2 300 200 10 30 40 50 10 400 100 50 5 1
Jadi kata “ ”بُش َـرى لِ َمـن يُـت ِقنُ َـهـاjika dikonversikan kepada angka adalah 2 + 300 + 200 + 10 + 30 +40 + 50 +
10 + 400 + 100 + 50 + 5 + 1 = 1198
Jumlah 1198 Menunjukkan Tahun selesainya Matan Tuhfatul Athfal yaitu pada tahun 1198 Hijriyyah.
Kemudian sholawat dan salam semoga selalu tercurahkan kepada penutup para nabi yaitu nabi
Muhammad صلَّى للاُ َعلَي ِه َو َسلَّ َم
َ beserta keluarganya, para sahabatnya dan seluruh pengikutnya, serta setiap
orang yang membaca dan mendengarkan Al-Qur’an.
ُ الصالِـ َحا
ت َِِّ اَلـحم ُد
َّ ّلِل الَّ ِذي بِنِع َمتِ ِه تَتِ ُّم َ
42
ِ ِ ِِ
أَ َساندي إِلَـى النَّاظ ِم َرحـ َمهُ للاُ
أروي هذا الـمتـن عن شيخي )١أبـي عبد للا ريكريك أولياء الرحـمان السورينجي قراءة عليه وهو عن
الشيخ )۲عبد الرحـمن الـ َحبشي وهو عن الشيخ )٣أبـي نصر الـخطيب وهو عن الشيخ )٤البـرهان
إبراهيم السقا وهو عن الشيخ )٥نصر بن نصر يونس الـهورينـي وهو عن الناظم المام سليمان بن حسْي
بن مـحمد الـجمزوري رحـمهم للا تعالـى أجـمعْي
(ح) وأرويها أيضا عن شيخي )١أبو مالك أنـجي فراَتما غيبا من حفظي فـي مـجلس واحد وهو عن
الشيخ )۲أحـمد بن مـحمد بن حسن بن عبد الـحميد َنفع الزهري الـمصري وهو عن الشيخ )٣عبد
الرحـمان بن عبد الـحي الكنائي وهو عن الشيخ )٤مـحمد بـخيت الـمطيعي وهو عن الشيخ )٥البـرهان
إبراهيم السقا وهو عن الشيخ )٦نصر بن نصر يونس الـهورينـي وهو عن الناظم المام سليمان بن حسْي
بن مـحمد الـجمزوري رحـمهم للا تعالـى أجـمعْي
(ح) وأرويها أيضا عن شيخي )١مرزوقي بن مـحمد َنلـح الندونيسي سـمعا فـي مـجلس واحد وهو عن
الشيخ )۲أحـمد بن مـحمد بن حسن بن عبد الـحميد َنفع الزهري الـمصري وهو عن الشيخ )٣عبد
الرحـمان بن عبد الـحي الكنائي وهو عن الشيخ )٤مـحمد بـخيت الـمطيعي وهو عن الشيخ )٥البـرهان
إبراهيم السقا وهو عن الشيخ )٦نصر بن نصر يونس الـهورينـي وهو عن الناظم المام سليمان بن حسْي
بن مـحمد الـجمزوري رحـمهم للا تعالـى أجـمعْي
(ح) وأرويها أيضا عن شيخي )١إفال أبو مـحمد إدريس الشافعي سـمعا فـي مـجلس واحد وهو عن
الشيخ )۲أبـي عبد للا ريكريك أولياء الرحـمان السورينجي وهو عن الشيخ )٣مـحمد عبد الرحيم بن
جاد وهو عن الشيخ )٤جاد بدر الدين وهو عن الشيخ )٥مـحمد دويدار الكفراوي وهو عن الشيخ )٦
نصر بن نصر يونس الـهورينـي وهو عن الناظم المام سليمان بن حسْي بن مـحمد الـجمزوري رحـمهم للا
تعالـى أجـمعْي
(ح) وأرويها أيضا عن شيخي )١إيرماوان راشدين بجـمال الشريف الـحسن سـمعا فـي مـجلس واحد وهو
عن الشيخ )۲حسن سعيد السكندري وهو عن الشيخ )٣إبراهيم بن عطوة بن عوض الشرقاوي وهو
عن الشيخ )٤علي ابن مـحمد الشهْي بلضباع وهو عن الشيخْي )٥عبد الرحـمن الـخطيب الشهْي
بلشعار و حسن بن يـحيـى ال َكتبـي وهـما عن الشيخ )٦مـحمد بن أحـمد الـمتوالـي وهو بسنده إلـى
الناظم المام سليمان بن حسْي بن مـحمد الـجمزوري رحـمهم للا تعالـى أجـمعْي
43
MARAJI (SUMBER REFERENSI)
• Al-Qur’an Al-Karim.
• Matan “Tuhfatul_Athfal” Karangan Syaikh Sulaiman Bin Husain Bin Muhammad Bin Syalabiy Al-
Jamzuriy.
• Kitab “Aisarul_Maqol Fi Syarhi Tuhfatil Athfal” Karangan Syaikh Muhammad Rofiq Mu’min Asy-
Syubukiy, Alukah : Palestina 2015
• Kitab “At-Tajwidul_Muyassar” Karangan Syaikh DR. Ali Bin Abdurrahman Al-Huzaifi, Mujamma’
Malik Fahd Lithiba’ah Mushaf Syarif, Madinah Al-Munawaroh, 2020 M
• Kitab “Tajwidul Huruf” Kajian Muhadoroh Syaikh Abdul Qodir Muhammad Tamam ‘Ali Al-Ausiy,
disusun oleh ustadz Rhomadhon ‘Aliy , Kairo, Mesir 2017
• Kitab “Syarah Matan Al-Muqoddimah Al-Jazariyyah” Karangan Abu Ahmad Al-Maidaniy, Medan
2022
• Kitab “Ilmu Tajwid dan Contoh Penerapannya Metode Al-Ahsan Dilengkapi Pembahasan Makhroj
dan Sifat-Sifat Huruf” Karangan Abu Ahmad Al-Maidaniy, Deli Serdang 2022
• Https://Mawdoo3.Com.
• https://ketabpedia.com.
• http://tajweed-alquraan.blogspot.com.
• https://www.alukah.net.
• https://tajwid.web.id
44