Anda di halaman 1dari 21

Biografi Sri Mangkunegaran

IV
• Lahir= surakarta.3 Maret 1811
• Wafat= tahun 1881. Kakubur ing Astina girilayu
• Masa jabatan= taun 1853-1881
• Bapak= KPH Adiwijaya 1
• Ibu= Raden Ajeng sekeli
Hakikat serat wedhatama
Sastra tembang/kidungan Jawa karya Mangkunegara
n IV wedhatama yang berarti serat (tulisan karya) We
dha (ajaran) Tama (keutamaan/utama) wedhatama
merupakan ajaran luhur untuk membangun Budi pek
erti dan olah spiritual bagi kalangan raja² Mataram.te
tapi diajarkan pula bagi siapa pun yang berkehendak
menghayatinya
Hakikat paugeran macapat
• Struktural
• Guru lagu.cacaning Gatra ing saben tembang maca
pat
• Guru wilangan.cacahing Wanda ing saben Gatra
• Guru lagu.tibaning swara ing saben pungkasaning G
atra
• Pada.cacahing bait ing tembang macapat
• Pupuh.kumpulan bait ing satembang
Non struktural
• Faisafah.nggambarake proses uripe manungsa saka
lahir tumekaning mati
• Watak.sifat ing saben tembang macapat
• Sasmita:tanda ing sajorning tembang
Paugeran tembang pangkur
• Struktural
• Guru gatra: 7
• Guru lagu: a,i,u,a,u,i,a
• Guru wilangan:8,11,8,7,12,8,8
• Non struktural
• Faisafah: ngendalike pawongna Malika sepuh
• Watak: sereng,nepsu,Gandrung,galak,jejeg atine,ma
ndhep mantep
• Sasmita:Mungkur,pangkur,Wanda kur,Yuda kaneka
Tembang pangkur
Mingkar-mingkuring angkara, akarana karenan mardi
siwi, sinawung resmining kidung, sinuba sinukarta, m
rih kretarta pakartining ilmu luhung,kang tumrap ing
tanah Jawa, agama ageming aji.
Menghindarkan diri dari nafsu serakah, karena ingin
mendidik anak, terangkum dalam indahnya nyanyian,
dihias penuh warna, agar dihayati intisari ilmu luhur,
yang diterapkan di tanah Jawa/Nusantara, agama (ad
alah) pakaian kehidupan diri.
• Jinejer ing Wedhatama, mrih tan kemba kembenga
ning pambudi, mangka nadyan tuwa pikun, yen tan
mikani rasa, yekti sepi sepa lir sepah asamun, sama
sane pakumpulan, gonyak-ganyuk nglelingsemi.
• Disusun dalam Wedatama, agar tak mengurangi pe
mahaman hati, padahal meski tua dan pikun/pelup
a, bila tak menggunakan rasa, sungguh kosong dan
hambar bak ampas buangan, kala dalam perjamuan
, salah tingkah memalukan.
• Nggugu karsane priyangga, nora nganggo peparah l
amun angling, lumuh ingaran balilu, uger guru alem
an, nanging janma ingkang wus waspadeng semu, si
namun samudana, sesadoning adu manis .
• Menuruti kemauan sendiri, tanpa arah dalam bertu
turkata, tak mau dikatakan bodoh, sibuk memburu
pujian, namun manusia yang telah tahu gelagat, ma
lah merendahkan diri, menanggapi semuanya deng
an baik.
• Si pengung nora nglegewa, sangsayarda denira caca
riwis, ngandhar-andhar angendukur, kandhane nora
kaprah, saya elok alangka longkangipun, si wasis wa
skitha ngalah, ngalingi marang sipingging.
• Si Dungu tak menyadari, kian menjadi dalam memb
ual, kian tinggi bicaranya, ucapannya tak terarah, ki
an menyombongkan diri, si bijak mengalah, menutu
pi ulah si Dungu.
• Mangkono ilmu kang nyata, sanyatane mung we res
eping ati,bungah ingaran cubluk, sukeng tyas yen de
n ina, nora kaya si punggung anggung gumunggung,
ugungan sadina dina, aja mangkono wong urip.
• Demikianlah ilmu yang benar, sejatinya hanya meny
enangkan hati, suka dianggap bodoh, bergembira bi
la dihina, tak seperti Si Dungu yang mabuk pujian, i
ngin dikagumi tiap hari, jangan seperti itu manusia
hidup.
• Uripe sapisan rusak, nora mulur nalare ting saluwir,
kadi ta guwa kang sirung, sinerang ing maruta, gum
arenggeng anggereng anggung gumrunggung, pind
ha padhane si mudha, prandene paksa kumaki.
• Hidup sekali berantakan, nalarnya tak berkembang t
ercabik-cabik, seperti gua gelap yang angker, diterja
ng angin, bergemuruh bergema tanpa makna, seper
ti itulah anak muda kurang ilmu, namun sangat ang
kuh.
• Kikisane mung sapala, palayune ngendelken yayah
wibi, bangkit tur bangsaning luhur, lah iya ingkang r
ama, balik sira sarawungan bae durung, mring atini
ng tata krama, nggon-anggon agama suci.
• Tekadnya hanya kecil, segalanya mengandalkan ora
ng-tua, tak mau kalah dan selalu harus di atas, yang
luhur karena (golongan) bangsawan, memang karen
a sang ayah, sedangkan enkau bergaul saja belum, t
erhadap intinya etika pergaulan, yang ada dalam ag
ama suci.
• Socaning jiwangganira, jer katara lamun pocapan pa
sthi, lumuh asor kudu unggul, sumengah sesongara
n,yen mangkono kena ingaran katungkul, karem ing
reh kaprawiran, nora enak iku kaki.
• Sebenarnya kepribadianmu, pasti terlihat saat berbi
cara, harus unggul tak mau kalah, tinggi hati dan m
erendahkan, bila begitu bisa disebut terpikat, senan
g dalam hal kesombongan, tak bagus itu Nak.
• Kekerane ngelmu karang, kakarangan saking bangsa
ning gaib, iku boreh paminipun, tan rumasuk ing jas
ad, amung aneng sajabaning daging kulup, Yen kap
engkok pancabaya, ubayane mbalenjani.
• Dalam ilmu sihir, rekaan dari hal-hal ghaib, itu ibara
t bedak, tak merasuk ke badan, hanya di luar daging
Nak, bila terbentur marabahaya, tak dapat diandalk
an.
• Marma ing sabisa-bisa, babasane muriha tyas basuk
i, puruitaa kang patut, lan traping angganira, Ana ug
a angger ugering kaprabun, abon aboning panemba
h, kang kambah ing siang ratri.
• Oleh karenanya sebisa mungkin, berusahalah agar h
ati tenteram, berguru secara bagus, dan laksanakan
dalam dirimu, ada juga aturan dalam tata negara, y
ang jadi ketentuan (dalam) mengabdi, yang digunak
an siang malam.
• Iku kaki takokena, marang para sarjana kang martap
i, mring tapaking tepa tulus, kawawa nahen hawa,
Wruhanira mungguh sanyataning ngelmu, tan mest
hi neng janma wreda, tuwin muda sudra kaki.
• (Hal) itu tanyakan Nak, kepada para cerdik cendekia
yang mendalami, dengan sungguh-sungguh, sekuat
tenaga menahan diri, yang kau ketahui sejatinya ilm
u, tak tentu dikuasai orang tua, atau muda serta mi
skin Nak.
• Sapantuk wahyuning Allah, gya dumilah mangulah n
gelmu bangkit, bangkit mikat reh mangukut, kukutan
ing Jiwangga, Yen mangkono kena sinebut wong sep
uh, liring sepuh sepi hawa, awas roroning ngatunggil.
• Orang yang mendapat anugerah Allah, lalu mengolah
serta paham ilmu hidup, hidup benar dalam arti sesu
ngguhnya, kesempurnaan hidup pribadi, bila demiki
an dapat disebut orang bijak, yang tak dikuasai hawa
nafsu, awas tentang dua hal berpasangan (baik-buru
k, bahagia-sengsara).
• Tan samar pamoring Sukma, sinukma ya winahya in
g ngasepi, sinimpen telenging kalbu, Pambukaning
warana, tarlen saking liyep layaping ngaluyup, pind
ha pesating supena, sumusuping rasa jati.
• Sangat jelas tanda-tanda Allah, dirasakan pada saat
sepi, disimpan dalam lubuk hati terdalam. Pembuka
tabir itu, tak lain dari keadaan (diri) antara sadar da
n tak sadar, bagai melesatnya mimpi, hadirnya rasa
yang sejati.
• Tan samar pamoring Sukma, sinukma ya winahya in
g ngasepi, sinimpen telenging kalbu, Pambukaning
warana, tarlen saking liyep layaping ngaluyup, pind
ha pesating supena, sumusuping rasa jati.
• Sangat jelas tanda-tanda Allah, dirasakan pada saat
sepi, disimpan dalam lubuk hati terdalam. Pembuka
tabir itu, tak lain dari keadaan (diri) antara sadar da
n tak sadar, bagai melesatnya mimpi, hadirnya rasa
yang sejati.

Anda mungkin juga menyukai